Türkçe polisiyenin önde gelen isimlerinden Çağatay Yaşmut’un yeni romanı ‘Felsefe Cinayetleri – Bir Başkomiser Galip Polisiyesi’ Oğlak Yayınları tarafınca yayımlandı. Birbirini takip eden seri cinayetlerin ‘adalet’ teması etrafında işlendiği romanda Yaşmut, aşina olduğumuz tutumunu sürdürüyor ve yüzünü toplumun sosyo-ekonomik problemlerine dönüyor.
Çağatay Yaşmut’la son romanını ve polisiye edebiyatın yeni problemlerini konuştuk.
İdeoloji Cinayetleri, Çağatay Yaşmut, 280 syf., Oğlak Yayınları, 2021.
Bir Başkomiser Galip Polisiyesi serisinin yeni kitabı İdeoloji Cinayetleri geçtiğimiz günlerde okurla buluştu. Yeni kitaba nasıl hazırlandınız?
Biliyorsunuz, ben ideolojide yüksek lisans eğitimi aldım. Çok sevdiğim ve önemsediğim ideoloji disiplinini ömrümün odağında bulunan polisiyeyle buluşturmak birçoktur zihnimi meşgul eden bir fikirdi. İdeoloji Cinayetleri proje olarak başımda netleştiğinde, tüm romanların yazılma sürecinde yaptığım üzere evvela temayı belirledim. İkinci adım çerçevelediğim temayı besleyecek ve öyküyle örtüşecek filozof metinlerini incelemek oldu. Felsefi telaffuzlarının metnin kurgusu ve üslubuyla uyumlu olduğunu gördüğüm için Boethius ile ilerlemeye karar kıldım. Bundan daha sonra
onun şiirlerini detaylı olarak okudum ve karakterlerimin yapısına, romandaki seyahatine uygun olanlarını ayırdım. Ancak elbette romanın konusu yalnızca bu felsefi şiirler üzerine şurası olmadığı için ideoloji haricindeki kaynaklardan da okumalar yaptım.
Roman, farklı cinayetleri bir noktada kesiştirirken hem de bir ‘adalet’ tartışmasını da yürütüyor. ‘Adalet’ ve edebiyat nasıl bir ortaya geliyor?
Edebiyat akla gelebilecek tüm taraflarıyla hayatı anlatır. İnsan ömrü da adalet üzerine kurulursa insanca olabilir fakat. Toplumun tek bir bireyi için dahi adalet yerine gelmezse toplumun tamamı yara alır. Polisiye kabahati, hatalının yakalanması ve adalete teslim edilmesi sürecini mevzu edindiğinden “adalet” kavramı ile kontağı besbelli ve kuvvetli olan bir çeşittir. Üstelik yakın devir polisiyeleri toplumsal gerçekçi romanın görevini de üstlenmiş olduğundan toplumsal meseleleri çoğunlukla kabahatin artalanına konumlandırmaktadır. Bu manada adalet ve edebiyat-bilhassa polisiye edebiyat işbirliği son derece olağan, hatta gereklidir aslında. Polisiye romanlarda “adalet” altın tepside sunulur.
bir daha romanda en dikkat çeken problem Türkiye’nin ortasından geçtiği sosyolojik ve politik atmosferi eleştirel bir gözle ele alması. Sizin için edebiyatta politik gerçekliğin tarifi nedir?
Politik gerçeklik perspektifinden bakıldığında en sık görülen temalar cehalet, yozlaşma, dinî sömürü, etik pahaların yitirilmesi, şiddet eğilimi, cinsiyetçilik, empati yoksunluğu, kayırmacılık, adalet düzeneğinin sağlıklı işlememesi… biraz karanlık toplumsal bir tablo çizdiğimin farkındayım fakat maalesef ortasında yaşadığımız gerçek bu. Bir öteki gerçek de bütün bu toplumsal sıkıntıların bir ucunda devlet ve devlet kurumlarının bulunuyor olmasıdır.
