Mizahı tesirli bir formda kullanabilen müelliflerin öykülerini okumak beni her vakit sevindirir. Yakın bir vakitte, Lucia Berlin’in hikayelerini okurken hissettim bunu ve geçen günlerde Seray Şahiner’in ‘Ülker Abla’sıyla karşılaştığımda. Evet, bayan öykülerini tüm çıplaklığıyla –şiddetiyle, taciziyle, cinayetiyle, çaresizliği ve yok sayılışıyla– ortaya koyan kitaplarla karşılaşıyoruz tahminen artık; bu, cüret edilebilen bir ‘şey’ haline geldi. Ama kimi muharrirler var ki, onlar sırf üçüncü sayfa haberlerine ses vermekle yetinmiyor, onları ‘komik’ kılarak bir adım daha öne çıkarıyor, sayfayı öylece çeviriverenlerin de dikkatini çekmeyi başarıyor; Şahiner üzere.
‘Ülker Abla’, Everest Yayınları tarafınca yayımlandı ve üç hikaye kitabı, iki roman ve bir deneme yapıtından daha sonra Şahiner’in ‘son kitabı’ olarak okurla buluştu; lakin biz Ülker Abla’yı tanıyoruz aslında, onunla daha evvelce karşılaştık. Seray Şahiner’in, benim de müellifliğiyle tanıştığım kitabı ‘Antabus’un Ülker’i o. Şahiner, ‘Antabus’ta tamamlayıcı karakter olarak yer alan Ülker’in öyküsünü büyütmüş, çoğaltmış, daha görünür kılmış; buna şaşırdığımı söyleyemem. Zira ‘Antabus’ hakkındaki değerlendirmelerin birçoklarında Ülker’in kitabın başkişisi pozisyonundaki Leyla’nın önüne geçtiği yazılıp çizilmiş, bazılarınca yalnız daha sempatik ve güçlü değil, daha ‘başarılı’ da bulunmuştu Ülker. Şahiner de bir söyleşisinde, kendisini en epey etkileyen bayan karakterinin kim olduğu sorulduğunda şunları lisana getirmişti:
“Antabus romanımdaki Ülker Abla. Başkarakter değil. Kitaptaki Leyla’nın yol göstericisi. İlahi Komedya’da kahramana Araf’ı gezdiren Vergilius üzere. Araf, zira ikisi de mevt ve ömür içinde kalmış bayanlar. Ülker devayı firarda bulmuş ve hayatla mizahı kalkan ederek başa çıkmaya çalışıyor. ömrü boyunca ya zulüm görmüş ya dışardan bakanlar tarafınca acınmış. (…)”(1)
Ülker Abla, Seray Şahiner, 160 syf., Everest Yayınları, 2021.
Burada eklemek isterim ki, ‘Ülker Abla’, bağımsız bir kitap. Yani, ‘Antabus’la birlikte veya daha sonrasında okunulması gerektiği düşünülmesin. Ülker, tüm özgünlüğüyle edebiyatımıza armağan edilmiş bir karakter niteliğinde ve kendi yoluna, kendi öyküsüne sahip. Şahiner’in kelamlarına dönersem, “mizahı kalkan etmek” tabiri çok önemli. özetlemek gerekirse, kıssada ‘akıl hocası’ rolünü üstüne alan bir yan karakter diyebilirim ‘Antabus’un Ülker’i için, kitabı okuyanlar da hatırlayacaktır; Leyla, Ülker’le hastanede karşılaşıyordu ve ortalarında geçen deneyim/tavsiye odaklı sohbetler fikirlerini şekillendiriyordu. Hastanede yaşadığını anladığımız Ülker’in, tıpkı Leyla üzere erkek zulmüyle hırpalandığını, bu zulümden kurtulmak için meskenden kaçtığını ve ömrünü hastanede refakatçilik yaparak (hatta bu biçimde bir meslek icat ederek) idame ettirdiğini okuyorduk. Acil servisler, sarı sayfalarıydı Ülker’in. Onunki bir kaçış öyküsüydü ve hiç bir kaçış kıssasına benzemiyordu. Eşimiz dostumuzdan veyahut bir yabancıdan dinlediğimizde, bir gazete sayfasından okuduğumuzda, hayrete düşeceğimiz, inanmakta zorlanacağımız bir öyküydü. Ülker, karnını düğün salonlarına kaçak girerek yediği pastalarla, kan vererek kazandığı meyve suyu ve krakerlerle doyuruyor, şanslıysa bir hastanın yanında kalarak refakatçi yemeğine ulaşıyor, örgü işlerini satarak üç beş lira kazanıyordu. Kitap boyunca elinden düşmeyen poşette ismi yazılı “Deva Eczanesi”nden aldığı eşantiyonlarla yönetim ediyor, antidepresan avına çıkıyordu. Metinde yer alan ve birinci bakışta okuru hayrete düşüren her ayrıntı, ironik telaffuzun bir kesimiydi; hepsi, mizaha hizmet ediyordu. Şöyle diyebilirim: Yoklukta varlık yaratmıştı Ülker.
