Suyun bulandırıldığı ve bulanık suya olta atanların fazlalaştığı bir devirden geçiyoruz; sağ ve sol popülizmin başkanları ve taraftarları, aklıselim insanları bile zahmetten çıkarıyor, göz nazaran göre gelen iklim krizi için tedbir almakta gecikenler yüzünden dünyanın dört bir yanında felaketler yaşanıyor, mülteci siyaseti sorunu niçiniyle büyük bir kaos her insanın kapısında bekliyor, vekâlet ve ticaret savaşları son hız devam ediyor, salgın ve global ekonomik kriz ise mevcut tansiyonlara yenilerini ekliyor.
Dünya siyaseti ve iktisadına istikamet verenlerin kurduğu yeni denklemler, suyu biraz daha bulandırırken yönetilen ve sömürülenlerin el altından yürüttüğü ittifak çalışmaları taze direnişler geliştirilmesini sağlıyor. bu biçimde bir ortamda, elle tutulur tahliller üreten ya da en azından tahlile giden yolu gösterebilecek, yorumlarıyla öteki bir istikamete bakmamızı sağlayacak bireylere muhtaçlık duyuyoruz.
Onlardan biri olan Slavoj Žižek, ‘Adını Söylemeye Cüret Eden Bir Sol’daki yazılarında, kalıplardan ve klişelerden sıyrılarak yakın geçmiş ile bugünü bir ortada değerlendirip kendisini politik gündeme dâhil ederken, günümüzün aşikâr başlı problemlerine Marksizm ve komünizm penceresinden bakarak tahlil yollarına açılabilecek kapıları zorluyor.
‘KAPİTALİZM KAZANDIĞINDA ANTAGONİZMALARI DA TIRMANIR’
Žižek, dünyaya Avrupa’dan ve kıtanın siyasi ikliminden bakarak yeryüzünün tamamında neler olup bittiğini gözlemleyip bunların neticelerina ve yol açabileceği yeni sıkıntılara baş yoran bir düşünür.
Sonların ve başlangıçların tartışıldığı bir periyotta Žižek; kültürel, politik, ekonomik ve tarihi birikimlerden hareket ederek yorum yapmaya uğraşıyor. Odağına ise komünizmi alıyor. Dijitalleşme ve onun getirdiği özgürlük(!) çağında, kapitalizmin krize girmesiyle ve bir varoluş sorunu hâline gelen iklim krizi niçiniyle komünist bakış açısının zarurileştiğini savunan Žižek, “kapitalizm kazandığında antagonizmaları da tırmanır” diyerek koyuluyor yola.
İsmini Söylemeye Cüret Eden Bir Sol, Slavoj Zizek, Tercüman: Lider Kulak, 304 syf., Detay Yayınları, 2021.
Çılgınlıkların krizleri daha da derinleştireceğini söyleyip “komünist müdahale”nin zorunluluğundan; kültürel, tarihî ve ekonomik tüketimin azaltılması gerektiğinden bahsediyor: “Komünist müdahalelere muhtaçlık vardır zira yazgımız, ‘bir seçeneğimiz var’ formundaki sıradan değil ancak bir kimsenin kendi yazgısını seçebileceği formundaki daha radikal manada hâlâ belirlenmemiştir. Standart görüşe bakılırsa geçmiş sabittir; olan olmuştur, geri alınamaz ve gelecek açıktır, evvelinde kestirilemeyen olasılıklara dayanır. Burada önermemiz gereken, işte bu standart görüşü bilakis çevirmektir. Gelecek, determinist bir cihanda yaşadığımızdan ötürü kapalıyken geçmiş, geriye dönük bir daha yorumlamaya açıktır. Bu, geleceği değiştiremeyeceğimiz manasına gelmez; yalnızca geleceğimizi değiştirmek için evvela geçmişimizi (‘anlamamız’ değil) değiştirmemiz, onu geçmişin hâkim tasavvurunda içerilenden farklı bir geleceğe açılan biçimde bir daha yorumlamamız gerektiği manasına gelir.”
