Daha evvel yayınladığı kitapları ve gazeteci kimliğiyle tanınan Demet Cengiz, birinci romanı ‘Adımı Deniz Koydular’ı okurla buluşturdu. İnkılâp Kitabevi tarafınca yayımlanan roman, biri Doğu’dan (bir kardelen olan Deniz Yıldız), oburu Batı’dan (James Rowe) iki hırpalanmış çocuk hikayesini gerçek kıssalardan esinlenerek anlatıyor.
Son vakit içinderda bayana yönelik şiddet, aile içi şiddet, çocuk istismarı, ensest üzere bahisleri sıkça konuşur olduk. Demet Cengiz, tüm bu hususları gerçek bir hayat kıssasından yola çıkarak kaleme alıyor. ‘Adımı Deniz Koydular’, Deniz Yıldız’ın fakir bir mahallede dünyaya gelmesi ve sevgisiz bir aile ortasında büyümesiyle başlayan derin yaralara istismar da eklenince erken büyümek zorunda kalan bir çocuğa dönüşüyor.
Aile içi sevgisizliğin neticelerina dikkat çeken ‘Adımı Deniz Koydular’, geri planda Türkiye’den ve dünyadan devrin kıymetli olaylarına da yer veriyor. Türkan Saylan, Fazıl Say, Deniz Gezmiş, Bedri Baykam, Hrant Dink, Ali İsmail Korkmaz ve Berkin Elvan üzere gerçek şahıslara ve olaylara değinen romanda bayana karşı şiddeti incelerken, “Çok acı var, dayanamıyorum” yazılı bir not bırakıp intihar eden akademisyen Dicle Koğacıoğlu üzere şahıslar de hürmetle anılıyor.
“Tecavüzcüsüyle evlendirilen bir bayan nasıl bir hayat sürer bir fikirleri var mı? bu biçimde bir bayan nasıl bir anne olur, fikirleri var mı? Dişi kuş yuvayı kurarmış! Yaralı kuşlardan bir de yuva kurması bekleniyor!” diyen Demet Cengiz’le romanını ve günümüz Türkiye’sini konuştuk.
Birinci romanınız ve bu romana da çarpıcı bir kıssayla başlamışsınız. Sizi bu kıssaya götüren neydi?
Beni bu öyküye götüren boynuma dolanan kuşlardı. Çocukluğumdan beri yazıya meftunum. senelerca haberler, gazete yazıları, köşe yazıları, kitaplar yazdım. Lakin hiç biri roman değildi. Aslında bu benim ömür maksadım. Yani roman yazmak… Gerçek kıssalardan esinlenip kurgulamak… Sanırım buna yüreğim yoktu. Romancılığın kenarında dolaşıp durdum, kalbimde taşıdığım kıssaları evirdim çevirdim ve bir gün oturup yazmayı hayal ettim. Lakin bundan beş yıl evvel bir şey oldu. Ben tesadüf ettim. Kime? Deniz’e. Doğrusu öykü bana geldi, galiba.
‘KARAKTERLERLE ARAMA MESAFE KOYAMAMAMIN BUHRANINI YAŞADIM’
Kendinizle nasıl baş ettiniz? (Ağır bir öykü en nihayetinde.)
Kendimle baş edemedim. Çok ağır bir öyküydü, dediğin üzere. Yazarken tıpkı zamandaniz birebir vakitte James ile arama mesafe koyamadım. Karakterlerle arama uzaklık koyamamanın buhranını yaşadım. Bu romanın birinci kısımlarını birkaç hafta ortasında Kuşadası’nda yazdım. daha sonra beni fazlaca üzen bir yerine geldim. Bu Deniz’in kardeşi Kerim’le ilgili olan kısım. Orayı yazmaya elim gitmedi. İki ay kaçtım. daha sonra oturup bir gece yazdım ve günlerce Kerim’e ağladım. Kerim’in yası bittikten daha sonra üç ay konuta kapandım. Çok sancılı oldu yazmak. Bir orta psikolog bir arkadaşıma bile danıştım. “Yazarken hırpalanıyorum, bırakmalı mıyım” dedim. Psikolog bana, okura duyguyu geçirmek açısından bunun düzgün bir şey olabileceğini söylemiş oldu. Lakin bundan daha sonra tahminen biraz da kendimi koruyarak, karakterlerle arama mesafe koyarak yazmamı önerdi.