Aristoteles insanı “zoon politicon-politik hayvan” olarak tanımlar. Siyaset yalnızca oy verirken ortaya çıkan bir duruş değildir, politik anlayış kişinin bütün hallerinde görülen bir şeydir. Ben toplumsal gerçekçiliği önemseyen bir müellif olarak şahısların bilinçlerindeki politik kavrayışı görünür kılmaya dikkat ediyorum. Lakin bunu yaparken didaktik bir üslup benimsemekten kaçınıyorum. Dayatmacı bir tavırla yazmak yerine yalnızca olan biteni gözler önüne serip anlattıklarıma dair düşünmeyi okura bırakıyorum. Bunun sebebiyse bir polisiye müellifinin olayları yorumlayıp meselelere teşhis koymak ve tahliller üretmek üzere bir bakılırsavi olduğuna inanmıyor oluşumdur. Ben bir siyaset uzmanı, bir sosyolog, bir psikolog ya da bir araştırmacı müellif değilim. Yalnızca etrafında olan biteni yeterli takip eden hassas bir müellifim.
Romanınızda İstanbul’u bir motif olarak görüyoruz. Anlattığınız sokaklarla kurduğunuz alaka, metnin ana sorunuyla de bir çok uyumlu… Kentler, sokaklar ve edebiyatta atmosfer oluşturmaya dair neler söylersiniz?
Kent, kent hayatı, kentin kozmopolit yapısı, kentleşememe halleri dahi polisiye açısından son derece kıymetlidir zira cürüm neredeyse her vakit kentte işlenir. Kırsalda yahut taşrada da hata işlenir olağan olarak ancak bu coğrafyaların “suç yaşantıları” daha kendine hastır. bu biçimde bakınca polisiyede kent ve cürüm “kuvvetli” bir ikilidir. Cürmün artalanını oluşturan yerin tasarımı hem muharrir hem okur açısından romanın niteliğini belirleyen en kıymetli ögedir bence: yazar-kahraman ve okur bu eksende buluşur. Kentte suça yer olan coğrafya olağan dışı şahsi hikayelere de yer olur, olmalıdır.
“Görsel çağ” olarak adlandırabileceğimiz günümüz dünyasında beşerler bir roman okurken kahramanın yaşadığı, gezindiği, bulunduğu yerlere ve ortamlara dahil olmak, buraları zihinlerinde canlandırmak, öbür deyişle romanların içine görsel olarak da dahil olmak istiyorlar. Polisiyede olayların geçtiği yerlerin başarılı bir formda betimlenmesi gerçekliğin de kuvvetli yapılanmasını sağlar. Karakterlerin kâğıt üzerinde kalmaktan kurtulup bir ruh kazanması, cana gelmesi nasıl ki okurun olay örgüsünü merak içinde izlemesini sağlıyorsa olayların geçtiği yerlerden gereğince söz edilmemesi de zihinsel canlandırmada kopukluklar yaratır. Müellifler bu talebe karşılık vermeye dikkat etmelidirler. Üstelik mekânsal betimlemeler sırf göze hitap etmekle yetinmemeli, işitme, dokunma, tat ve koku üzere öteki duyuları da uyaracak biçimde – olabildiğince- desteklenmelidirler.
Olayın öne çıktığı bir tıp polisiye… kimi bazı lisan işçiliğinin üzerinde gereğince durulmadığına dair tenkitler kamuoyuna yansıyor. Bu noktadan bakınca sizin için lisan personelliği ne tabir ediyor?
Polisiye, edebiyatın üvey çocuğu muamelesi görür hakikaten de. Ancak şunu unutmamak kıymetli: Edebi bir telaffuz tabiatı prestiji ile polisiyeye uygun değildir. Çünkü evvela polisiyenin şekli üst seviye bir metin oluşturmaya uygun değildir. İkincisi, polisiye cürmü anlatır, hatalıyı anlatır; olaylar kabahatin geçtiği yerlerde ve kabahatin yüklü olarak ortaya çıktığı sosyoekonomik şartlarda geçer. Cürmü ve hatalıyı yakalamayı hayat usulü edinmiş bireyler edebi bir üslup kullanmazlar, cürmün, hatalıların ve hatalıların peşine düşenlerin jargonunu, en olmadı günlük lisanı, dilbilgisi kurallarından uzak, küfürle, argoyla dopdolu, cürüm dünyası üzere direkt ve acımasız bir lisan kullanırlar. Bu karakterlerden edebi tabirler duymayı beklemek işin tabiatına uymaz, metni yapaylaştırır, bozar, gerçekliğe yakınlığı da zedeler.