Žižek’in, günümüzde krizlerin kaynağını oluşturduğunu söylemiş olduği “bireysel keşmekeş”, popülerleştirilen ve popülistlerin lisanından düşmeyen hususların tartışılmasıyla çetrefilleşiyor. halbuki geriye dönüp bakmak ve kavramlar aracılığıyla ayağı yere sağlam basan tartışma ve yorumlara yönelmek önümüzü görmemizi kolaylaştırabilir. Bunun yolu da hamasetten geçiyor müellife bakılırsa: “Giderek çoğalan ‘devlete mesafe’ konusu üzerine sıkıcı çeşitlemelerdense tahminen bugün gereksinimimiz olan şey, dürüst devlet filozofları ve öteki bir devlet için savaşmada elini kirletmekten korkmayan filozoflardır. Oscar Wilde, homoseksüellik hakkında, ‘adını söylemeye cüret edemeyen aşk’ demişti. Bugün gereksinimimiz olan, utangaç biçimde özünü birkaç kültürel incir yaprağıyla örten değil, ismini söylemeye yürek eden bir soldur ve bu isim, komünizmdir.”
Žižek’in bahsetmiş olduğu cüret, siyasete yabancılaşmayı aşarak ete kemiğe bürünebilir. ötürüsıyla mevcudun haricinde ve ona kenarından köşesinden dahi bulaşmadan yeni bir sistem kurma imkânı, gözü pek bir “değişim” isteğiyle ve “mücadeleyle” mümkün.
Muharrir, “özgürlüğün özgürsüzlük olarak deneyimlendiği” ve sinik tenkitlerin havada uçuştuğu günümüzde bir soru yöneltiyor: “Peki, radikal değişim bugün tahayyül edilebilir değilse bile niye radikal uğraşta ısrar edelim? Zira global çıkmazımız bunu gerektirir: Yalnızca radikal bir değişim ekolojik felaket beklentisinin, biyogenetik tehditlerin ve hayatımız üstündeki dijital denetimin vb. üstesinden gelebilmemizi sağlar. Bu imkânsız bir vazifedir lakin hiç de boşuna değildir.”
ESKİ SLOGANLARA YENİ MANALAR
Žižek’in kaygısı, sırf global çıkmazı resmetmek değil, bunun yalnızca bir çıkmaz olmadığını göstermek. O noktaya ulaşabilmek, yani mevcut durumu görmeyi başarmak ise değişimi cüretle isteyerek mümkün.
Žižek, bahsetmiş olduğu yüreğin harekete geçirilmesi için uzun vakit harcadığımız dijital dünyanın gerçekleriyle yüzleşmeye de çağırıyor hepimizi: “hayatımızın giderek dijitalleşmesine kapılmış durumdayız: Artık etkinliğimizin (ve edilgenliğimizin) büyük kısmı, bizi daima pahalandıran, yalnızca hareketlerimizi değil his durumlarımızı da takip eden kimi dijital bulutlarda kayıtlı. Kendimizi (her şeyin mümkün olduğu webde dolaşırken) en özgür hissettiğimizde, bütünüyle ‘dışsallaştırılırız’ ve incelikle manipüle ediliriz. Dijital ağ, ‘şahsi olan siyasaldır’ sloganına yeni bir mana katar ve tehlike altında olan yalnızca özel hayatımız da değildir: Bugün ulaşımdan sıhhate, elektrikten suya, her şey bir dijital ağ tarafınca düzenleniyor. Bu niçinle web, bizim bugün en değerli ortak alanımızdır ve denetimi için çaba de bugünün çabasıdır. Düşman, özel ve devlet denetiminde ortak alanlar, şirketler (Google, Facebook) ve devlet güvenlik kurumlarının (NSA) bir bileşimidir.”
İhtilali, bir ütopya olmaktan çıkararak gerçeğe dönüştürme imkânlarını arayan Žižek, bu uğurda polemiklere girip kendisine yöneltilen tenkitlere karşılık verirken aktif dayanışmadan bahsediyor, kitleler hâlinde kendini suçlama psikozundan vazgeçmenin gerekliliğini vurguluyor, tatmin sağlayan edilgenlik yerine hareketi öneriyor, bayanların ve adamların birebir anda risk alma zorunluluğunun altını çiziyor, memnunluk ikiyüzlülüğünden sıyrılarak acı veren hakikatlere yönelmemiz gerektiğini hatırlatıyor, hakikat eşliğinde söylenen palavralara karşı uyanık kalmayı öğütlüyor, “küresel bir acil duruma yaklaştığımızı ve lakin radikal bir değişimin bize bir baht verebileceğini düşünüyorum” diyor.
