Ece Temelkuran: Önerdiğim on ahlaki kavram var

Felaket

New member
Ece Temelkuran’ın “yeni bir politik-duygu anlatısı” olarak duyurulan son kitabı ‘Hepbirlikte’ Everest Yayınları tarafınca yayımlandı. Temelkuran, politik bir değişim için ahlaki bir mukavele önerdiği çalışmasıyla ilgili, “Hepbirlikte’de önerdiğim on ahlaki kavram var, bu kavramlar etrafında bir siyasal taban oluşturmanın siyasal kutuplaşmadan ve çılgın zalimlikten çıkış yolu olduğunu düşünüyorum” dedi.

Temelkuran’la mevcut politik atmosferi ve ‘Hepbirlikte’de kaleme aldığı tekliflerini konuştuk.

Hepbirlikte, Ece Temelkuran, 184 syf., Everest Yayınları, 2021.

Hepbirlikte, bir politik-duygu metni olarak okura sunuldu. Bu politik-duygunun ana izlekleri nelerdir?

Politik-duygu metni deyince ‘duygusal politik hezeyanlar’ sanmasınlar, evvel onu söyleyeyim! (Gülüyor) His siyaseti bilhassa AKP’nin Türkiye’de iktidara gelişiyle düşünmeye başladığım bir sıkıntı. Dünyada Türkiye’dekine misal siyasi krizler tekrar ederek yayıldıkça daha da derinleşmek gerekti bu mevzuda. yıllar evvel siyasi krizin ahlaki krize dönüştüğünü yazdığımda, söylemiş olduğimde bu krizi bize has sanıyorduk, o denli olmadığı ortaya çıktı. Hatta meşhur olmuştu, “Siz ne vakit bu kadar zalim oldunuz?” diye bağırmam Ali Kırca’nın Siyaset Meydanı’nda. O kelamın, sorunun bu kadar sahiplenilmesinin sebebi aslında birçoğumuzun ismini koyması bile bu derin krizin farkında olduğunu gösteriyordu. Artık misal sorular Batılı toplumlarda da soruluyor. Faşizm şüphesiz bir siyasal sorun, alt yapısal mevzularla ilgili ancak beraberinde, 1950’lerde, 60’lardaki Sol düşünürlerin temas ettiği üzere bununla birlikte his siyasetleriyle yakından ilgisi var. Yalnızca ezilmiyoruz faşizm karşısında; dona kalıyoruz, korkuyoruz, tiksiniyoruz vesaire. Bu hisler kitlesel olarak ve gereğince uzun mühlet yaşandığında insanlığa olan inancımızı kaybetmemize, ötürüsıyla değişime yönelik siyasal aksiyonu gerçekleştiremeyecek kadar yılgınlaşmamıza sebep oluyor. Benim Hepbirlikte’deki sorum şuydu: Bu inanç kaybından nasıl kurtulabiliriz? Zira siyasal aksiyon fakat bu inanç kaybının tedavisi ile mümkün.

Dünya üstündeki hakim sistemin otoriterliği beslediğini ve tüm halklar üzerinde bir baskıya dönüştüğünü söylüyorsunuz. Dünya ve Türkiye hangi noktalarda benzeşiyor?

Maalesef How To Lose A Country (Bir Ülke Nasıl Kaybedilir) Türkiye’de yayınlanmadı. Yükselen Sağ dalganın global olarak tekrar eden kalıplarını, bugünkü Sağ’ın büyük makinesinin çalışma mantığını yazmıştım. Benim tespit ettiğim 7 şablon (pattern) var. Bir: Bir hareket yaratılıyor ve bunun siyaset üstü olduğu argüman ediliyor. Bu, insanın ‘anlama’ muhtaçlığı olmadığı fikri üzerine heyeti neo-liberal sistemde, bir ‘dava’ icat ediliyor ve bu ‘dava’ her vakit muğlak bırakılıyor ki kitle gereğince büyüyebilsin. Başkan kültü, halkın lisanından konuşması vs üzere popülarist sistemlerle pompalanıyor. İki: Rasyonel düşünme ve irtibat biçimi neredeyse şizofrenik diyebileceğim bir bağlantı biçimiyle darmadağın ediliyor. 2000’lerin başındaki TV’deki siyasi tartışmaları hatırlayınız. Temeli, Aristo mantığını hiçe sayan bir taban kayması, bu biçimde başlamıştı ve siyaset alanı terörize edilmişti. Üç: Utancın kaybı ve hakikat-daha sonrası devir. Bu iki kavram son derece irtibatlı ve utancın kaybı evvel siyasal bir araca daha sonra bir küme kimliğine dönüştürülüyor. Saygınlığın artık bir ihtiyaç olmadığı bir siyasal alan kuruluyor ki bu bugünün otoriter önderlerinin değil, 1980’lerden beri yaşanan sürecin bir kararı. Dört: Amansız ve limitsiz bir kadrolaşma… diye gidiyor. Çok uzattım lakin şunu söylemek lazım: Ülkelerin siyasal, toplumsal ve tarihi gerçekleri son derece farklı olsa bile yaşanan bu kriz global ve ben lakin globalleşmiş bir direnişle bunun durdurulabileceğini düşünüyorum.

