Çağdaş edebiyatımızın kıymetli kalemlerinden biri olan Ayşe Kulin, bugüne kadar yayımladığı onlarca kitaba bir yenisini daha ekledi. Everest Yayınları tarafınca yayımlanan ‘Taksiii’, geçtiğimiz günlerde raflardaki yerini aldı. Kulin, bu kitabında yeni bir meseleye dikkat çekiyor ve taksilerde yaşadığı birbirinden tatsız olayı okurlarıyla paylaşıyor.
Biz de bu vesileyle Ayşe Kulin’le yeni kitabını konuştuk.
Kitabın yazım süreciyle başlayalım istiyorum. ‘Taksiii’ nasıl ortaya çıktı?
‘Taksiii’yi yazma fikri İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin kentin acil gereksinimi olan ek taksi alımına hükümetin onuncu defa karşı çıkmasından daha sonra, benim şahsi bir isyanım olarak ortaya çıktı. Yazmakta olduğum romanı bir kenara bıraktım ve taksi kullanmak zorunda olanların bu bağlamda çektikleri ezayı okurlarımla paylaşmak istedim.
‘Taksiii’de, bilhassa 1990’lı senelerdan daha sonra taksilerde başınızdan geçen birbirinden üzücü, yorucu olayları anlatıyorsunuz ve bunların içlerinden yalnızca bir kısmını seçtiğinizi belirtiyorsunuz. Bu seçimleri neye nazaran yaptınız, biraz anlatır mısınız?
Taksilerle ilgili şikayetlerimi birkaç kategoriye ayırabilirim. A) Uydurma para verdiniz numarasıyla dolandırılmak ki buna en hayli bayan, bilhassa de yaşlı bayan yolcular maksat olurdu. B) Verilen adrese çeşitli mazeretlerle en uzak yoldan ulaşmak. C) Turistleri ya da kentin yabancısı olanları kazıklama. Bu saydıklarım doksanlı senelerda Ulus’ta yaşarken karşılaştığım durumlardı. İki binli yılların başında Şişli’ye taşındım. Uydurma para dolandırıcıları ağır cezalara çarptırılmış olmalılar ki, artık bu para düzmece diyenler tedavülde değildi fakat bilhassa de turistlerin arttığı o senelerda, turist kazıklama ağırlaşmış olarak devam ediyordu. İstanbul’un nüfusunun çok arttığı 2010’lu senelerda iki yeni eziyet daha eklendi: Taksi yokluğu (sürücülerin nöbet değiştirme ve trafiğin ağırlaştığı iş-okul çıkışı saatlerinde, taksiyi orta da bul!), taksi bulunduğu taktirde ise şoföre adres beğendirme telaşı. Ben çok sık yaşadığım bu çeşitli meseleleri, yinea düşmemek için ortalarından birer tane seçerek anlattım.
Taksiii, Ayşe Kulin, 120 syf., Everest Yayınları, 2021.
‘ŞEHRİN GELİŞİMİ SİYASİLERLE MÜTEAHHİTLERE BIRAKILMAMALI’
Kitapta yaptığınız eski-yeni kıyaslaması sıkıntıyı daha da görünür kılarken kıymetli bir noktanın altını çiziyor ve değişen şeyin yalnızca taksi sıkıntısı olmadığını, kentin kültürel, mimari vb. manada topyekûn değiştiğini yazıyorsunuz. Biraz bu durumdan bahsedelim mi?
Dünya üstündeki her kent ve halkının ömür üslubu yıllar ortasında değişikliğe uğrar. Her yeni nesil yaşadığı kente kendi çağının damgasını vurur ve kaçınılmaz olarak her büyük kent göçmen alır. Fakat kentini seven ve kıymetini bilen insanların kentlerinde, o kentin tarihini simgeleyen binalar asla yıkılmaz, caddeleri gelip geçen iktidarların keyfine nazaran isim değiştirmez, parkları talan edilip üzerlerine bina dikilmez, asırlık ağaçları kesilmez, dereleri kurutulup yerleşim alanlarına döndürülmez. Kentler olağan olarak büyüyecek, binaları günün gereksinimine ve hatta modasına nazaran form değiştirecektir lakin bu yayılma ve değişim bu işi bilen mimarların, kent planlamacılarının ve sanat tarihçilerinin yol göstermesiyle gerçekleşir. Kentin gelişmesini ve estetiğini siyasilerle müteahhitlere bırakırsanız ortaya ucube binaların çıkması, dere yataklarına kurulan mahalleleri sel basması kaçınılmaz olur.
