1970’te Suriye’yi arkasında bırakıp bu biçimdeki ismiyle Federal Almanya’ya yerleşen, göç ettiği ülkede kimya hekimi olan ve 1977’de ‘Manula’dan Masallar’ı yayımlayan, o tarihten itibaren sadece Almanca yazan Rafik Schami, fazlaca uzun bir süre “Almanya’daki yabancı yazar” diye nitelendi.
Doğup büyüdüğü Suriye’de yaşadığı yirmi dört sene boyunca ve ondan sonrasında yerleştiği Almanya’da, Filistin-İsrail barışını savunan, dahası bunun için çalışmalar yürüten Schami’ye, Avrupa’da “Doğu-Batı içinde köprü kuran yazar” da dendi.
Schami, doğup büyüdüğü Doğu kültüründeki mitsel ve edebi kaynakların yanı sıra göç bağlantılarına kitaplarında yer veren bir isim. Tanınmasını sağlayan çocuk kitaplarında ise küçüklüğünden zihninde kalan Suriye’ye dair imgeleri ve anıları kurmacayla harmanlayan Schami, hem de farklı kültürlerin bir ortada bulunup bağlantı kurabilmesi için çalışmalar yürütüyor. Bunun yanı sıra Almanya’da kurduğu Shaus Derneği (Schaus e.V.), savaştan etkilenen ve Suriye’den kaçan çocuklar için eğitim-öğretim projeleri geliştiriyor.
Şam’ın kendisinde epeyce özel bir yeri olduğunu, 1970’ten beri kente gidemediğini, epey özlediği kentin kapılarını edebiyatla zorladığını, özgür kalması gereken söz ve cümlelerin hafızasını canlı tuttuğunu söylüyor muharrir.
Schami, yeni romanı ‘Kardinalin Zımnî Misyonu’nda da Şam’a dönüyor ve oradan İtalya’ya uzanıyor. İtalya’nın Şam Büyükelçiliği’ne zeytinyağı fıçısı ortasında gönderilen bir kardinal cesedi, hem polisiye tıpkı vakitte işin içine aşk alakalarının, güç çatışmalarının ve inançların girdiği politik bir hadise hâline geliyor.
‘ÇOK NAZİK POLİTİK BİR VAKA’
Roman, Suriye’de içten içe kıpırdanmaların olduğu, telaffuzların sertleştiği fakat bunların çabucak hemen savaşa dönüşmediği, nazarance bir barış ortamında açılıyor. Schami, okuru birinci vakit içinderda altmışlarının ortasındaki Komiser Barudi’yle tanıştırıyor.
Kardinalin Kapalı Misyonu, Rafik Schami, Tercüman: Levent Bakaç, 414 syf., Detay Yayınları, 2021.
sonrasındasında, televizyon programlarında kendisinden sitayişle bahsedilen ve Barudi’nin de oralardan aşina olduğu, Halep’in güneyindeki bir kilisede ikamet eden, hastaların tedavisiyle ilgilenen, yardımsever, ilahi güçleri bulunduğuna inanılan ve kökenini Hz. İsa’ya dayandıran, “sevgi ve güç timsali” Dağ Azizi’yle karşılaşıyoruz.
Akabinde, yağmurlu bir sabah, o sırada Beyrut’ta bulunan İtalya’nın Şam Büyükelçisi Francesco Longo’ya zeytinyağıyla dolu büyük bir fıçı ortasında Kardinal Angelo Cornaro’nun cesedi gönderiliyor. Cornaro, El Kaide’den ayrılan ve kendilerine “Selâhattin Tugayları” ismini veren teröristler tarafınca daha evvel pusuya düşürülmüş biri. Büyükelçi Longo’nun teşebbüsleriyle bu olay kamuoyundan gizleniyor.