çok ağır konular…
Hususlar ağır evet lakin bizim konuşurken, yazarken ağır bulduğumuz bu hususlar birtakım insanların gerçeği. Bu gerçeğe doğuyor bebekler. O gerçeğin ortasında çocuk oluyor, ergen oluyor, bayan oluyor, erkek oluyor. Asla empati yapamayacakları konularda ne kadar fazlaca fikri var insanların, koca koca kravatlı, ekip elbiseli erkeklerin, mecliste koltuklarda oturanların. örneğin bir çocuğun, bir hanımın vücudunun işgal edilmesi ne demek sahiden bunu bir düşündüler mi? İnsan bu dünyada hiç bir şeyin sahibi değilse, vücudunun sahibi. İsteğiniz haricinde vücudunuza müdahale ediliyor. Vücudunuz işgal ediliyor. bir hayli insanı otobüste koltuğundan kaldırıp yerine otursan hengame çıkar. Düşün, vücudun üstündeki kelam hakkını senden alıyorlar. Hele de bir de çocuksan, engelliysen… Bayanları tecavüzcüleriyle evlendirmeye kalkıyorlar. Bu zalimliği nasıl kabul edebilirler, nasıl önerirler? Tecavüzcüsüyle evlendirilen bir bayan nasıl bir hayat sürer bir fikirleri var mı? bu biçimde bir bayan nasıl bir anne olur, fikirleri var mı? Dişi kuş yuvayı kurarmış! Yaralı kuşlardan bir de yuva kurması bekleniyor!
Adımı Deniz Koydular, Demet Cengiz, 304 syf., İnkılap Kitabevi, 2021.
‘İNSANIN OLDUĞU HER YERDE VE VAKİTTE ACI VAR’
Deniz Yıldız romanın kahramanı. Erken büyümek zorunda kalan çocuklardan… James Rowe de farklı coğrafyalarda tıpkı yazgısı yaşıyor. Bu kesişim kıssasında sıkıntıları ortaklaştırmak, neresi olursa olsun insan olan yerde, Doğu da Batı da tıpkı bahtı mi yaşıyor diyorsunuz?
İnsanın olduğu her yerde ve vakitte acı var. Coğrafya mutlaka yazgı. Şiddet, sevgisizlik, ihmal, istismar, ensest çabucak her yerde var. Bir bölgede biri, öteki bir bölgede başkası daha fazla olabiliyor. Hem ekonomik hem toplumsal hem kültürel olarak daha geri toplumlarda daha epeyce şiddet bakılırsan, istismar edilen çocuklar var. Çocuk çalışanlar de daima gelişmemiş ülkelerde. İnsanları, insanlardan korumak gerekiyor. Bu kimi vakit –belki de birden fazla zaman- ailesi, en yakınları olabiliyor. İnsanı beşerden nasıl koruyacağız? Problem dönüp dolaşıp ‘haklara’ geliyor. İnsan hakları, bayan hakları, çocuk hakları… Haklar ne ile teminata alınır? Hukuk ile! Gerçek dürüst, adil ve işleyen bir hukuk sistemi yoksa her bahiste istismarlar artıyor. Lakin bir de hepimizin insan olmaktan gelen sıkıntıları var. Dünyanın her yerinde ruh hastası bir annenin yahut babanın zulmüyle yaralanmış çocuklar bulabiliriz. İşte tam da bu niçinle romanımı dünyadaki tüm hırpalanmış çocuklara adadım. Anneli öksüzlere, babalı yetimlere yazdım bu kitabı ben.
Kimsesiz bir çocuğu korumak daha kolay, sistem onlar için harika olmasa da daha kolay tahlil üretebiliyor. Ya da şöyleki diyelim, neyin eksik olduğunu bildiğimiz için onu gidermek için daha kolay tahlil üretebiliriz. Kendi ailesinden zulüm goren, ilgi görmeyen, ebeveynlerinin hırpaladığı çocukları fark etmek daha güç. Zira başlarında bir anne-baba var. Bir çocuğu meskeninin ortasında ailesinden korumak daha güç. Çocuklukta alınmış yaralar bizim bütün mukadderatımızı çiziyor. kimi vakit ünlü olmuş, varlıklı olmuş, başarılı olmuş, tüm dünyanın dikkatini çekmiş insanları anne-baba sevgisinin yoksunluğuna ağlarken görüyoruz. Çocuklukta açılan yaralar kolay kapanmıyor maalesef.
