Nilgün Taylan
Charles Yu, 2007 yılında Ulusal Kitap Vakfı tarafınca, “gelecek vadeden beş yazar” içinde anılır ve çağdaş Amerikan edebiyatından öne çıkan müelliflerden biri olarak kabul edilir. Romancılığının yanı sıra çeşitli gazete ve mecmualar için de makaleler yazan Yu’yu biz aslından televizyon dizilerinden tanırız, zira kendisi Legion, Westword üzere dizilerde hikâyeci, senarist olarak misyon almaktadır.
Yu’nun Türkçeye çabucak hemen bir kitabı çevrildi. İç Yer Çin Mahallesi ismini taşıyan bu roman İthaki Yayınları etiketiyle geçtiğimiz günlerde raflara girdi. Kitabın tercümanı ise Avi Pardo.
KUNG FU’CU ADAM OLMAK
“Çocukluğundan beri Kung Fu’cu Adam olmayı hayal ettin.
Kung Fu’cu Adam değilsin.
Şimdilik, Tuhaf Bir Tabir Takınan Asyalı Adam’sın, ama kendini geliştiriyorsun.
Tahminen yarın senin günün olacak.”
Willes Wu genç bir adamdır. Altın Saray isimli bir restoranda çalışır. En büyük emeli ömrün başrolüne yükselip dikkatleri üzerine çekmek, birilerinin kahramanı olmaktır. Asyalı olduğu için de bunun yolu Kung Fu’cu Adam rolünü üstlenmekten geçer. Lakin bu o kadar kolay değildir.
Badem Gözlü Kız’dan Asyalı Yaşlı Bayan rolüne geçen annesi ve Kirli Tişörtlü Adam’dan Yaşlı Asyalı Adam rolüne geçen babası ekonomik birtakım münasebetlerle başka yaşasalar da, Wu’nun da içerisinde bulunduğu bu dağınık aile aslında bir ortadadır. Tek odalı konutlardan oluşan Tok binasında yaşamaktadırlar. Burası da her cinsten figüranın bulunduğu bir yerdir. Doğuşçu Genç Serseriler, Asyalı Küçük Çocuklar, Seksi Asyalı Fahişeler, Vefat Döşeğindeki Yaşlı Asyalılar… Ve bütün bu figüranlar üzere Wu da yoksulluk içerisinde yaşar.
Günün birinde, gizemli bir hadiseyi soruşturmak için iki polis restorana gelir. Biri Siyah Adam, başkası Beyaz Kadın’dır. İkisi de kameranın ışığını almış başrollerdir. Wu bu iki polise yardım etmeyi teklif eder. Bu sayede Tuhaf Bir Tabir Takınan Asyalı Adam’lıktan çıkıp Kung Fu’cu Adam olmaya bir adım daha yaklaşır.
DÜNYAYA FİGÜRANLARIN GÖZÜNDEN BAKMAK
Hayat televizyonu/sinemayı taklit ederken onlar da hayatı taklit etmeye çalışır. Bilhassa kelam konusu olan ırkçılık ve öteleştirmeyse, ana akım sinema ve televizyon dizileri bunu layıkıyla yapmayı âlâ bilir. Başka bir değişle ırklar ve cinsiyetler üstündeki dolaylı baskı, karikatürleştirme ve ötekileştirme sinema perdesinde ve televizyon ekranlarında bir daha üretilir.
yıllardır verilen legal/illegal uğraştan daha sonra Beyaz Adam, Siyah Adam’ı kabul etmiş, onun kendisiyle tıpkı basamağa çıkmasına müsaade etmiş olsa da, hâlâ önder olduğunu bilir ve bunu küçük detaylarla muhakkak eder. O örtük işverendir. Restorana gelen polisler de tam olarak bu biçimdedir işte. Klişe, kaba ve sarkastik.
Siyah Adam’la Beyaz Bayan olayları çözerken, Wu hayatta ve ekranlarda “arkadan geçen”, olmadı “garsonluk yapan” bir figürandır ve polislere yardım ederek “diyaloglu yardımcı oyunculuğa” terfi eder. aslına bakarsan Yu’nun temel kaygısı de budur. Yu, Trevor Noah’la yaptığı bir röportajda, olayı öndekilerin gözünden değil, gerideki Kirli Atletli Asyalı Adam’ın gözünden atlatmak istediği için ortaya bu biçimde bir roman çıktığını belirtir.