Oğlak Yayınları, uzun yıllardır Türkçe polisiyenin güçlü örneklerini okurla buluşturuyor. Siz de bu isimlerin başında geliyorsunuz. Pekala okur ve müellif ilgisini, polisiyenin bugünkü durumunu nasıl değerlendirirsiniz?
Ülkemizde bu çeşide ilgi duyan ve yakın takip eden azımsanmayacak sayıda bir okur var.
Yayınevleri gerek Türkçe gerek yabancı polisiyeleri daha fazla basmaya başladılar. Polisiye edebiyatı husus alan birinci mecmuası 221B var ve 221B’yi dijital ortamda yayın hayatına başlayan ve şimdilerde mecmua olarak da çıkan Dedektif Mecmua izledi. Dünya Kitap 2012 yılından itibaren, her yıl Altın Sayfa Polisiye Roman Mükafatını yılın en uygun polisiye romanına vermeye başladı. NTV Radyoda Sevin Okyay’ın hazırlayıp sunduğu Cinayet Masası isimli program yıllardır devam etmektedir. Bu ortada 2015’ten itibaren yeniden birinci sefer tümüyle polisiye edebiyatı bahis alan bir edebiyat şenliği, Kara Hafta (Black Week) düzenlenmeye başladı. Bu aktifliğe geçtiğimiz iki yıl ortasında dünya çapında ünlü polisiye muharrirleri katıldı. Yine tıpkı biçimde, çeşitli üniversitelerde polisiye edebiyat üzerine atölye çalışmaları, seminerler ve gibisi etkinlikler düzenlendi ve hala düzenleniyor. Bu çalışmaların paralelinde biroldukca akademisyen de polisiye ve cürüm edebiyatı üzerine kapsamlı araştırmalar yapıp kitaplar yayınladı ve nihayet 2017’de Türkiyeli polisiye muharriri bir çatı altında toplanarak Türkiye Polisiye Muharrirleri Birliği’ni kurdu.
Tıbbın Türkiye’de çabucak hemen bir “Altın çağ” yaşadığını söylemek optimistlik olacaktır lakin oraya giden basamakları süratle tırmanarak eşiğe yaklaştığını, geleceğinin parlak göründüğünü söylemek son derece yerindedir.
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Yeni bir Galip romanı üzerinde çalışmaya başladım. Önümüzdeki kışa kadar bitirmeyi planlıyorum.
Çağatay Yaşmut’la son romanını ve polisiye edebiyatın yeni problemlerini konuştuk.
İdeoloji Cinayetleri, Çağatay Yaşmut, 280 syf., Oğlak Yayınları, 2021.
Bir Başkomiser Galip Polisiyesi serisinin yeni kitabı İdeoloji Cinayetleri geçtiğimiz günlerde okurla buluştu. Yeni kitaba nasıl hazırlandınız?
Biliyorsunuz, ben ideolojide yüksek lisans eğitimi aldım. Çok sevdiğim ve önemsediğim ideoloji disiplinini ömrümün odağında bulunan polisiyeyle buluşturmak birçoktur zihnimi meşgul eden bir fikirdi. İdeoloji Cinayetleri proje olarak başımda netleştiğinde, tüm romanların yazılma sürecinde yaptığım üzere evvela temayı belirledim. İkinci adım çerçevelediğim temayı besleyecek ve öyküyle örtüşecek filozof metinlerini incelemek oldu. Felsefi telaffuzlarının metnin kurgusu ve üslubuyla uyumlu olduğunu gördüğüm için Boethius ile ilerlemeye karar kıldım. Bundan daha sonra
onun şiirlerini detaylı olarak okudum ve karakterlerimin yapısına, romandaki seyahatine uygun olanlarını ayırdım. Ancak elbette romanın konusu yalnızca bu felsefi şiirler üzerine şurası olmadığı için ideoloji haricindeki kaynaklardan da okumalar yaptım.
Roman, farklı cinayetleri bir noktada kesiştirirken hem de bir ‘adalet’ tartışmasını da yürütüyor. ‘Adalet’ ve edebiyat nasıl bir ortaya geliyor?