İtalyan mafyasına karşı tutum takınan, “Birinci olarak Kutsal Ruh’un hami eli benim ve misyonumun üzerinde, ikincisi konuksever Suriye, başıma bir olay gelmesini engelleyecektir; burada, İtalya’da olduğumdan daha güvendeyim” diyen Kardinal Cornaro’nun cesedi, büyükelçilik binasında bekletiliyor.
Kardinal cinayeti belgesine, Şamlıların hayran olduğu ve Sherlock Holmes üzere gördüğü Barudi’nin atanmasıyla roman ivme kazanıyor; “oldukca nazik politik bir vaka” denen olaya dair soruşturma süratle genişletiliyor.
Barudi, romanda değerli bir yere sahip; Schami, onu kirli Suriye bürokrasisinin, karanlıkta kalan cinayetlerin, güç savaşı yürütürken birbiriyle arbedeye tutuşan aşiretlerin ve ülkedeki siyasi çekişmelerin anlatıcılığına soyunduruyor. Kardinal cinayeti soruşturması da Barudi’nin idaresinde, bu bağlamda ve Suriye-İtalya ekseninde ilerliyor.
Araştırma sürecinde Suriye’deki tarihi mezhep çatışmalarının, dini arbedelerin, toplumsal ayrışmaların da bahsi geçiyor. Öteki bir deyişle Schami, karakterler aracılığıyla Suriye tarihinden kesitler yerleştiriyor satır ortalarına.
Barudi’nin günlüklerinde anlattığı hayat hikayesini ve Kardinal cinayetini paralel formda karşımıza getiren Schami, politikayı ve kültürü iç içe geçiriyor. bu biçimdece cinayeti ve soruşturmayı, hem Suriye’deki hassas istikrarlar tıpkı vakitte kültürel ve dini tansiyonlar çerçevesinde hikâyeleştiriyor.
KARMAŞIK BİR DENKLEM
“Şifacı” ve “yardımsever” Dağ Azizi’yle kardinal içinde temas olduğuna dair kuşku, Barudi ve takımının zihnini kurcaladığından evrakın bir köşesine, Vatikan ve İtalya da iliştiriliyor. daha sonra, şiddetli ve aslında ümitsiz bir misyonla Suriye’de bulunduğu ortaya çıkan Kardinal Cornaro’yla ilgili temel bilgilere erişiyor dedektif: “Kardinal Angelo Cornaro -yetmiş yaşında- Venedik’in kuvvetli ve soylu bir ailesinden geliyordu. Özgüvenli bir adamdı ve Roma’da mafya zıddı olarak tanınıyordu. Mafya mensupları, namuslu ve yavuz bir hâkim olan babasını, ailesinin gözleri önünde vurduğunda, Angelo on yaşındaydı. Kardinal, öbür kültürlerle diyalog yanlısı bir kişi ve İslam uzmanı olarak biliniyordu. Bu niçinle Papa XVI. Benedictus’u Yahudilik, İslam ve Protestanlık tenkitleri yüzünden keskin bir lisanla tenkit eden sayılı bireylerden bir tanesiydi.”
Olayın politize edilmesini istemeyen devletin üst üniteleri, İtalya’dan bir polisin Barudi’ye yardım etmek üzere Şam’a geleceğini bildiriyor. bu biçimdece bir öteki karakterle, Komiser Marco Mancini’yle tanışıyoruz. Bu rastlaşma, hem de Barudi ve Mancini’nin beyin fırtınasının, katil yahut katillere dair kestirimlerini masaya yatırışının, Suriye ve İtalya mafyası karşılaştırmasının da başlangıcı.
Vatikan ve İtalyan mafyası içindeki kirli münasebetlerin tarihi de kardinal cinayetiyle ilgili olarak ikilinin lisanına dolanıyor. Bu bağlamda, kardinal ile büyükelçinin dostluğu da inceleniyor. özetlemek gerekirsesı ihtimaller zincirinde İtalya ve Suriye mafyasının, Vatikan’ın, büyükelçinin, meşhur Dağ Azizi’nin ve kardinalin bulunduğu, karmaşık bir denklem misali bir olay var ortada. Bu denkleme, Katoliklik ve onun yorumları, Suriye’deki İslamcı terör örgütlerinin faaliyetleri, çeşitli aşiretlerin elinde olan silah ve uyuşturucu ticareti, şifacılık, batıl inançlar, Selefiler ve milliyetçiler de dâhil.