Türkiye’de son senelerda o kadar epey şeye şahit oluyoruz ki. Romanda da kelamını ettiğiniz, aile içi şiddet, istismar ve en kıymetlisi sevgisizlik… Bu sarmal ortasında can yakıcı problemleri Deniz Yıldız üzerinden anlatıyorsunuz. Pekala, Deniz kim?
Deniz bir Kardelen. ÇYDD’nin bursuyla ömrü değişmiş bir bayan. Onunla değişik bir tesadüfle tanıştım. Bunu anlatmak istemiyorum. Bana evvel annesinin başına gelenleri anlattı. İnsan içini tek seferde dökemiyor galiba. Ortadan hayli bir vakit geçtikten daha sonra ise kendi öyküsünü… Natürel bu bir kurgu roman. Bir insanın ömrünü alıp baştan sona yazmadım lakin hücrenin çekirdeği gerçek bir hikaye, geri kalan her şeyi etrafına ben kurguladım. Evvel yazmama müsaade verildi. Başta ismini değiştirmemi istedi lakin isminin öyküsü o denli hoştu ki. Bunun için ısrarcı oldum. İki yıl ön hazırlıklarını yaptım. Okudum. Hikayenin geçeceği semti seçtim. Aslında Ankara’da geçen bir öyküydü. Hikayeyi alıp İstanbul’a taşıdım. Bu o periyodu inceleyip, araştırmalarımı yapmamı kolaylaştırdı. Ancak Deniz, yalnızca kendisini temsil etmiyor. Büyük bir yoksulluk ortasında, sevgisiz bir ailede doğmuş, büyümüş, kendini var etmek zorunda kalmış tüm bayanları temsil ediyor.
1970’lerden itibaren Türkiye değişip dönüştü. 80 darbesiyle birlikte yeni bir Türkiye olma yolunda ilerledi. Yoksulluk, işsizlik, kentlerin değişip dönüşmesi vs. Deniz, Seyrantepe’de fakir bir mahallede dünyaya geliyor. Onca yoksulluğun ortasında kendini var eden de temelinde, ne dersiniz?
Bu bir varoluş hikayesi aslına bakarsanız. Hayata bazıları ağzında gümüş kaşıkla doğuyor, bazıları ise hayata sıfırdan bile başlamıyor, negatifte…
‘DOĞDUĞU KONUTTA SEVGİ ALAMAYAN İNSANLARIN DUYGUSAL YOKSUNLUĞU GEÇMİYOR’
James de sevgisiz bir ailede yetişiyor. Bu sevgisizliğin günümüzde yarattığı tahribata nereye gidiyor?
Bütün berbatlığın kaynağı sevgisizlik. Doğduğu konutta sevgi alamayan insanların duygusal yoksunluğu geçmiyor. Deniz’in duygusal yoksunluğu onu sevgiyi hiç talep etmeyen birine dönüştürmüş. James’i ise bir süre tuttuğu her şeye bağlanmaya, ondan sonrasında ise sevgi olduğunu sandığı her şeyi talep etmeye. Romandaki öbür kimi karakterler de sevgi yoksunluğunu farklı semptomlarla gösteriyor. Birinde yeme ve seks aşırılığı var, başkasında öfke ve nefret…
Pekala, Deniz ve James’e baktığımızda Deniz daha kuvvetli diyebiliyor muyuz?
Bence her ikisi de savaşçı. İkisi de uysal savaşçılar. Verdikleri savaşın farkında bile olmayan savaşçılar. Ancak ikisi de kırılgan bir taraftan. Deniz’in adaptasyon yeteneği yüksek, James’in ise talihi. Şiddetli hayatları karakterlerden birine hayata çıpa atmayı öğretiyor, başkasına bir balona tutunup uçmayı…
Roman, Türkiye’nin siyasi atmosferini de okura sunuyor. Ve söylemiş olduğiniz üzere, “boynumuza asılmış kaderlerimiz sorgulanıyor”. Deniz bahtına boyun eğmiyor. Yoksulluk ve istismara karşı kendini gerçekleştirmek için mahalleden çıkmayı da başarıyor. Kendini keşfetme seyahati bu kadar acı ve yaralarla gerçekleşir mi?