‘FAŞİZM BİR SİYASAL MODEL’

Faşizmi nasıl yorumluyorsunuz? Kitapta ‘insana olan inancın ortadan kalkması’ tabirini kullanıyorsunuz. Faşizm, bununla birlikte bir ekonomik anlayışı da barındırıyor. Bunu yıkmak için sırf beşere inanmak yetecek mi?


Biraz evvel söylemiş oldum ve haklısınız, faşizm bir siyasal model. şüphesiz yalnızca duygusal ya da ruhsal bir sıkıntı değil. Keşke o denli olsa. Lakin şu soru bana kıymetli geliyor: Bu kadar insan ezilirken, beşerler açlıktan intihar ederken niye sistemi değiştirmeye yönelik gereğince kuvvetli bir hareket oluşmuyor? Bunun için biroldukça sebep sayabilirsiniz; kudretli sınıfın baskı araçları, kaygı, sindirme siyasetleri, cahillik, gelenekler, vs. Lakin bunların hepsinin altını kazıdığımızda öteki bir şey ortaya çıkıyor. Herkes her şeyi bilirken, nizamın nasıl işlediğinin herkes farkındayken bile bunu değiştirmeye yürek edememelerinin sebebi, evet, en geniş manada ve özellikle bugün beşere olan inancın sistemli bir halde ortadan kaldırılması. Neo–liberal sistem faşizmin anasıdır ve bunu yapabilmesinin sebebi baştan beri kapitalizmi, en berbat halini bile, insanlığın doğal durumu olarak bize kabul ettirmiş olmasıdır. “Olabilecek en uygun sistemde yaşıyoruz” fikrini topla tüfekle bize kabul ettirdikten daha sonra insanlığın bir hafıza kaybı yaşadığını düşünüyorum. İnsanlığa inandığımız 60’ları, 70’leri, o günün zaman-ruhunu (zeitgeist) bugün hayal bile edemiyoruz. Ya da hayli azımız edebiliyor.

‘YENİ EKONOMİK VE SİYASSAL METOTLAR DENENMEYE BAŞLADI’

Kapitalizmin yıkıldığını belirtiyorsunuz. Nasıl bir dünya tahayyül ediyorsunuz?


Yıkılmaya başladığını söylüyorum. Bu benim savım değil, kapitalist dünyanın en zirvesindekiler, Davos toplantılarını yönetenler de bu biçimde düşünüyor. Hatta son birkaç haftadır bir tartışma var. Davos’tan yapılan ‘kapitalizmi dönüştürmeliyiz’ dendiği için Sağ basın ayağa kalktı, ‘Davosçular Komünizm getirecek’ diye. Ha ha! bu biçimde de mecnun saçması bir dünyada yaşıyoruz işte. her neyse, sonuç olarak, kapitalizm yıkılırken yeni ekonomik ve siyasal metotlar denenmeye başladı bile. Yeni dünyanın iki temel ögesi değerli, üretenin karar alma düzeneğine katılması (eski Yugoslav modeli gibisi bir demokratik sosyalizm) ve üstte fazla birikmiş sermayenin tekrar tabana yayılması için politik karar alma ve uygulama gücü. Bunlar ikna tekniğiyle olabilse keşke (ABD şu anda bunu deniyor örneğin) lakin olağan ki olamayacak ve işler berbatlaşacak. Zira kaynaklar artık eskisi üzere sonsuz görünmüyor, dünya gözümüzün önünde eriyor ve bu da insanın kaygıyla sınandığında nasıl davranabileceğine dair en makus ve en yeterli örnekleri bize gösterecek bir periyodun başlaması demek. Kaçanlar, kendini muhafazaya çalışanlar ve daima birlikte daha yeterli bir dünya kurabiliriz diyenler. Yakın gelecek için bu biçimde kristalize olmuş bir berraklık bekliyorum âlâ ile makûs içinde.