Yaşanan curcuna ortasında, cinayetin faillerinin korunduğu, olay ile ilgili gerçeklerin üstüne sis çöktüğüne dair kuşkuya kapılan Barudi ve Mancini’nin teröristler tarafınca esir alınması soruna tuz biber ekiyor.
GÖRÜNÜRDEKİLER VE KARANLIKTA KALANLAR
Schami’nin kurgusundaki tüm öğeler, Suriye’nin kendisine has politik ortamının, bürokrasisinin ve külçeşidinin birer yansıması olarak öne çıkıyor. Bir fırtınayı andıran soruşturma sonunda, faillere ve cinayetin sebebine ait kuvvetli bir fikir oluşuyor Barudi ve Mancini’de: “Failler, cinayeti sadece nefretten işlemedi. O denli olsaydı, kardinal ebediyen yok edilir, epey derinlere gömülür yahut yakınlardaki denizin bir yerinde tekrar yüzeye çıkmamak üzere kaybedilirdi. Hayır, katiller Roma’ya yanlış anlaşılması mümkün olmayan bir bildiri vermek istedi. Failler, kardinallik yüzüğünü bir tenzili rütbe işareti olarak sağ parmaktan sol parmağa geçirme detayını bile göz önünde bulundurdu.”
Kelam konusu akıl yürütme, Barudi’nin “gizli servisin onayı olmaksızın hiç bir şey yapılamaz” dediği Suriye’yle ilgili hakikati değiştirmiyor: “Ultramodern ancak özgür olmayan bir toplumda gerçeği bulmak imkânsız.”
Romanın bam teli tam olarak bu; failler bulunuyor ve görünürdeki niye anlaşılabiliyor tahminen fakat gerçekler tüm çıplaklığıyla ortaya konamıyor. Barudi de durumun farkında ve bu yüzden “biraz gerçek, epeyce fazla yalandır” diyor.
Doğup büyüdüğü Suriye’de yaşadığı yirmi dört sene boyunca ve ondan sonrasında yerleştiği Almanya’da, Filistin-İsrail barışını savunan, dahası bunun için çalışmalar yürüten Schami’ye, Avrupa’da “Doğu-Batı içinde köprü kuran yazar” da dendi.
Schami, doğup büyüdüğü Doğu kültüründeki mitsel ve edebi kaynakların yanı sıra göç bağlantılarına kitaplarında yer veren bir isim. Tanınmasını sağlayan çocuk kitaplarında ise küçüklüğünden zihninde kalan Suriye’ye dair imgeleri ve anıları kurmacayla harmanlayan Schami, hem de farklı kültürlerin bir ortada bulunup bağlantı kurabilmesi için çalışmalar yürütüyor. Bunun yanı sıra Almanya’da kurduğu Shaus Derneği (Schaus e.V.), savaştan etkilenen ve Suriye’den kaçan çocuklar için eğitim-öğretim projeleri geliştiriyor.
Şam’ın kendisinde epeyce özel bir yeri olduğunu, 1970’ten beri kente gidemediğini, epey özlediği kentin kapılarını edebiyatla zorladığını, özgür kalması gereken söz ve cümlelerin hafızasını canlı tuttuğunu söylüyor muharrir.
Schami, yeni romanı ‘Kardinalin Zımnî Misyonu’nda da Şam’a dönüyor ve oradan İtalya’ya uzanıyor. İtalya’nın Şam Büyükelçiliği’ne zeytinyağı fıçısı ortasında gönderilen bir kardinal cesedi, hem polisiye tıpkı vakitte işin içine aşk alakalarının, güç çatışmalarının ve inançların girdiği politik bir hadise hâline geliyor.
