Muharrir nazaran Vidal, “ABD’de beyaz Amerikalı olmak haricinde her şey fazlaca zor” demişti. Çok uygun bildiği ülke tarihini ciltler hâlinde romanlaştıran Vidal; köleliği, ayrımcılığı, müesses nizama karşı duranlara uygulanan şiddeti, sokağa hâkim olmaya çalışan Cumhuriyetçileri ve “Amerikan Rüyası”nın paranteze aldığı hayatları anlatmıştı uzun uzun.
Vidal’in anlattığı gerçeklerden muzdarip olan, bunu hem edebİ olarak tıpkı vakitte teorik ve tarihî bağlamda kâğıda dökenlerden biri de James Baldwin’di. Eşcinselliğini gizlemeyen ve cinsel özgürlüğü savunan Baldwin, gerek romanlarında gerek kurgu-dışı metinlerinde, daima insan hakları savunucusu ve ırkçılık zıddı bir muharrir olarak çıktı karşımıza.
ABD’de siyahların örgütlenme faaliyetleri ortasında yer alan, hareketlere katılan, toplumda dışlanmış kesitlerin yanında duran ve bilhassa eşcinsellerin karşılaştığı ayrımcılıkla uğraş için çalışan Baldwin, ‘Ben Senin Zencin Değilim’ isimli kitabında, durduğu noktayı özetlemişti: “Dünyada rastgele bir beyaz adam ‘bana ya özgürlük ya mevt verin’ deyince bütün beyaz dünya alkışlıyor. Siyah bir adam büsbütün, sözü sözüne tıpkı şeyi söyleyince hatalı olduğuna hükmediliyor ve hatalı muamelesi görüyor ve bu pis zenciden örnek oluşturmak için mümkün olan her şey yapılıyor ki tekrar onun gibisi çıkmasın.”
Yersiz-yurtsuz Baldwin’in isyanı, kendisini sürgünde yaşamaya zorlayan zihniyete karşıydı; 1950’lerden itibaren “beyaz Amerikalılar”dan gördüğü baskının özünde, hem siyah birebir vakitte eşcinsel olması bulunuyordu. Baldwin’in bu iki tarafı, bilhassa anti-hümanistlerin cirit attığı 1950’ler ABD’sinde yok sayılmak ve yok edilmek için kafiydi. özetlemek gerekirsesı Baldwin, erken yaşlarından itibaren çemberin haricinde bırakıldığının farkındaydı, ömrünü bunun niçinlerini anlamaya ve kelam konusu ayrımcılığı eleştirmeye adamıştı. Tanrı’yı terk ettiği üzere ABD’yi de gerisinde bırakarak yerleştiği Fransa’da, çabucak her an karşılaştığı efendi-köle ikiliğiyle çabaya girişmiş, tarihçi Anne C. Bailey’nin sözüyle “yaşamın, bilhassa de Amerikan hayatının keskin gözlemcisi ve müellifi hâline gelmişti.”
Baldwin’in bu gözlemciliğinin bir eseri olan, 1940’larda ve 1950’lerde kaleme aldığı denemeler, ‘Bir Vatan Evladının Notları’ başlığıyla yayımlandı. Sivil Haklar Hareketi’nin birinci günlerinde ve yirmili yaşlarındayken yazdığı denemelerinde Baldwin, doğup büyüdüğü Harlem’deki günlük hayattan kesitler sunuyor, ABD’de siyah olmanın zorluklarını ve siyah bir sanatçı olarak karşılaştığı açmazları anlatıyor.
‘HEMEN OLMUYOR JİMMY’
Baldwin, ince eleyip sık dokuyarak kurduğu hümanist telaffuzunda, siyahları eksiksiz bir insan olarak görürken beyazları insanlıktan çıkarma teşebbüslerini reddediyor. Diğer bir deyişle beyazların, kendilerini birer “efendi” olarak görürken siyahları “köle” diye nitelemesine dayanan bakış açısında, özne ve objenin yerinin değiştirilmesine karşı çıkıyordu. Edward P. Jones’a nazaran kelam konusu hal, Baldwin’in iyimserliğinin bir yansımasıydı; ABD’de siyah olmanın kuvvetliklerini anlatırken bile bu bakış açısını terk etmemişti müellif.
Bir Vatan Evladının Notları, James Baldwin, Tercüman: Suat Ertüzün, 208 syf., Can Yayınları, 2021.
