Naz Erdoğan
Mültecilik, dünyanın neresine giderseniz gidin bir ‘hiçlik’ duygusu olarak yanı başınızda beliriyor. hiç bir yere ilişkin olmamak ne demek? Yurtsuz olmak? Afgan, Pakistan, Suriye ve daha niceleri… Türkiye’nin de değerli gündemlerinden biri olan mülteci sorunu, İbrahim Bakırhan’ın kaleminden ‘Kimsesizler Adası’ ismiyle bir romana dönüştü. Bakırhan, yaşanan tüm meseleleri romanında çarpıcı bir üslupla anlatıyor.
Dikenli tel örgüler gerisinde bekletilenler, ucuz can yelekleriyle botlara bindirilenler… Bir ülkeden öbür bir ülkeye itilen kimsesizler olarak kalmayacaklar. Roman boyunca Mr. Nobody’nin dahice planlarına ortak oluyor okurlar. Aksiyon, dram, mevtle ömür içinde ince çizgi…
İbrahim Bakırhan’la romanını konuştuk.
Bu ikinci romanınız, ayrıyeten senaryo yazıyorsunuz. Yazıyla olan alakanızı anlatır mısınız?
Yeditepe Üniversitesi elektrik kısmı mezunuyum lakin hiç bir vakit profesyonel olarak bu işi yapmadım. Bunun yerine 2007 yılında gittiğim Brezilya’daki ömürden etkilenerek orada yaşama sonucu aldım. daha sonrasında birfazlaca ülkede kalma, biroldukca kültür ve insan tanıma fırsatım oldu. bu biçimdelikle nasıl bir dünyanın ortasında yaşadığımı daha güzel anlamış oldum. Son olarak da 12-13 yaşlarımdayken, Necip Fazıl Kısakürek’in “Bir Adam Yaratmak” isimli tiyatro yapıtının sinemasını izledikten daha sonra başlayan yazma hevesimi besleyecek, biroldukça deneyim ve bilgi birikimini kıymetlendirmek üzere birinci kitabım olan, ‘Kalem Koleksiyoncusu’nu yazdım.
Yazmak, sonsuz sayıda kombinasyonları olan bir denklemle uğraşmak üzere. Yalnızca o denklemin bir kesimini kaleme alıyorsunuz, kendi yorumlarınızı katarak. Bir bakıma yaratıcı oluyorsunuz. Sizin insanlarınız, sizin sokaklarınız, sizin hikâyeniz… Bunu yaparken tadılan hissin bir tanımını yaz deseniz, işte o noktada aciz kalırım.
‘MR. NOBODY, NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ’NÜ KAZANAN BİRİNCİ HAYALİ KARAKTER BİLE OLABİLİR’
‘Kimsesizler Adası’, başka ismiyle Refugeepolis… Romandaki baş karakteriniz Mr. Nobody, dünyanın gündemini meşgul eden mülteci meselesine radikal bir deva arayışı ortasında. Mültecileri “sorun” demeden anabilecek miyiz? Mr. Nobody’nin uğruna dünyayı karşısına aldığı bu gayretini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Mr. Nobody, yani tam olarak karşılığı “Bay Hiç kimse”. Bu karaktere bir isim vermedim. Zira vereceğim rastgele bir isim bile onu bir taraf yapabilirdi. Aslında karakterin fedakârlığı, ismiyle başlıyor. Bu yüzden bu karakterin karakteristik özelliklerini belirlerken epey titiz davrandım. Her şeyden öte inanılmaz derecede tarafsız müşahede yapabilen bir vicdanı ve o vicdan doğrultusunda aldığı kararları var Mr. Nobody’nin. Aldığı kararlar daha sonrasında da elde ettiği sonuçlar, kazanımlar ve kayıpları göz önünde bulundurursak, Nobel Barış Ödülü’nü kazanan birinci hayali karakter bile olması olası. Keşke her ülkenin onun üzere bir lideri olsa diyebiliyorum.
Mültecilere gelirsek de, mülteci=sorun! Bir devlet düşünün ki muhatap kaldığı mültecilere kapısını açsın, yedirsin, içirsin, giydirsin… Yani tüm insani görevlerini yerine getirmiş olsun. Sizce bu, o mültecinin, yerinden yurdundan edilmişliğini unutturabilir mi? Topraklarından zorla göçe yollanan insanların son durakları bir daha kendi toprakları olmadığı sürece, mültecileri anarken “sorun” demeden anamayacağız bu durumu.
Kimsesizler Adası, İbrahim Bakırhan, 264 syf., İnkılap Kitabevi, 2021.