Mahalleden çıkması Deniz’in boynuna asılan kuş. Kaderi! Bunun sonucunı o vermiyor ancak gereklerini yerine getiriyor.
‘TÜRKİYE’DE KÖTÜLÜK POMPALANIYOR’
Türkiye’de cinsel istismara fazlaca fazla şahit oluyoruz. Bayan cinayetleri ve şiddete baktığımızda, sevgisizliğin ortaya çıkardığı kavram. Fakat kültürel olarak bakıldığında da sosyolojik ve ruhsal bir epeyce niye sayıyoruz. “Bir bebekten katil yetiştiren sistem”i mi sorgulamalıyız? Bu nefret, kin tohumlarının yerine sevgi tohumunu nasıl ekmeliyiz?
Romanda bir cümle kurmuştum: “Ulan annen sevmemiş seni bundan daha büyük bir puştluk olabilir mi dünyada?” Sevgisizlik bütün kötülüklerin deposudur. Birey, aile, toplum… Hepsi birbirini etkiliyor. Yalnızca sistemi değil bence kültürü, gelenekleri, her şeyi sorgulamalıyız. Güzellik ve kötülük kavramı üzerine hayli düşündüm. Kimileri doğuştan güzel, kimileri doğuştan makus. Ama ortasında yaşadığımız toplum bedelleri ve dinamikleriyle bize nasıl bir düzgünlük ve kötülük alanı açıyor? Hiç siyasi bir örneğe gerek yok, trafikte yolunuzu gasp eden magandaya bakmak kâfi. Ancak her şey bir bütün. Maalesef Türkiye’de kötülük pompalanıyor. Herkes işgal ettiğinin ağası oluyor. Topraklar, maaşlar, müsaadeler, vücutlar, her şey işgal ediliyor. Teşvik edilerek yaygınlaştırılan paha bu oldu: İşgalcilik. Bir toplumda en zoru yüksek kıymetler inşa etmektir. Lakin bunun birinci adımı hukuk ile atılır. Evvel hukuk, daha sonra ahlak, daha sonra nezaket. Milyarlarca vergi borcunun silindiği bir ülkede sağdan yürümeyip nizamı bozuyor diye kaldırımdaki adamı kızıyoruz. Görgü adaletten daha sonra gelir.
1970’lerin Seyrantepe’si bugün çehresini öbür bir kente büründürdü. Değişen kentlerle birlikte beşerler da değişti, dönüştü. Mahalle teriminden uzaklaştık. Daha bireyci bir yaklaşımımız var. Gökdelenler, AVM’ler, rezidanslar derken insan anılarından ve çocukluğundan koptu. Doğal romanda Deniz tahminen de çocukluğuna bile dönmek istemeyecektir ancak daima oralarda dolanıyor. Pekala, bir müellif olarak değişen kent külçeşidini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben çocukken İstanbul’da sokakta oynardık. Denk gelirsek yaşlıların yahut komşuların çantalarını taşırdık. Boğaz’a inerdik. Gülhane’ye gidip hayvanat bahçesini gezmek, Sultanahmet Köftecisi’nde köfte, üstüne irmik helvası yemek üzere ritüeller vardı. Mahallede herkes birbirini tanırdı ve güvenirdi. Beton sevdası mahalle ve komşuluk külçeşidini bozdu. İstanbul başta tüm Türkiye’de o dehşetli betonarme binalar sardı her yanı. Herkes şahit olduğu devirdeki rezaletleri konuşuyor, haklılar da ancak Nişantaşı’nın, Beşiktaş’ın, Bağdat Caddesi’nin o güzelim köşkleri yıkıp yerine beton binalar dikenler kimlerdi, bunu da hatırlamalıyız. Ne yazık ki kıymet yaratarak zenginleşme görgümüz yok. O fecî beton apartmanlarda daha sonra dev binalar, rezidanslar, cam kafesler yükseldi ve kentin ırzına geçildi. Boğaz’ın silüetini bozan herkesle derdim var benim. Gidip az ötede o zirvelerin gerisinde dikselerdi gökdelenleri. İsmi bile bir acayip: Gökdelen!
