Mina Maraşlıgil
‘çok Hassas Kişi: Hassas Ruhlar İçin Bir Kılavuz’, klinik psikolog ve muharrir Elaine Aron’ın psikoloji kanonuna kazandırdığı kıymetli bir eser. Çoğunlukla çok utangaç yahut çok kaygılı üzere görülen, tam da bu yüzden yanlış anlaşılan bireyler için yazılmış bu kitap, zati kalıtımsal ve çevresel ögelerin tesiriyle “çok duyarlı” olanlarımızı yanlışsız anlayabilmek için kapsamlı bir rehber olma fonksiyonu üstleniyor.
çok hassas bireylerden özetlemek gerekirse “HDK” olarak bahsederek devam edersek, HDK olmanın aslında ne olduğunu, ne olmadığı üzerinden tanımlayarak işe koyuluyor müellif. HDK olmanın çekingenlik, korkaklık ya da çok içe dönüklük olmadığını, bu karakter özelliklerle birlikte görülebildiğini fakat bunlardan ibaret olmayan, özel bir durumu temsil ettiğini anlatıyor. Bunu bilimsel çalışmaların ve klinik psikolog olarak yaptığı müşahedelerin ışığında okuyucuya aktarıyor.
çok hassas şahısların HDK olmayanlardan fizyolojik ve ruhsal açıdan ayrıldığını, bunun nörolojik çalışmalarla tasdik edildiğini öğreniyoruz. Gerçekten yüksek hassaslık, “bilgiyi daha derinden işleme” kapasitesi ile karakterize olan bir durum ve yapılan araştırmalar, çok hassas bireylerin karşılaştıkları vazifelerde HDK olmayanlara nazaran farklı beyin aktivasyonuna sahip olduğunu ortaya koyuyor.(1) Ayrıyeten beynin “insula” ismi verilen bölgesinin HDK’lerde daha faal olduğunun gözlemlenmesi, yani hem fizikî tıpkı vakitte ruhsal açıdan yüksek farkındalığa sahip olmaları, hususla ilgili elde edilen kıymetli sonuçlardan.(2) HDK’lerin yüksek empati gücüne sahip beşerler olmaları da bir daha araştırmalarla, bilimsel yerde destekleniyor: Ayna nöronlarının HDK olmayanlara nazaran daha faal olduğu gözlemleniyor.
Pekala fazla farkında olmak, fazla hissetmek ve yaşantıları daha derinden manalandırmak yalnızca birtakım nörolojik bulgular mı? bu biçimdesine bir içsel hayatın dış dünyadaki izdüşümü neye emsal? HDK olmanın hiç elbet bedelleri var. Gerilime verilen karşılığın hem kalıtsal birebir vakitte çevresel şartlarla şahıstan bireye farklılık gösterdiği aslına bakarsan biliniyor. HDK’ler, üstte bahsi geçen özelliklerine “sık yalnız kalma ihtiyacı” ile cevap verme eğilimindeler çünkü anksiyete ve depresyona daha fazla eğilimliler (özellikle bayan HDK’ler). Günlük hayatlarında yükses sesten, fazla ışıktan yahut birinin üzgün yüzünden, HDK olmayanlara kıyasla fazla etkileniyorlar. Bu manada sistemli olarak görüşülen HDK’lerin gerilimi yönetmek ismine geliştirdikleri stratejiler, aşikâr davranış kalıplarını ve hayat biçimi tercihlerini (kaçış, izolasyon vb.) içeriyor.
çok Hassas Kişi: Hassas Ruhlar için Kılavuz, Elaine N. Aron, Tercüman: Özge Yılmaz, 344 syf., Epsilon Yayınevi, 2021.
Pekala çok hassas kişi olmak, yalnızca zorlukları olan, hayatı yalnızca omuzlarımızda ağırlaştıran bir durum mu? Müellif, toplumdaki önyargıların gölgesinde kalmış üzere gözüken bu insanlara “doğru” biçimde bakmayı, bunun için de bir “bir daha çerçeveleme” gerektiğini lisana getiriyor. Bunun manası, son derece faydalı bir içsel dönüşüm seyahati: HDK olmanın bir hastalık yahut bir dezavantaj değil, kutlanacak bir özellik olduğunu keşfetmek. Bu farkındalığın hayata adapte edilmesi için de yapan bir hayat ideolojisini içselleştirmek ve buna uygun olarak hayat şartlarını düzenlemek gerekiyor. HDK yakını olanların mevzuyla ilgili bilinçlenmesi de bu sürecin ülkü eşlikçisi sayılıyor şüphesiz.