Mr. Nobody’nin terk ettiği konforlu hayat, bir evsizle temasıyla başlıyor. Bir yangınla başlayan olaylar zinciri, Mr. Nobody’nin konforunu kaybetmesine yol açıyor. Mültecileri, evsizleri hakikaten anlayabilmek için konforumuzu mu kaybetmeliyiz? Bir müellif olarak siz nasıl bir dönüşümle bu hayatlara odaklandınız?
Sahiden kimi kuvvetliklerle karşılaşılmadan o kuvvetliğün ne demek olduğunu algılayamıyoruz. Algıladığımızı var iseyalım, ortasında yaşadığımız koşullar uygun ya da berbat her ne olursa olsun bizi öylesine hipnotize ediyor ki, daha kötüsünün bir oburunun başına gelişini umursamıyoruz. Sabah gazete manşetlerinde bir bebeğin kıyaya vurmuş cesedini eline alan bir askerin fotoğrafını görüyor ve günlerce buna üzülüyoruz. Şu an prestiji ile o bebeğin isminin Aylan olduğunu, giydiği t-shirt’ün renginin kırmızı, şortunun mavi olduğunu kaç kişi hatırlıyor? Yarın kaç kişi hatırlayacak? Günde kaç Aylan bebek ölüyor? Onların yaşaması, bizim konforumuzun bozulmasıyla gerçekleşecekse, tabiri caizse yerin tabanına girsin o konfor.
Ben 2015 yılında Brezilya’da bir kaza kararı 4 yaşındaki evladımı kaybettim. Cenazesini Türkiye’ye getirmek istediğimde, Brezilya gümrüğü, “Ülkelerimiz içinde cenaze gönderim muahedesi yok” dedi. senelerca yaşadığım bir ülkede o an mülteci pozisyonuna düştüm. Çaresizlik ve yalnızlık denilen şeyin ne demek olduğunu o an anladım. Bu kırılma noktasının da beni şu an olduğum kişi yapmasında fazlaca büyük bir tesiri oldu.
”KİMSESİZLER ADASI’NIN BİR DİJİTAL PLATFORM İLE ÇALIŞMALARINI SÜRDÜRÜYORUZ’
Bir senarist olarak Mr. Nobody’nin kıssasını beyazperdeye aktarmayı düşünüyor musunuz? Romanlarınızın yanı sıra senaryo çalışmalarınız hakkında da bilgi verir misiniz?
‘Kimsesizler Adası: Refugeepolis’, beyazperde olmasa da değerli bir dijital platform ile çalışmalarını sürdürdüğümüz bir proje. Tahminen sinema olarak değil lakin bir dizi olarak hayata geçecek. Bu da açıkçası beni epey heyecanlandırıyor. Daha evvelce yazmış olduğum öykü ve senaryoları tasarlarken kurmuş olduğum matematiğin hakikat olduğunun ispatı niteliğinde. Nedir bu matematik? Evet kıssa fazlaca kıymetli lakin o kıssa için seçtiğiniz karakter o kıssa için ne kadar uygun? Kurulan o dünyada karakter kendisine ne kadar yanlışsız bir yer bulabilir? Sonuçta fonksiyonsuz bir karakter, hizmetten çok baş karıştırıp gerek okuyucuyu gerekse de izleyiciyi sıkabilir. Kalemi elime almadan evvel birinci vakit içinderda titizlikle bu mevzu üzerinde çalışmalar yaparım. kimi vakit o denli oluyor ki, yarattığınız rastgele bir karakter, ana öykünün ötesine geçip izleyiciyi ya da okuyucuyu, bulundukları öyküden fazla kendi geçmiş öyküsünü merak ettirir hale getirebiliyor. bu biçimde da oturup o karakterin kıssasını yazmaya başlıyorsunuz. Tam olarak o noktada da ana öykünün ve karakterlerinin ne kadar sağlam bir temel ve inandırıcılık üzerine kondurulduğunu görüyorsunuz.
‘BİR MÜELLİF OLARAK GÖREVİM, OKUYUCUYU ÖYKÜYE İNANDIRMAK’
Romanınız Cenevre’de geçiyor. Anadolu coğrafyasındaki bir müellif olarak kendi ülkeniz haricindeki hayatlara ve coğrafyaya odaklanmış durumdasınız. Sanatkarlar yerelden evrensele ulaşma isteği arasındadirler. Siz romanınızda lokal bir öykü anlatmıyorsunuz. niye bu biçimde bir stil denediniz?