Son vakit içinderda bayana yönelik şiddet, aile içi şiddet, çocuk istismarı, ensest üzere bahisleri sıkça konuşur olduk. Demet Cengiz, tüm bu hususları gerçek bir hayat kıssasından yola çıkarak kaleme alıyor. ‘Adımı Deniz Koydular’, Deniz Yıldız’ın fakir bir mahallede dünyaya gelmesi ve sevgisiz bir aile ortasında büyümesiyle başlayan derin yaralara istismar da eklenince erken büyümek zorunda kalan bir çocuğa dönüşüyor.
Aile içi sevgisizliğin neticelerina dikkat çeken ‘Adımı Deniz Koydular’, geri planda Türkiye’den ve dünyadan devrin kıymetli olaylarına da yer veriyor. Türkan Saylan, Fazıl Say, Deniz Gezmiş, Bedri Baykam, Hrant Dink, Ali İsmail Korkmaz ve Berkin Elvan üzere gerçek şahıslara ve olaylara değinen romanda bayana karşı şiddeti incelerken, “Çok acı var, dayanamıyorum” yazılı bir not bırakıp intihar eden akademisyen Dicle Koğacıoğlu üzere şahıslar de hürmetle anılıyor.
“Tecavüzcüsüyle evlendirilen bir bayan nasıl bir hayat sürer bir fikirleri var mı? bu biçimde bir bayan nasıl bir anne olur, fikirleri var mı? Dişi kuş yuvayı kurarmış! Yaralı kuşlardan bir de yuva kurması bekleniyor!” diyen Demet Cengiz’le romanını ve günümüz Türkiye’sini konuştuk.
Birinci romanınız ve bu romana da çarpıcı bir kıssayla başlamışsınız. Sizi bu kıssaya götüren neydi?
Beni bu öyküye götüren boynuma dolanan kuşlardı. Çocukluğumdan beri yazıya meftunum. senelerca haberler, gazete yazıları, köşe yazıları, kitaplar yazdım. Lakin hiç biri roman değildi. Aslında bu benim ömür maksadım. Yani roman yazmak… Gerçek kıssalardan esinlenip kurgulamak… Sanırım buna yüreğim yoktu. Romancılığın kenarında dolaşıp durdum, kalbimde taşıdığım kıssaları evirdim çevirdim ve bir gün oturup yazmayı hayal ettim. Lakin bundan beş yıl evvel bir şey oldu. Ben tesadüf ettim. Kime? Deniz’e. Doğrusu öykü bana geldi, galiba.
‘KARAKTERLERLE ARAMA MESAFE KOYAMAMAMIN BUHRANINI YAŞADIM’
Kendinizle nasıl baş ettiniz? (Ağır bir öykü en nihayetinde.)
Kendimle baş edemedim. Çok ağır bir öyküydü, dediğin üzere. Yazarken tıpkı zamandaniz birebir vakitte James ile arama mesafe koyamadım. Karakterlerle arama uzaklık koyamamanın buhranını yaşadım. Bu romanın birinci kısımlarını birkaç hafta ortasında Kuşadası’nda yazdım. daha sonra beni fazlaca üzen bir yerine geldim. Bu Deniz’in kardeşi Kerim’le ilgili olan kısım. Orayı yazmaya elim gitmedi. İki ay kaçtım. daha sonra oturup bir gece yazdım ve günlerce Kerim’e ağladım. Kerim’in yası bittikten daha sonra üç ay konuta kapandım. Çok sancılı oldu yazmak. Bir orta psikolog bir arkadaşıma bile danıştım. “Yazarken hırpalanıyorum, bırakmalı mıyım” dedim. Psikolog bana, okura duyguyu geçirmek açısından bunun düzgün bir şey olabileceğini söylemiş oldu. Lakin bundan daha sonra tahminen biraz da kendimi koruyarak, karakterlerle arama mesafe koyarak yazmamı önerdi.