Elaine Aron’ın yapıtını özel ve faydalı kılan en büyük özellik, müellifin HDK olmaya atfettiği manalar ve bunları bir ortaya getirme formu. Çünkü kendini gürültülü bir halde ortaya koyan kişiliklerin ve girişken davranışların toplum tarafınca sistemli olarak yüceltildiği, kültür eserleriyle pekiştirildiği bir dünyada yaşıyoruz. kimi vakit metafor olarak, kimi vakit nitekim yüksek sesle konuşmanın, “yüksek” hallerin idealize edildiği bu dünyada, “aşırı kaygılı ve çıtkırıldım” olarak mimlenmenin zorlukları hakkında gereğince konuşulmuyor. bu biçimde bir atmosferde, kitabın çok duyarlılara yaptığı bir davet var: Kendimizle olan münasebetimizde ve her türlü bağımızda HDK olmanın gücünü kavrayıp potansiyelimizi hakkıyla gerçekleştirmek yalnızca mümkün değil, kişiyi son derece özel kılan bir durum.
“HDK olmak avantajlıdır” diyor Elaine Aron. Bu noktada, Malcolm Gladwell’in ‘Davut ve Golyat: Olağan Mağluplar İçin Devlerle Savaşma Sanatı’ kitabının ana argümanını çağrıştıran bir şeyi fark edebiliriz: Bariz gözüken gücü elinde tutanların, bizim durumumuzda kültürün yücelttiği “cesur”ların birden fazla vakit sahip olmadığı hassaslıklar, HDK’leri sessiz bir biçimde kuvvetli kılan şeyin ta kendisi. HDK’nin çabucak hemen farkında olmadığı ve tahminen tam olarak ömrüne uyarlayamadığı bu güç, azımsanacak cinsten değil.
HDK’ler, HDK çocuğu olanlar yahut ortasındaki çocuğu bir daha büyütmek isteyenler için bu kitap, son derece ufuk açıcı bir potansiyel taşıyor. Ne de olsa çok hassas şahıslara dünyamızın hiç olmadığı kadar gereksinimi var.
Dipnotlar
‘çok Hassas Kişi: Hassas Ruhlar İçin Bir Kılavuz’, klinik psikolog ve muharrir Elaine Aron’ın psikoloji kanonuna kazandırdığı kıymetli bir eser. Çoğunlukla çok utangaç yahut çok kaygılı üzere görülen, tam da bu yüzden yanlış anlaşılan bireyler için yazılmış bu kitap, zati kalıtımsal ve çevresel ögelerin tesiriyle “çok duyarlı” olanlarımızı yanlışsız anlayabilmek için kapsamlı bir rehber olma fonksiyonu üstleniyor.
çok hassas bireylerden özetlemek gerekirse “HDK” olarak bahsederek devam edersek, HDK olmanın aslında ne olduğunu, ne olmadığı üzerinden tanımlayarak işe koyuluyor müellif. HDK olmanın çekingenlik, korkaklık ya da çok içe dönüklük olmadığını, bu karakter özelliklerle birlikte görülebildiğini fakat bunlardan ibaret olmayan, özel bir durumu temsil ettiğini anlatıyor. Bunu bilimsel çalışmaların ve klinik psikolog olarak yaptığı müşahedelerin ışığında okuyucuya aktarıyor.
çok hassas şahısların HDK olmayanlardan fizyolojik ve ruhsal açıdan ayrıldığını, bunun nörolojik çalışmalarla tasdik edildiğini öğreniyoruz. Gerçekten yüksek hassaslık, “bilgiyi daha derinden işleme” kapasitesi ile karakterize olan bir durum ve yapılan araştırmalar, çok hassas bireylerin karşılaştıkları vazifelerde HDK olmayanlara nazaran farklı beyin aktivasyonuna sahip olduğunu ortaya koyuyor.(1) Ayrıyeten beynin “insula” ismi verilen bölgesinin HDK’lerde daha faal olduğunun gözlemlenmesi, yani hem fizikî tıpkı vakitte ruhsal açıdan yüksek farkındalığa sahip olmaları, hususla ilgili elde edilen kıymetli sonuçlardan.(2) HDK’lerin yüksek empati gücüne sahip beşerler olmaları da bir daha araştırmalarla, bilimsel yerde destekleniyor: Ayna nöronlarının HDK olmayanlara nazaran daha faal olduğu gözlemleniyor.
Pekala fazla farkında olmak, fazla hissetmek ve yaşantıları daha derinden manalandırmak yalnızca birtakım nörolojik bulgular mı? bu biçimdesine bir içsel hayatın dış dünyadaki izdüşümü neye emsal? HDK olmanın hiç elbet bedelleri var. Gerilime verilen karşılığın hem kalıtsal birebir vakitte çevresel şartlarla şahıstan bireye farklılık gösterdiği aslına bakarsan biliniyor. HDK’ler, üstte bahsi geçen özelliklerine “sık yalnız kalma ihtiyacı” ile cevap verme eğilimindeler çünkü anksiyete ve depresyona daha fazla eğilimliler (özellikle bayan HDK’ler). Günlük hayatlarında yükses sesten, fazla ışıktan yahut birinin üzgün yüzünden, HDK olmayanlara kıyasla fazla etkileniyorlar. Bu manada sistemli olarak görüşülen HDK’lerin gerilimi yönetmek ismine geliştirdikleri stratejiler, aşikâr davranış kalıplarını ve hayat biçimi tercihlerini (kaçış, izolasyon vb.) içeriyor.