‘ÇOK NAZİK POLİTİK BİR VAKA’
Roman, Suriye’de içten içe kıpırdanmaların olduğu, telaffuzların sertleştiği fakat bunların çabucak hemen savaşa dönüşmediği, nazarance bir barış ortamında açılıyor. Schami, okuru birinci vakit içinderda altmışlarının ortasındaki Komiser Barudi’yle tanıştırıyor.
Kardinalin Kapalı Misyonu, Rafik Schami, Tercüman: Levent Bakaç, 414 syf., Detay Yayınları, 2021.
sonrasındasında, televizyon programlarında kendisinden sitayişle bahsedilen ve Barudi’nin de oralardan aşina olduğu, Halep’in güneyindeki bir kilisede ikamet eden, hastaların tedavisiyle ilgilenen, yardımsever, ilahi güçleri bulunduğuna inanılan ve kökenini Hz. İsa’ya dayandıran, “sevgi ve güç timsali” Dağ Azizi’yle karşılaşıyoruz.
Akabinde, yağmurlu bir sabah, o sırada Beyrut’ta bulunan İtalya’nın Şam Büyükelçisi Francesco Longo’ya zeytinyağıyla dolu büyük bir fıçı ortasında Kardinal Angelo Cornaro’nun cesedi gönderiliyor. Cornaro, El Kaide’den ayrılan ve kendilerine “Selâhattin Tugayları” ismini veren teröristler tarafınca daha evvel pusuya düşürülmüş biri. Büyükelçi Longo’nun teşebbüsleriyle bu olay kamuoyundan gizleniyor.
İtalyan mafyasına karşı tutum takınan, “Birinci olarak Kutsal Ruh’un hami eli benim ve misyonumun üzerinde, ikincisi konuksever Suriye, başıma bir olay gelmesini engelleyecektir; burada, İtalya’da olduğumdan daha güvendeyim” diyen Kardinal Cornaro’nun cesedi, büyükelçilik binasında bekletiliyor.
Kardinal cinayeti belgesine, Şamlıların hayran olduğu ve Sherlock Holmes üzere gördüğü Barudi’nin atanmasıyla roman ivme kazanıyor; “oldukca nazik politik bir vaka” denen olaya dair soruşturma süratle genişletiliyor.
Barudi, romanda değerli bir yere sahip; Schami, onu kirli Suriye bürokrasisinin, karanlıkta kalan cinayetlerin, güç savaşı yürütürken birbiriyle arbedeye tutuşan aşiretlerin ve ülkedeki siyasi çekişmelerin anlatıcılığına soyunduruyor. Kardinal cinayeti soruşturması da Barudi’nin idaresinde, bu bağlamda ve Suriye-İtalya ekseninde ilerliyor.
Araştırma sürecinde Suriye’deki tarihi mezhep çatışmalarının, dini arbedelerin, toplumsal ayrışmaların da bahsi geçiyor. Öteki bir deyişle Schami, karakterler aracılığıyla Suriye tarihinden kesitler yerleştiriyor satır ortalarına.
Barudi’nin günlüklerinde anlattığı hayat hikayesini ve Kardinal cinayetini paralel formda karşımıza getiren Schami, politikayı ve kültürü iç içe geçiriyor. bu biçimdece cinayeti ve soruşturmayı, hem Suriye’deki hassas istikrarlar tıpkı vakitte kültürel ve dini tansiyonlar çerçevesinde hikâyeleştiriyor.