Bu öyküde bu usulü tercih etmemin birkaç niçini var. Öncelikle bir muharrir olarak görevim, okuyucuyu bir kıssaya inandırmak. Şayet bu kıssa Anadolu coğrafyasında geçseydi ve Mr. Nobody bir Türk olsaydı, kendim bile bu öyküye inanmazdım. Başka taraftan, Birleşmiş Milletler’in ikinci büyük yerleşkesinin Cenevre’de oluyor oluşu da bu durumu etkiledi. Evet, karakterimiz bir Amerikalı da olabilirdi ancak bir daha bu biçimde kimseyi inandıramazdım. Bunların tümü yerine daha tarafsız ve adil algılanabilecek bir ülkenin vatandaşı yaptım Mr. Nobody’yi. Ayrıyeten, İsviçre’nin de bir Avrupa Birliği üyesi olduğunu düşünürsek, mülteci problemine birebir muhataplardan biri oluyorlar. özetlemek gerekirse öyküye direkt hizmet eden bir atmosferi kullanmam gerekiyordu.
Kitabınızın sonuna geldiğimiz de öykünün süreceğini hissettiriyorsunuz? Bir serinin birinci dizisini mi okuduk?
Aslında Mr. Nobody’nin birinci girmiş olduğu uğraşı ve maksadına hakikat attığı adımları ‘Kimsesizler Adası: Refugeepolis’ isimli kitapta işlemedilk evvel, bu öyküyü bir dizi formatında tasarlamıştım. Dizinin birinci döneminde kitaptaki kısım, yani Mr. Nobody’nin mülteciler için bir ada kurma fikrinin geldiği yere kadar işlemişken, başka dönemlerde da mültecilerden oluşan toplama bir milletin neler yapabileceğini kaleme aldım kısım senaryolarında. Nihayetinde tüm mülteciler Müslüman değil ya da tıpkı lisanı de konuşmuyor. Çok önemli kültürel farklılıkları da var. Tek ortak noktaları ise birlikte yaşamak zorunda kaldıkları bir adada nefes alıyor oluşları ve dünyanın geri kalanının mülteci meselesinin olmadığı bir güne merhaba deyişleri. Tüm bu süreçleri, makul karakterler üzerinden bir seri halinde hem dizi tıpkı vakitte kitap olarak işlemeyi istiyorum.
Mültecilik, dünyanın neresine giderseniz gidin bir ‘hiçlik’ duygusu olarak yanı başınızda beliriyor. hiç bir yere ilişkin olmamak ne demek? Yurtsuz olmak? Afgan, Pakistan, Suriye ve daha niceleri… Türkiye’nin de değerli gündemlerinden biri olan mülteci sorunu, İbrahim Bakırhan’ın kaleminden ‘Kimsesizler Adası’ ismiyle bir romana dönüştü. Bakırhan, yaşanan tüm meseleleri romanında çarpıcı bir üslupla anlatıyor.
Dikenli tel örgüler gerisinde bekletilenler, ucuz can yelekleriyle botlara bindirilenler… Bir ülkeden öbür bir ülkeye itilen kimsesizler olarak kalmayacaklar. Roman boyunca Mr. Nobody’nin dahice planlarına ortak oluyor okurlar. Aksiyon, dram, mevtle ömür içinde ince çizgi…
İbrahim Bakırhan’la romanını konuştuk.
Bu ikinci romanınız, ayrıyeten senaryo yazıyorsunuz. Yazıyla olan alakanızı anlatır mısınız?
Yeditepe Üniversitesi elektrik kısmı mezunuyum lakin hiç bir vakit profesyonel olarak bu işi yapmadım. Bunun yerine 2007 yılında gittiğim Brezilya’daki ömürden etkilenerek orada yaşama sonucu aldım. daha sonrasında birfazlaca ülkede kalma, biroldukca kültür ve insan tanıma fırsatım oldu. bu biçimdelikle nasıl bir dünyanın ortasında yaşadığımı daha güzel anlamış oldum. Son olarak da 12-13 yaşlarımdayken, Necip Fazıl Kısakürek’in “Bir Adam Yaratmak” isimli tiyatro yapıtının sinemasını izledikten daha sonra başlayan yazma hevesimi besleyecek, biroldukça deneyim ve bilgi birikimini kıymetlendirmek üzere birinci kitabım olan, ‘Kalem Koleksiyoncusu’nu yazdım.