Taksiler tüm Türkiye’de olsa da -iyilerini tenzih ederek- bilhassa İstanbul’dakilerin isminin çıktığını görüyoruz, bunun niçini ne sizce? Beri yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi kentteki taksi sayısının arttırmaya çalışıyor. Sizce taksi sayısının artması bu sıkıntıyı çözmeyi kâfi mi?
İstanbul yalnızca Türkiye’nin değil, dünyanın da en kalabalık kentleri içinde, ötürüsıyla problemleri da ülkenin öbür kentlerine göre epeyce daha fazla. Kaldı ki yalnızca taksi sayısını çoğaltmak, trafik problemini çözmeye yetmez. Yollara park eden otomobillere park alanı yaratmak, toplu nakliyeciliği özendirmek, deniz nakliyatından yaralanmak, halkı yakın aralıkta birden fazla Avrupa kentinde ve İzmir’de olduğu üzere bisiklete yönlendirmek de tahliller içinde. Ne var ki sürücülü arabası olmayan İstanbullar için taksi sayısını arttırmak öncelikli bir tahlil. İşte bu tahlili gerçekleştirmeye çalışan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin önünü sadece siyasi rekabetten dolayı iktidardaki parti kesiyor. Cumhurbaşkanımız İstanbulluların gereksinimini yandaş taksi sahiplerinin menfaatinden daha hayli düşünse, ona birkaç taksi sahibi yandaştan fazlaca daha fazla oy gelirdi.
Kitabı okuduktan daha sonra aklıma Jafar Panahi’nin çektiği 2015 yılında gösterime giren “Taksi Tahran” sineması geldi. Panahi bir sarı taksinin sürücü koltuğunda kenti gezerken, taksiye aldığı müşterilerle yaptığı konuşmalarda bir kent portresi sunar bize. Pekala birebir şey İstanbul’da yapılsa sizce nasıl bir şey çıkardı ortaya?
İstanbul’u resmetmek isteyen bir muharririn bunu taksi sürücüleriyle sohbet başta olmak üzere, vapurlar dahil tüm toplu taşıma araçlarındaki yolcuların değişik anlatılarıyla yapması epey enteresan olurdu. Keşke bir yapan çıksa! Aslında ben de ‘Şişli’den Nişantaşı’na’ (syf:110) isimli anlatıda bir ölçüde bunu yaptım sanırım. Yalnızca taksilerde değil, tüm toplu taşıma araçlarında gezenler, kentlerin gerçek renklerine ulaşanlardır zira halkla en yakın dirsek teması, ulaşım araçlarında mümkün oluyor.
Yaptığınız taksi seyahatlerini okurken, bir yandan da müelliflik serüveninize dair birtakım detaylarla karşılaşıyoruz. Öbür bir değişle okur olarak biz iki seyahati takip ediyoruz. Birincisinde taksicilerle yaşadığınız sorunlar ortada, pekala ya ikinci seyahatinizde yaşadıklarınız?
Müelliflik ömrümün da bir serüveni var olağan olarak. Ben harfleri öğrendiğim günden beri daima yazdım da birinci kitaplarımın basımı, birinci edebiyat ödüllerim ve müellif olarak ünlenmem 1995-96 senelerına rastladı. İki binli senelerda TÜYAP’ın düzenlediği imza günleri devreye girdi. İmza günleri evvelce İstanbul, İzmir, Bursa, Adana ve Diyarbakır olmak üzere beş büyük vilayette yapılıyordu. 2010’lu senelerda tüm kentlerin belediyeleri kendi imza günlerini düzenlemeye başladılar. Birçok muharririn hafta sonlarını hava alanlarında geçirdiği periyottur bu. O senelerda romanlarımın kimileri yabancı lisanlara çevrildiğinden ayrıyeten sık sık yurt dışına da okuma ve imzaya çağrılıyordum. Elde valiz, daima bir kentten yahut ülkeden bir başkasına savrulmak yetmişli yaşların sonuna yaklaşan biri için pek kolay olmuyordu. Bu yüzden pandeminin seyahat kısıtlaması evvelce hoşuma gitse de artık yetti! Kısıtlamalar da bir yere kadar çekiliyor! Dilerim Covid-19 ani gelişi üzere ani bir gidişle çıkar hayatımızdan da imza günlerine tekrar kavuşurum. Bundan daha sonra şikâyet edersem ne olayım!