Dünya siyaseti ve iktisadına istikamet verenlerin kurduğu yeni denklemler, suyu biraz daha bulandırırken yönetilen ve sömürülenlerin el altından yürüttüğü ittifak çalışmaları taze direnişler geliştirilmesini sağlıyor. bu biçimde bir ortamda, elle tutulur tahliller üreten ya da en azından tahlile giden yolu gösterebilecek, yorumlarıyla öteki bir istikamete bakmamızı sağlayacak bireylere muhtaçlık duyuyoruz.
Onlardan biri olan Slavoj Žižek, ‘Adını Söylemeye Cüret Eden Bir Sol’daki yazılarında, kalıplardan ve klişelerden sıyrılarak yakın geçmiş ile bugünü bir ortada değerlendirip kendisini politik gündeme dâhil ederken, günümüzün aşikâr başlı problemlerine Marksizm ve komünizm penceresinden bakarak tahlil yollarına açılabilecek kapıları zorluyor.
‘KAPİTALİZM KAZANDIĞINDA ANTAGONİZMALARI DA TIRMANIR’
Žižek, dünyaya Avrupa’dan ve kıtanın siyasi ikliminden bakarak yeryüzünün tamamında neler olup bittiğini gözlemleyip bunların neticelerina ve yol açabileceği yeni sıkıntılara baş yoran bir düşünür.
Sonların ve başlangıçların tartışıldığı bir periyotta Žižek; kültürel, politik, ekonomik ve tarihi birikimlerden hareket ederek yorum yapmaya uğraşıyor. Odağına ise komünizmi alıyor. Dijitalleşme ve onun getirdiği özgürlük(!) çağında, kapitalizmin krize girmesiyle ve bir varoluş sorunu hâline gelen iklim krizi niçiniyle komünist bakış açısının zarurileştiğini savunan Žižek, “kapitalizm kazandığında antagonizmaları da tırmanır” diyerek koyuluyor yola.
İsmini Söylemeye Cüret Eden Bir Sol, Slavoj Zizek, Tercüman: Lider Kulak, 304 syf., Detay Yayınları, 2021.
Çılgınlıkların krizleri daha da derinleştireceğini söyleyip “komünist müdahale”nin zorunluluğundan; kültürel, tarihî ve ekonomik tüketimin azaltılması gerektiğinden bahsediyor: “Komünist müdahalelere muhtaçlık vardır zira yazgımız, ‘bir seçeneğimiz var’ formundaki sıradan değil ancak bir kimsenin kendi yazgısını seçebileceği formundaki daha radikal manada hâlâ belirlenmemiştir. Standart görüşe bakılırsa geçmiş sabittir; olan olmuştur, geri alınamaz ve gelecek açıktır, evvelinde kestirilemeyen olasılıklara dayanır. Burada önermemiz gereken, işte bu standart görüşü bilakis çevirmektir. Gelecek, determinist bir cihanda yaşadığımızdan ötürü kapalıyken geçmiş, geriye dönük bir daha yorumlamaya açıktır. Bu, geleceği değiştiremeyeceğimiz manasına gelmez; yalnızca geleceğimizi değiştirmek için evvela geçmişimizi (‘anlamamız’ değil) değiştirmemiz, onu geçmişin hâkim tasavvurunda içerilenden farklı bir geleceğe açılan biçimde bir daha yorumlamamız gerektiği manasına gelir.”