Yazmak, sonsuz sayıda kombinasyonları olan bir denklemle uğraşmak üzere. Yalnızca o denklemin bir kesimini kaleme alıyorsunuz, kendi yorumlarınızı katarak. Bir bakıma yaratıcı oluyorsunuz. Sizin insanlarınız, sizin sokaklarınız, sizin hikâyeniz… Bunu yaparken tadılan hissin bir tanımını yaz deseniz, işte o noktada aciz kalırım.
‘MR. NOBODY, NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ’NÜ KAZANAN BİRİNCİ HAYALİ KARAKTER BİLE OLABİLİR’
‘Kimsesizler Adası’, başka ismiyle Refugeepolis… Romandaki baş karakteriniz Mr. Nobody, dünyanın gündemini meşgul eden mülteci meselesine radikal bir deva arayışı ortasında. Mültecileri “sorun” demeden anabilecek miyiz? Mr. Nobody’nin uğruna dünyayı karşısına aldığı bu gayretini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Mr. Nobody, yani tam olarak karşılığı “Bay Hiç kimse”. Bu karaktere bir isim vermedim. Zira vereceğim rastgele bir isim bile onu bir taraf yapabilirdi. Aslında karakterin fedakârlığı, ismiyle başlıyor. Bu yüzden bu karakterin karakteristik özelliklerini belirlerken epey titiz davrandım. Her şeyden öte inanılmaz derecede tarafsız müşahede yapabilen bir vicdanı ve o vicdan doğrultusunda aldığı kararları var Mr. Nobody’nin. Aldığı kararlar daha sonrasında da elde ettiği sonuçlar, kazanımlar ve kayıpları göz önünde bulundurursak, Nobel Barış Ödülü’nü kazanan birinci hayali karakter bile olması olası. Keşke her ülkenin onun üzere bir lideri olsa diyebiliyorum.
Mültecilere gelirsek de, mülteci=sorun! Bir devlet düşünün ki muhatap kaldığı mültecilere kapısını açsın, yedirsin, içirsin, giydirsin… Yani tüm insani görevlerini yerine getirmiş olsun. Sizce bu, o mültecinin, yerinden yurdundan edilmişliğini unutturabilir mi? Topraklarından zorla göçe yollanan insanların son durakları bir daha kendi toprakları olmadığı sürece, mültecileri anarken “sorun” demeden anamayacağız bu durumu.
Kimsesizler Adası, İbrahim Bakırhan, 264 syf., İnkılap Kitabevi, 2021.
Mr. Nobody’nin terk ettiği konforlu hayat, bir evsizle temasıyla başlıyor. Bir yangınla başlayan olaylar zinciri, Mr. Nobody’nin konforunu kaybetmesine yol açıyor. Mültecileri, evsizleri hakikaten anlayabilmek için konforumuzu mu kaybetmeliyiz? Bir müellif olarak siz nasıl bir dönüşümle bu hayatlara odaklandınız?
Sahiden kimi kuvvetliklerle karşılaşılmadan o kuvvetliğün ne demek olduğunu algılayamıyoruz. Algıladığımızı var iseyalım, ortasında yaşadığımız koşullar uygun ya da berbat her ne olursa olsun bizi öylesine hipnotize ediyor ki, daha kötüsünün bir oburunun başına gelişini umursamıyoruz. Sabah gazete manşetlerinde bir bebeğin kıyaya vurmuş cesedini eline alan bir askerin fotoğrafını görüyor ve günlerce buna üzülüyoruz. Şu an prestiji ile o bebeğin isminin Aylan olduğunu, giydiği t-shirt’ün renginin kırmızı, şortunun mavi olduğunu kaç kişi hatırlıyor? Yarın kaç kişi hatırlayacak? Günde kaç Aylan bebek ölüyor? Onların yaşaması, bizim konforumuzun bozulmasıyla gerçekleşecekse, tabiri caizse yerin tabanına girsin o konfor.
Ben 2015 yılında Brezilya’da bir kaza kararı 4 yaşındaki evladımı kaybettim. Cenazesini Türkiye’ye getirmek istediğimde, Brezilya gümrüğü, “Ülkelerimiz içinde cenaze gönderim muahedesi yok” dedi. senelerca yaşadığım bir ülkede o an mülteci pozisyonuna düştüm. Çaresizlik ve yalnızlık denilen şeyin ne demek olduğunu o an anladım. Bu kırılma noktasının da beni şu an olduğum kişi yapmasında fazlaca büyük bir tesiri oldu.
”KİMSESİZLER ADASI’NIN BİR DİJİTAL PLATFORM İLE ÇALIŞMALARINI SÜRDÜRÜYORUZ’
Bir senarist olarak Mr. Nobody’nin kıssasını beyazperdeye aktarmayı düşünüyor musunuz? Romanlarınızın yanı sıra senaryo çalışmalarınız hakkında da bilgi verir misiniz?
