Şilili müellif Francisco Coloane, ömrünün büyük kısmını yollarda ve bilhassa denizlerde geçirmişti. Denizci babası ve çiftçi annesi, Coloane’ye küçük yaşlardan itibaren tabiatla nasıl ilgi kurması gerektiğini öğretmişti. Yirmili yaşlarındayken bir çiftlikte çalışmaya başlaması, ona ailesinden öğrendiklerini uygulama fırsatı verdi. Akabinde gemilerle ve açık denizle tanışan Coloane, kimi birtakım turistik seyahatlere birtakım bazı da petrol arama seyahatlerine katıldı. Her iki tecrübesi, ona şiddetli tabiat koşullarında hem yaşamayı tıpkı vakitte çalışmayı öğretti. Bütün bunlar, romanlarına ve hikayelerine yansıdı. Yarattığı karakterler, bulundukları çetin kaidelerde kimi vakit hayli sert ve acımasız olurken kimi vakit de kendilerinden beklenmeyecek ölçüde merhametli davranıyordu. Kelam konusu ikilem açık denizlerin, dağların ve kutup bölgelerinin doğal şartlarıyla ilişkiliydi. Coloane’nin roman ve hikaye karakterleri, gelecek derdi taşırken yaşamaya çalışıyor ve kimi vakit bile isteye, kimi vakit şartlar o denli gerektirdiği için yıkıp geçiyordu.
Coloane’nin hikayelerinden bir seçki olan ‘Ateş Toprakları’, bütün bu karakter ve öğelerden örnekler barındırıyor. Müellif; sarp dağlar, dondurucu soğuklar, kanallar ve düzlükler içinde kalan, tabiatla gayrete girişirken haşinliği ve hümanistliğiyle öne çıkan insanların kıssalarıyla buluşturuyor okuru.
‘HAYAT ALINIP SATILMAZ LAKİN ALTIN ALINIR DA SATILIR DA’
Kitaba ismini veren ve Latin Amerika’nın en güneyindeki adalar topluluğu olan Tierra del Fuego’da (Ateş Toprakları), yaşanan şiddetli çarpışmaları ve akabinde başlayan kovalamacayı anlattığı hikaye (diğerlerine misal biçimde), Coloane tarafınca kısa bir roman üzere kurgulanmış. Tüfekli, tabancalı kovalamaca ve çatışmalarda kıtanın konuklarının yerlilerle savaşı kadar, kuvvetli tabiat koşullarıyla da uğraş kelam konusu. Bozkırın inadı, soğuk hava, dağların çıkardığı mahzurlar ve geçitlerle bir arada, şahısların bu şartlar yüzünden hiddetlendiğini görüyoruz. Bir ele geçirme ve teslim olmama arbedesi bu; Latin Amerika tarihinin en değerli modülünden bir kesit…
Bahsi geçen bu kesitte, altın ve öteki madenler için tutuşulan bir arbede, efendisi kadar varlıklı olmayı düşleyenler, denizle ve karayla yetinmeyenler, korkanlar, bilgisiz yüreğiyle saldıran ve kaybolanlar, hainler ve onları suçüstü yakalamaya çalışanlar bulunuyor. Tierra del Fuego’nun kısa ve zifiri gecesini, soğuğunu ve güçlü coğrafyasını nazarannlerin katılaşan kalbi de gayreti.
Ateş Toprakları, Francisco Coloane, Tercüman: Mehmet Emin Demir, 184 syf., Africano Kitap, 2021.