Gidecek hiç bir yeri olmayan bir bayanın bu türlü hayata tutunmasının, ilgi çekmemesi mümkün görünmüyor. Tam da buna uygun olarak, Dante’nin, “Çevrene yeterli bak, söylense inanmayacağın şeyler bakılırsaceksin” kelamlarıyla açılıyor ‘Ülker Abla’. Ve bir daha, okurun kıssaya süratlice kapılmasını sağlayan bir birinci cümleye sahip: “en çok gülerken üzülüyorum.” (s. 9) Çabucak devamında onu bıraktığımız yerde, hastanede olduğunu görüyoruz Ülker’in. “Diriyim, şimdilik,” diyor. (s. 9) Bu ifadeyi sıkça işiteceğiz ondan. Zira yersiz yurtsuz hanımın öncelikli ve tek problemi, canlı kalabilmek. Öte yandan, ‘Antabus’tan teğe bir alınan cümleler de göze çarpıyor romanda. Şahiner romanları içinde bir tıp ‘iç-metinlerarasılık’ inşa etmiş.
‘Ülker Abla’nın birinci cümlelerinde, birinci sayfalarında merak duygusu ön planda. Şahiner, kıssa boyunca bu duyguyu kaybettirmemeye çabalıyor, ki katmanlara çeşitli tansiyon öğeleri yerleştirmiş. ‘Şimdi ne olacak?’ sorusu eşlik ediyor okura, hatta ‘kötü bir şey olacak korkusu’ da. Ülker Abla vasıtasıyla hanımın yeri ve pahası sorgulanıyor. Gerçekler müthişse da, Ülker Abla’nın bir anlatıcı olarak kullandığı o samimi lisan, her şeyi yaşanabilir ve komik kılıyor. İkna ediciliği de buradan geliyor Ülker’in. Klâsik bir anlatıcı o; metin, onun sohbet alanı.
“Ülker Ablanız, kimsesizlikten kimsesizlerin kimsesi oldu.” (s. 16)
Ülker’i tanımlarken vahim şeyler de söylenebilir şahane şeyler de. İşin aslı, onun hangi yarısına baktığınız. Kendisi, “Ben bu hayatın ikinci elcisiyim,” diyor. (s. 49) Şimdi’de mahsur kalmış bir bayan Ülker Abla, geçmişinden kaçarken geleceğini ıskalamış, kimliksiz bir bayan; bir kaçak, refakatçi/eşlikçi. Onunki bir kaçış kıssası olduğu kadar, hayatta kalma kıssası de. ‘Hayata tutunma’ değil ancak, ‘hayatta kalma’. O denli ki inançta olabilmek için kendisi –yalnızca “Ülker”– olamıyor, ismine “abla” eklemek zorunda. Uyuyan Güzel’e özeniyor zira başına bir şey gelecek mi korkusu taşımadan senelerca uyumuş da uyumuş; Ülker iç rahatlığıyla bir uyku çekemezken o uyumalara doyamamış. Yağmurdan kaçmak için doluya razı; bu mecnun dolu hal, onun “aklı başında hali”. “Dayanmanın yarısı delirmek,” diyor, deliliğin inançlı tabanının sağladığı imkânların farkında. (s. 87) Ki ‘Antabus’ta da şu biçimde yazmıştı muharrir onun için: “hanımın bakışında bir şey var; meczup değil de deligöz…” bununla birlikte harikulade zeki; bu kıssa biraz da sıradışı bir aklın kıssası. Meskeni, çatısı olmayan bir bayan geceyi tek başına ve sokakta nasıl sağ atlatır? Ya tamı tamına bir günü, daha sonra günleri, haftaları? Hepsine tahlil üretiyor, hepsini ağzımız açık okuyoruz.