‘Bir Vatan Evladının Notları’nda anlattığı çabucak her şeyin ağır olmasının yanında, Baldwin’in bu iyimserliği görülebiliyor. Bunun haricinde, kendisini arayıp bulma gayretine da rastladığımız müellif şu biçimde diyor: “Kendimi hiç bir vakit bir denemeci olarak görmemiştim: bu biçimde bir niyet hiç aklıma gelmemişti. O seyahati hafızamda yine canlandırmakta -belki bilhassa de şimdi- zorlanıyorum. Eminim ki hem keşfetmek istediğim tıpkı vakitte kaçınmaya çalıştığım bir şeyle ilgiliydi bu. Gayem kendimi keşfetmeye çalışmaksa şayet -yakından baktığımda biraz kuşkulu bir heves zira beraberinde kendimden kaçmaya çalışıyordum- o benlik ile kendim içinde çağların büyüttüğü bir kaya olduğu muhakkaktı. O kaya ellerimi yaralıyor, tüm aletler üstünde kırılıyordu. Lakin bir daha de bir yerlerde bir ben olmalıydı: Esarete karşı onun içimde kımıldadığını hissedebiliyordum. Kurtuluş -kimlik- umudu benim o kayanın şifresini çözebilmeme ve onu tanımlayabilmeme bağlıydı.”
“Mutlu zenci” masallarını paranteze alan Baldwin, yerine gerçekleri koyduğu umudu ve iyimserliği temellendirmeye çalışıyor denemelerinde. Akabinde, hiç bir vakit beyaz olmayan ve olmayacak yeryüzüne seslenip “vahşi” ve “uygar” ayrımı yapanları eleştirmeye girişerek değerli bir soru yöneltiyor: “Beyazların egemenliğine ait dünyanın -insanlığın- elinde bulunan tek kanıtın Siyahların yüzünde ve sesinde olması, hiç yakından bakılmayan o yüzde ve hiç işitilmeyen o seste olması bahtın, tabiri mazur görün, yırtıcı bir cilvesi değil mi?”
Ömrünü “dürüst bir adam ve yeterli bir müellif olmaya” adayan, bunu da başaran Baldwin, “felaketzedeliğinin” şuuruyla kaleme kâğıda sarıldığında, çocukluğunun travmaları içinde kendisine verilen öğüdü hatırlıyor: “Hemen olmuyor Jimmy.”
LANETLEMEYİ ALIŞKANLIK HÂLİNE GETİRENLERİN ELEŞTİRİSİ
Baldwin, birinci vakit içinderda ABD’de püritenliğiyle nam salmış, “ahlak” satan müellif ve sanatkarlara çeviriyor bakışını. Çok duygusallıkların arkasına gizlenen geçersizlikleri ve ırkçılığı eleştirirken maskelenmiş zorbalıklardan ve insaniyetsizlikten dem vuruyor. Gaddarlık anlatımlarına tutunanların davranışlarını sorgularken yalnızca “kölelik dehşet verici bir şey” diyerek yüzeyselliğin sularında laf üretenleri de eleştiriyor. Dava insanlarının yarattığı önyargılara ve körüklediği şiddete dair çıkışları da eforu.
Kalıpyargılarla ve belletilmiş gerçeklerle uğraş edilmesi gerektiğini söyleyen Baldwin’in intikamcı olmayan, naif ve hümanist tenkitlerinden, lanetlenme korkusu yaşadığı için lanetlemeyi alışkanlık hâline getirenler de hissesini alıyor olağan olarak: “Bizi biçimlendiren, bize doğuştan verilen o gerçeklik kafesinin ortasında olmak ve onunla çaba etmektir, hakikat ancak bize durmaksızın, en epeyce ihanet eden de bu gerçekliğe olan bağımlılığımızdır. Toplumu bir ortada tutan ihtiyaçlarımızdır; onu masallarla, mitlerle, baskı ve endişeyle birbirine sıkı sıkı bağlar.”
