Mehmet Nora
‘Despotun Taşrası’, birinci bakışta aşağılanmış bir insanın intikam romanı üzere gözükse de ki bir tarafıyla bu biçimdedir, esasen günümüz Türkiye sisteminin toplumun ezici bir kısmı üzerine kabus üzere çöken siyasetinin, saçmanın da sonlarını zorlayan halde absürtvari bir anlatımıdır. Kitaptaki kıssa, uzak bir taşra kentinde geçer. Kentin birinci dereceden yöneticisi, bütün yetkileri kendinde toplar. Bütün mahkeme başkanlıklarına, cami imamlıklarına, tiyatroya, okullara vs. kendini atar. misyonunu devraldığı herkesi de bir vitrin üzere kullanmaktan da vazgeçmez. Bütün kurumların içini boşaltır. Kentin, bununla birlikte mahkemenin tek mübaşirinin nazaranvini bile kendisi üstlenir. Kıyıda köşede kendisinin üstlenmediği tek bir resmi bakılırsav bırakmaz. Kurumlar bir süre daha sonra kendi asli misyonunun tam zıddı bir çehreye bürünür. Asıl işi ziraat olanlar, demir çelik kısmına yerleştirilir. Mal müdürü tiyatro kısmına kaydırılır, vergi memurları veterinerlik kısmına alınır. Kentin birinci dereceden yetkilisi, bütün bunları bir mazerete sarılarak yapar. Mazeret bizatihi ayağına gelmiştir.
Despotun Taşrası, Mehmet Taşdemir, 125 syf., Öteki Yayınevi, 2021.
Romanın başkahramanı Az Eşsiz, hayvan tüccarı Muratsızoğlu’ndan kendisini aşağıladığı için intikam almak istemektedir. İntikam için evvel ‘balta mı, silah mı kullansam?’ diye düşünür lakin bu kanısından acilen vazgeçer. Bir aşağılamaya karşılık bu biçimde hunhar bir usulle intikam almanın kendisine yakışmayacağını ve aslına bakarsanız tabiatının da buna uygun olmayacağını düşünür. Günlerce, haftalarca ortasında tuttuğu hınç ve intikam hissini, birkaç yumrukla dindirebileceğine karar verir sonunda. Harekete geçmedilk evvel, Muratsızoğlu’na karşı ortasından güzelce motive olur. Muratsızoğlu’nun ne kadar makus ve aşağılık biri olduğunu yenidenlayıp durur lakin intikam için harekete geçtiğinde bahtı pek de âlâ gitmez. Uzaktan benzetip, birinci saldırdığı kişi kalem müdürü çıkar. her neyse ki yumruklarının isabetsizliği yüzünden birkaç gün gözaltında tutulur ve hür bırakılır. İkinci başarısız taarruz teşebbüsü, kentin öbür bir hayvan tüccarı Adnan Taklacı’ya karşıdır. Onu da Muratsızoğlu’na benzetmiştir. Bir kere daha gözaltına alınır ve birkaç gün daha sonra kaideli bırakılır. Romanın başkahramanı Ender Eşsiz, Adnan Taklacı’ya ikinci sefer saldıracaktır. Yumrukları talih yapıtı bir defa daha isabetsiz olacaktır. Bu başarısız taarruzlar bile kentte bir kaos yaratmaya yetecektir. Sokakta yürüyen herkes ardını kollayarak yürümeye başlayacaktır. Bu giderek bir salgına dönüşür. Bütün kent geri geri yürür. Her şey kısa müddette denetimden çıkar.
Kentin birinci dereceden yetkilisi bu kaosu, bütün yetkileri kendinde toplayarak karşılar. Yetkili bir meydanda konuşma yapmadan evvel, alkış komiteleri orada toplanan kalabalığı, yetkilinin nasıl alkışlanması gerektiğine dair hazırlar. Yetkiliyi alkışlamamak bile cürümdür.
Bu ortada romanın öbür değerli kahramanı Maydanoz Mikail ise kentin kırk yıllık arzuhâlcisidir. Onu arzuhâlci yapan şey ise bir vicdan yarasıdır. Çocukken babası Mikail’e ayağı kırılan atlarını vurdurtmuştur. Mikail ‘atı öldürmeye götürdüğümde kimse onu savunmadı, beni engellemedi’ der. Atı savunma kanısı onu arzuhâlci yapmıştır. Fakat kentte, başta avukatlar olmak üzere kimse Mikail’i ciddiye almaz. Kendini savunamayacak insanların davalarını karşılık beklemeden kendince üstlenir. Lakin yazdığı dilekçelerin hiç biri asıl muhatabına, yani mahkemeye ulaşmaz. Ulaşan olsa da esasen sürece konulmaz. Uzun uzun yazdığı dilekçeler ya bir kebapçıda dürüm kağıdı olur, ya bir mesken hanımın alışveriş listesi olur ya da birinin ayakkabılarına altlık. Bütün bunları bildiği biçimde dilekçe yazmaktan vazgeçmez. Bir dilekçesinde öldürdüğü atı uzunca muharrir Mikail. Kapılarındaki kargaya kadar faili meçhul formda kaybolan bir aileyi de bir daha uzun bir dilekçe halinde müellif.
