DUVAR – Can Uçar’ın birinci hikaye kitabı ‘Yarın Yine Oynarız’, geçtiğimiz günlerde Holden Kitap tarafınca okura sunuldu. İroni ve mizahı harmanlamasıyla dikkat çeken hikayelerden oluşan kitap, hem de günümüzün politik atmosferine, kültürel yapısına ve insanlık hallerine de odaklanıyor. Adalet, yol ve dayanışma kavramlarının sıkça ele alındığı ‘Yarın Yine Oynarız’, hem de doğayı da bir atmosfer olmanın dışına çıkarıp özne pozisyonuna taşıyor.
Can Uçar’la edebiyat seyahatini konuştuk.
Yarın Yeniden Oynarız, bir birinci kitap olarak okur karşısına çıktı. Yazım sürecinizden bahseder misiniz?
Fikirler zihnimde uzun vakit geçiriyor. Benim yazma sürecimin en büyük kısmı düş dünyasında. Karakterleri evirip çevirmek, esip gürletmek, onlara taşkınlık ettirmek, onları korkutmak, dalgaya almak, acımasızlaştırmak, utandırmak, ciddiyete davet etmek ve daha biroldukca biçime sokmak var bu sürecin ortasında.
Bir vakit daha sonra hikaye de kahramanlar da kabuğuna kavuşup konutunu buluyor. O bu biçimde yapar, o bu biçimde der, o bu biçimde susar, dedirtiyor. Bunu dedirttiği vakit yazıya dökmesi epeyce kısa bir vakit alıyor. Hikayenin zihnimde konutunu bulmasından daha sonra, yazma sürecinden daha uzun bir müddetyi metni ayıklamak, sesli/sessiz okumak, fazlalıklardan kurtulmak için harcadım diyebilirim.
olağan olarak ömür, araştırmalar, okumalar, insanlık halleri, ülke ve dünya gündemi de bu süreçlerin tamamında tesirli oldu. Fakat maruz kalmak bitmiyor. Gelip buluyor bir biçimde insanı. Maruz kaldıkça da bu düş süreci uzayıp gidiyor. Maruz kalmaktan sıyrılıp kahramanlarla bir arada gayrete başlamak gerekiyor bir yerden daha sonra.
‘İRONİ VE MİZAHA DİKKAT ETTİĞİMİ SÖYLEMELİYİM’
Hikayelerinizde ironi ve mizahı çok net hissederken kederli bir his durumuna da bürünüyoruz. Bu noktada, dramatik yapıyı oluştururken nelere dikkat ettiniz?
İnsanın tasaya kavuşması gerekmiyor. Tasa daima bir köşede, insanın üzerine atlamak için bekliyor güya. Ufak bir mazeret kırıntısını etrafta görünce işe koyuluyor. hiç bir şey olmasa dahi, bir vakit iç dünyasıyla başbaşa kalınca da insanın yolu ıstıraba çıkabiliyor. ‘Keder’ sözünün “önlenemez doğal olayların yarattığı üzüntü” olduğunu söylüyor sözlükte. Bu doğal mazeretler için de ziyadesiyle varlıklı bir ülkede olduğumuzu düşünüyorum. Her ne kadar birden fazla doğal olmasa da doğal gelmeye başlamış vefatlar, olaylar, beşerler etrafımızı çevirmiş durumda.