çok ağır konular…
Hususlar ağır evet lakin bizim konuşurken, yazarken ağır bulduğumuz bu hususlar birtakım insanların gerçeği. Bu gerçeğe doğuyor bebekler. O gerçeğin ortasında çocuk oluyor, ergen oluyor, bayan oluyor, erkek oluyor. Asla empati yapamayacakları konularda ne kadar fazlaca fikri var insanların, koca koca kravatlı, ekip elbiseli erkeklerin, mecliste koltuklarda oturanların. örneğin bir çocuğun, bir hanımın vücudunun işgal edilmesi ne demek sahiden bunu bir düşündüler mi? İnsan bu dünyada hiç bir şeyin sahibi değilse, vücudunun sahibi. İsteğiniz haricinde vücudunuza müdahale ediliyor. Vücudunuz işgal ediliyor. bir hayli insanı otobüste koltuğundan kaldırıp yerine otursan hengame çıkar. Düşün, vücudun üstündeki kelam hakkını senden alıyorlar. Hele de bir de çocuksan, engelliysen… Bayanları tecavüzcüleriyle evlendirmeye kalkıyorlar. Bu zalimliği nasıl kabul edebilirler, nasıl önerirler? Tecavüzcüsüyle evlendirilen bir bayan nasıl bir hayat sürer bir fikirleri var mı? bu biçimde bir bayan nasıl bir anne olur, fikirleri var mı? Dişi kuş yuvayı kurarmış! Yaralı kuşlardan bir de yuva kurması bekleniyor!
Adımı Deniz Koydular, Demet Cengiz, 304 syf., İnkılap Kitabevi, 2021.
‘İNSANIN OLDUĞU HER YERDE VE VAKİTTE ACI VAR’
Deniz Yıldız romanın kahramanı. Erken büyümek zorunda kalan çocuklardan… James Rowe de farklı coğrafyalarda tıpkı yazgısı yaşıyor. Bu kesişim kıssasında sıkıntıları ortaklaştırmak, neresi olursa olsun insan olan yerde, Doğu da Batı da tıpkı bahtı mi yaşıyor diyorsunuz?
İnsanın olduğu her yerde ve vakitte acı var. Coğrafya mutlaka yazgı. Şiddet, sevgisizlik, ihmal, istismar, ensest çabucak her yerde var. Bir bölgede biri, öteki bir bölgede başkası daha fazla olabiliyor. Hem ekonomik hem toplumsal hem kültürel olarak daha geri toplumlarda daha epeyce şiddet bakılırsan, istismar edilen çocuklar var. Çocuk çalışanlar de daima gelişmemiş ülkelerde. İnsanları, insanlardan korumak gerekiyor. Bu kimi vakit –belki de birden fazla zaman- ailesi, en yakınları olabiliyor. İnsanı beşerden nasıl koruyacağız? Problem dönüp dolaşıp ‘haklara’ geliyor. İnsan hakları, bayan hakları, çocuk hakları… Haklar ne ile teminata alınır? Hukuk ile! Gerçek dürüst, adil ve işleyen bir hukuk sistemi yoksa her bahiste istismarlar artıyor. Lakin bir de hepimizin insan olmaktan gelen sıkıntıları var. Dünyanın her yerinde ruh hastası bir annenin yahut babanın zulmüyle yaralanmış çocuklar bulabiliriz. İşte tam da bu niçinle romanımı dünyadaki tüm hırpalanmış çocuklara adadım. Anneli öksüzlere, babalı yetimlere yazdım bu kitabı ben.
Kimsesiz bir çocuğu korumak daha kolay, sistem onlar için harika olmasa da daha kolay tahlil üretebiliyor. Ya da şöyleki diyelim, neyin eksik olduğunu bildiğimiz için onu gidermek için daha kolay tahlil üretebiliriz. Kendi ailesinden zulüm goren, ilgi görmeyen, ebeveynlerinin hırpaladığı çocukları fark etmek daha güç. Zira başlarında bir anne-baba var. Bir çocuğu meskeninin ortasında ailesinden korumak daha güç. Çocuklukta alınmış yaralar bizim bütün mukadderatımızı çiziyor. kimi vakit ünlü olmuş, varlıklı olmuş, başarılı olmuş, tüm dünyanın dikkatini çekmiş insanları anne-baba sevgisinin yoksunluğuna ağlarken görüyoruz. Çocuklukta açılan yaralar kolay kapanmıyor maalesef.