Edebiyat akla gelebilecek tüm taraflarıyla hayatı anlatır. İnsan ömrü da adalet üzerine kurulursa insanca olabilir fakat. Toplumun tek bir bireyi için dahi adalet yerine gelmezse toplumun tamamı yara alır. Polisiye kabahati, hatalının yakalanması ve adalete teslim edilmesi sürecini mevzu edindiğinden “adalet” kavramı ile kontağı besbelli ve kuvvetli olan bir çeşittir. Üstelik yakın devir polisiyeleri toplumsal gerçekçi romanın görevini de üstlenmiş olduğundan toplumsal meseleleri çoğunlukla kabahatin artalanına konumlandırmaktadır. Bu manada adalet ve edebiyat-bilhassa polisiye edebiyat işbirliği son derece olağan, hatta gereklidir aslında. Polisiye romanlarda “adalet” altın tepside sunulur.
bir daha romanda en dikkat çeken problem Türkiye’nin ortasından geçtiği sosyolojik ve politik atmosferi eleştirel bir gözle ele alması. Sizin için edebiyatta politik gerçekliğin tarifi nedir?
Politik gerçeklik perspektifinden bakıldığında en sık görülen temalar cehalet, yozlaşma, dinî sömürü, etik pahaların yitirilmesi, şiddet eğilimi, cinsiyetçilik, empati yoksunluğu, kayırmacılık, adalet düzeneğinin sağlıklı işlememesi… biraz karanlık toplumsal bir tablo çizdiğimin farkındayım fakat maalesef ortasında yaşadığımız gerçek bu. Bir öteki gerçek de bütün bu toplumsal sıkıntıların bir ucunda devlet ve devlet kurumlarının bulunuyor olmasıdır.
Aristoteles insanı “zoon politicon-politik hayvan” olarak tanımlar. Siyaset yalnızca oy verirken ortaya çıkan bir duruş değildir, politik anlayış kişinin bütün hallerinde görülen bir şeydir. Ben toplumsal gerçekçiliği önemseyen bir müellif olarak şahısların bilinçlerindeki politik kavrayışı görünür kılmaya dikkat ediyorum. Lakin bunu yaparken didaktik bir üslup benimsemekten kaçınıyorum. Dayatmacı bir tavırla yazmak yerine yalnızca olan biteni gözler önüne serip anlattıklarıma dair düşünmeyi okura bırakıyorum. Bunun sebebiyse bir polisiye müellifinin olayları yorumlayıp meselelere teşhis koymak ve tahliller üretmek üzere bir bakılırsavi olduğuna inanmıyor oluşumdur. Ben bir siyaset uzmanı, bir sosyolog, bir psikolog ya da bir araştırmacı müellif değilim. Yalnızca etrafında olan biteni yeterli takip eden hassas bir müellifim.
Romanınızda İstanbul’u bir motif olarak görüyoruz. Anlattığınız sokaklarla kurduğunuz alaka, metnin ana sorunuyla de bir çok uyumlu… Kentler, sokaklar ve edebiyatta atmosfer oluşturmaya dair neler söylersiniz?
Kent, kent hayatı, kentin kozmopolit yapısı, kentleşememe halleri dahi polisiye açısından son derece kıymetlidir zira cürüm neredeyse her vakit kentte işlenir. Kırsalda yahut taşrada da hata işlenir olağan olarak ancak bu coğrafyaların “suç yaşantıları” daha kendine hastır. bu biçimde bakınca polisiyede kent ve cürüm “kuvvetli” bir ikilidir. Cürmün artalanını oluşturan yerin tasarımı hem muharrir hem okur açısından romanın niteliğini belirleyen en kıymetli ögedir bence: yazar-kahraman ve okur bu eksende buluşur. Kentte suça yer olan coğrafya olağan dışı şahsi hikayelere de yer olur, olmalıdır.
“Görsel çağ” olarak adlandırabileceğimiz günümüz dünyasında beşerler bir roman okurken kahramanın yaşadığı, gezindiği, bulunduğu yerlere ve ortamlara dahil olmak, buraları zihinlerinde canlandırmak, öbür deyişle romanların içine görsel olarak da dahil olmak istiyorlar. Polisiyede olayların geçtiği yerlerin başarılı bir formda betimlenmesi gerçekliğin de kuvvetli yapılanmasını sağlar. Karakterlerin kâğıt üzerinde kalmaktan kurtulup bir ruh kazanması, cana gelmesi nasıl ki okurun olay örgüsünü merak içinde izlemesini sağlıyorsa olayların geçtiği yerlerden gereğince söz edilmemesi de zihinsel canlandırmada kopukluklar yaratır. Müellifler bu talebe karşılık vermeye dikkat etmelidirler. Üstelik mekânsal betimlemeler sırf göze hitap etmekle yetinmemeli, işitme, dokunma, tat ve koku üzere öteki duyuları da uyaracak biçimde – olabildiğince- desteklenmelidirler.