Siyahları insan olarak görmeyenlerin, bu tutumuyla kendilerini de birebir insanlıktan çıkardığını söyleyen Baldwin, 1940’larda ve 1950’lerdeki kısırdöngünün kaynağını da açıklıyor bir yerde. Misal biçimde, siyahları beyazlaştırma, bu başarılamazsa toplum dışına itme harekâtının da bahsi geçen kısırdöngüyü beslediğini belirten müellif, bir diğer hatadan daha kelam ediyor: “Siyah’ın yüzünü kendi suçumuzla biz donatıyoruz; üstelik bunu -en az birebir şiddetteki bir öteki çelişkiyle- çaresizce, tutkuyla, tatmin edilmemiş bir bağışlanma muhtaçlığıyla yapıyoruz.”
İnfaz edilen ya da katli vacip sayılan, dışlanan ve uzak durulması öğütlenen “zencilerin” lanetlenmiş hikayelerini, hem romanları birebir vakitte sinema sinemalarını gündeme getirerek hatırlatan Baldwin, “kendisini kuşatan ‘zencilere’ ve ortasındaki ‘zenci’ye kararsızlıkla ayak uydurmak zorunda kalmayan bir siyah yoktur” derken Hollywood’a, ABD’deki yayıncılara, muhalif bilinen müellif ve sanatkarlara yönelik tenkitler sıralıyor.
BİR YABANCILAŞMA ÖYKÜSÜ
Bir getto hâline getirilen Harlem’de doğup büyüyen Baldwin, tarih kitaplarında kendisine pek yer bulmayan ABD’nin uzak ve yakın geçmişinden bahsederken siyahların hayat alanlarının daraltılışını anlattığı deneme ve otobiyografik metinlerle karşılaşıyoruz ‘Bir Vatan Evladının Notları’nda. birebir vakitte müellif, siyahların nasıl başkana dönüştürülüp akabinde nasıl aşağı çekildiğini de hatırlatıyor: “Siyah başkanları Amerikan sahnesi yaratıyor, daha sonra birebir sahne her adımda onların karşısına dikiliyor; başkanların elinden gelen en yeterli şey de sonunda kendilerini koltuklarından azlettirmek ve bugünün Amerikan liderleriyle kendi topluluk üyelerinin, esasen berbat olan gidişat artık yeterlice ortasından çıkılmaz ve dayanılmaz hâle gelene dek başının etini yemek.”
Baldwin; Harlem’i, ömür hikayesini, ülkesindeki ayrımcılıkları ya da sinik siyahları anlatırken şovenizm ve hümanizm içinde salınan toplumsal bölümlerin birbiriyle gayretini koyuyor ortaya. her insanın birbirine benzemesi gerektiği şiarına dayanan Amerikan mefkuresini eleştirirken de daima bu çekişmeye atıf yapıyor. Siyahları birer piyon olarak kullanan, seçim vakti sıraladığı vaatleri ondan sonrasında unutan ve onların ABD’deki pozisyonunu değiştirmeye hiç niyeti olmayan siyasetçiler da Baldwin’in eleştirdikleri içinde.
Müellifin her şeydilk evvel koyu dindar babasını yerdiğini görüyoruz. Otobiyografik notlarında onu sinik siyahlardan biri diye nitelerken ortasındaki baba nefretine tutunuyor ve biraz daha olgunlaştığında kelam konusu nefreti, sorular ve karşılık arayışlarıyla bir mantığa oturtuyor. bu biçimdece bu hareketin, muharrir ve denemeci kimliğine katkıda bulunduğunu fark ediyor Baldwin. Bahsi geçen farkındalık, onu Paris’te birtakım tarihi gerçeklerle buluşturuyor: “Siyah ile Afrikalı üç yüz yıllık bir uçurumun iki yakasından birbirlerine bakarlar ve bu yabancılaşma bir akşamlık âlâ niyetle aşılamayacak kadar geniş, kelama dökülemeyecek kadar da ağır ve çift taraflıdır. Bu yabancılaşma Siyah’ın bir melez olduğunu fark etmesine niye olur. Sadece bedensel olarak melez değildir: Siyah, yaşantısının her yanıyla açık artırma kürsüsünün anısını ve memnun sonun sonuçlarıni ele verir. Beyaz Amerikalıların şahsında tansiyonlarının, kaygılarının, duyarlığının yansımasını -deyim yerindeyse daha tiz perdeden bir dahalenişini- bulur.”
Baldwin’in uğraşı, söylemi ve denemeleri, Amerika kıtası başta olmak üzere yeryüzünde ırklar içindeki dramın sadece siyahları değil, beyazları da bir daha yarattığını görmemizi sağlıyor. Kendisini, ülkesinde bir yabancı kılan ve bu pozisyondan çıkaran tarihi gerçekler, dünyanın asla sadece beyaz olmayacağını da gösteriyor ona. ‘Bir Vatan Evladının Notları’ da bu tema ve hakikat etrafında şekilleniyor.