Žižek’in, günümüzde krizlerin kaynağını oluşturduğunu söylemiş olduği “bireysel keşmekeş”, popülerleştirilen ve popülistlerin lisanından düşmeyen hususların tartışılmasıyla çetrefilleşiyor. halbuki geriye dönüp bakmak ve kavramlar aracılığıyla ayağı yere sağlam basan tartışma ve yorumlara yönelmek önümüzü görmemizi kolaylaştırabilir. Bunun yolu da hamasetten geçiyor müellife bakılırsa: “Giderek çoğalan ‘devlete mesafe’ konusu üzerine sıkıcı çeşitlemelerdense tahminen bugün gereksinimimiz olan şey, dürüst devlet filozofları ve öteki bir devlet için savaşmada elini kirletmekten korkmayan filozoflardır. Oscar Wilde, homoseksüellik hakkında, ‘adını söylemeye cüret edemeyen aşk’ demişti. Bugün gereksinimimiz olan, utangaç biçimde özünü birkaç kültürel incir yaprağıyla örten değil, ismini söylemeye yürek eden bir soldur ve bu isim, komünizmdir.”
Žižek’in bahsetmiş olduğu cüret, siyasete yabancılaşmayı aşarak ete kemiğe bürünebilir. ötürüsıyla mevcudun haricinde ve ona kenarından köşesinden dahi bulaşmadan yeni bir sistem kurma imkânı, gözü pek bir “değişim” isteğiyle ve “mücadeleyle” mümkün.
Muharrir, “özgürlüğün özgürsüzlük olarak deneyimlendiği” ve sinik tenkitlerin havada uçuştuğu günümüzde bir soru yöneltiyor: “Peki, radikal değişim bugün tahayyül edilebilir değilse bile niye radikal uğraşta ısrar edelim? Zira global çıkmazımız bunu gerektirir: Yalnızca radikal bir değişim ekolojik felaket beklentisinin, biyogenetik tehditlerin ve hayatımız üstündeki dijital denetimin vb. üstesinden gelebilmemizi sağlar. Bu imkânsız bir vazifedir lakin hiç de boşuna değildir.”
ESKİ SLOGANLARA YENİ MANALAR
Žižek’in kaygısı, sırf global çıkmazı resmetmek değil, bunun yalnızca bir çıkmaz olmadığını göstermek. O noktaya ulaşabilmek, yani mevcut durumu görmeyi başarmak ise değişimi cüretle isteyerek mümkün.
Žižek, bahsetmiş olduğu yüreğin harekete geçirilmesi için uzun vakit harcadığımız dijital dünyanın gerçekleriyle yüzleşmeye de çağırıyor hepimizi: “hayatımızın giderek dijitalleşmesine kapılmış durumdayız: Artık etkinliğimizin (ve edilgenliğimizin) büyük kısmı, bizi daima pahalandıran, yalnızca hareketlerimizi değil his durumlarımızı da takip eden kimi dijital bulutlarda kayıtlı. Kendimizi (her şeyin mümkün olduğu webde dolaşırken) en özgür hissettiğimizde, bütünüyle ‘dışsallaştırılırız’ ve incelikle manipüle ediliriz. Dijital ağ, ‘şahsi olan siyasaldır’ sloganına yeni bir mana katar ve tehlike altında olan yalnızca özel hayatımız da değildir: Bugün ulaşımdan sıhhate, elektrikten suya, her şey bir dijital ağ tarafınca düzenleniyor. Bu niçinle web, bizim bugün en değerli ortak alanımızdır ve denetimi için çaba de bugünün çabasıdır. Düşman, özel ve devlet denetiminde ortak alanlar, şirketler (Google, Facebook) ve devlet güvenlik kurumlarının (NSA) bir bileşimidir.”
İhtilali, bir ütopya olmaktan çıkararak gerçeğe dönüştürme imkânlarını arayan Žižek, bu uğurda polemiklere girip kendisine yöneltilen tenkitlere karşılık verirken aktif dayanışmadan bahsediyor, kitleler hâlinde kendini suçlama psikozundan vazgeçmenin gerekliliğini vurguluyor, tatmin sağlayan edilgenlik yerine hareketi öneriyor, bayanların ve adamların birebir anda risk alma zorunluluğunun altını çiziyor, memnunluk ikiyüzlülüğünden sıyrılarak acı veren hakikatlere yönelmemiz gerektiğini hatırlatıyor, hakikat eşliğinde söylenen palavralara karşı uyanık kalmayı öğütlüyor, “küresel bir acil duruma yaklaştığımızı ve lakin radikal bir değişimin bize bir baht verebileceğini düşünüyorum” diyor.