‘Despotun Taşrası’, bir kara anlatı diyebilirim. Çıplak bir politik roman değil. Anlatmak istediklerini sezdirerek, göndermelerde bulunarak, saçmanın renklerine başvurarak, mizahı da göze sokmayarak anlatmaya çalışan politik bir roman. Anlatının içine yerleştirdiğim ise incinmiş bir insanın bunaltmayan, bir kesim da çıkış yolu gösteren kıssası diyeyim…
‘Despotun Taşrası’, birinci bakışta aşağılanmış bir insanın intikam romanı üzere gözükse de ki bir tarafıyla bu biçimdedir, esasen günümüz Türkiye sisteminin toplumun ezici bir kısmı üzerine kabus üzere çöken siyasetinin, saçmanın da sonlarını zorlayan halde absürtvari bir anlatımıdır. Kitaptaki kıssa, uzak bir taşra kentinde geçer. Kentin birinci dereceden yöneticisi, bütün yetkileri kendinde toplar. Bütün mahkeme başkanlıklarına, cami imamlıklarına, tiyatroya, okullara vs. kendini atar. misyonunu devraldığı herkesi de bir vitrin üzere kullanmaktan da vazgeçmez. Bütün kurumların içini boşaltır. Kentin, bununla birlikte mahkemenin tek mübaşirinin nazaranvini bile kendisi üstlenir. Kıyıda köşede kendisinin üstlenmediği tek bir resmi bakılırsav bırakmaz. Kurumlar bir süre daha sonra kendi asli misyonunun tam zıddı bir çehreye bürünür. Asıl işi ziraat olanlar, demir çelik kısmına yerleştirilir. Mal müdürü tiyatro kısmına kaydırılır, vergi memurları veterinerlik kısmına alınır. Kentin birinci dereceden yetkilisi, bütün bunları bir mazerete sarılarak yapar. Mazeret bizatihi ayağına gelmiştir.
Despotun Taşrası, Mehmet Taşdemir, 125 syf., Öteki Yayınevi, 2021.
Romanın başkahramanı Az Eşsiz, hayvan tüccarı Muratsızoğlu’ndan kendisini aşağıladığı için intikam almak istemektedir. İntikam için evvel ‘balta mı, silah mı kullansam?’ diye düşünür lakin bu kanısından acilen vazgeçer. Bir aşağılamaya karşılık bu biçimde hunhar bir usulle intikam almanın kendisine yakışmayacağını ve aslına bakarsanız tabiatının da buna uygun olmayacağını düşünür. Günlerce, haftalarca ortasında tuttuğu hınç ve intikam hissini, birkaç yumrukla dindirebileceğine karar verir sonunda. Harekete geçmedilk evvel, Muratsızoğlu’na karşı ortasından güzelce motive olur. Muratsızoğlu’nun ne kadar makus ve aşağılık biri olduğunu yenidenlayıp durur lakin intikam için harekete geçtiğinde bahtı pek de âlâ gitmez. Uzaktan benzetip, birinci saldırdığı kişi kalem müdürü çıkar. her neyse ki yumruklarının isabetsizliği yüzünden birkaç gün gözaltında tutulur ve hür bırakılır. İkinci başarısız taarruz teşebbüsü, kentin öbür bir hayvan tüccarı Adnan Taklacı’ya karşıdır. Onu da Muratsızoğlu’na benzetmiştir. Bir kere daha gözaltına alınır ve birkaç gün daha sonra kaideli bırakılır. Romanın başkahramanı Ender Eşsiz, Adnan Taklacı’ya ikinci sefer saldıracaktır. Yumrukları talih yapıtı bir defa daha isabetsiz olacaktır. Bu başarısız taarruzlar bile kentte bir kaos yaratmaya yetecektir. Sokakta yürüyen herkes ardını kollayarak yürümeye başlayacaktır. Bu giderek bir salgına dönüşür. Bütün kent geri geri yürür. Her şey kısa müddette denetimden çıkar.
Kentin birinci dereceden yetkilisi bu kaosu, bütün yetkileri kendinde toplayarak karşılar. Yetkili bir meydanda konuşma yapmadan evvel, alkış komiteleri orada toplanan kalabalığı, yetkilinin nasıl alkışlanması gerektiğine dair hazırlar. Yetkiliyi alkışlamamak bile cürümdür.
Bu ortada romanın öbür değerli kahramanı Maydanoz Mikail ise kentin kırk yıllık arzuhâlcisidir. Onu arzuhâlci yapan şey ise bir vicdan yarasıdır. Çocukken babası Mikail’e ayağı kırılan atlarını vurdurtmuştur. Mikail ‘atı öldürmeye götürdüğümde kimse onu savunmadı, beni engellemedi’ der. Atı savunma kanısı onu arzuhâlci yapmıştır. Fakat kentte, başta avukatlar olmak üzere kimse Mikail’i ciddiye almaz. Kendini savunamayacak insanların davalarını karşılık beklemeden kendince üstlenir. Lakin yazdığı dilekçelerin hiç biri asıl muhatabına, yani mahkemeye ulaşmaz. Ulaşan olsa da esasen sürece konulmaz. Uzun uzun yazdığı dilekçeler ya bir kebapçıda dürüm kağıdı olur, ya bir mesken hanımın alışveriş listesi olur ya da birinin ayakkabılarına altlık. Bütün bunları bildiği biçimde dilekçe yazmaktan vazgeçmez. Bir dilekçesinde öldürdüğü atı uzunca muharrir Mikail. Kapılarındaki kargaya kadar faili meçhul formda kaybolan bir aileyi de bir daha uzun bir dilekçe halinde müellif.
‘Despotun Taşrası’, bir kara anlatı diyebilirim. Çıplak bir politik roman değil. Anlatmak istediklerini sezdirerek, göndermelerde bulunarak, saçmanın renklerine başvurarak, mizahı da göze sokmayarak anlatmaya çalışan politik bir roman. Anlatının içine yerleştirdiğim ise incinmiş bir insanın bunaltmayan, bir kesim da çıkış yolu gösteren kıssası diyeyim…