Kendisi kimsesizken, refakatçilik oyunuyla yabancıların kimsesi oluyor Ülker. Kitapta, fizikî ve ruhsal şiddetin olduğu kadar yalnızlığın, kimsesizliğin, kimsenin kimseye gerçek manada kucak açmayışının da altı çiziliyor. Bunun en düzgün örneği, Ülker’in eski bir komşusu yardımıyla sığındığı konuttaki huzursuzluğu. Hastane köşelerinden çıkıp gerçek bir yatağa, banyoya, ortasında dilediği üzere dolaşabileceği ‘ev’e kavuşsa da, apartmandakiler rahat bırakmıyor Ülker’i. Uygunluğun bile yalnız isminin yeterlilik olduğunu, karşılıksız yapılmayacağını hiç unutturmuyorlar. “İyi insan: çabucak hemen kasıtlı gaddarlığını görmediğimiz kişi,” diyor Ülker, “el sıkıntısı, insanın kendi sıkıntısını unutmak için edindiği zevktir.” (s. 47, s. 20) Sonunda hastanedeki huzuruna geri dönmek istiyor; refakatçi koltuğunu, mescitteki seccadeden yastığını, hastalardan kalan ikinci el pardösüleri yeğliyor: “Millet kocasından kaçınca baba meskenine masraf, benim baba ocağım bu hastane.” (s. 38)
Hastanelere, parklara, mescitlere, kaçak işyerlerine sığmaya çalışan Ülker, bizden biri. Şahiner bunu üslup tercihiyle şahane hissettirmiş. Ülker’e sınıfsal yaklaşmak da mümkün. Kullandığı sözler, tabirler, araçlar; hepsi, mensup olduğu bir kısma işaret ediyor. birebir vakitte kitabın bir yerinde şöyleki diyor Ülker Abla: “Şimdi siz diyeceksiniz ki bu bilgisiz bayan reenkarne lafını nerden biliyor, e sinemayla ilgili de benzetmeler yaptı… Bu toplumsal sınıftan biri… Bizim yerimize kendini koyarak düşünmek için toplumsal sınıf lafını da nerden bulduysa artık, ne anlasın sinemadan…” (s. 119) Şahiner, burada, bir daha mizahtan yardım alarak, karakterinin üstten bir hale maruz kalmasını engelliyor. “Froyd ve Lakan”ın fikirleri de, bu biçimde var oluyor metinde. Hem Ülker’de ve öbür bayanlarda yansımalarını buluyorlar tıpkı vakitte mizahın araçsallığına katkıda bulunuyorlar.
Kelamı fazlaca uzatmak istemiyorum; Ülker Abla, sırları ve sürprizleriyle kalsın istiyorum aslında. Lakin yazdıklarım çerçevesinde ele alınabilecek iki noktaya değinmeden olmaz. Birincisi, kitapta Ülker’le rastlaşan ve bu türlü sesini duyuran Çiğdem’in anlatıdaki rolü. Çiğdem, Ülker Abla’nın ‘Antabus’taki manzarasına epey yakın, diyebilirim; onun üzere, içi oyulan sıkıntıyı öne çıkarmada destekleyici bir fonksiyona sahip. ‘Koca şiddeti’ yüzünden hastaneye düşen Çiğdem, Ülker’le tanıştıktan kısa bir süre daha sonra ‘Antabus’un Leyla’sı üzere haberlere de çıkıyor… Ama önemli olan, Ülker’le geçirdiği kısacık vakitte, Ülker’in ortasında –o vaziyette bile– umut filizlendirebilmiş olması. bir arada hayat kurabilecekleri bir ‘ikinci şans’a inanması Ülker’in, bu inançla bir süre hayatta kalması. Çaresiz bir bayana, onunla birebir sıkıntıdan mustarip, dışarıdan bakıldığında pek ‘güçsüz’ bir manzara sergileyen öteki bir hanımın umut olması olağan olarak dikkat cazibeli.
