Tolga Aras
2008’de yayımlanan ve birebir isimle Richard Ayoade tarafınca beyazperdeye aktarılan ‘Denizaltı’, Joe Dunthorne’un geniş kitlelerce tanınmasını sağladı. Dunthorne, kendisinde kaybolan ve ergen tutumlarıyla öne çıkan Oliver Tate üzerinden bir anlatı geliştirmişti romanda. Tate, babasının “sandığın kadar saf beşerler değiliz” kelamıyla bir hayli gerçeğin farkına varıyor; bir yandan kendisini ergenlikten erginliğe ulaştıracak yolu açmaya çabalıyor öbür yandan ebeveynlerinin ergence hâlleriyle gayret ediyordu. Sonuçta Tate’le birlikte, annesi ve babası da ergenlik girdabından kurtulamıyordu.
Dunthorne, ‘Denizaltı’daki masumiyet vurgusunu, eşler içindeki irtibat ve oyunlar bağlamında ‘Yetişkin-ler’de de sürdürüyor; roman, “Ve sanırım masumiyet fikrimizle ilgili bir sorun var” cümlesiyle başlıyor ve âdeta Pandora’nın Kutusu açılıyor.
‘ÜÇÜNCÜ GRUPTAKİ’ RAY
‘Yetişkin-ler’de Ray Morris ve gebe eşi Garthene başrolde. Ray, bir teknoloji muhabiri, isminden o denli fazla kelam edilmeyen, arkadaşları tarafınca sevilse de can sıkıcı diye nitelenen biri. Ray’in toplumsal ömrü tekdüze; rastgele bir çıkıntılık yapmadan yol alıyor, görünürde kimselerle bir sorunu bulunmuyor, tabir yerindeyse öylece yaşayıp gidiyor. Ama 2011’de, hem evliliği tıpkı vakitte sokaklar karışmaya başlıyor.
Ray’in evliliğinde karmaşa yaratan olayların fitilini, bir davette arkadaşı Lee’nin eşi Marie’yle birdenbire başladığı, tehlikeli ve ortasındaki tüm ergenliği ortalığa saçacak sohbet ateşliyor. O güne kadar hiç aklına gelmeyen şeyler, zihnine tebelleş oluyor ve Ray’in gözü açılıyor.
Marie ve Lee’nin muhakkak kuralları olan ancak sonları geniş evliliği de Ray’in hayatını biraz kıpırdatıyor. Bu ortada etrafına bakınan Ray, eşi Garthene’in hamilelik sürecini ve bu vakit zarfında alakalarının geldiği noktayı sorguluyor. Doğal bunu kolay ve klişelerle yüklü bir erkek bakışıyla gerçekleştiriyor. Bu klişeye, sağındaki solundaki bayanlarla flörtleşme ve kendini ispatlama uğraşı da dâhil.
Yetişkin-ler, Joe Dunthorne, Tercüman: İnönü Korkmaz, 158 syf., Düşbaz Kitap, 2021.
Dunthorne, Garthene-Ray ve Marie-Lee içindeki eş ilgilerinin yanı sıra dörtlünün birbiriyle kurduğu, vakit zaman sağlıklı vakit zaman da örseleyici arkadaşlık bağlantısı üzerinden bir kıssa kurguluyor. Bu kıssada, Ray’in kendisini kanıtlama çabasının haricinde, örtük olarak yaptığı Garthene ve Marie karşılaştırması, sıradan erkeksi havada gerçekleşiyor. Tüm bu halleri Ray’i bir anti-kahraman hâline getiriyor.
Birebir günlerde Londra’da başlayan şovlar, Ray’in anti-kahramanlığını pekiştiriyor. Olaylar sırasında, polis tarafınca yağmacı diye damgalanınca Ray’in hayatında yeni bir sayfa açılıyor: Daha evvelden devletin elinde rastgele bir kabahat kaydı bulunmayan bu adamın, Londra yanarken bir belgesi oluyor.
Akabinde Ray, evliliğine dair yaptığı muhasebeyi bu olay için yenidenlıyor: “Katiller, tutuklandıktan daha sonra derin bir uyku çeker zira yakalandıkları için bir rahatlama gelir. Masumlarsa yanlış yere mahkûm edilme dehşetiyle uyanık kalır. Pekala ya bizim üzere pek tanınmamış üçüncü gruptakiler? Kanunun gözleri önünde yanlış bir şey yaptıklarını kabul eden lakin bunun, küçük ve anlaşılır olduğunu düşünen, ayrıyeten yargı sistemine inancını koruyup altı saat boyunca tek bir hayal görmeden uyuyanlara ne olacak?”
