Pelin Özer: Anadilim şiir

Felaket

New member
Pelin Özer (1972) farklı yazınsal cinslerdeki çalışmalarıyla 2004’ten itibaren çeşitli edebiyat mecmualarında yer aldı. Biroldukca lisana çevrilen şiirlerinden bir seçki 2014’te ‘Uzay Çiçeği/Weltallblume’ ismiyle Almanya’da çift lisanlı olarak yayımlandı. 2010’da Boğaziçi Kitap Fuarı kapsamında düzenlenen haiku ödüllerinde heyet özel mükafatına paha görülen Özer, ’17 Haziran’ (2011) isimli romanıyla 2012 His Asena Roman Ödülü’nü kazandı. ‘Cam Kulübeler’ (2007), ‘Atlasın Bir Ucunda’ (2015) ve ‘Beyaz Ev’ (2019) Özer’in şiirlerini ve poetik metinlerini bir ortaya getiren öteki yapıtları.

Pelin Özer’in 2004-2021 yılları içinde yazdığı şiirlerden geniş bir kesiti dört kısım halinde bir ortaya getiren yeni kitabı ‘Liya Lu’yu Detay Yayınları okurla buluşturdu.

Özer’le yeni kitabı ‘Liya Lu’yu, şiiri ve geleceğe dönük tasarılarını konuştuk…

Pelin Özer

Kitaba ismini veren ‘Liya Lu’yu sorarak başlamak istiyorum. Kitaba da isim olduğuna göre bir manası vardır elbette. ‘Liya Lu’, sizin şair olarak “mürekkebi olduğun acıyla” nasıl ve ne çeşitten bir imge olarak buluştu, bağlantılandı?

‘Liya Lu’nun benim bildiğim lisanlarda bir manası yok, tam da bu niçinle isim olarak onu seçtim. 2010’da yazıp yayımladığım, kitapta da yer alan “Uzay Çiçeği” şiirinde kendi uydurduğum bir müziğin kelamlarından gelip kapağa yerleşti. Öteki adaylar da vardı lakin bir manaya sıkışmak, okuru yöneltmek, şiirleri bir bakıma o bahta zorlamak yeterli gelmedi bana. Karar verme evresinde, sabah erken saatlerde yüzerken durup, ötelere bakıp dönerek “Liya Luuuu” diye haykırıyordum adalara, ufka, gökyüzüne… Yankı aldığım an tereddüdüm de kalmadı. daha sonradan bu ses ve kelam dizisinin benim şiirde birinci defa mana ötesine sıçrayışım olduğunu fark ettim. Bu da bir bakıma şiirin hecelemesi, kendi varlığını birinci sefer sesle ortaya koymasıdır.

Baştan beri şiiri, bir yandan da müziğimi söylemek üzere gördüğümden bu isim bana kitabın okura dolaysızca seslenme dileğini da deklare etti. Şöyle diyordu: “Gelin, daima birlikte müziğimizi söyleyelim!”. Haykırarak, mırıldanarak, içeriden, dans ederek, coşarak, tozutarak, esrikleşerek, çığlık atarak… Bunun elbette “mürekkebi olduğum acıyla” da yakından bir bağı var. Buna şiirle karşılık vermem gerekse kitaptaki “Yas Tutarken Bile Ayartabilir Beni Dans Tanrısı”na işaret ederdim. Acının coşkudan, transtan, ötelerle irtibat kurmaktan, şiir yazmak zorunda kalmaktan başka tutulamayacağını öğrenmiş olmasaydım bir müzik nakaratındaki hafifçeliğe, sevince, mutluluğa, huzura bu biçimdesine kucak da açamazdım.

‘ŞİİR BENİM İÇİN BİR KENDİLİK ARAŞTIRMASI’

Şiirlerde bir yandan tabiatta bir seyahat, tabiata bir seyahat dikkati çekiyor. Bir yandan da iç seyahat diyebileceğimiz bir seyir kelam konusu. Seyrin bakmak, anlamak, araştırmak manasında sizin şiiriniz için kıymetli olduğunu düşünüyorum. Bu kitabınızdaki şiirler de güçlendiriyor bu izlenimi. Aradığınız nedir; şiirde ne arıyorsunuz diye sormayacağım, şiirle ne arıyorsunuz?


