Yirminci yüzyılın en tesirli düşünür, eleştirmen ve müelliflerinden biri olan John Berger’in ‘Görme Biçimleri’ kitabı, yayımlandığı 1972 yılından bu yana, sanata ve sanat tenkidine ilgi duyan, sanatsal haz alımlayıcısı olarak bu “büyü”yü kavramaya çalışan birden fazla kişinin başucu kitaplarından biri olma özelliği taşıyor.
Berger, bu kitabıyla sanattan zevk alabilmek, sanatı anlamlandırabilmek ve duyumsayabilmek için entelektüel, akademisyen ya da “uzman” olmak gerekmediğini söylüyor. Çok temel bir mantıktan hareketle, hayatı alımlayan her insanın sanatı da alımlayabileceği noktasından yola çıkarak, ön kabullerden çok bakış açısının, “görme biçiminin” değiştirilmesi gerektiğini söyleyen Berger’in metni, ortadan yaklaşık yarım asır geçmiş bulunmasına karşın yeniliğini koruyor.
1972’de, BBC televizyonunda dört kısım olarak yayımlanan birebir isimli programdan hareketle kaleme alınan metin, fotoğrafların yorumlanmasıyla ortaya çıkan yedi denemeden oluşuyor. Bu denemelerde fotoğrafları inceleyen ve sanat alımlayıcılarına yeni bir bakış açısı sunmaya uğraş eden Berger, sanatı gizemli hale getirmeye çalışan “kültür kurumlarına” savaş açıyor. Sanat yapıtlarının sırf muhakkak bir zümreye hitap etmediğini ve “bayağı insanın” da sanatı duyumsayabileceğini/anlayabileceğini söyleyen Berger’in argümanlarından biri, “‘güzelce üretilmiş nesneler’ üzerine şurası estetiğin hiç bir pahasının olmadığı zira sanata bakmanın yollarının, görsel üretmenin ve bir daha üretmenin mekanik araçların gelişmesiyle birlikte büsbütün değiştiğidir.” Bu noktadan hareketle Berger’in, Walter Benjamin’in “Tekniğin İmkanlarıyla bir daha Üretim Çağında Sanat Yapıtı” isimli makalesine bir selam çaktığı düşünülebilir. Çünkü Berger de, Benjamin’in makalesinin üzerinde tesir yarattığını söylüyor. Tıpkı Benjamin’in meşhur makalesi üzere Berger’in bu kitabı da yayımlandığı devirde bir balyoz tesiri yaratıyor.
Berger’in sanat alımlanmasını “demokratikleştirmek istediği” anlaşılıyor. Çünkü Berger, koyu bir Marksist olarak biliniyor. Kitabı da bu bağlamla uyumlu bir biçimde, sanatsal manası ve hazzı “herkes”e açma isteğinden kaynaklıyor. Bir sorgulama ve kavrama gayreti olarak fotoğraflara dokunan Berger’in metni, gerek yayımlandığı periyot, gerekse de bugün sanatın yeni bir hüviyete bürünmesine sebep oluyor.
Şu günlerde Ketebe Yayınları’ndan ‘John Berger’in Görme Biçimleri/Bir Tahlil’ isimli bir kitap yayımlandı. Koleksiyon üzerine bir eğitim alan ve koleksiyon tarihi hakkında masterı bulunan Katja Lang ve müze çalışmaları yapan bir arkeolog olan Dr. Emmanouil Kalkanis’in imzasıyla yayımlanan kitap, Berger’in bu çalışması üzerine kapsamlı bir kıymetlendirme yapmaya girişiyor. Berger’in kimliğini ve sanata nasıl yaklaştığını, kitabın ortaya çıkış şartlarını, kitabın alt metnini ve Berger’in kitabında yapıtları hangi bağlamlarla yorumladığını, kitabın ortaya çıkışıyla bir arada süregelen tartışmaları ele alan çalışma, Berger’in eleştirel bir sorgulama vaat eden kitabına tıpkı saikle yaklaşıyor.
Clive Dilnot’tan referansla, kitabın dört temel özelliği olduğunu tez eden muharrirler, Berger’in kitabının kuvvetli bir pedagojik altyapısı olduğunu lisana getiriyor. Sanat eleştirisiyle ilgili yepyeni bir format sunduğunu söylemiş oldukleri ikinci özellikten daha sonra, kitabın bu bahisle ilgili en şeffaf metinlerden biri olma özelliği taşıdığını söylüyorlar. Son özellik ise, kitabın neredeyse konuşma lisanına yakın bir üslup ile sunuluyor olmasıdır. Bu unsurların Berger’in ihtilal niteliğindeki kitabını daha da öne çıkardığını söyleyen müellifler, karmaşık ve sıkıntı üzere görünen sorunların sıradan bir lisanla anlatıldığında kolay bir biçimde anlaşılabileceği üzerinde duruyor.
Muharrirler, kitabın en dikkate bedel özelliklerini ise şöyle lisana getiriyor. Onlara bakılırsa, kitabın sanat eleştirisiyle ilgili en başarılı olduğu noktalardan biri, toplumsal bir sanat eleştirisi başlatmasıdır. Açık ve anlaşılır bir üslupla kaleme alınması ve kapalı ve yaygın sanat tenkidine sırt çevirdiği için bir ihtilal niteliğinde olması kitabın bir öteki değerli noktasıdır. Ayrıyeten kitabın okuruna direkt seslenmesi ve alıcısını bir sorgulama sürecine itmesi müellifin politik anlayışıyla ahenk gösteriyordur.