Bunları düşünmesi, Ray’in o güne kadar mustarip olduğu sinikliği ortaya koyuyor bir bakıma; kendisinden “üçüncü gruptakilerden” diye bahsetmesi, hem eşiyle bağındaki durumu tıpkı vakitte toplumsal omurundaki pozisyonunu yansıtıyor.
SIĞ HAYATLAR, İLGİLER VE HİSLER
Dunthorne, başta Ray olmak üzere; Garthene, Marie ve Lee karakterleri aracılığıyla ikili ve toplumsal bağlara dair bir kıssa kurgulamış ‘Yetişkin-ler’de. Öte yandan, merkeze aldığı Ray’in yanılgılarını, kendisini gerçekleştirememiş bir kişi oluşunu ve sorumluluktan kaçışını derinleştirerek kıssayı trajikomik hâle getiriyor.
Müellif, Ray’in oburlarının mutluluğuyla dertlenmesini, gamsızlığını, bencilliğini, kimi birtakım aşağılayıcı ve alaycı tutumunu öne çıkararak toplumda ve yakın etrafımızda yüzleşebileceğimiz bir prototip yaratıyor. Üstüne Garthene ile bağında içine düşen kurtlar niçiniyle Ray’i yiyip bitiren kuşkular de klasik erkek tutumu olarak romandaki yerini alıyor. Ray’in, bir savunma sistemi olarak kendisini kandırmayı seçmesi ise tüm bu yaşananlara âdeta tüy dikiyor.
Dunthorne, ‘Yetişkin-ler’de kurguladığı kıssayla sığ omurlara, bağlantılara ve hislere ağırlaşıyor. Bu bağlamda anti-kahraman Ray’in aksiyonları, hem okurun kendi hayatını tıpkı vakitte onun başına gelenleri düşünmeye sürüklüyor. ötürüsıyla ‘Yetişkin-ler’, macera ve heyecan arayanların, şahsen kendisinin bir maceraya dönüştüğü ve karakter çözümlemeleriyle hâl yoluna giren bir anlatı kimliğine bürünüp yaş alan şahısların benliğinin tam erginleşmemiş olabileceğini gösteriyor okura.
2008’de yayımlanan ve birebir isimle Richard Ayoade tarafınca beyazperdeye aktarılan ‘Denizaltı’, Joe Dunthorne’un geniş kitlelerce tanınmasını sağladı. Dunthorne, kendisinde kaybolan ve ergen tutumlarıyla öne çıkan Oliver Tate üzerinden bir anlatı geliştirmişti romanda. Tate, babasının “sandığın kadar saf beşerler değiliz” kelamıyla bir hayli gerçeğin farkına varıyor; bir yandan kendisini ergenlikten erginliğe ulaştıracak yolu açmaya çabalıyor öbür yandan ebeveynlerinin ergence hâlleriyle gayret ediyordu. Sonuçta Tate’le birlikte, annesi ve babası da ergenlik girdabından kurtulamıyordu.
Dunthorne, ‘Denizaltı’daki masumiyet vurgusunu, eşler içindeki irtibat ve oyunlar bağlamında ‘Yetişkin-ler’de de sürdürüyor; roman, “Ve sanırım masumiyet fikrimizle ilgili bir sorun var” cümlesiyle başlıyor ve âdeta Pandora’nın Kutusu açılıyor.
‘ÜÇÜNCÜ GRUPTAKİ’ RAY
‘Yetişkin-ler’de Ray Morris ve gebe eşi Garthene başrolde. Ray, bir teknoloji muhabiri, isminden o denli fazla kelam edilmeyen, arkadaşları tarafınca sevilse de can sıkıcı diye nitelenen biri. Ray’in toplumsal ömrü tekdüze; rastgele bir çıkıntılık yapmadan yol alıyor, görünürde kimselerle bir sorunu bulunmuyor, tabir yerindeyse öylece yaşayıp gidiyor. Ama 2011’de, hem evliliği tıpkı vakitte sokaklar karışmaya başlıyor.
Ray’in evliliğinde karmaşa yaratan olayların fitilini, bir davette arkadaşı Lee’nin eşi Marie’yle birdenbire başladığı, tehlikeli ve ortasındaki tüm ergenliği ortalığa saçacak sohbet ateşliyor. O güne kadar hiç aklına gelmeyen şeyler, zihnine tebelleş oluyor ve Ray’in gözü açılıyor.