Coloane, bu sert ortamda, hâlâ bir modül vicdanı kalanları da getiriyor karşımıza; onca ava ve katliama karşın kendisini naif bir insan olarak müdafaaya uğraşanlar da sahne alıyor kimi anlarda. Bu noktada, kazanma hırsı ve kaybetme gerçeği, Tierra del Fuego’daki çetin koşullar üzere her insanın karşısına dikilirken karakterlerden birinin “hayat alınıp satılmaz lakin altın alınır da satılır da” cümlesi, hırsın bir fazlaca şeyin önüne geçtiğini gösteriyor. Tıpkı karakterin bir öteki cümlesi ise hem dünya birebir vakitte Latin Amerika tarihini özetliyor: “Hayat her yerde birebirdi (…) Ne vakit yoksul, zenginin haksız yarar elde etmesine başkaldırsa kaba kuvvetle onu bastırmak… Öbür kıyılardaki kazananlar da efendilerin, ipleri ellerinde tutanların nutuklarıyla kandırılıyor muydu?”
“hiç birimiz kim için çalıştığımızı bilmiyoruz” diye düşünenleri, altını eline aldığında ruh hâli değişenleri ve topraklarını onlardan muhafazaya çalışanları tıpkı hikayede buluşturan Coloane; ihanetleri, kazanma tutkusunu ve adaletsiz bir savaşı anlatırken tarihin karanlık sayfalarını hatırlatıyor.
KURŞUN ÜZERE AĞIR SESSİZLİKLER VE ÇATIŞMALAR
Coloane bir mağarada, okyanus kıyısında, at üzerinde, buzullar civarında ve uçsuz bucaksız düzlüklerdeki hengameleri, hayatta kalma eforunu ve şahısların hem kendi benliğiyle birebir vakitte diğerleriyle çabasını anlattığı hikayelerinde, insanların kimi vakit yanından kimi vakit üstünden geçen acımasız vakit içinde yüzleştiriyor okuru. Bu yüzleşmeye kuvvetli yollarla ulaşılan keşifler, hastalıklar, çatışmalar ve vahşice sürdürülen arayışlar da dâhil. “Cesareti başkalarını uyarmaktan diğer bir işe yaramayan” askerler ve âlâ mevzilenip profesyonelleri avlayan isyancıların çarpışmaları da yer alıyor hikayelerde. Olağan denizler, gemiler ve gemiciler de…
Coloane’nin mürettebatı, keşif için karaya çıkmadan evvelden okyanusun birtakım bazı sakin birtakım bazı azgın sularında, hem tabiatla uğraşa giriyor birebir vakitte birbiriyle hengameye tutuşuyor. Geminin kuşatıcı ortamında söylentiler, ithamlar ve gerçekler birbirine karışıyor. Güvertede yakası açılmadık küfürler yankılanırken tüm mürettebat, “denizin kendine has kanunları bulunduğunu ve bunların karadakilerden farklı olduğunu” biliyor.
Latin Amerika açıklarındaki fırtınalı denizlerinde ve Patagonya’daki beyaz çölde, kıtanın temel sahipleri ve istilacı pozisyonundakilerin kanallarda, kıyılarda ve düzlüklerde alevlenen savaşı çıkıyor karşımıza. Öte yandan, kıtaya ayak basanların kendi ortalarındaki tansiyonlar ve hengameler, tarihi gerçeklerle kurmacayı buluşturuyor. Bu çatışmalar, kurşun üzere ağır sessizlikleri delip geçiyor; “untulmuş topraklar”ı acıyla ve öfkeyle aydınlatıyor.
Birebir coğrafyada aydınlanan öbür şeyler de olduğunu hatırlatıyor Coloane: “bu biçimdesine kuş uçmaz kervan geçmez bir yerde iz bırakmadan adam öldürmek için fazlaca zeki olmanıza gerek yok, diye düşünüyordu. Polis, istekli olduğundan değil, mecburiyetten şöyleki bir soruşturup geçer. Ya kayıp kişi?.. Beşerler daima kaybolur. Kimileri bulunmak istemez bile, kimsenin kendilerinden haberi olmamasını ister ve birçoklarının nerede olduğu fakat baharda buzlar eridikten daha sonra cesetleri ortaya çıktığında aşikâr olur.”
