Sinema tarihinde bir elin parmaklarını geçmez, bu alanda devrimsel manada değişiklik yapabilen direktörlerin sayısı… Griffith, Ayzenştayn, Vertov ya da Wachowski Kardeşler üzere isimlerle birlikte Godard’ın da ismi anılır birçok vakit. Hatta tahminen de en başa onun ismi yazılır. Onun sineması, politik görüşü ve bu husustaki çabasıyla birleştiğinde öteki isimleri geride bırakır. Mesleğe başladığı senelerdaki yazıları, mesleği boyunca yaptığı kışkırtıcı sinemaları, broşür ve aksiyonlarıyla o, sinemanın asi ve hiç büyümeyen öfkeli çocuğudur. Hakkında bir hayli kitap yazılan, söyleşileri matbu olarak yayımlanan Godard’ın odağında olduğu bir kitap daha yayımlandı şu günlerde.
Ünlü direktör Max Ophüls’un oğlu, Oscar ödüllü sinema imalcisi Marcel Ophüls’le iki sefer bir ortaya gelen ve kamuya açık bir biçimde söyleşi yapan Godard’ın konuşmaları, Kırmızı Kedi Yayınları’ndan ‘Sinema Üzerine Konuşmalar’ ismi ile yayımlandı. 2002 ve 2009 yılında iki farklı ülkede, iki farklı dinleyici topluluğuyla bir ortaya gelen, iki farklı disiplinden nevi şahsına münhasır iki direktör bu söyleşilerde bir epey mevzuya temas ediyor. Birbirlerini neredeyse elli yıldan uzun müddettir tanıyan bu iki direktör, sinemadan siyasete, kültürden iktisada kadar farklı bağlamlarda bir dizi tartışma yürütüyor.
Sinema Üzerine Konuşmalar , Marcel Ophüls, Jean Luc Godard, Mütercim: Işıl Kocabay, Nihan Özyıldırım, 80 syf., Kırmızı Kedi Yayınları, 2021.
Godard’ın Filistin Özgürlük Hareketi’ne verdiği takviyeden daha sonra anti-semitist olarak nitelenmesi, birden fazla vakit İsrail’i kınaması ve periyodik olarak eleştirmesi bu tartışmaların ilgi alımlı yanlarından biri. Çünkü karşısındaki Marcel Ophüls, Yahudi inancına mensup biri. İştirakçilerin da dillendirmesiyle bu mevzu üzerine de konuşuluyor. Hatta Godard, bir devir Ophüls’ü aradığını, para bulduğunu ve Filistin’e gidip sinema çekme teklifinde bulunduğunu da söylüyor. İki farklı direktörün, iki farklı vakit ve yerde bulunup senaryosuz kayda alacağı bu sinemada, manzaraların birleştirilmesiyle ortaya nasıl bir sinema çıkacağını merak ettiğini söyleyen Godard, bu projeyi gerçekleştirememekten yakınıyor. Bu projenin kıymetini, ikisinin de farklı disiplinlerden gelmesi (belgesel-kurmaca) üzerinden hareketle yorumluyor Godard. Ona bakılırsa bu iki estetik anlayışı üzerinden bir ortaya gelen bir sinema, hayli farklı olabilir. Bu durumu Ayzenştayn ve Flaherty üzerinden açıklamaya girişen Godard, asıl muvaffakiyetin bu noktada yattığını söylüyor. Belgesel ve kurmaca sinema içindeki hududun kalkmasını gerektiğini düşünen Godard’a göre, Marcel Ophüls’ün Oscar mükafatı de kazanan “Hotel Terminus” sineması (Godard, bu sinemaya bayıldığını söylüyor) bu sonu paramparça ediyor. Çünkü mahareti de orada yatıyor.
İkili, bu noktadan hareketle bir arada bir sinema yapmanın yollarını tartışmaya devam ediyor. Seyircilerin faal olarak katıldığı bu sohbette Godard, samimi ve dürüst olmanın kıymetinin ısrarla altını çiziyor. Sinema aracılığıyla kişinin ne derece dürüst olduğunun anlaşılabileceğini tez eden Godard, “Yahudi ya da politik, ne derseniz deyin, benim termometrem ya da ölçüm aracım sinemadır” diyor.