OCAK AYINDA YENİ BİR KİTAP GELECEK: “DOĞDUM. KIZDIM”
Ayşe Kulin son vakit içinderda neler okuyor? Bize hangi kitapları önermek ister?
Yazmakta olduğum kitap, ‘Tutsak Güneş’in devamı niteliğinde bir distopya. bir daha Ramanis Cumhuriyeti’nde geçiyor fakat bu sefer dünyada hayat fazlaca zorlaştığı için, insanlık bir öteki gezegene göç etme telaşında. ötürüsı ile ben de bu orta bilim kurgu kitapları ile haşır neşirim. Diğerlerine prensip olarak kitap önermiyorum. Okumayı sevenler hangi husus ilgilerini çekiyorsa, o konulardaki kitaplara yönelsinler. Tarihi romandan polisiyeye, klasik yapıtlardan bilim kurguya, aşk romanlarına, yer altı dünyasına, kara mizaha da yer veren geniş bir yelpaze var kitap dünyasında.
Siz epeyce üretken bir muharrir olarak akıllarda yer ediniyorsunuz. Sırada yeni bir çalışmanız var mı?
Sırada olan kitap ‘Doğdum. Kızdım’ isimli bir ince hikaye kitabı. İsmini Töre Kızı isimli şiirimin birinci satırından alan kitap, bu şiirle başlıyor ve yıllar evvel yayınlanmış ‘Geniş vakit içinder’ ve ‘Bir Varmış Bir Yokmuş’ isimli iki başka hikaye kitabımdan ikişer hikaye ile sürüyor. Niyetim bayan şiddetine, bayan cinayetlerine ve merdiven altı kurslarda istismar edilen çocuklara dikkat çekmek. Bu kitabın bana ilişkin olan telif hakkının direkt Mor Çatı’ya bağışlanacağını kitabın önlafına yazdım. Kitap okurlarıyla yeni yılın birinci ayında buluşacak. Tek dileğim yeni yılda bayana yönelik şiddetin, bayan cinayetlerinin son bulması ve ayrıyeten merdiven altı kurslarda beyni yıkanan çocukların kendilerine, ailelerine, vatanlarına ve insanlığa hiç bir hayrının dokunmayacağını, vakte karşı kürek çekmenin yalnızca mutsuzluk üreteceğini bu kursları örgütleyenlerin de inşallah anlayabilmeleri.
Biz de bu vesileyle Ayşe Kulin’le yeni kitabını konuştuk.
Kitabın yazım süreciyle başlayalım istiyorum. ‘Taksiii’ nasıl ortaya çıktı?
‘Taksiii’yi yazma fikri İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin kentin acil gereksinimi olan ek taksi alımına hükümetin onuncu defa karşı çıkmasından daha sonra, benim şahsi bir isyanım olarak ortaya çıktı. Yazmakta olduğum romanı bir kenara bıraktım ve taksi kullanmak zorunda olanların bu bağlamda çektikleri ezayı okurlarımla paylaşmak istedim.
‘Taksiii’de, bilhassa 1990’lı senelerdan daha sonra taksilerde başınızdan geçen birbirinden üzücü, yorucu olayları anlatıyorsunuz ve bunların içlerinden yalnızca bir kısmını seçtiğinizi belirtiyorsunuz. Bu seçimleri neye nazaran yaptınız, biraz anlatır mısınız?
Taksilerle ilgili şikayetlerimi birkaç kategoriye ayırabilirim. A) Uydurma para verdiniz numarasıyla dolandırılmak ki buna en hayli bayan, bilhassa de yaşlı bayan yolcular maksat olurdu. B) Verilen adrese çeşitli mazeretlerle en uzak yoldan ulaşmak. C) Turistleri ya da kentin yabancısı olanları kazıklama. Bu saydıklarım doksanlı senelerda Ulus’ta yaşarken karşılaştığım durumlardı. İki binli yılların başında Şişli’ye taşındım. Uydurma para dolandırıcıları ağır cezalara çarptırılmış olmalılar ki, artık bu para düzmece diyenler tedavülde değildi fakat bilhassa de turistlerin arttığı o senelerda, turist kazıklama ağırlaşmış olarak devam ediyordu. İstanbul’un nüfusunun çok arttığı 2010’lu senelerda iki yeni eziyet daha eklendi: Taksi yokluğu (sürücülerin nöbet değiştirme ve trafiğin ağırlaştığı iş-okul çıkışı saatlerinde, taksiyi orta da bul!), taksi bulunduğu taktirde ise şoföre adres beğendirme telaşı. Ben çok sık yaşadığım bu çeşitli meseleleri, yinea düşmemek için ortalarından birer tane seçerek anlattım.