‘Kimsesizler Adası: Refugeepolis’, beyazperde olmasa da değerli bir dijital platform ile çalışmalarını sürdürdüğümüz bir proje. Tahminen sinema olarak değil lakin bir dizi olarak hayata geçecek. Bu da açıkçası beni epey heyecanlandırıyor. Daha evvelce yazmış olduğum öykü ve senaryoları tasarlarken kurmuş olduğum matematiğin hakikat olduğunun ispatı niteliğinde. Nedir bu matematik? Evet kıssa fazlaca kıymetli lakin o kıssa için seçtiğiniz karakter o kıssa için ne kadar uygun? Kurulan o dünyada karakter kendisine ne kadar yanlışsız bir yer bulabilir? Sonuçta fonksiyonsuz bir karakter, hizmetten çok baş karıştırıp gerek okuyucuyu gerekse de izleyiciyi sıkabilir. Kalemi elime almadan evvel birinci vakit içinderda titizlikle bu mevzu üzerinde çalışmalar yaparım. kimi vakit o denli oluyor ki, yarattığınız rastgele bir karakter, ana öykünün ötesine geçip izleyiciyi ya da okuyucuyu, bulundukları öyküden fazla kendi geçmiş öyküsünü merak ettirir hale getirebiliyor. bu biçimde da oturup o karakterin kıssasını yazmaya başlıyorsunuz. Tam olarak o noktada da ana öykünün ve karakterlerinin ne kadar sağlam bir temel ve inandırıcılık üzerine kondurulduğunu görüyorsunuz.
‘BİR MÜELLİF OLARAK GÖREVİM, OKUYUCUYU ÖYKÜYE İNANDIRMAK’
Romanınız Cenevre’de geçiyor. Anadolu coğrafyasındaki bir müellif olarak kendi ülkeniz haricindeki hayatlara ve coğrafyaya odaklanmış durumdasınız. Sanatkarlar yerelden evrensele ulaşma isteği arasındadirler. Siz romanınızda lokal bir öykü anlatmıyorsunuz. niye bu biçimde bir stil denediniz?
Bu öyküde bu usulü tercih etmemin birkaç niçini var. Öncelikle bir muharrir olarak görevim, okuyucuyu bir kıssaya inandırmak. Şayet bu kıssa Anadolu coğrafyasında geçseydi ve Mr. Nobody bir Türk olsaydı, kendim bile bu öyküye inanmazdım. Başka taraftan, Birleşmiş Milletler’in ikinci büyük yerleşkesinin Cenevre’de oluyor oluşu da bu durumu etkiledi. Evet, karakterimiz bir Amerikalı da olabilirdi ancak bir daha bu biçimde kimseyi inandıramazdım. Bunların tümü yerine daha tarafsız ve adil algılanabilecek bir ülkenin vatandaşı yaptım Mr. Nobody’yi. Ayrıyeten, İsviçre’nin de bir Avrupa Birliği üyesi olduğunu düşünürsek, mülteci problemine birebir muhataplardan biri oluyorlar. özetlemek gerekirse öyküye direkt hizmet eden bir atmosferi kullanmam gerekiyordu.
Kitabınızın sonuna geldiğimiz de öykünün süreceğini hissettiriyorsunuz? Bir serinin birinci dizisini mi okuduk?
Aslında Mr. Nobody’nin birinci girmiş olduğu uğraşı ve maksadına hakikat attığı adımları ‘Kimsesizler Adası: Refugeepolis’ isimli kitapta işlemedilk evvel, bu öyküyü bir dizi formatında tasarlamıştım. Dizinin birinci döneminde kitaptaki kısım, yani Mr. Nobody’nin mülteciler için bir ada kurma fikrinin geldiği yere kadar işlemişken, başka dönemlerde da mültecilerden oluşan toplama bir milletin neler yapabileceğini kaleme aldım kısım senaryolarında. Nihayetinde tüm mülteciler Müslüman değil ya da tıpkı lisanı de konuşmuyor. Çok önemli kültürel farklılıkları da var. Tek ortak noktaları ise birlikte yaşamak zorunda kaldıkları bir adada nefes alıyor oluşları ve dünyanın geri kalanının mülteci meselesinin olmadığı bir güne merhaba deyişleri. Tüm bu süreçleri, makul karakterler üzerinden bir seri halinde hem dizi tıpkı vakitte kitap olarak işlemeyi istiyorum.