bir daha bu konuşmalarda Godard ve Ophüls, Hollywood üretimi sinemalar ve Amerikan sineması üzerine de çok tesirli tartışmalar yapıyor. Godard, Amerika’da sinema yapmanın zorluklarını bildiğini ve Ophüls’ü bu yüzden takdir ettiğini belirttikten daha sonra, sinema müellifliği yaptığı senelerda Hollywood’a hürmet ettiğini söylüyor. Bugün bu anlayışında değişiklik olduğundan kelam eden Godard, “…bugün artık büyük üretimciler yok, küçük avukatlar ya da büyük avukatlar veya büyük veznedarlar var” diyor. Her ne kadar sinemanın biçimi tıpkı kalsa da, ona nazaran değişen yalnızca finansal yapı oluyor. Bu durumun sinema üretim pratiğini –doğal olarak- etkilediğini söyleyen Godard, geçmiş senelerda Amerika’daki üretimciler ile temasa geçtiğini ama istediği üzere bir mutabakat yapamadığını tabir ediyor. Çünkü ona göre sinemanın denetimini üretimci elinde tutuyor. Bu da –bir daha doğal olarak- sinemanın biçimine tesir ediyor. “Diyelim kırk bin sinema istiyorum, temin edilmesi mümkün değilse sineması yapmıyorum. Kubrick üzere tıpkı. Napolêon’u çekmiyorum zira fazlaca değerliye patlayacak” diyen Godard, üretimci olduğu sinemalarda ise kendini eldeki para oranında ayarlayabildiğini söylüyor.
bir daha kitabın dikkat bedel öteki yanları ise Godard ve Ophüls’ün Auteur kavramı ve sinema kitapları üzerine konuştuğu kısımlarda ortaya çıkıyor. Auteur teriminin hem teoride tıpkı vakitte pratikte bir kusur olduğunu söyleyen Godard, bu kavramı 68 olayları ile ilişkilendiriyor. Bunu savunanların, tıpkı 68 gençliği üzere, kısa bir ütopya anı yaşadığını söyleyen Godard, sinemalarında olduğu üzere konuşmalarında da seyirciyi kışkırtmaya devam ediyor.
Son olarak şunu ekleyelim: Godard ve Ophüls’ün konuştuğu ortak sinema projesi üzerine, Godard 2010 yılında Ophüls’e bir mektup yazıyor. Üç kısım halinde bir sinema çekmeyi teklif ediyor. Birincisini Ophüls, ikincisi Godard ve üçüncüsünü bir daha Ophüls çekecek. Her birinde başkasına karşılık verilecek. Ancak bu proje gerçekleşmiyor. Godard ise “Dile Veda” ismini taşıyan bu projeyi –aynı içerikle mi bilinmez- kendi çekiyor ve 67. Cannes Sinema Festivali’nde Heyet Özel Mükafatı alıyor.
Ünlü direktör Max Ophüls’un oğlu, Oscar ödüllü sinema imalcisi Marcel Ophüls’le iki sefer bir ortaya gelen ve kamuya açık bir biçimde söyleşi yapan Godard’ın konuşmaları, Kırmızı Kedi Yayınları’ndan ‘Sinema Üzerine Konuşmalar’ ismi ile yayımlandı. 2002 ve 2009 yılında iki farklı ülkede, iki farklı dinleyici topluluğuyla bir ortaya gelen, iki farklı disiplinden nevi şahsına münhasır iki direktör bu söyleşilerde bir epey mevzuya temas ediyor. Birbirlerini neredeyse elli yıldan uzun müddettir tanıyan bu iki direktör, sinemadan siyasete, kültürden iktisada kadar farklı bağlamlarda bir dizi tartışma yürütüyor.
Sinema Üzerine Konuşmalar , Marcel Ophüls, Jean Luc Godard, Mütercim: Işıl Kocabay, Nihan Özyıldırım, 80 syf., Kırmızı Kedi Yayınları, 2021.