Türkiye’de son senelerda o kadar epey şeye şahit oluyoruz ki. Romanda da kelamını ettiğiniz, aile içi şiddet, istismar ve en kıymetlisi sevgisizlik… Bu sarmal ortasında can yakıcı problemleri Deniz Yıldız üzerinden anlatıyorsunuz. Pekala, Deniz kim?
Deniz bir Kardelen. ÇYDD’nin bursuyla ömrü değişmiş bir bayan. Onunla değişik bir tesadüfle tanıştım. Bunu anlatmak istemiyorum. Bana evvel annesinin başına gelenleri anlattı. İnsan içini tek seferde dökemiyor galiba. Ortadan hayli bir vakit geçtikten daha sonra ise kendi öyküsünü… Natürel bu bir kurgu roman. Bir insanın ömrünü alıp baştan sona yazmadım lakin hücrenin çekirdeği gerçek bir hikaye, geri kalan her şeyi etrafına ben kurguladım. Evvel yazmama müsaade verildi. Başta ismini değiştirmemi istedi lakin isminin öyküsü o denli hoştu ki. Bunun için ısrarcı oldum. İki yıl ön hazırlıklarını yaptım. Okudum. Hikayenin geçeceği semti seçtim. Aslında Ankara’da geçen bir öyküydü. Hikayeyi alıp İstanbul’a taşıdım. Bu o periyodu inceleyip, araştırmalarımı yapmamı kolaylaştırdı. Ancak Deniz, yalnızca kendisini temsil etmiyor. Büyük bir yoksulluk ortasında, sevgisiz bir ailede doğmuş, büyümüş, kendini var etmek zorunda kalmış tüm bayanları temsil ediyor.
1970’lerden itibaren Türkiye değişip dönüştü. 80 darbesiyle birlikte yeni bir Türkiye olma yolunda ilerledi. Yoksulluk, işsizlik, kentlerin değişip dönüşmesi vs. Deniz, Seyrantepe’de fakir bir mahallede dünyaya geliyor. Onca yoksulluğun ortasında kendini var eden de temelinde, ne dersiniz?
Bu bir varoluş hikayesi aslına bakarsanız. Hayata bazıları ağzında gümüş kaşıkla doğuyor, bazıları ise hayata sıfırdan bile başlamıyor, negatifte…
‘DOĞDUĞU KONUTTA SEVGİ ALAMAYAN İNSANLARIN DUYGUSAL YOKSUNLUĞU GEÇMİYOR’
James de sevgisiz bir ailede yetişiyor. Bu sevgisizliğin günümüzde yarattığı tahribata nereye gidiyor?
Bütün berbatlığın kaynağı sevgisizlik. Doğduğu konutta sevgi alamayan insanların duygusal yoksunluğu geçmiyor. Deniz’in duygusal yoksunluğu onu sevgiyi hiç talep etmeyen birine dönüştürmüş. James’i ise bir süre tuttuğu her şeye bağlanmaya, ondan sonrasında ise sevgi olduğunu sandığı her şeyi talep etmeye. Romandaki öbür kimi karakterler de sevgi yoksunluğunu farklı semptomlarla gösteriyor. Birinde yeme ve seks aşırılığı var, başkasında öfke ve nefret…
Pekala, Deniz ve James’e baktığımızda Deniz daha kuvvetli diyebiliyor muyuz?
Bence her ikisi de savaşçı. İkisi de uysal savaşçılar. Verdikleri savaşın farkında bile olmayan savaşçılar. Ancak ikisi de kırılgan bir taraftan. Deniz’in adaptasyon yeteneği yüksek, James’in ise talihi. Şiddetli hayatları karakterlerden birine hayata çıpa atmayı öğretiyor, başkasına bir balona tutunup uçmayı…
Roman, Türkiye’nin siyasi atmosferini de okura sunuyor. Ve söylemiş olduğiniz üzere, “boynumuza asılmış kaderlerimiz sorgulanıyor”. Deniz bahtına boyun eğmiyor. Yoksulluk ve istismara karşı kendini gerçekleştirmek için mahalleden çıkmayı da başarıyor. Kendini keşfetme seyahati bu kadar acı ve yaralarla gerçekleşir mi?