Vidal’in anlattığı gerçeklerden muzdarip olan, bunu hem edebİ olarak tıpkı vakitte teorik ve tarihî bağlamda kâğıda dökenlerden biri de James Baldwin’di. Eşcinselliğini gizlemeyen ve cinsel özgürlüğü savunan Baldwin, gerek romanlarında gerek kurgu-dışı metinlerinde, daima insan hakları savunucusu ve ırkçılık zıddı bir muharrir olarak çıktı karşımıza.
ABD’de siyahların örgütlenme faaliyetleri ortasında yer alan, hareketlere katılan, toplumda dışlanmış kesitlerin yanında duran ve bilhassa eşcinsellerin karşılaştığı ayrımcılıkla uğraş için çalışan Baldwin, ‘Ben Senin Zencin Değilim’ isimli kitabında, durduğu noktayı özetlemişti: “Dünyada rastgele bir beyaz adam ‘bana ya özgürlük ya mevt verin’ deyince bütün beyaz dünya alkışlıyor. Siyah bir adam büsbütün, sözü sözüne tıpkı şeyi söyleyince hatalı olduğuna hükmediliyor ve hatalı muamelesi görüyor ve bu pis zenciden örnek oluşturmak için mümkün olan her şey yapılıyor ki tekrar onun gibisi çıkmasın.”
Yersiz-yurtsuz Baldwin’in isyanı, kendisini sürgünde yaşamaya zorlayan zihniyete karşıydı; 1950’lerden itibaren “beyaz Amerikalılar”dan gördüğü baskının özünde, hem siyah birebir vakitte eşcinsel olması bulunuyordu. Baldwin’in bu iki tarafı, bilhassa anti-hümanistlerin cirit attığı 1950’ler ABD’sinde yok sayılmak ve yok edilmek için kafiydi. özetlemek gerekirsesı Baldwin, erken yaşlarından itibaren çemberin haricinde bırakıldığının farkındaydı, ömrünü bunun niçinlerini anlamaya ve kelam konusu ayrımcılığı eleştirmeye adamıştı. Tanrı’yı terk ettiği üzere ABD’yi de gerisinde bırakarak yerleştiği Fransa’da, çabucak her an karşılaştığı efendi-köle ikiliğiyle çabaya girişmiş, tarihçi Anne C. Bailey’nin sözüyle “yaşamın, bilhassa de Amerikan hayatının keskin gözlemcisi ve müellifi hâline gelmişti.”
Baldwin’in bu gözlemciliğinin bir eseri olan, 1940’larda ve 1950’lerde kaleme aldığı denemeler, ‘Bir Vatan Evladının Notları’ başlığıyla yayımlandı. Sivil Haklar Hareketi’nin birinci günlerinde ve yirmili yaşlarındayken yazdığı denemelerinde Baldwin, doğup büyüdüğü Harlem’deki günlük hayattan kesitler sunuyor, ABD’de siyah olmanın zorluklarını ve siyah bir sanatçı olarak karşılaştığı açmazları anlatıyor.
‘HEMEN OLMUYOR JİMMY’
Baldwin, ince eleyip sık dokuyarak kurduğu hümanist telaffuzunda, siyahları eksiksiz bir insan olarak görürken beyazları insanlıktan çıkarma teşebbüslerini reddediyor. Diğer bir deyişle beyazların, kendilerini birer “efendi” olarak görürken siyahları “köle” diye nitelemesine dayanan bakış açısında, özne ve objenin yerinin değiştirilmesine karşı çıkıyordu. Edward P. Jones’a nazaran kelam konusu hal, Baldwin’in iyimserliğinin bir yansımasıydı; ABD’de siyah olmanın kuvvetliklerini anlatırken bile bu bakış açısını terk etmemişti müellif.
Bir Vatan Evladının Notları, James Baldwin, Tercüman: Suat Ertüzün, 208 syf., Can Yayınları, 2021.