Godard’ın Filistin Özgürlük Hareketi’ne verdiği takviyeden daha sonra anti-semitist olarak nitelenmesi, birden fazla vakit İsrail’i kınaması ve periyodik olarak eleştirmesi bu tartışmaların ilgi alımlı yanlarından biri. Çünkü karşısındaki Marcel Ophüls, Yahudi inancına mensup biri. İştirakçilerin da dillendirmesiyle bu mevzu üzerine de konuşuluyor. Hatta Godard, bir devir Ophüls’ü aradığını, para bulduğunu ve Filistin’e gidip sinema çekme teklifinde bulunduğunu da söylüyor. İki farklı direktörün, iki farklı vakit ve yerde bulunup senaryosuz kayda alacağı bu sinemada, manzaraların birleştirilmesiyle ortaya nasıl bir sinema çıkacağını merak ettiğini söyleyen Godard, bu projeyi gerçekleştirememekten yakınıyor. Bu projenin kıymetini, ikisinin de farklı disiplinlerden gelmesi (belgesel-kurmaca) üzerinden hareketle yorumluyor Godard. Ona bakılırsa bu iki estetik anlayışı üzerinden bir ortaya gelen bir sinema, hayli farklı olabilir. Bu durumu Ayzenştayn ve Flaherty üzerinden açıklamaya girişen Godard, asıl muvaffakiyetin bu noktada yattığını söylüyor. Belgesel ve kurmaca sinema içindeki hududun kalkmasını gerektiğini düşünen Godard’a göre, Marcel Ophüls’ün Oscar mükafatı de kazanan “Hotel Terminus” sineması (Godard, bu sinemaya bayıldığını söylüyor) bu sonu paramparça ediyor. Çünkü mahareti de orada yatıyor.
İkili, bu noktadan hareketle bir arada bir sinema yapmanın yollarını tartışmaya devam ediyor. Seyircilerin faal olarak katıldığı bu sohbette Godard, samimi ve dürüst olmanın kıymetinin ısrarla altını çiziyor. Sinema aracılığıyla kişinin ne derece dürüst olduğunun anlaşılabileceğini tez eden Godard, “Yahudi ya da politik, ne derseniz deyin, benim termometrem ya da ölçüm aracım sinemadır” diyor.
bir daha bu konuşmalarda Godard ve Ophüls, Hollywood üretimi sinemalar ve Amerikan sineması üzerine de çok tesirli tartışmalar yapıyor. Godard, Amerika’da sinema yapmanın zorluklarını bildiğini ve Ophüls’ü bu yüzden takdir ettiğini belirttikten daha sonra, sinema müellifliği yaptığı senelerda Hollywood’a hürmet ettiğini söylüyor. Bugün bu anlayışında değişiklik olduğundan kelam eden Godard, “…bugün artık büyük üretimciler yok, küçük avukatlar ya da büyük avukatlar veya büyük veznedarlar var” diyor. Her ne kadar sinemanın biçimi tıpkı kalsa da, ona nazaran değişen yalnızca finansal yapı oluyor. Bu durumun sinema üretim pratiğini –doğal olarak- etkilediğini söyleyen Godard, geçmiş senelerda Amerika’daki üretimciler ile temasa geçtiğini ama istediği üzere bir mutabakat yapamadığını tabir ediyor. Çünkü ona göre sinemanın denetimini üretimci elinde tutuyor. Bu da –bir daha doğal olarak- sinemanın biçimine tesir ediyor. “Diyelim kırk bin sinema istiyorum, temin edilmesi mümkün değilse sineması yapmıyorum. Kubrick üzere tıpkı. Napolêon’u çekmiyorum zira fazlaca değerliye patlayacak” diyen Godard, üretimci olduğu sinemalarda ise kendini eldeki para oranında ayarlayabildiğini söylüyor.
bir daha kitabın dikkat bedel öteki yanları ise Godard ve Ophüls’ün Auteur kavramı ve sinema kitapları üzerine konuştuğu kısımlarda ortaya çıkıyor. Auteur teriminin hem teoride tıpkı vakitte pratikte bir kusur olduğunu söyleyen Godard, bu kavramı 68 olayları ile ilişkilendiriyor. Bunu savunanların, tıpkı 68 gençliği üzere, kısa bir ütopya anı yaşadığını söyleyen Godard, sinemalarında olduğu üzere konuşmalarında da seyirciyi kışkırtmaya devam ediyor.
Son olarak şunu ekleyelim: Godard ve Ophüls’ün konuştuğu ortak sinema projesi üzerine, Godard 2010 yılında Ophüls’e bir mektup yazıyor. Üç kısım halinde bir sinema çekmeyi teklif ediyor. Birincisini Ophüls, ikincisi Godard ve üçüncüsünü bir daha Ophüls çekecek. Her birinde başkasına karşılık verilecek. Ancak bu proje gerçekleşmiyor. Godard ise “Dile Veda” ismini taşıyan bu projeyi –aynı içerikle mi bilinmez- kendi çekiyor ve 67. Cannes Sinema Festivali’nde Heyet Özel Mükafatı alıyor.