Coloane, hem Tierra del Fuego’yu birebir vakitte Patagonya’yı ve Latin Amerika’nın öbür tenha yerlerini “hiçliğin ortası” diye niteliyor. Buralarda yaşanan çatışmalar, denizden karaya çıkanların döndürdüğü hileler ve toprağını savunanlar, bölgenin hakikati ve hikayelerin de belkemiği. Diğer bir deyişle insani kıymetlere ehemmiyet verenler ve onları unutmaya başlayanlar içindeki tansiyonu, hem yöredekilerin tıpkı vakitte kıtayı “keşfe” gelenlerin karşısında büyük bir dirençle duran tabiatın ve “umulmadığı kadar haşin olan gerçekliğin” gölgesinde resmediyor Coloane.
Coloane’nin hikayelerinden bir seçki olan ‘Ateş Toprakları’, bütün bu karakter ve öğelerden örnekler barındırıyor. Müellif; sarp dağlar, dondurucu soğuklar, kanallar ve düzlükler içinde kalan, tabiatla gayrete girişirken haşinliği ve hümanistliğiyle öne çıkan insanların kıssalarıyla buluşturuyor okuru.
‘HAYAT ALINIP SATILMAZ LAKİN ALTIN ALINIR DA SATILIR DA’
Kitaba ismini veren ve Latin Amerika’nın en güneyindeki adalar topluluğu olan Tierra del Fuego’da (Ateş Toprakları), yaşanan şiddetli çarpışmaları ve akabinde başlayan kovalamacayı anlattığı hikaye (diğerlerine misal biçimde), Coloane tarafınca kısa bir roman üzere kurgulanmış. Tüfekli, tabancalı kovalamaca ve çatışmalarda kıtanın konuklarının yerlilerle savaşı kadar, kuvvetli tabiat koşullarıyla da uğraş kelam konusu. Bozkırın inadı, soğuk hava, dağların çıkardığı mahzurlar ve geçitlerle bir arada, şahısların bu şartlar yüzünden hiddetlendiğini görüyoruz. Bir ele geçirme ve teslim olmama arbedesi bu; Latin Amerika tarihinin en değerli modülünden bir kesit…
Bahsi geçen bu kesitte, altın ve öteki madenler için tutuşulan bir arbede, efendisi kadar varlıklı olmayı düşleyenler, denizle ve karayla yetinmeyenler, korkanlar, bilgisiz yüreğiyle saldıran ve kaybolanlar, hainler ve onları suçüstü yakalamaya çalışanlar bulunuyor. Tierra del Fuego’nun kısa ve zifiri gecesini, soğuğunu ve güçlü coğrafyasını nazarannlerin katılaşan kalbi de gayreti.
Ateş Toprakları, Francisco Coloane, Tercüman: Mehmet Emin Demir, 184 syf., Africano Kitap, 2021.
Coloane, bu sert ortamda, hâlâ bir modül vicdanı kalanları da getiriyor karşımıza; onca ava ve katliama karşın kendisini naif bir insan olarak müdafaaya uğraşanlar da sahne alıyor kimi anlarda. Bu noktada, kazanma hırsı ve kaybetme gerçeği, Tierra del Fuego’daki çetin koşullar üzere her insanın karşısına dikilirken karakterlerden birinin “hayat alınıp satılmaz lakin altın alınır da satılır da” cümlesi, hırsın bir fazlaca şeyin önüne geçtiğini gösteriyor. Tıpkı karakterin bir öteki cümlesi ise hem dünya birebir vakitte Latin Amerika tarihini özetliyor: “Hayat her yerde birebirdi (…) Ne vakit yoksul, zenginin haksız yarar elde etmesine başkaldırsa kaba kuvvetle onu bastırmak… Öbür kıyılardaki kazananlar da efendilerin, ipleri ellerinde tutanların nutuklarıyla kandırılıyor muydu?”