Öncelikle zihnimle birebir bağdaşan ve bana anlaşılmanın zevkini yaşatan yorumun için teşekkür ederim. Bana göre iç seyahat hiç bir vakit ayrılmıyor dışarıdakinden. Tabiat, fon olmanın epeyce ötesinde, benim içimde de kendini büsbütün bildiği ve hâkim olduğu tekniklerle sürdüren bir nizam. Karmaşayı da dışlamayan bir nizam. vakit içinde; doğum-ölüm-varlık diye sorguladıkça ve tabiata haiku merceğinden baktıkça “cam kulübe”mi içimde ve dışımda katman katman açılan bir sonsuzluğa inşa edebileceğime ikna oldum. Bir inanç ve kendini bırakma hissi… İçerisi ve dışarısı içinde kurulan bir bütünlük… Sırtüstü uzandığında suyun insanı taşıması, toprağın içine kabul edip oradan öteki kıssalar başlatması, bir ırmakta yıkandığında bir daha doğuş hissini yaşatması, bir taştan aldığı titreşimle ortasındaki yoğunluktan aniden sıyrılması… Doğanınki o denli kuvvetli ve bağımsız bir sistem ki; bozmaktan, korumaktan ve kurup yaşatmaktan da âciz olduğumuz düzenekler işliyor orada. Olağan bunları şu an senin sayende anlamlandırmaya çalışıyorum, yoksa şiirde kendiliğindenliği epey önemserim ve yazarken bir kavram ya da kuramdan yola çıkmam.

ömrün her alanında, nefes aldığımız sürece daima bir seyir kelam konusu. Bizler şiir yazarak bunun kaydını tutuyoruz. Bir yandan da şiirler yardımıyla kendi seyrimizin takibindeyiz. Şiir benim için bir kendilik araştırması; bana yansıyan vakti, “âciz çağı”, şahit olduklarımı, maruz bırakıldıklarımı, bedenselliği ve ruhsallığı birbirinden ayırmadan arayışımı sürdürdüğüm bir mecra. ötürüsıyla şiirle aradığım da dışarıdan ve içeriden bana; ruhuma ve vücuduma yansıyanlar, dünya lisanıyla tanımlayamadıklarım. Şiir kendimi her bakımdan açığa vurduğum, bir bakıma soyduğum alan. Bu seyrin hiç sona ermeyeceğini bilmek bana yeterli geliyor.


Liya Lu, Pelin Özer, 160 syf., Detay Yayınları, 2021.


İnsanın tabiatla bağlantısı gitgide daha da tansiyonlu hale geliyor. Sizi şair olarak tabiata yönelten etkenler neler oldu? Tabiatla insan içindeki çelişkili çatışmalı bağlantıyı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Çıkmaz sokaklarda, beton bloklarda yaşanan bir çocukluğun akabinde yatakhanede Boğaz’a, yazları Marmara Denizi’ne açılan ve İstanbul’un banliyölerinden birinde çamların ötesinden ufku gözlemleyen bir gençlik yaşadım. Derslerden çok yazmak ve okumakla geçen gençliğimde haiku ile birinci tanıştığım günü unutamıyorum. Haiku yardımıyla, şuuruma taşınmamış olsa da sanıyorum öbür türlü bir yaşantının, yazının, bir nevi paralel cihan kurmanın mümkün olduğuna dair bir hal yaşadım. O periyotta ele aldığım mevzular ve kurmaya uğraştığım yapılar değişti mi, emin değilim lakin minimal bir ölçekte yaşanmakta olanın bir bakıma derin ve fazlaca geniş bir algının hazırlayıcısı olduğuna uyandım. Bunun beni tabiatın zımnî lisanına yaklaştırdığını, en azından bu lisanı öğrenmenin mümkün olabileceğine dair bir itimat aşıladığını sanıyorum.

İnsanın tabiatla tansiyonlu bağının farkında olmakla birlikte bu alanda büyük kelamlar etme ehliyetine sahip değilim. Ben de yaşananları dehşetle izliyorum, tabiat felaketinin vahim tesirlerini hissediyorum. En son müsilaj faciası beni öylesine derinden etkiledi ki bir Marmara çocuğu ve adada yaşayan biri olarak o birinci güne, denize dair birinci kuşkuyu yaşadığım 1984 yazına döndüm. O cennetin silinmekte olduğunun habercisi denizanalarıyla birinci karşılaşma… Bugün hepimiz köşeye sıkışmış durumdayız ve bu bana aczimizi ve tahminen de bir bakıma sona yaklaştığımızı, evvel idrak edip akabinde da bu vakit dilimine yakışır bir konum almamız gerektiğini söylüyor. Bir yandan da her zorlukta direnen, bununla da kalmayıp tabiata ve insanın onun ortasında yaratılmış bir hayat formu olduğuna güvenen hücrelerim bana akıl almaz yoklukta bile dönüşüp değişeceğimizin bilgisini taşıyor.