‘Bir Vatan Evladının Notları’nda anlattığı çabucak her şeyin ağır olmasının yanında, Baldwin’in bu iyimserliği görülebiliyor. Bunun haricinde, kendisini arayıp bulma gayretine da rastladığımız müellif şu biçimde diyor: “Kendimi hiç bir vakit bir denemeci olarak görmemiştim: bu biçimde bir niyet hiç aklıma gelmemişti. O seyahati hafızamda yine canlandırmakta -belki bilhassa de şimdi- zorlanıyorum. Eminim ki hem keşfetmek istediğim tıpkı vakitte kaçınmaya çalıştığım bir şeyle ilgiliydi bu. Gayem kendimi keşfetmeye çalışmaksa şayet -yakından baktığımda biraz kuşkulu bir heves zira beraberinde kendimden kaçmaya çalışıyordum- o benlik ile kendim içinde çağların büyüttüğü bir kaya olduğu muhakkaktı. O kaya ellerimi yaralıyor, tüm aletler üstünde kırılıyordu. Lakin bir daha de bir yerlerde bir ben olmalıydı: Esarete karşı onun içimde kımıldadığını hissedebiliyordum. Kurtuluş -kimlik- umudu benim o kayanın şifresini çözebilmeme ve onu tanımlayabilmeme bağlıydı.”
“Mutlu zenci” masallarını paranteze alan Baldwin, yerine gerçekleri koyduğu umudu ve iyimserliği temellendirmeye çalışıyor denemelerinde. Akabinde, hiç bir vakit beyaz olmayan ve olmayacak yeryüzüne seslenip “vahşi” ve “uygar” ayrımı yapanları eleştirmeye girişerek değerli bir soru yöneltiyor: “Beyazların egemenliğine ait dünyanın -insanlığın- elinde bulunan tek kanıtın Siyahların yüzünde ve sesinde olması, hiç yakından bakılmayan o yüzde ve hiç işitilmeyen o seste olması bahtın, tabiri mazur görün, yırtıcı bir cilvesi değil mi?”
Ömrünü “dürüst bir adam ve yeterli bir müellif olmaya” adayan, bunu da başaran Baldwin, “felaketzedeliğinin” şuuruyla kaleme kâğıda sarıldığında, çocukluğunun travmaları içinde kendisine verilen öğüdü hatırlıyor: “Hemen olmuyor Jimmy.”
LANETLEMEYİ ALIŞKANLIK HÂLİNE GETİRENLERİN ELEŞTİRİSİ
Baldwin, birinci vakit içinderda ABD’de püritenliğiyle nam salmış, “ahlak” satan müellif ve sanatkarlara çeviriyor bakışını. Çok duygusallıkların arkasına gizlenen geçersizlikleri ve ırkçılığı eleştirirken maskelenmiş zorbalıklardan ve insaniyetsizlikten dem vuruyor. Gaddarlık anlatımlarına tutunanların davranışlarını sorgularken yalnızca “kölelik dehşet verici bir şey” diyerek yüzeyselliğin sularında laf üretenleri de eleştiriyor. Dava insanlarının yarattığı önyargılara ve körüklediği şiddete dair çıkışları da eforu.
Kalıpyargılarla ve belletilmiş gerçeklerle uğraş edilmesi gerektiğini söyleyen Baldwin’in intikamcı olmayan, naif ve hümanist tenkitlerinden, lanetlenme korkusu yaşadığı için lanetlemeyi alışkanlık hâline getirenler de hissesini alıyor olağan olarak: “Bizi biçimlendiren, bize doğuştan verilen o gerçeklik kafesinin ortasında olmak ve onunla çaba etmektir, hakikat ancak bize durmaksızın, en epeyce ihanet eden de bu gerçekliğe olan bağımlılığımızdır. Toplumu bir ortada tutan ihtiyaçlarımızdır; onu masallarla, mitlerle, baskı ve endişeyle birbirine sıkı sıkı bağlar.”
Siyahları insan olarak görmeyenlerin, bu tutumuyla kendilerini de birebir insanlıktan çıkardığını söyleyen Baldwin, 1940’larda ve 1950’lerdeki kısırdöngünün kaynağını da açıklıyor bir yerde. Misal biçimde, siyahları beyazlaştırma, bu başarılamazsa toplum dışına itme harekâtının da bahsi geçen kısırdöngüyü beslediğini belirten müellif, bir diğer hatadan daha kelam ediyor: “Siyah’ın yüzünü kendi suçumuzla biz donatıyoruz; üstelik bunu -en az birebir şiddetteki bir öteki çelişkiyle- çaresizce, tutkuyla, tatmin edilmemiş bir bağışlanma muhtaçlığıyla yapıyoruz.”