İkincisiyse, Ülker’in sokakta kalakaldığı gece, çaresizlikten kendi meskenine dönmeyi düşündüğü satırlardaki tekinsizlik hissi. Kitabın öbür bir yerinde, “İnsan kendini gözden çıkardıktan daha sonra dünya daha konforlu bir yer haline geliyor,” (s. 25) diyen Ülker’in, konutuna dönerken olacakları öngorerek polise kendi cinayetini ihbar etmeyi planladığını görüyoruz. O kadar emin, kocasından ve konuta gittiğinde başına geleceklerden. “Kendini gözden çıkarmak” bir konfor alanı sağlıyor, evet, ancak hem de tekinsiz bir atmosfer de yaratıyor…
Ülker Abla’nın sahnelenmeye de çok uygun olduğunu düşündüğüm kıssası, gülmenin bir başkaldırı, bir karşı-duruş olduğunu düşündürüyor okura. Seray Şahiner, mizahı, muhalif bir araç olarak kullanıyor; ağlanacak hallere nasıl güldüğümüzü hatırlatıyor. ‘Antabus’ üzerine konuşurken “Bir küfür kadar içten olmak istedim,” demişti vaktinde.(2) Bu içtenlik ‘Ülker Abla’ya da sirayet etmiş. Lisanın muhafazakârlaşması fikrine karşı olduğunu da, mizahın hem bir hayatta kalma/savunma hem bir hücum sanatı olduğuna inandığını da bir kere daha göstermiş. Ancak hakikati yazmaksa kelam konusu olan, hepsinin ortasında en mühimi, hayata yakın olanın hayale de yakın olduğunun delili niteliğinde bir roman kaleme almış olması. Ülker’in “Kâbustayım lakin bunun hayatım olduğu biliyorum” (s. 45) kelamı, kitaba bu niteliği veren inşanın temelidir tahminen de.
Dipnotlar:
1 Bkz. https://www.diken.com.tr/seray-sahiner-kadinlar-parmakla-gosterilmeye-karsi-yumruklarini-kaldiriyor/
2 Bkz. https://egoistokur.com/antabusta-bir-kufur-kadar-icten-olmak-istedim/
‘Ülker Abla’, Everest Yayınları tarafınca yayımlandı ve üç hikaye kitabı, iki roman ve bir deneme yapıtından daha sonra Şahiner’in ‘son kitabı’ olarak okurla buluştu; lakin biz Ülker Abla’yı tanıyoruz aslında, onunla daha evvelce karşılaştık. Seray Şahiner’in, benim de müellifliğiyle tanıştığım kitabı ‘Antabus’un Ülker’i o. Şahiner, ‘Antabus’ta tamamlayıcı karakter olarak yer alan Ülker’in öyküsünü büyütmüş, çoğaltmış, daha görünür kılmış; buna şaşırdığımı söyleyemem. Zira ‘Antabus’ hakkındaki değerlendirmelerin birçoklarında Ülker’in kitabın başkişisi pozisyonundaki Leyla’nın önüne geçtiği yazılıp çizilmiş, bazılarınca yalnız daha sempatik ve güçlü değil, daha ‘başarılı’ da bulunmuştu Ülker. Şahiner de bir söyleşisinde, kendisini en epey etkileyen bayan karakterinin kim olduğu sorulduğunda şunları lisana getirmişti:
“Antabus romanımdaki Ülker Abla. Başkarakter değil. Kitaptaki Leyla’nın yol göstericisi. İlahi Komedya’da kahramana Araf’ı gezdiren Vergilius üzere. Araf, zira ikisi de mevt ve ömür içinde kalmış bayanlar. Ülker devayı firarda bulmuş ve hayatla mizahı kalkan ederek başa çıkmaya çalışıyor. ömrü boyunca ya zulüm görmüş ya dışardan bakanlar tarafınca acınmış. (…)”(1)
Ülker Abla, Seray Şahiner, 160 syf., Everest Yayınları, 2021.