çok Hassas Kişi: Hassas Ruhlar için Kılavuz, Elaine N. Aron, Tercüman: Özge Yılmaz, 344 syf., Epsilon Yayınevi, 2021.
Pekala çok hassas kişi olmak, yalnızca zorlukları olan, hayatı yalnızca omuzlarımızda ağırlaştıran bir durum mu? Müellif, toplumdaki önyargıların gölgesinde kalmış üzere gözüken bu insanlara “doğru” biçimde bakmayı, bunun için de bir “bir daha çerçeveleme” gerektiğini lisana getiriyor. Bunun manası, son derece faydalı bir içsel dönüşüm seyahati: HDK olmanın bir hastalık yahut bir dezavantaj değil, kutlanacak bir özellik olduğunu keşfetmek. Bu farkındalığın hayata adapte edilmesi için de yapan bir hayat ideolojisini içselleştirmek ve buna uygun olarak hayat şartlarını düzenlemek gerekiyor. HDK yakını olanların mevzuyla ilgili bilinçlenmesi de bu sürecin ülkü eşlikçisi sayılıyor şüphesiz.
Elaine Aron’ın yapıtını özel ve faydalı kılan en büyük özellik, müellifin HDK olmaya atfettiği manalar ve bunları bir ortaya getirme formu. Çünkü kendini gürültülü bir halde ortaya koyan kişiliklerin ve girişken davranışların toplum tarafınca sistemli olarak yüceltildiği, kültür eserleriyle pekiştirildiği bir dünyada yaşıyoruz. kimi vakit metafor olarak, kimi vakit nitekim yüksek sesle konuşmanın, “yüksek” hallerin idealize edildiği bu dünyada, “aşırı kaygılı ve çıtkırıldım” olarak mimlenmenin zorlukları hakkında gereğince konuşulmuyor. bu biçimde bir atmosferde, kitabın çok duyarlılara yaptığı bir davet var: Kendimizle olan münasebetimizde ve her türlü bağımızda HDK olmanın gücünü kavrayıp potansiyelimizi hakkıyla gerçekleştirmek yalnızca mümkün değil, kişiyi son derece özel kılan bir durum.
“HDK olmak avantajlıdır” diyor Elaine Aron. Bu noktada, Malcolm Gladwell’in ‘Davut ve Golyat: Olağan Mağluplar İçin Devlerle Savaşma Sanatı’ kitabının ana argümanını çağrıştıran bir şeyi fark edebiliriz: Bariz gözüken gücü elinde tutanların, bizim durumumuzda kültürün yücelttiği “cesur”ların birden fazla vakit sahip olmadığı hassaslıklar, HDK’leri sessiz bir biçimde kuvvetli kılan şeyin ta kendisi. HDK’nin çabucak hemen farkında olmadığı ve tahminen tam olarak ömrüne uyarlayamadığı bu güç, azımsanacak cinsten değil.
- HDK’ler bilgileri fark etmek konusunda olağanüstü bir yetenekle donatılmıştır. Bu yüzden diğerlerinin fark etmediği potansiyel tehlikeleri atlatabilir, titizlik ve yaratıcılık gerektiren işlerde fazlaca başarılı olabilirler.
- Hayattaki sıradan zevklerin farkına varmak ve onların tadını çıkarabilmek manasında HDK’ler epeyce şanslıdır. Sade bir gün yahut genel olarak sade bir hayat, onlar için gündelik mucizelerle dolu sayılabilir.
- Canlılarla empati kurabilmek ve toplumsal sıkıntılara karşı hassas olmak konusunda HDK’ler, etik manada örnek alınacak insanlardır. İnce düşünmek onların en büyük meziyetlerindendir.
HDK’ler, HDK çocuğu olanlar yahut ortasındaki çocuğu bir daha büyütmek isteyenler için bu kitap, son derece ufuk açıcı bir potansiyel taşıyor. Ne de olsa çok hassas şahıslara dünyamızın hiç olmadığı kadar gereksinimi var.
Dipnotlar
- Jadzia Jagiellowicz’in yönettiği bir araştırmadan, s. 20
- Bianca Acevedo’nun grubu tarafınca yönetilen araştırmaların bir kararı, sayfa s. 20
- çok Hassas Kişi: Hassas Ruhlar İçin Bir Kılavuz, s. 298-299