İnfaz edilen ya da katli vacip sayılan, dışlanan ve uzak durulması öğütlenen “zencilerin” lanetlenmiş hikayelerini, hem romanları birebir vakitte sinema sinemalarını gündeme getirerek hatırlatan Baldwin, “kendisini kuşatan ‘zencilere’ ve ortasındaki ‘zenci’ye kararsızlıkla ayak uydurmak zorunda kalmayan bir siyah yoktur” derken Hollywood’a, ABD’deki yayıncılara, muhalif bilinen müellif ve sanatkarlara yönelik tenkitler sıralıyor.
BİR YABANCILAŞMA ÖYKÜSÜ
Bir getto hâline getirilen Harlem’de doğup büyüyen Baldwin, tarih kitaplarında kendisine pek yer bulmayan ABD’nin uzak ve yakın geçmişinden bahsederken siyahların hayat alanlarının daraltılışını anlattığı deneme ve otobiyografik metinlerle karşılaşıyoruz ‘Bir Vatan Evladının Notları’nda. birebir vakitte müellif, siyahların nasıl başkana dönüştürülüp akabinde nasıl aşağı çekildiğini de hatırlatıyor: “Siyah başkanları Amerikan sahnesi yaratıyor, daha sonra birebir sahne her adımda onların karşısına dikiliyor; başkanların elinden gelen en yeterli şey de sonunda kendilerini koltuklarından azlettirmek ve bugünün Amerikan liderleriyle kendi topluluk üyelerinin, esasen berbat olan gidişat artık yeterlice ortasından çıkılmaz ve dayanılmaz hâle gelene dek başının etini yemek.”
Baldwin; Harlem’i, ömür hikayesini, ülkesindeki ayrımcılıkları ya da sinik siyahları anlatırken şovenizm ve hümanizm içinde salınan toplumsal bölümlerin birbiriyle gayretini koyuyor ortaya. her insanın birbirine benzemesi gerektiği şiarına dayanan Amerikan mefkuresini eleştirirken de daima bu çekişmeye atıf yapıyor. Siyahları birer piyon olarak kullanan, seçim vakti sıraladığı vaatleri ondan sonrasında unutan ve onların ABD’deki pozisyonunu değiştirmeye hiç niyeti olmayan siyasetçiler da Baldwin’in eleştirdikleri içinde.
Müellifin her şeydilk evvel koyu dindar babasını yerdiğini görüyoruz. Otobiyografik notlarında onu sinik siyahlardan biri diye nitelerken ortasındaki baba nefretine tutunuyor ve biraz daha olgunlaştığında kelam konusu nefreti, sorular ve karşılık arayışlarıyla bir mantığa oturtuyor. bu biçimdece bu hareketin, muharrir ve denemeci kimliğine katkıda bulunduğunu fark ediyor Baldwin. Bahsi geçen farkındalık, onu Paris’te birtakım tarihi gerçeklerle buluşturuyor: “Siyah ile Afrikalı üç yüz yıllık bir uçurumun iki yakasından birbirlerine bakarlar ve bu yabancılaşma bir akşamlık âlâ niyetle aşılamayacak kadar geniş, kelama dökülemeyecek kadar da ağır ve çift taraflıdır. Bu yabancılaşma Siyah’ın bir melez olduğunu fark etmesine niye olur. Sadece bedensel olarak melez değildir: Siyah, yaşantısının her yanıyla açık artırma kürsüsünün anısını ve memnun sonun sonuçlarıni ele verir. Beyaz Amerikalıların şahsında tansiyonlarının, kaygılarının, duyarlığının yansımasını -deyim yerindeyse daha tiz perdeden bir dahalenişini- bulur.”
Baldwin’in uğraşı, söylemi ve denemeleri, Amerika kıtası başta olmak üzere yeryüzünde ırklar içindeki dramın sadece siyahları değil, beyazları da bir daha yarattığını görmemizi sağlıyor. Kendisini, ülkesinde bir yabancı kılan ve bu pozisyondan çıkaran tarihi gerçekler, dünyanın asla sadece beyaz olmayacağını da gösteriyor ona. ‘Bir Vatan Evladının Notları’ da bu tema ve hakikat etrafında şekilleniyor.