Marie ve Lee’nin muhakkak kuralları olan ancak sonları geniş evliliği de Ray’in hayatını biraz kıpırdatıyor. Bu ortada etrafına bakınan Ray, eşi Garthene’in hamilelik sürecini ve bu vakit zarfında alakalarının geldiği noktayı sorguluyor. Doğal bunu kolay ve klişelerle yüklü bir erkek bakışıyla gerçekleştiriyor. Bu klişeye, sağındaki solundaki bayanlarla flörtleşme ve kendini ispatlama uğraşı da dâhil.
Yetişkin-ler, Joe Dunthorne, Tercüman: İnönü Korkmaz, 158 syf., Düşbaz Kitap, 2021.
Dunthorne, Garthene-Ray ve Marie-Lee içindeki eş ilgilerinin yanı sıra dörtlünün birbiriyle kurduğu, vakit zaman sağlıklı vakit zaman da örseleyici arkadaşlık bağlantısı üzerinden bir kıssa kurguluyor. Bu kıssada, Ray’in kendisini kanıtlama çabasının haricinde, örtük olarak yaptığı Garthene ve Marie karşılaştırması, sıradan erkeksi havada gerçekleşiyor. Tüm bu halleri Ray’i bir anti-kahraman hâline getiriyor.
Birebir günlerde Londra’da başlayan şovlar, Ray’in anti-kahramanlığını pekiştiriyor. Olaylar sırasında, polis tarafınca yağmacı diye damgalanınca Ray’in hayatında yeni bir sayfa açılıyor: Daha evvelden devletin elinde rastgele bir kabahat kaydı bulunmayan bu adamın, Londra yanarken bir belgesi oluyor.
Akabinde Ray, evliliğine dair yaptığı muhasebeyi bu olay için yenidenlıyor: “Katiller, tutuklandıktan daha sonra derin bir uyku çeker zira yakalandıkları için bir rahatlama gelir. Masumlarsa yanlış yere mahkûm edilme dehşetiyle uyanık kalır. Pekala ya bizim üzere pek tanınmamış üçüncü gruptakiler? Kanunun gözleri önünde yanlış bir şey yaptıklarını kabul eden lakin bunun, küçük ve anlaşılır olduğunu düşünen, ayrıyeten yargı sistemine inancını koruyup altı saat boyunca tek bir hayal görmeden uyuyanlara ne olacak?”
Bunları düşünmesi, Ray’in o güne kadar mustarip olduğu sinikliği ortaya koyuyor bir bakıma; kendisinden “üçüncü gruptakilerden” diye bahsetmesi, hem eşiyle bağındaki durumu tıpkı vakitte toplumsal omurundaki pozisyonunu yansıtıyor.
SIĞ HAYATLAR, İLGİLER VE HİSLER
Dunthorne, başta Ray olmak üzere; Garthene, Marie ve Lee karakterleri aracılığıyla ikili ve toplumsal bağlara dair bir kıssa kurgulamış ‘Yetişkin-ler’de. Öte yandan, merkeze aldığı Ray’in yanılgılarını, kendisini gerçekleştirememiş bir kişi oluşunu ve sorumluluktan kaçışını derinleştirerek kıssayı trajikomik hâle getiriyor.
Müellif, Ray’in oburlarının mutluluğuyla dertlenmesini, gamsızlığını, bencilliğini, kimi birtakım aşağılayıcı ve alaycı tutumunu öne çıkararak toplumda ve yakın etrafımızda yüzleşebileceğimiz bir prototip yaratıyor. Üstüne Garthene ile bağında içine düşen kurtlar niçiniyle Ray’i yiyip bitiren kuşkular de klasik erkek tutumu olarak romandaki yerini alıyor. Ray’in, bir savunma sistemi olarak kendisini kandırmayı seçmesi ise tüm bu yaşananlara âdeta tüy dikiyor.
Dunthorne, ‘Yetişkin-ler’de kurguladığı kıssayla sığ omurlara, bağlantılara ve hislere ağırlaşıyor. Bu bağlamda anti-kahraman Ray’in aksiyonları, hem okurun kendi hayatını tıpkı vakitte onun başına gelenleri düşünmeye sürüklüyor. ötürüsıyla ‘Yetişkin-ler’, macera ve heyecan arayanların, şahsen kendisinin bir maceraya dönüştüğü ve karakter çözümlemeleriyle hâl yoluna giren bir anlatı kimliğine bürünüp yaş alan şahısların benliğinin tam erginleşmemiş olabileceğini gösteriyor okura.