Bu açıdan bakınca dramatik yapıyı oluştururken ironi ve mizaha daha fazlaca dikkat ettiğimi söylemeliyim. İstikrarda tutmak ve okura alan açmak için kıymetliydi. beraberinde kitabın ismi ve metnin bütünü için de oyunbazlık, ironi, güleç bir yan olmalı diye düşünüyordum. Olağan çoka kaçmadan, ömrün akışına muhalif olmadan, öyküyü kırmadan olmalıydı tüm bunlar. Etrafıma baktığımda her insanın bilinmeyen yahut görünür, küçük yahut büyük oyunlar oynadığını seziyordum. Yolda yürürken yalnızca kızıl taşlara basmak, pencere önü saksılarını sayıp ondan bir mana çıkarmak, otobüsün kaç dakika gecikeceğini bilip haklılık gururunu yaşamak, yolda yüzüne kaç kişinin bakacağını saymak, bu bakanların kaçının gülümseyeceğini bilmek vs… Tüm bunları ışığında yapının ömrün ortasında olan, aslında beşere hiç de yabancı gelmeyecek, biraz da kendi kendini yaratan bir yol aldığını söyleyebilirim.
Yarın Yeniden Oynarız, Can Uçar, 100 syf., Holden Kitap, 2021.
‘Yarın Yine Oynarız’, bugünün sıkıntısıyla hemhal hikayelerden oluşuyor. Kendi çağınızı yorumlarken, eleştirirken başlangıç noktanız ne oluyor?
Başlangıç da son da insan. Olaylar karşısında insanın gireceği hal, alacağı biçim, sesi yahut sessizliği bilhassa ilgimi çekiyor. Yeterli yahut makus bedellerin bir anda tepetaklak olduğu, ön/son yargıların hem doğruya hem yanlışa açıldığı bir çağın ortasındayız. meğer yanlışsız tektir, denir. Periyotluk gerçek, periyodik gerçek, bazen hakikat, seyrek gerçek, çat pat gerçek diye uzayıp giden bir liste var artık. Polis şiddeti Amerikan topraklarında olunca farklı, Türkiye topraklarında olunca farklı doğrular ile önümüze sürülüyor. bu biçimde örnekler ziyadesiyle fazla. Siyasi telaffuz ve toplumsal medya telaffuzları harmanlanıyor, bir kesim bilgi takım biraz da açık kapılı seçenekler bulunmak suretiyle içlerinden birisi seçiliyor.
Empati, vicdan ve aklın yarattığı doğrular suyunu çekmeye başladı. Çoğaltmak, parlatmak, büyütmek zorundayız. En başta dediğim üzere, başı sonu beşere çıkan bir yol var gözümde canlanan. Umarım yanıt olmuştur.
‘ÇOCUKLARA DA OYUNCAKLARA DA ÖZÜR BORÇLUYUZ’
Adalet, yol ve dayanışma hikayelerinizin ortak temalarından… Bunlara değinelim isterim.
Adalet, insanın ve bir daha insanların yarattığı, seçtiği yapıların temel besini. Adalet yoksa yaşamaz, deriz. Lakin yaşadığını görüyoruz, ne garip. Garabet. Çocuk oyuncağı oldu, deniyor bir de. Üstte bahsetmiş olduğum devirlik gerçek kategorisine bunu dahil edebiliriz. Çocuklara da oyuncaklarına da özür borçluyuz. Bu devir bittiğinde oyuncakların haklarını da iade etmeliyiz.
‘Yol’ fazlaca ortak bir insani imge olarak belleğime yerleşmiş. Doğdun yaşadın yol, seyahat. Öldün, bir daha yol biçiliyor. Arkasında bıraktıkların yola devam ederken, sen de ince kimi köprülerden ve imtihanlardan geçiyorsun. Uğraş sürüyor. Çabayı teğellemişim sanırım yakasına. O ilerleyiş hali, belirli/belirsiz maksat, isimli/isimsiz yoldaşlıklar, dayanışmalar ve varış. Tahminen varamayış. Çok ortak.
Adalet, yol ve dayanışma her gün oynadığımız bir oyun, demekten öteki bir deva kalmıyor hal bu biçimdeyken. Yarın Tekrar Oynarız madem, hikayelerin içine bu yüzden bir adım fazla sızıyor. Ve ama gayret teğelli. O da birlikteinde büyüyor.