Kitabın ana izleklerinden biri de politik değişime dair bir ahlaki kontrat… Bu mukaveleyi açar mısınız?

Evvel şunu söyleyeyim. yıllardır düşündüğüm mevzu şu: Siyasal seçimlerimizi nasıl yaparız? niye solcu oluruz, sağcı oluruz vs. İdeolojik seçimler, en azından benim için, şapka üzere bir şey değil, kimi vakit takıyorsun kimi vakit çıkarıyorsun olmaz yani. O sebeple de anlamam örneğin beşerler nasıl “değişir”. İnsan solcu iken nasıl sağcı olur örneğin, bu benim için anlaşılması fazlaca fakat fazlaca güç bir durum. Çünkü, bunun olabilmesi için dünya görüşlerimizin ahlaki seçimlerimizle hiç bir irtibatı olmaması gerekir. Ben bunu hayal edemiyorum, bir romancı olarak hayal edebilmem lazım ancak olmuyor. Bunu kenara bırakalım. Bugün, en ilerici siyasal görüşe sahip olsak ve “Başka bir dünya mümkündür” desek bile hepimizin neo-liberal sistemden, bu nizamın bugünkü çılgın Amok halinden etkilendiği kanısındayım. Karşıtı esasen epeyce mümkün değil. örneğin, beşere olan inancımızın, bir okul dolusu çocuğa senelerca cinsel istismarda bulunulduğu ve daha sonra cinsel istismarı gerçekleştirenlere ödül verildiğini görür görmez hiç bir şey olmaması ne kadar mümkün? Özellikle bizim memlekette her gün bu biçimde insanlıktan tiksindirici olaylarla yaşıyoruz ve hayatta kalmak için bir çeşit duyarsızlık geliştirmeye zorlanıyoruz– ki bence faşizmin insanlıkta açtığı en büyük yara bu mecburî duyarsızlık. her neyse, sonuç olarak Hepbirlikte’de önerdiğim on ahlaki kavram var, bu kavramlar etrafında bir siyasal taban oluşturmanın siyasal kutuplaşmadan ve çılgın zalimlikten çıkış yolu olduğunu düşünüyorum.

‘ESKİDEN ÇOK TEHDİT VE BASKI VARDI’

Dünyada kitaplarınız yayınlanırken Türkiye’de birtakım politik baskılarla karşı karşıya olduğunuzu biliyoruz. Bu baskılar ne boyutta? Yazarken otosansür uyguluyor musunuz? Baskıya karşı nasıl bir karşı koyma düzeneği oluşturdunuz?


O baskı evvelden harikuladeydi. Anlatmam ben bu biçimde şeyleri lakin epey tehdit ve baskı vardı. Artık beni oturduğum toplumsal makam koltuğundan (gülerek söylüyor) hem işsiz bırakarak tıpkı vakitte troll fabrikalarını birkaç yıl boyunca 7/24 çalıştırarak indirdikleri için eskisi kadar saldırmıyorlar. 2012’de ‘Bu prestij suikastidir ve muhalif figürleri bu biçimde yok ederler’ dediğimde dalga geçmişlerdi fakat gördük ki artık kelamını her insanın dinlediği hiç bir aydın kalmayana kadar bu operasyonu yaptılar. O yüzden yurtharicindeki, öteki ülkelerin vatandaşı okurlar bana “Ne yapmalı?” diye sorduklarında onlara şunu söylüyorum, “Aydınlarınızla, yazarlarınızla, sanatçılarınızla dalga geçilmeye başladığında alarm zilleri çalıyor demektir.” Değerli olan şu, baskı her vakit olur. Gerçekten yazı yazan, kelam söyleyen insan için en özgürlükçü sistemde bile baskı vardır zira yazı ya da sanat iktidarla başı güzel olmayan, olmaması gereken bir iş kolumuz. Sıkıntı, senin kendin üzere olduğunu düşündüklerinin desteklemesi. Gerisi epeyce değerli değil.

Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?

Kısmetse bir roman yazacağız bakalım. Yakında Almanya’ya “Küresel Sol’un Yeni Lügatı” diye bir proje yapmak üzere, akademik davetli olarak gideceğim.
 
Üst