“hiç birimiz kim için çalıştığımızı bilmiyoruz” diye düşünenleri, altını eline aldığında ruh hâli değişenleri ve topraklarını onlardan muhafazaya çalışanları tıpkı hikayede buluşturan Coloane; ihanetleri, kazanma tutkusunu ve adaletsiz bir savaşı anlatırken tarihin karanlık sayfalarını hatırlatıyor.
KURŞUN ÜZERE AĞIR SESSİZLİKLER VE ÇATIŞMALAR
Coloane bir mağarada, okyanus kıyısında, at üzerinde, buzullar civarında ve uçsuz bucaksız düzlüklerdeki hengameleri, hayatta kalma eforunu ve şahısların hem kendi benliğiyle birebir vakitte diğerleriyle çabasını anlattığı hikayelerinde, insanların kimi vakit yanından kimi vakit üstünden geçen acımasız vakit içinde yüzleştiriyor okuru. Bu yüzleşmeye kuvvetli yollarla ulaşılan keşifler, hastalıklar, çatışmalar ve vahşice sürdürülen arayışlar da dâhil. “Cesareti başkalarını uyarmaktan diğer bir işe yaramayan” askerler ve âlâ mevzilenip profesyonelleri avlayan isyancıların çarpışmaları da yer alıyor hikayelerde. Olağan denizler, gemiler ve gemiciler de…
Coloane’nin mürettebatı, keşif için karaya çıkmadan evvelden okyanusun birtakım bazı sakin birtakım bazı azgın sularında, hem tabiatla uğraşa giriyor birebir vakitte birbiriyle hengameye tutuşuyor. Geminin kuşatıcı ortamında söylentiler, ithamlar ve gerçekler birbirine karışıyor. Güvertede yakası açılmadık küfürler yankılanırken tüm mürettebat, “denizin kendine has kanunları bulunduğunu ve bunların karadakilerden farklı olduğunu” biliyor.
Latin Amerika açıklarındaki fırtınalı denizlerinde ve Patagonya’daki beyaz çölde, kıtanın temel sahipleri ve istilacı pozisyonundakilerin kanallarda, kıyılarda ve düzlüklerde alevlenen savaşı çıkıyor karşımıza. Öte yandan, kıtaya ayak basanların kendi ortalarındaki tansiyonlar ve hengameler, tarihi gerçeklerle kurmacayı buluşturuyor. Bu çatışmalar, kurşun üzere ağır sessizlikleri delip geçiyor; “untulmuş topraklar”ı acıyla ve öfkeyle aydınlatıyor.
Birebir coğrafyada aydınlanan öbür şeyler de olduğunu hatırlatıyor Coloane: “bu biçimdesine kuş uçmaz kervan geçmez bir yerde iz bırakmadan adam öldürmek için fazlaca zeki olmanıza gerek yok, diye düşünüyordu. Polis, istekli olduğundan değil, mecburiyetten şöyleki bir soruşturup geçer. Ya kayıp kişi?.. Beşerler daima kaybolur. Kimileri bulunmak istemez bile, kimsenin kendilerinden haberi olmamasını ister ve birçoklarının nerede olduğu fakat baharda buzlar eridikten daha sonra cesetleri ortaya çıktığında aşikâr olur.”
Coloane, hem Tierra del Fuego’yu birebir vakitte Patagonya’yı ve Latin Amerika’nın öbür tenha yerlerini “hiçliğin ortası” diye niteliyor. Buralarda yaşanan çatışmalar, denizden karaya çıkanların döndürdüğü hileler ve toprağını savunanlar, bölgenin hakikati ve hikayelerin de belkemiği. Diğer bir deyişle insani kıymetlere ehemmiyet verenler ve onları unutmaya başlayanlar içindeki tansiyonu, hem yöredekilerin tıpkı vakitte kıtayı “keşfe” gelenlerin karşısında büyük bir dirençle duran tabiatın ve “umulmadığı kadar haşin olan gerçekliğin” gölgesinde resmediyor Coloane.