Taksiii, Ayşe Kulin, 120 syf., Everest Yayınları, 2021.
‘ŞEHRİN GELİŞİMİ SİYASİLERLE MÜTEAHHİTLERE BIRAKILMAMALI’
Kitapta yaptığınız eski-yeni kıyaslaması sıkıntıyı daha da görünür kılarken kıymetli bir noktanın altını çiziyor ve değişen şeyin yalnızca taksi sıkıntısı olmadığını, kentin kültürel, mimari vb. manada topyekûn değiştiğini yazıyorsunuz. Biraz bu durumdan bahsedelim mi?
Dünya üstündeki her kent ve halkının ömür üslubu yıllar ortasında değişikliğe uğrar. Her yeni nesil yaşadığı kente kendi çağının damgasını vurur ve kaçınılmaz olarak her büyük kent göçmen alır. Fakat kentini seven ve kıymetini bilen insanların kentlerinde, o kentin tarihini simgeleyen binalar asla yıkılmaz, caddeleri gelip geçen iktidarların keyfine nazaran isim değiştirmez, parkları talan edilip üzerlerine bina dikilmez, asırlık ağaçları kesilmez, dereleri kurutulup yerleşim alanlarına döndürülmez. Kentler olağan olarak büyüyecek, binaları günün gereksinimine ve hatta modasına nazaran form değiştirecektir lakin bu yayılma ve değişim bu işi bilen mimarların, kent planlamacılarının ve sanat tarihçilerinin yol göstermesiyle gerçekleşir. Kentin gelişmesini ve estetiğini siyasilerle müteahhitlere bırakırsanız ortaya ucube binaların çıkması, dere yataklarına kurulan mahalleleri sel basması kaçınılmaz olur.
Taksiler tüm Türkiye’de olsa da -iyilerini tenzih ederek- bilhassa İstanbul’dakilerin isminin çıktığını görüyoruz, bunun niçini ne sizce? Beri yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi kentteki taksi sayısının arttırmaya çalışıyor. Sizce taksi sayısının artması bu sıkıntıyı çözmeyi kâfi mi?
İstanbul yalnızca Türkiye’nin değil, dünyanın da en kalabalık kentleri içinde, ötürüsıyla problemleri da ülkenin öbür kentlerine göre epeyce daha fazla. Kaldı ki yalnızca taksi sayısını çoğaltmak, trafik problemini çözmeye yetmez. Yollara park eden otomobillere park alanı yaratmak, toplu nakliyeciliği özendirmek, deniz nakliyatından yaralanmak, halkı yakın aralıkta birden fazla Avrupa kentinde ve İzmir’de olduğu üzere bisiklete yönlendirmek de tahliller içinde. Ne var ki sürücülü arabası olmayan İstanbullar için taksi sayısını arttırmak öncelikli bir tahlil. İşte bu tahlili gerçekleştirmeye çalışan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin önünü sadece siyasi rekabetten dolayı iktidardaki parti kesiyor. Cumhurbaşkanımız İstanbulluların gereksinimini yandaş taksi sahiplerinin menfaatinden daha hayli düşünse, ona birkaç taksi sahibi yandaştan fazlaca daha fazla oy gelirdi.
Kitabı okuduktan daha sonra aklıma Jafar Panahi’nin çektiği 2015 yılında gösterime giren “Taksi Tahran” sineması geldi. Panahi bir sarı taksinin sürücü koltuğunda kenti gezerken, taksiye aldığı müşterilerle yaptığı konuşmalarda bir kent portresi sunar bize. Pekala birebir şey İstanbul’da yapılsa sizce nasıl bir şey çıkardı ortaya?
İstanbul’u resmetmek isteyen bir muharririn bunu taksi sürücüleriyle sohbet başta olmak üzere, vapurlar dahil tüm toplu taşıma araçlarındaki yolcuların değişik anlatılarıyla yapması epey enteresan olurdu. Keşke bir yapan çıksa! Aslında ben de ‘Şişli’den Nişantaşı’na’ (syf:110) isimli anlatıda bir ölçüde bunu yaptım sanırım. Yalnızca taksilerde değil, tüm toplu taşıma araçlarında gezenler, kentlerin gerçek renklerine ulaşanlardır zira halkla en yakın dirsek teması, ulaşım araçlarında mümkün oluyor.