Lakin dedik ya, bir Asyalı için bunu yolu Kung Fu’cu Adam olmaktan geçer ve bunu birinci sefer yapan ve bu biçimdelikle bütün figüranlara -hâlâ daha- umut kaynağı olan kişi ise Bruce Lee’den diğeri değildir. Yalnızca Wu için değil, bütün Asyalılar için ilah üzere kabul edilen Lee, Asyalı Adam’ı gerek gerçek hayatta gerek beyazperdede ve televizyonlarda başrole yükseltmeyi başarmış biridir. Wu, Lee olamayacağını bilir, ona yalnızca “tapınır”, fakat Büyük Abi üzere efsane olmayacağı ne malumdur.
KLİŞELERİ DÜŞÜNMEK
Amerikan klişelerini hicvederek bütün bir hayatı sinema seti üzere kurgulayan Yu, İç Yer Çin Mahallesi’ndeki kıssa yapısını da buna endeksli olarak kurar. Romana başlamadan evvelce temel karakterleri ve bunların ömürleri boyunca “oynadıkları” klişe Asyalı Adam/Kadın rollerini alt alta müellif. Yalnızca bu kısım bile karakterlerin hayatları boyunca nasıl biri olduklarını, nelerle uğraştıklarını ve geldikleri noktaları anlamamıza kâfi.
Ayrıyeten Yu, romanı da düz bir halde anlatıp işin kolayına kaçmaz. Yaşanan macerayı başlıklara/sahnelere bölerek kurar. Klasik roman formunda anlattığı kısımlarda “gerçeği”, karakterlerin ruh hallerini, yoksullukları ve yalnızlıkları tarifler, lakin işin klişeye bindiği -polislerin dahil olduğu- kısımlardaysa birden senaryo formatına geçerek hem hicvini tıpkı vakitte yaşananların plastikliğini vurgular. bu biçimdelikle karşımıza şu biçimde bir soru çıkar:
Hayat mı daha acımasız yoksa klişeler mi?
2020’de Ulusal Kitap Ödülü’ne layık bulunan İç Yer Çin Mahallesi, bugüne kadar siyahlar, Kızılderililer üzerinden okuduğumuz Amerikan faşizmine, bir de Asyalılar gözünden bakmamızı sağlar ve Yu, senaristliğin getirdiği tecrübeyle bunu hem biçimsel birebir vakitte sosyolojik olarak layıkıyla becerir.
Charles Yu, 2007 yılında Ulusal Kitap Vakfı tarafınca, “gelecek vadeden beş yazar” içinde anılır ve çağdaş Amerikan edebiyatından öne çıkan müelliflerden biri olarak kabul edilir. Romancılığının yanı sıra çeşitli gazete ve mecmualar için de makaleler yazan Yu’yu biz aslından televizyon dizilerinden tanırız, zira kendisi Legion, Westword üzere dizilerde hikâyeci, senarist olarak misyon almaktadır.
Yu’nun Türkçeye çabucak hemen bir kitabı çevrildi. İç Yer Çin Mahallesi ismini taşıyan bu roman İthaki Yayınları etiketiyle geçtiğimiz günlerde raflara girdi. Kitabın tercümanı ise Avi Pardo.
KUNG FU’CU ADAM OLMAK
“Çocukluğundan beri Kung Fu’cu Adam olmayı hayal ettin.
Kung Fu’cu Adam değilsin.
Şimdilik, Tuhaf Bir Tabir Takınan Asyalı Adam’sın, ama kendini geliştiriyorsun.
Tahminen yarın senin günün olacak.”
Willes Wu genç bir adamdır. Altın Saray isimli bir restoranda çalışır. En büyük emeli ömrün başrolüne yükselip dikkatleri üzerine çekmek, birilerinin kahramanı olmaktır. Asyalı olduğu için de bunun yolu Kung Fu’cu Adam rolünü üstlenmekten geçer. Lakin bu o kadar kolay değildir.
Badem Gözlü Kız’dan Asyalı Yaşlı Bayan rolüne geçen annesi ve Kirli Tişörtlü Adam’dan Yaşlı Asyalı Adam rolüne geçen babası ekonomik birtakım münasebetlerle başka yaşasalar da, Wu’nun da içerisinde bulunduğu bu dağınık aile aslında bir ortadadır. Tek odalı konutlardan oluşan Tok binasında yaşamaktadırlar. Burası da her cinsten figüranın bulunduğu bir yerdir. Doğuşçu Genç Serseriler, Asyalı Küçük Çocuklar, Seksi Asyalı Fahişeler, Vefat Döşeğindeki Yaşlı Asyalılar… Ve bütün bu figüranlar üzere Wu da yoksulluk içerisinde yaşar.