Sanat tenkidinin bu kuvvetli metnini daha yeterli kavramak için şu günlerde raflarda olan ‘John Berger’in Görme Biçimleri/Bir Tahlil’ kitabı gözden kaçmasın…
Berger, bu kitabıyla sanattan zevk alabilmek, sanatı anlamlandırabilmek ve duyumsayabilmek için entelektüel, akademisyen ya da “uzman” olmak gerekmediğini söylüyor. Çok temel bir mantıktan hareketle, hayatı alımlayan her insanın sanatı da alımlayabileceği noktasından yola çıkarak, ön kabullerden çok bakış açısının, “görme biçiminin” değiştirilmesi gerektiğini söyleyen Berger’in metni, ortadan yaklaşık yarım asır geçmiş bulunmasına karşın yeniliğini koruyor.
1972’de, BBC televizyonunda dört kısım olarak yayımlanan birebir isimli programdan hareketle kaleme alınan metin, fotoğrafların yorumlanmasıyla ortaya çıkan yedi denemeden oluşuyor. Bu denemelerde fotoğrafları inceleyen ve sanat alımlayıcılarına yeni bir bakış açısı sunmaya uğraş eden Berger, sanatı gizemli hale getirmeye çalışan “kültür kurumlarına” savaş açıyor. Sanat yapıtlarının sırf muhakkak bir zümreye hitap etmediğini ve “bayağı insanın” da sanatı duyumsayabileceğini/anlayabileceğini söyleyen Berger’in argümanlarından biri, “‘güzelce üretilmiş nesneler’ üzerine şurası estetiğin hiç bir pahasının olmadığı zira sanata bakmanın yollarının, görsel üretmenin ve bir daha üretmenin mekanik araçların gelişmesiyle birlikte büsbütün değiştiğidir.” Bu noktadan hareketle Berger’in, Walter Benjamin’in “Tekniğin İmkanlarıyla bir daha Üretim Çağında Sanat Yapıtı” isimli makalesine bir selam çaktığı düşünülebilir. Çünkü Berger de, Benjamin’in makalesinin üzerinde tesir yarattığını söylüyor. Tıpkı Benjamin’in meşhur makalesi üzere Berger’in bu kitabı da yayımlandığı devirde bir balyoz tesiri yaratıyor.
Berger’in sanat alımlanmasını “demokratikleştirmek istediği” anlaşılıyor. Çünkü Berger, koyu bir Marksist olarak biliniyor. Kitabı da bu bağlamla uyumlu bir biçimde, sanatsal manası ve hazzı “herkes”e açma isteğinden kaynaklıyor. Bir sorgulama ve kavrama gayreti olarak fotoğraflara dokunan Berger’in metni, gerek yayımlandığı periyot, gerekse de bugün sanatın yeni bir hüviyete bürünmesine sebep oluyor.
Şu günlerde Ketebe Yayınları’ndan ‘John Berger’in Görme Biçimleri/Bir Tahlil’ isimli bir kitap yayımlandı. Koleksiyon üzerine bir eğitim alan ve koleksiyon tarihi hakkında masterı bulunan Katja Lang ve müze çalışmaları yapan bir arkeolog olan Dr. Emmanouil Kalkanis’in imzasıyla yayımlanan kitap, Berger’in bu çalışması üzerine kapsamlı bir kıymetlendirme yapmaya girişiyor. Berger’in kimliğini ve sanata nasıl yaklaştığını, kitabın ortaya çıkış şartlarını, kitabın alt metnini ve Berger’in kitabında yapıtları hangi bağlamlarla yorumladığını, kitabın ortaya çıkışıyla bir arada süregelen tartışmaları ele alan çalışma, Berger’in eleştirel bir sorgulama vaat eden kitabına tıpkı saikle yaklaşıyor.
Clive Dilnot’tan referansla, kitabın dört temel özelliği olduğunu tez eden muharrirler, Berger’in kitabının kuvvetli bir pedagojik altyapısı olduğunu lisana getiriyor. Sanat eleştirisiyle ilgili yepyeni bir format sunduğunu söylemiş oldukleri ikinci özellikten daha sonra, kitabın bu bahisle ilgili en şeffaf metinlerden biri olma özelliği taşıdığını söylüyorlar. Son özellik ise, kitabın neredeyse konuşma lisanına yakın bir üslup ile sunuluyor olmasıdır. Bu unsurların Berger’in ihtilal niteliğindeki kitabını daha da öne çıkardığını söyleyen müellifler, karmaşık ve sıkıntı üzere görünen sorunların sıradan bir lisanla anlatıldığında kolay bir biçimde anlaşılabileceği üzerinde duruyor.
Muharrirler, kitabın en dikkate bedel özelliklerini ise şöyle lisana getiriyor. Onlara bakılırsa, kitabın sanat eleştirisiyle ilgili en başarılı olduğu noktalardan biri, toplumsal bir sanat eleştirisi başlatmasıdır. Açık ve anlaşılır bir üslupla kaleme alınması ve kapalı ve yaygın sanat tenkidine sırt çevirdiği için bir ihtilal niteliğinde olması kitabın bir öteki değerli noktasıdır. Ayrıyeten kitabın okuruna direkt seslenmesi ve alıcısını bir sorgulama sürecine itmesi müellifin politik anlayışıyla ahenk gösteriyordur.
Sanat tenkidinin bu kuvvetli metnini daha yeterli kavramak için şu günlerde raflarda olan ‘John Berger’in Görme Biçimleri/Bir Tahlil’ kitabı gözden kaçmasın…