Burada eklemek isterim ki, ‘Ülker Abla’, bağımsız bir kitap. Yani, ‘Antabus’la birlikte veya daha sonrasında okunulması gerektiği düşünülmesin. Ülker, tüm özgünlüğüyle edebiyatımıza armağan edilmiş bir karakter niteliğinde ve kendi yoluna, kendi öyküsüne sahip. Şahiner’in kelamlarına dönersem, “mizahı kalkan etmek” tabiri çok önemli. özetlemek gerekirse, kıssada ‘akıl hocası’ rolünü üstüne alan bir yan karakter diyebilirim ‘Antabus’un Ülker’i için, kitabı okuyanlar da hatırlayacaktır; Leyla, Ülker’le hastanede karşılaşıyordu ve ortalarında geçen deneyim/tavsiye odaklı sohbetler fikirlerini şekillendiriyordu. Hastanede yaşadığını anladığımız Ülker’in, tıpkı Leyla üzere erkek zulmüyle hırpalandığını, bu zulümden kurtulmak için meskenden kaçtığını ve ömrünü hastanede refakatçilik yaparak (hatta bu biçimde bir meslek icat ederek) idame ettirdiğini okuyorduk. Acil servisler, sarı sayfalarıydı Ülker’in. Onunki bir kaçış öyküsüydü ve hiç bir kaçış kıssasına benzemiyordu. Eşimiz dostumuzdan veyahut bir yabancıdan dinlediğimizde, bir gazete sayfasından okuduğumuzda, hayrete düşeceğimiz, inanmakta zorlanacağımız bir öyküydü. Ülker, karnını düğün salonlarına kaçak girerek yediği pastalarla, kan vererek kazandığı meyve suyu ve krakerlerle doyuruyor, şanslıysa bir hastanın yanında kalarak refakatçi yemeğine ulaşıyor, örgü işlerini satarak üç beş lira kazanıyordu. Kitap boyunca elinden düşmeyen poşette ismi yazılı “Deva Eczanesi”nden aldığı eşantiyonlarla yönetim ediyor, antidepresan avına çıkıyordu. Metinde yer alan ve birinci bakışta okuru hayrete düşüren her ayrıntı, ironik telaffuzun bir kesimiydi; hepsi, mizaha hizmet ediyordu. Şöyle diyebilirim: Yoklukta varlık yaratmıştı Ülker.
Gidecek hiç bir yeri olmayan bir bayanın bu türlü hayata tutunmasının, ilgi çekmemesi mümkün görünmüyor. Tam da buna uygun olarak, Dante’nin, “Çevrene yeterli bak, söylense inanmayacağın şeyler bakılırsaceksin” kelamlarıyla açılıyor ‘Ülker Abla’. Ve bir daha, okurun kıssaya süratlice kapılmasını sağlayan bir birinci cümleye sahip: “en çok gülerken üzülüyorum.” (s. 9) Çabucak devamında onu bıraktığımız yerde, hastanede olduğunu görüyoruz Ülker’in. “Diriyim, şimdilik,” diyor. (s. 9) Bu ifadeyi sıkça işiteceğiz ondan. Zira yersiz yurtsuz hanımın öncelikli ve tek problemi, canlı kalabilmek. Öte yandan, ‘Antabus’tan teğe bir alınan cümleler de göze çarpıyor romanda. Şahiner romanları içinde bir tıp ‘iç-metinlerarasılık’ inşa etmiş.
‘Ülker Abla’nın birinci cümlelerinde, birinci sayfalarında merak duygusu ön planda. Şahiner, kıssa boyunca bu duyguyu kaybettirmemeye çabalıyor, ki katmanlara çeşitli tansiyon öğeleri yerleştirmiş. ‘Şimdi ne olacak?’ sorusu eşlik ediyor okura, hatta ‘kötü bir şey olacak korkusu’ da. Ülker Abla vasıtasıyla hanımın yeri ve pahası sorgulanıyor. Gerçekler müthişse da, Ülker Abla’nın bir anlatıcı olarak kullandığı o samimi lisan, her şeyi yaşanabilir ve komik kılıyor. İkna ediciliği de buradan geliyor Ülker’in. Klâsik bir anlatıcı o; metin, onun sohbet alanı.