Günün birinde, gizemli bir hadiseyi soruşturmak için iki polis restorana gelir. Biri Siyah Adam, başkası Beyaz Kadın’dır. İkisi de kameranın ışığını almış başrollerdir. Wu bu iki polise yardım etmeyi teklif eder. Bu sayede Tuhaf Bir Tabir Takınan Asyalı Adam’lıktan çıkıp Kung Fu’cu Adam olmaya bir adım daha yaklaşır.
DÜNYAYA FİGÜRANLARIN GÖZÜNDEN BAKMAK
Hayat televizyonu/sinemayı taklit ederken onlar da hayatı taklit etmeye çalışır. Bilhassa kelam konusu olan ırkçılık ve öteleştirmeyse, ana akım sinema ve televizyon dizileri bunu layıkıyla yapmayı âlâ bilir. Başka bir değişle ırklar ve cinsiyetler üstündeki dolaylı baskı, karikatürleştirme ve ötekileştirme sinema perdesinde ve televizyon ekranlarında bir daha üretilir.
yıllardır verilen legal/illegal uğraştan daha sonra Beyaz Adam, Siyah Adam’ı kabul etmiş, onun kendisiyle tıpkı basamağa çıkmasına müsaade etmiş olsa da, hâlâ önder olduğunu bilir ve bunu küçük detaylarla muhakkak eder. O örtük işverendir. Restorana gelen polisler de tam olarak bu biçimdedir işte. Klişe, kaba ve sarkastik.
Siyah Adam’la Beyaz Bayan olayları çözerken, Wu hayatta ve ekranlarda “arkadan geçen”, olmadı “garsonluk yapan” bir figürandır ve polislere yardım ederek “diyaloglu yardımcı oyunculuğa” terfi eder. aslına bakarsan Yu’nun temel kaygısı de budur. Yu, Trevor Noah’la yaptığı bir röportajda, olayı öndekilerin gözünden değil, gerideki Kirli Atletli Asyalı Adam’ın gözünden atlatmak istediği için ortaya bu biçimde bir roman çıktığını belirtir.
Lakin dedik ya, bir Asyalı için bunu yolu Kung Fu’cu Adam olmaktan geçer ve bunu birinci sefer yapan ve bu biçimdelikle bütün figüranlara -hâlâ daha- umut kaynağı olan kişi ise Bruce Lee’den diğeri değildir. Yalnızca Wu için değil, bütün Asyalılar için ilah üzere kabul edilen Lee, Asyalı Adam’ı gerek gerçek hayatta gerek beyazperdede ve televizyonlarda başrole yükseltmeyi başarmış biridir. Wu, Lee olamayacağını bilir, ona yalnızca “tapınır”, fakat Büyük Abi üzere efsane olmayacağı ne malumdur.
KLİŞELERİ DÜŞÜNMEK
Amerikan klişelerini hicvederek bütün bir hayatı sinema seti üzere kurgulayan Yu, İç Yer Çin Mahallesi’ndeki kıssa yapısını da buna endeksli olarak kurar. Romana başlamadan evvelce temel karakterleri ve bunların ömürleri boyunca “oynadıkları” klişe Asyalı Adam/Kadın rollerini alt alta müellif. Yalnızca bu kısım bile karakterlerin hayatları boyunca nasıl biri olduklarını, nelerle uğraştıklarını ve geldikleri noktaları anlamamıza kâfi.
Ayrıyeten Yu, romanı da düz bir halde anlatıp işin kolayına kaçmaz. Yaşanan macerayı başlıklara/sahnelere bölerek kurar. Klasik roman formunda anlattığı kısımlarda “gerçeği”, karakterlerin ruh hallerini, yoksullukları ve yalnızlıkları tarifler, lakin işin klişeye bindiği -polislerin dahil olduğu- kısımlardaysa birden senaryo formatına geçerek hem hicvini tıpkı vakitte yaşananların plastikliğini vurgular. bu biçimdelikle karşımıza şu biçimde bir soru çıkar:
Hayat mı daha acımasız yoksa klişeler mi?
2020’de Ulusal Kitap Ödülü’ne layık bulunan İç Yer Çin Mahallesi, bugüne kadar siyahlar, Kızılderililer üzerinden okuduğumuz Amerikan faşizmine, bir de Asyalılar gözünden bakmamızı sağlar ve Yu, senaristliğin getirdiği tecrübeyle bunu hem biçimsel birebir vakitte sosyolojik olarak layıkıyla becerir.