Mahalleden çıkması Deniz’in boynuna asılan kuş. Kaderi! Bunun sonucunı o vermiyor ancak gereklerini yerine getiriyor.
‘TÜRKİYE’DE KÖTÜLÜK POMPALANIYOR’
Türkiye’de cinsel istismara fazlaca fazla şahit oluyoruz. Bayan cinayetleri ve şiddete baktığımızda, sevgisizliğin ortaya çıkardığı kavram. Fakat kültürel olarak bakıldığında da sosyolojik ve ruhsal bir epeyce niye sayıyoruz. “Bir bebekten katil yetiştiren sistem”i mi sorgulamalıyız? Bu nefret, kin tohumlarının yerine sevgi tohumunu nasıl ekmeliyiz?
Romanda bir cümle kurmuştum: “Ulan annen sevmemiş seni bundan daha büyük bir puştluk olabilir mi dünyada?” Sevgisizlik bütün kötülüklerin deposudur. Birey, aile, toplum… Hepsi birbirini etkiliyor. Yalnızca sistemi değil bence kültürü, gelenekleri, her şeyi sorgulamalıyız. Güzellik ve kötülük kavramı üzerine hayli düşündüm. Kimileri doğuştan güzel, kimileri doğuştan makus. Ama ortasında yaşadığımız toplum bedelleri ve dinamikleriyle bize nasıl bir düzgünlük ve kötülük alanı açıyor? Hiç siyasi bir örneğe gerek yok, trafikte yolunuzu gasp eden magandaya bakmak kâfi. Ancak her şey bir bütün. Maalesef Türkiye’de kötülük pompalanıyor. Herkes işgal ettiğinin ağası oluyor. Topraklar, maaşlar, müsaadeler, vücutlar, her şey işgal ediliyor. Teşvik edilerek yaygınlaştırılan paha bu oldu: İşgalcilik. Bir toplumda en zoru yüksek kıymetler inşa etmektir. Lakin bunun birinci adımı hukuk ile atılır. Evvel hukuk, daha sonra ahlak, daha sonra nezaket. Milyarlarca vergi borcunun silindiği bir ülkede sağdan yürümeyip nizamı bozuyor diye kaldırımdaki adamı kızıyoruz. Görgü adaletten daha sonra gelir.
1970’lerin Seyrantepe’si bugün çehresini öbür bir kente büründürdü. Değişen kentlerle birlikte beşerler da değişti, dönüştü. Mahalle teriminden uzaklaştık. Daha bireyci bir yaklaşımımız var. Gökdelenler, AVM’ler, rezidanslar derken insan anılarından ve çocukluğundan koptu. Doğal romanda Deniz tahminen de çocukluğuna bile dönmek istemeyecektir ancak daima oralarda dolanıyor. Pekala, bir müellif olarak değişen kent külçeşidini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben çocukken İstanbul’da sokakta oynardık. Denk gelirsek yaşlıların yahut komşuların çantalarını taşırdık. Boğaz’a inerdik. Gülhane’ye gidip hayvanat bahçesini gezmek, Sultanahmet Köftecisi’nde köfte, üstüne irmik helvası yemek üzere ritüeller vardı. Mahallede herkes birbirini tanırdı ve güvenirdi. Beton sevdası mahalle ve komşuluk külçeşidini bozdu. İstanbul başta tüm Türkiye’de o dehşetli betonarme binalar sardı her yanı. Herkes şahit olduğu devirdeki rezaletleri konuşuyor, haklılar da ancak Nişantaşı’nın, Beşiktaş’ın, Bağdat Caddesi’nin o güzelim köşkleri yıkıp yerine beton binalar dikenler kimlerdi, bunu da hatırlamalıyız. Ne yazık ki kıymet yaratarak zenginleşme görgümüz yok. O fecî beton apartmanlarda daha sonra dev binalar, rezidanslar, cam kafesler yükseldi ve kentin ırzına geçildi. Boğaz’ın silüetini bozan herkesle derdim var benim. Gidip az ötede o zirvelerin gerisinde dikselerdi gökdelenleri. İsmi bile bir acayip: Gökdelen!