“Ülker Ablanız, kimsesizlikten kimsesizlerin kimsesi oldu.” (s. 16)
Ülker’i tanımlarken vahim şeyler de söylenebilir şahane şeyler de. İşin aslı, onun hangi yarısına baktığınız. Kendisi, “Ben bu hayatın ikinci elcisiyim,” diyor. (s. 49) Şimdi’de mahsur kalmış bir bayan Ülker Abla, geçmişinden kaçarken geleceğini ıskalamış, kimliksiz bir bayan; bir kaçak, refakatçi/eşlikçi. Onunki bir kaçış kıssası olduğu kadar, hayatta kalma kıssası de. ‘Hayata tutunma’ değil ancak, ‘hayatta kalma’. O denli ki inançta olabilmek için kendisi –yalnızca “Ülker”– olamıyor, ismine “abla” eklemek zorunda. Uyuyan Güzel’e özeniyor zira başına bir şey gelecek mi korkusu taşımadan senelerca uyumuş da uyumuş; Ülker iç rahatlığıyla bir uyku çekemezken o uyumalara doyamamış. Yağmurdan kaçmak için doluya razı; bu mecnun dolu hal, onun “aklı başında hali”. “Dayanmanın yarısı delirmek,” diyor, deliliğin inançlı tabanının sağladığı imkânların farkında. (s. 87) Ki ‘Antabus’ta da şu biçimde yazmıştı muharrir onun için: “hanımın bakışında bir şey var; meczup değil de deligöz…” bununla birlikte harikulade zeki; bu kıssa biraz da sıradışı bir aklın kıssası. Meskeni, çatısı olmayan bir bayan geceyi tek başına ve sokakta nasıl sağ atlatır? Ya tamı tamına bir günü, daha sonra günleri, haftaları? Hepsine tahlil üretiyor, hepsini ağzımız açık okuyoruz.
Kendisi kimsesizken, refakatçilik oyunuyla yabancıların kimsesi oluyor Ülker. Kitapta, fizikî ve ruhsal şiddetin olduğu kadar yalnızlığın, kimsesizliğin, kimsenin kimseye gerçek manada kucak açmayışının da altı çiziliyor. Bunun en düzgün örneği, Ülker’in eski bir komşusu yardımıyla sığındığı konuttaki huzursuzluğu. Hastane köşelerinden çıkıp gerçek bir yatağa, banyoya, ortasında dilediği üzere dolaşabileceği ‘ev’e kavuşsa da, apartmandakiler rahat bırakmıyor Ülker’i. Uygunluğun bile yalnız isminin yeterlilik olduğunu, karşılıksız yapılmayacağını hiç unutturmuyorlar. “İyi insan: çabucak hemen kasıtlı gaddarlığını görmediğimiz kişi,” diyor Ülker, “el sıkıntısı, insanın kendi sıkıntısını unutmak için edindiği zevktir.” (s. 47, s. 20) Sonunda hastanedeki huzuruna geri dönmek istiyor; refakatçi koltuğunu, mescitteki seccadeden yastığını, hastalardan kalan ikinci el pardösüleri yeğliyor: “Millet kocasından kaçınca baba meskenine masraf, benim baba ocağım bu hastane.” (s. 38)
Hastanelere, parklara, mescitlere, kaçak işyerlerine sığmaya çalışan Ülker, bizden biri. Şahiner bunu üslup tercihiyle şahane hissettirmiş. Ülker’e sınıfsal yaklaşmak da mümkün. Kullandığı sözler, tabirler, araçlar; hepsi, mensup olduğu bir kısma işaret ediyor. birebir vakitte kitabın bir yerinde şöyleki diyor Ülker Abla: “Şimdi siz diyeceksiniz ki bu bilgisiz bayan reenkarne lafını nerden biliyor, e sinemayla ilgili de benzetmeler yaptı… Bu toplumsal sınıftan biri… Bizim yerimize kendini koyarak düşünmek için toplumsal sınıf lafını da nerden bulduysa artık, ne anlasın sinemadan…” (s. 119) Şahiner, burada, bir daha mizahtan yardım alarak, karakterinin üstten bir hale maruz kalmasını engelliyor. “Froyd ve Lakan”ın fikirleri de, bu biçimde var oluyor metinde. Hem Ülker’de ve öbür bayanlarda yansımalarını buluyorlar tıpkı vakitte mizahın araçsallığına katkıda bulunuyorlar.