Zeytin Kısımları Denize Değiyor isimli hikayeniz günümüzün en can yakıcı sorunlarından biri olan mülteci krizine odaklanıyor. Sizce edebiyat toplumsal krizleri nasıl görmeli? Nereden bakarak yazmalı?
Toplumsal krizlerin hamuru cıvık. Çok su katıldı. Ne form alıyor ne de duruluyor. Bu çalkantılı hal yüzünden sorunun kaynağına ve tahlile uzaklaşılıyor. Çok ses çıkaran haklı sayılıyor yahut haklıymış üzere davranıyor. Çoklu tutulmalar yaşanıyor.
Tüm sanat kısımlarının burada yapacağı işler, ele alacağı şeyler var. Fakat edebiyatta bu ele alışın tek uzvu lisan. Pek doğal, lisan toplumun da bir uzvu. Bu ortak uzvun insanları kavuşturmada tesirli olacağını düşünüyorum. Bu kavuşma için yanlışsız lisanı, yanlışsız estetiği, hakikat vicdanı, hakikat aklı yaratmak gerekiyor. ‘Örgütlenme’ de eklenmeli mi? Eklenebilir mi?
Nereden aklımda kaldı hatırlayamadım lakin üzerine düşündüğüm bir kelam var; “en temelde, içerik olarak sosyoloji ve edebiyat benzer bir taslağı paylaşırlar.” Bu açıdan bakarsak edebiyatın fonksiyonu, tesiri ve bu hamura katacağı güç daha düzgün görülecektir. Toplumsal krizlerin hamuruna akıl, vicdan, empati üzere hisleri karıştırmalıyız. Çalkantılı yapısını düze çektiğimiz vakit tahlile de yaklaşmış oluruz.
Önümüzdeki günlerde okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Bir kısmını yazdığım, bir kısmını da hala düşlediğim bir hikaye evrakım daha var. ‘Yarın Yine Oynarız’ın çağrışım yaptığı üzere yine okurla buluşacağımız yeni kitabın çalışmasına bir süre soluklandıktan daha sonra başlayacağım. Ayrıyeten en başta kısa sinema olarak düşlediğim lakin daha sonra uzun hikaye, çabucak sonrasında ise roman diyerek evirip çevirdiğim, demini almakta olan diğer bir çalışmanın da zihnimi kurcaladığını söyleyebilirim.
Can Uçar’la edebiyat seyahatini konuştuk.
Yarın Yeniden Oynarız, bir birinci kitap olarak okur karşısına çıktı. Yazım sürecinizden bahseder misiniz?
Fikirler zihnimde uzun vakit geçiriyor. Benim yazma sürecimin en büyük kısmı düş dünyasında. Karakterleri evirip çevirmek, esip gürletmek, onlara taşkınlık ettirmek, onları korkutmak, dalgaya almak, acımasızlaştırmak, utandırmak, ciddiyete davet etmek ve daha biroldukca biçime sokmak var bu sürecin ortasında.
Bir vakit daha sonra hikaye de kahramanlar da kabuğuna kavuşup konutunu buluyor. O bu biçimde yapar, o bu biçimde der, o bu biçimde susar, dedirtiyor. Bunu dedirttiği vakit yazıya dökmesi epeyce kısa bir vakit alıyor. Hikayenin zihnimde konutunu bulmasından daha sonra, yazma sürecinden daha uzun bir müddetyi metni ayıklamak, sesli/sessiz okumak, fazlalıklardan kurtulmak için harcadım diyebilirim.
olağan olarak ömür, araştırmalar, okumalar, insanlık halleri, ülke ve dünya gündemi de bu süreçlerin tamamında tesirli oldu. Fakat maruz kalmak bitmiyor. Gelip buluyor bir biçimde insanı. Maruz kaldıkça da bu düş süreci uzayıp gidiyor. Maruz kalmaktan sıyrılıp kahramanlarla bir arada gayrete başlamak gerekiyor bir yerden daha sonra.