‘BİR COĞRAFYA’DA BİRİKMİŞ ACININ DİRİLDİĞİNİ GÖRMEK LAKİN ŞİİRLE MÜMKÜN OLUYOR’

Şairin ve şiirin çağına tanıklığı, toplumsal meselelere karşı hassaslığı kıymetli. Bu bahiste neler düşünüyorsunuz?


İnsan, fizikî belirişinde, ruh atmosferinde ya da karakterinde birtakım tadilatlara gidebilir fakat çağının ve toplumunun onu soluksuz bıraktığı yerde kaçınılmaz olarak çığlığını atarak direncini konuşturur. Kalemin kendi bildiğini okuması da var olağan olarak işin ortasında. Gözünü öte dünyalara diken şiir deva mi arıyor sanki? Rahat soluk alınacak ve kurtarılmış bölgelerin, “no man’s land”lerin varlığını anımsatacak o alanı muhafaza içgüdüsü olabilir mi= İçimde kaynayan isyan kimi bazı bir sessizlik bahçesi yaratmak dileğiyle birleşirken kimi birtakım zelzele yaratacak bir çığlıkla ayaklanıyor.

Tanıklık ederken kalemin ucuna gelip kendini yazdıranlar bana şiir aracılığıyla kozmik bir empati diyebileceğim halde “başkalarının acısını yaşama” tecrübesinin mümkün olduğunu gösterdi. Bir coğrafyada yaşanmış ve birikmiş acının adeta dirildiğini görmek lakin şiirle mümkün oluyor.

‘YAZIMIN HAMMADDELERİNDEN BİRİ ŞİİR’

Uğraşı alanınız bir çok geniş. Yazının biroldukca alanında çalışıyorsunuz. Bu ortada birinci şiir kitabınız bir haikular kitabıydı. Şiiri uğraşılarınız ortasında, öncelik açısından nasıl tanımlıyorsunuz? Şiirle ilgili bundan daha sonrasına dönük çalışmalarınız, tasarılarınız neler?


Baştan itibaren yazıyı kılcal ve ana damarlar üzere beni saran karmaşık ve görünmez bir ağ üzere algıladım. Yazdıkça o karmaşa çözülüyor ve o göz korkutan derinlik tane tane lisana geliyordu. Dayanılmaz bir berraklık ve müsabaka. Yazmadığım periyotlarda bile yazı hep birkaç kanaldan birden akıyormuş, daha sonradan fark ettim. Fakat şunu tereddütsüz söyleyebilirim; başlangıçta şiir vardı ve şiir daima vardı. Bir yandan da şiir ne yapıp edip kesinlikle yazdıklarıma sızıyor; söyleşi, deneme, günlük dinlemiyor. Ben istediğim kadar o metni, kendimi, karşımdakini şiirden muhafazaya çalışayım; onun laf dinlemez, itaat etmez, başına buyruk bir tabiatı var. Onu büsbütün kendime benzetmekte ısrar ettiğimden, bu hali hoşuma da gitmiyor değil. Yazımın hammaddelerinden biri şiir ve onun bir sonsuzluk kaynağı olduğunu duyumsuyorum. Farklı tiplerde yazmamı sağlayan da ironik halde şiirin bolluğu, adeta beni soluksuz bırakacak bir tazyikle fışkırması olmuştu vaktinde. Şiirimi gevezelikten, yinedan müdafaa telaşı beni yalnızca günlük tutmaya, farklı formlara değil, ’17 Haziran’ isimli birinci romanımı yazmaya da yöneltti. ‘Beyaz Konut’un yapısını ve lisanını kurarken şiir ile düzyazının çekişmesini hayal etmiştim ve kazanan cümle olacaktı. Benim için yazı bir atölye, orada hiç durmadan çalışıyorum ve ele aldığım her çeşide de içten bir hayranlık, sevgi duyuyorum. Lakin şunu da rahatça lisana getirebilirim: Anadilim şiir.

Rap formunda ve performatif bir hayal ve yönelimle yazdığım ‘ÇIĞLIK’ ve iki kitap olarak tasarladığım haikular hazır biçimde. 2020 Nisan’ında “Bir artı Bir” mecmuasında ve onun toplumsal medya hesaplarında on altı yıldır birikmiş haikularımdan seçtiklerimi yayımlamaya başlamıştık. Bu maratonda tıknefes olmadığımızı görür görmez bir sene daha ekledik. 2022 Nisan’ına dek sürecek. Bunlar haricinde on yedi yıllık şiir birikimini ‘Liya Lu’ ile nihayet okuruna ulaştırabilmiş olmanın hafifçeliğiyle nasıl şiirler yazacağım ya da yazacak mıyım, ben de epey merak ediyorum.
 
Üst