Kelamı fazlaca uzatmak istemiyorum; Ülker Abla, sırları ve sürprizleriyle kalsın istiyorum aslında. Lakin yazdıklarım çerçevesinde ele alınabilecek iki noktaya değinmeden olmaz. Birincisi, kitapta Ülker’le rastlaşan ve bu türlü sesini duyuran Çiğdem’in anlatıdaki rolü. Çiğdem, Ülker Abla’nın ‘Antabus’taki manzarasına epey yakın, diyebilirim; onun üzere, içi oyulan sıkıntıyı öne çıkarmada destekleyici bir fonksiyona sahip. ‘Koca şiddeti’ yüzünden hastaneye düşen Çiğdem, Ülker’le tanıştıktan kısa bir süre daha sonra ‘Antabus’un Leyla’sı üzere haberlere de çıkıyor… Ama önemli olan, Ülker’le geçirdiği kısacık vakitte, Ülker’in ortasında –o vaziyette bile– umut filizlendirebilmiş olması. bir arada hayat kurabilecekleri bir ‘ikinci şans’a inanması Ülker’in, bu inançla bir süre hayatta kalması. Çaresiz bir bayana, onunla birebir sıkıntıdan mustarip, dışarıdan bakıldığında pek ‘güçsüz’ bir manzara sergileyen öteki bir hanımın umut olması olağan olarak dikkat cazibeli.
İkincisiyse, Ülker’in sokakta kalakaldığı gece, çaresizlikten kendi meskenine dönmeyi düşündüğü satırlardaki tekinsizlik hissi. Kitabın öbür bir yerinde, “İnsan kendini gözden çıkardıktan daha sonra dünya daha konforlu bir yer haline geliyor,” (s. 25) diyen Ülker’in, konutuna dönerken olacakları öngorerek polise kendi cinayetini ihbar etmeyi planladığını görüyoruz. O kadar emin, kocasından ve konuta gittiğinde başına geleceklerden. “Kendini gözden çıkarmak” bir konfor alanı sağlıyor, evet, ancak hem de tekinsiz bir atmosfer de yaratıyor…
Ülker Abla’nın sahnelenmeye de çok uygun olduğunu düşündüğüm kıssası, gülmenin bir başkaldırı, bir karşı-duruş olduğunu düşündürüyor okura. Seray Şahiner, mizahı, muhalif bir araç olarak kullanıyor; ağlanacak hallere nasıl güldüğümüzü hatırlatıyor. ‘Antabus’ üzerine konuşurken “Bir küfür kadar içten olmak istedim,” demişti vaktinde.(2) Bu içtenlik ‘Ülker Abla’ya da sirayet etmiş. Lisanın muhafazakârlaşması fikrine karşı olduğunu da, mizahın hem bir hayatta kalma/savunma hem bir hücum sanatı olduğuna inandığını da bir kere daha göstermiş. Ancak hakikati yazmaksa kelam konusu olan, hepsinin ortasında en mühimi, hayata yakın olanın hayale de yakın olduğunun delili niteliğinde bir roman kaleme almış olması. Ülker’in “Kâbustayım lakin bunun hayatım olduğu biliyorum” (s. 45) kelamı, kitaba bu niteliği veren inşanın temelidir tahminen de.
Dipnotlar:
1 Bkz. https://www.diken.com.tr/seray-sahiner-kadinlar-parmakla-gosterilmeye-karsi-yumruklarini-kaldiriyor/
2 Bkz. https://egoistokur.com/antabusta-bir-kufur-kadar-icten-olmak-istedim/