‘İRONİ VE MİZAHA DİKKAT ETTİĞİMİ SÖYLEMELİYİM’
Hikayelerinizde ironi ve mizahı çok net hissederken kederli bir his durumuna da bürünüyoruz. Bu noktada, dramatik yapıyı oluştururken nelere dikkat ettiniz?
İnsanın tasaya kavuşması gerekmiyor. Tasa daima bir köşede, insanın üzerine atlamak için bekliyor güya. Ufak bir mazeret kırıntısını etrafta görünce işe koyuluyor. hiç bir şey olmasa dahi, bir vakit iç dünyasıyla başbaşa kalınca da insanın yolu ıstıraba çıkabiliyor. ‘Keder’ sözünün “önlenemez doğal olayların yarattığı üzüntü” olduğunu söylüyor sözlükte. Bu doğal mazeretler için de ziyadesiyle varlıklı bir ülkede olduğumuzu düşünüyorum. Her ne kadar birden fazla doğal olmasa da doğal gelmeye başlamış vefatlar, olaylar, beşerler etrafımızı çevirmiş durumda.
Bu açıdan bakınca dramatik yapıyı oluştururken ironi ve mizaha daha fazlaca dikkat ettiğimi söylemeliyim. İstikrarda tutmak ve okura alan açmak için kıymetliydi. beraberinde kitabın ismi ve metnin bütünü için de oyunbazlık, ironi, güleç bir yan olmalı diye düşünüyordum. Olağan çoka kaçmadan, ömrün akışına muhalif olmadan, öyküyü kırmadan olmalıydı tüm bunlar. Etrafıma baktığımda her insanın bilinmeyen yahut görünür, küçük yahut büyük oyunlar oynadığını seziyordum. Yolda yürürken yalnızca kızıl taşlara basmak, pencere önü saksılarını sayıp ondan bir mana çıkarmak, otobüsün kaç dakika gecikeceğini bilip haklılık gururunu yaşamak, yolda yüzüne kaç kişinin bakacağını saymak, bu bakanların kaçının gülümseyeceğini bilmek vs… Tüm bunları ışığında yapının ömrün ortasında olan, aslında beşere hiç de yabancı gelmeyecek, biraz da kendi kendini yaratan bir yol aldığını söyleyebilirim.
Yarın Yeniden Oynarız, Can Uçar, 100 syf., Holden Kitap, 2021.
‘Yarın Yine Oynarız’, bugünün sıkıntısıyla hemhal hikayelerden oluşuyor. Kendi çağınızı yorumlarken, eleştirirken başlangıç noktanız ne oluyor?
Başlangıç da son da insan. Olaylar karşısında insanın gireceği hal, alacağı biçim, sesi yahut sessizliği bilhassa ilgimi çekiyor. Yeterli yahut makus bedellerin bir anda tepetaklak olduğu, ön/son yargıların hem doğruya hem yanlışa açıldığı bir çağın ortasındayız. meğer yanlışsız tektir, denir. Periyotluk gerçek, periyodik gerçek, bazen hakikat, seyrek gerçek, çat pat gerçek diye uzayıp giden bir liste var artık. Polis şiddeti Amerikan topraklarında olunca farklı, Türkiye topraklarında olunca farklı doğrular ile önümüze sürülüyor. bu biçimde örnekler ziyadesiyle fazla. Siyasi telaffuz ve toplumsal medya telaffuzları harmanlanıyor, bir kesim bilgi takım biraz da açık kapılı seçenekler bulunmak suretiyle içlerinden birisi seçiliyor.
Empati, vicdan ve aklın yarattığı doğrular suyunu çekmeye başladı. Çoğaltmak, parlatmak, büyütmek zorundayız. En başta dediğim üzere, başı sonu beşere çıkan bir yol var gözümde canlanan. Umarım yanıt olmuştur.
‘ÇOCUKLARA DA OYUNCAKLARA DA ÖZÜR BORÇLUYUZ’
Adalet, yol ve dayanışma hikayelerinizin ortak temalarından… Bunlara değinelim isterim.