Yaptığınız taksi seyahatlerini okurken, bir yandan da müelliflik serüveninize dair birtakım detaylarla karşılaşıyoruz. Öbür bir değişle okur olarak biz iki seyahati takip ediyoruz. Birincisinde taksicilerle yaşadığınız sorunlar ortada, pekala ya ikinci seyahatinizde yaşadıklarınız?
Müelliflik ömrümün da bir serüveni var olağan olarak. Ben harfleri öğrendiğim günden beri daima yazdım da birinci kitaplarımın basımı, birinci edebiyat ödüllerim ve müellif olarak ünlenmem 1995-96 senelerına rastladı. İki binli senelerda TÜYAP’ın düzenlediği imza günleri devreye girdi. İmza günleri evvelce İstanbul, İzmir, Bursa, Adana ve Diyarbakır olmak üzere beş büyük vilayette yapılıyordu. 2010’lu senelerda tüm kentlerin belediyeleri kendi imza günlerini düzenlemeye başladılar. Birçok muharririn hafta sonlarını hava alanlarında geçirdiği periyottur bu. O senelerda romanlarımın kimileri yabancı lisanlara çevrildiğinden ayrıyeten sık sık yurt dışına da okuma ve imzaya çağrılıyordum. Elde valiz, daima bir kentten yahut ülkeden bir başkasına savrulmak yetmişli yaşların sonuna yaklaşan biri için pek kolay olmuyordu. Bu yüzden pandeminin seyahat kısıtlaması evvelce hoşuma gitse de artık yetti! Kısıtlamalar da bir yere kadar çekiliyor! Dilerim Covid-19 ani gelişi üzere ani bir gidişle çıkar hayatımızdan da imza günlerine tekrar kavuşurum. Bundan daha sonra şikâyet edersem ne olayım!
OCAK AYINDA YENİ BİR KİTAP GELECEK: “DOĞDUM. KIZDIM”
Ayşe Kulin son vakit içinderda neler okuyor? Bize hangi kitapları önermek ister?
Yazmakta olduğum kitap, ‘Tutsak Güneş’in devamı niteliğinde bir distopya. bir daha Ramanis Cumhuriyeti’nde geçiyor fakat bu sefer dünyada hayat fazlaca zorlaştığı için, insanlık bir öteki gezegene göç etme telaşında. ötürüsı ile ben de bu orta bilim kurgu kitapları ile haşır neşirim. Diğerlerine prensip olarak kitap önermiyorum. Okumayı sevenler hangi husus ilgilerini çekiyorsa, o konulardaki kitaplara yönelsinler. Tarihi romandan polisiyeye, klasik yapıtlardan bilim kurguya, aşk romanlarına, yer altı dünyasına, kara mizaha da yer veren geniş bir yelpaze var kitap dünyasında.
Siz epeyce üretken bir muharrir olarak akıllarda yer ediniyorsunuz. Sırada yeni bir çalışmanız var mı?
Sırada olan kitap ‘Doğdum. Kızdım’ isimli bir ince hikaye kitabı. İsmini Töre Kızı isimli şiirimin birinci satırından alan kitap, bu şiirle başlıyor ve yıllar evvel yayınlanmış ‘Geniş vakit içinder’ ve ‘Bir Varmış Bir Yokmuş’ isimli iki başka hikaye kitabımdan ikişer hikaye ile sürüyor. Niyetim bayan şiddetine, bayan cinayetlerine ve merdiven altı kurslarda istismar edilen çocuklara dikkat çekmek. Bu kitabın bana ilişkin olan telif hakkının direkt Mor Çatı’ya bağışlanacağını kitabın önlafına yazdım. Kitap okurlarıyla yeni yılın birinci ayında buluşacak. Tek dileğim yeni yılda bayana yönelik şiddetin, bayan cinayetlerinin son bulması ve ayrıyeten merdiven altı kurslarda beyni yıkanan çocukların kendilerine, ailelerine, vatanlarına ve insanlığa hiç bir hayrının dokunmayacağını, vakte karşı kürek çekmenin yalnızca mutsuzluk üreteceğini bu kursları örgütleyenlerin de inşallah anlayabilmeleri.