Olayın öne çıktığı bir tıp polisiye… kimi bazı lisan işçiliğinin üzerinde gereğince durulmadığına dair tenkitler kamuoyuna yansıyor. Bu noktadan bakınca sizin için lisan personelliği ne tabir ediyor?
Polisiye, edebiyatın üvey çocuğu muamelesi görür hakikaten de. Ancak şunu unutmamak kıymetli: Edebi bir telaffuz tabiatı prestiji ile polisiyeye uygun değildir. Çünkü evvela polisiyenin şekli üst seviye bir metin oluşturmaya uygun değildir. İkincisi, polisiye cürmü anlatır, hatalıyı anlatır; olaylar kabahatin geçtiği yerlerde ve kabahatin yüklü olarak ortaya çıktığı sosyoekonomik şartlarda geçer. Cürmü ve hatalıyı yakalamayı hayat usulü edinmiş bireyler edebi bir üslup kullanmazlar, cürmün, hatalıların ve hatalıların peşine düşenlerin jargonunu, en olmadı günlük lisanı, dilbilgisi kurallarından uzak, küfürle, argoyla dopdolu, cürüm dünyası üzere direkt ve acımasız bir lisan kullanırlar. Bu karakterlerden edebi tabirler duymayı beklemek işin tabiatına uymaz, metni yapaylaştırır, bozar, gerçekliğe yakınlığı da zedeler.
Oğlak Yayınları, uzun yıllardır Türkçe polisiyenin güçlü örneklerini okurla buluşturuyor. Siz de bu isimlerin başında geliyorsunuz. Pekala okur ve müellif ilgisini, polisiyenin bugünkü durumunu nasıl değerlendirirsiniz?
Ülkemizde bu çeşide ilgi duyan ve yakın takip eden azımsanmayacak sayıda bir okur var.
Yayınevleri gerek Türkçe gerek yabancı polisiyeleri daha fazla basmaya başladılar. Polisiye edebiyatı husus alan birinci mecmuası 221B var ve 221B’yi dijital ortamda yayın hayatına başlayan ve şimdilerde mecmua olarak da çıkan Dedektif Mecmua izledi. Dünya Kitap 2012 yılından itibaren, her yıl Altın Sayfa Polisiye Roman Mükafatını yılın en uygun polisiye romanına vermeye başladı. NTV Radyoda Sevin Okyay’ın hazırlayıp sunduğu Cinayet Masası isimli program yıllardır devam etmektedir. Bu ortada 2015’ten itibaren yeniden birinci sefer tümüyle polisiye edebiyatı bahis alan bir edebiyat şenliği, Kara Hafta (Black Week) düzenlenmeye başladı. Bu aktifliğe geçtiğimiz iki yıl ortasında dünya çapında ünlü polisiye muharrirleri katıldı. Yine tıpkı biçimde, çeşitli üniversitelerde polisiye edebiyat üzerine atölye çalışmaları, seminerler ve gibisi etkinlikler düzenlendi ve hala düzenleniyor. Bu çalışmaların paralelinde biroldukca akademisyen de polisiye ve cürüm edebiyatı üzerine kapsamlı araştırmalar yapıp kitaplar yayınladı ve nihayet 2017’de Türkiyeli polisiye muharriri bir çatı altında toplanarak Türkiye Polisiye Muharrirleri Birliği’ni kurdu.
Tıbbın Türkiye’de çabucak hemen bir “Altın çağ” yaşadığını söylemek optimistlik olacaktır lakin oraya giden basamakları süratle tırmanarak eşiğe yaklaştığını, geleceğinin parlak göründüğünü söylemek son derece yerindedir.
Okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Yeni bir Galip romanı üzerinde çalışmaya başladım. Önümüzdeki kışa kadar bitirmeyi planlıyorum.