Adalet, insanın ve bir daha insanların yarattığı, seçtiği yapıların temel besini. Adalet yoksa yaşamaz, deriz. Lakin yaşadığını görüyoruz, ne garip. Garabet. Çocuk oyuncağı oldu, deniyor bir de. Üstte bahsetmiş olduğum devirlik gerçek kategorisine bunu dahil edebiliriz. Çocuklara da oyuncaklarına da özür borçluyuz. Bu devir bittiğinde oyuncakların haklarını da iade etmeliyiz.
‘Yol’ fazlaca ortak bir insani imge olarak belleğime yerleşmiş. Doğdun yaşadın yol, seyahat. Öldün, bir daha yol biçiliyor. Arkasında bıraktıkların yola devam ederken, sen de ince kimi köprülerden ve imtihanlardan geçiyorsun. Uğraş sürüyor. Çabayı teğellemişim sanırım yakasına. O ilerleyiş hali, belirli/belirsiz maksat, isimli/isimsiz yoldaşlıklar, dayanışmalar ve varış. Tahminen varamayış. Çok ortak.
Adalet, yol ve dayanışma her gün oynadığımız bir oyun, demekten öteki bir deva kalmıyor hal bu biçimdeyken. Yarın Tekrar Oynarız madem, hikayelerin içine bu yüzden bir adım fazla sızıyor. Ve ama gayret teğelli. O da birlikteinde büyüyor.
Zeytin Kısımları Denize Değiyor isimli hikayeniz günümüzün en can yakıcı sorunlarından biri olan mülteci krizine odaklanıyor. Sizce edebiyat toplumsal krizleri nasıl görmeli? Nereden bakarak yazmalı?
Toplumsal krizlerin hamuru cıvık. Çok su katıldı. Ne form alıyor ne de duruluyor. Bu çalkantılı hal yüzünden sorunun kaynağına ve tahlile uzaklaşılıyor. Çok ses çıkaran haklı sayılıyor yahut haklıymış üzere davranıyor. Çoklu tutulmalar yaşanıyor.
Tüm sanat kısımlarının burada yapacağı işler, ele alacağı şeyler var. Fakat edebiyatta bu ele alışın tek uzvu lisan. Pek doğal, lisan toplumun da bir uzvu. Bu ortak uzvun insanları kavuşturmada tesirli olacağını düşünüyorum. Bu kavuşma için yanlışsız lisanı, yanlışsız estetiği, hakikat vicdanı, hakikat aklı yaratmak gerekiyor. ‘Örgütlenme’ de eklenmeli mi? Eklenebilir mi?
Nereden aklımda kaldı hatırlayamadım lakin üzerine düşündüğüm bir kelam var; “en temelde, içerik olarak sosyoloji ve edebiyat benzer bir taslağı paylaşırlar.” Bu açıdan bakarsak edebiyatın fonksiyonu, tesiri ve bu hamura katacağı güç daha düzgün görülecektir. Toplumsal krizlerin hamuruna akıl, vicdan, empati üzere hisleri karıştırmalıyız. Çalkantılı yapısını düze çektiğimiz vakit tahlile de yaklaşmış oluruz.
Önümüzdeki günlerde okurlarınızı bekleyen yeni çalışmalarınız nelerdir?
Bir kısmını yazdığım, bir kısmını da hala düşlediğim bir hikaye evrakım daha var. ‘Yarın Yine Oynarız’ın çağrışım yaptığı üzere yine okurla buluşacağımız yeni kitabın çalışmasına bir süre soluklandıktan daha sonra başlayacağım. Ayrıyeten en başta kısa sinema olarak düşlediğim lakin daha sonra uzun hikaye, çabucak sonrasında ise roman diyerek evirip çevirdiğim, demini almakta olan diğer bir çalışmanın da zihnimi kurcaladığını söyleyebilirim.