KARMAŞIK BİR DENKLEM
“Şifacı” ve “yardımsever” Dağ Azizi’yle kardinal içinde temas olduğuna dair kuşku, Barudi ve takımının zihnini kurcaladığından evrakın bir köşesine, Vatikan ve İtalya da iliştiriliyor. daha sonra, şiddetli ve aslında ümitsiz bir misyonla Suriye’de bulunduğu ortaya çıkan Kardinal Cornaro’yla ilgili temel bilgilere erişiyor dedektif: “Kardinal Angelo Cornaro -yetmiş yaşında- Venedik’in kuvvetli ve soylu bir ailesinden geliyordu. Özgüvenli bir adamdı ve Roma’da mafya zıddı olarak tanınıyordu. Mafya mensupları, namuslu ve yavuz bir hâkim olan babasını, ailesinin gözleri önünde vurduğunda, Angelo on yaşındaydı. Kardinal, öbür kültürlerle diyalog yanlısı bir kişi ve İslam uzmanı olarak biliniyordu. Bu niçinle Papa XVI. Benedictus’u Yahudilik, İslam ve Protestanlık tenkitleri yüzünden keskin bir lisanla tenkit eden sayılı bireylerden bir tanesiydi.”
Olayın politize edilmesini istemeyen devletin üst üniteleri, İtalya’dan bir polisin Barudi’ye yardım etmek üzere Şam’a geleceğini bildiriyor. bu biçimdece bir öteki karakterle, Komiser Marco Mancini’yle tanışıyoruz. Bu rastlaşma, hem de Barudi ve Mancini’nin beyin fırtınasının, katil yahut katillere dair kestirimlerini masaya yatırışının, Suriye ve İtalya mafyası karşılaştırmasının da başlangıcı.
Vatikan ve İtalyan mafyası içindeki kirli münasebetlerin tarihi de kardinal cinayetiyle ilgili olarak ikilinin lisanına dolanıyor. Bu bağlamda, kardinal ile büyükelçinin dostluğu da inceleniyor. özetlemek gerekirsesı ihtimaller zincirinde İtalya ve Suriye mafyasının, Vatikan’ın, büyükelçinin, meşhur Dağ Azizi’nin ve kardinalin bulunduğu, karmaşık bir denklem misali bir olay var ortada. Bu denkleme, Katoliklik ve onun yorumları, Suriye’deki İslamcı terör örgütlerinin faaliyetleri, çeşitli aşiretlerin elinde olan silah ve uyuşturucu ticareti, şifacılık, batıl inançlar, Selefiler ve milliyetçiler de dâhil.
Yaşanan curcuna ortasında, cinayetin faillerinin korunduğu, olay ile ilgili gerçeklerin üstüne sis çöktüğüne dair kuşkuya kapılan Barudi ve Mancini’nin teröristler tarafınca esir alınması soruna tuz biber ekiyor.
GÖRÜNÜRDEKİLER VE KARANLIKTA KALANLAR
Schami’nin kurgusundaki tüm öğeler, Suriye’nin kendisine has politik ortamının, bürokrasisinin ve külçeşidinin birer yansıması olarak öne çıkıyor. Bir fırtınayı andıran soruşturma sonunda, faillere ve cinayetin sebebine ait kuvvetli bir fikir oluşuyor Barudi ve Mancini’de: “Failler, cinayeti sadece nefretten işlemedi. O denli olsaydı, kardinal ebediyen yok edilir, epey derinlere gömülür yahut yakınlardaki denizin bir yerinde tekrar yüzeye çıkmamak üzere kaybedilirdi. Hayır, katiller Roma’ya yanlış anlaşılması mümkün olmayan bir bildiri vermek istedi. Failler, kardinallik yüzüğünü bir tenzili rütbe işareti olarak sağ parmaktan sol parmağa geçirme detayını bile göz önünde bulundurdu.”
Kelam konusu akıl yürütme, Barudi’nin “gizli servisin onayı olmaksızın hiç bir şey yapılamaz” dediği Suriye’yle ilgili hakikati değiştirmiyor: “Ultramodern ancak özgür olmayan bir toplumda gerçeği bulmak imkânsız.”
Romanın bam teli tam olarak bu; failler bulunuyor ve görünürdeki niye anlaşılabiliyor tahminen fakat gerçekler tüm çıplaklığıyla ortaya konamıyor. Barudi de durumun farkında ve bu yüzden “biraz gerçek, epeyce fazla yalandır” diyor.