İklim değişikliği: sıra dışı hava olaylarında yaşanan artışın gerisinde ne var?

Bakec

New member
İklim değişikliği: sıra dışı hava olaylarında yaşanan artışın gerisinde ne var?
Dünyanın dört bir yanından orman yangınları, çok sıcaklar ve ani sağanakların yol açtığı sel haberleri gelirken, üst üste hava olaylarıyla ilgili de yeni rekorlar kılınıyor.

Bilim insanları, yaşanan bu olağanüstü hava olaylarını kimilerinin insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliğiyle bağının bilimsel olarak kurulabildiğini söylüyor. Fakat sıra dışı hava olaylarının artmasının, öngörülebilirliği azalttığından kaygı ediliyor.

Çin’in Zhengzhou kentine 19 Temmuz’da yaşanan olayı bir fırtına olarak nitelendirmek yetersiz kalır. Tek bir günde, bölgeye 624 mm yağmur düştü. Bu, neredeyse bir yılda düşen yağmur ölçüsüne denk. 200 bin kişi tahliye edildi, 33 kişi de ömrünü kaybetti.

Bundan bir hafta evvel Almanya’nın batısında bir sel felaketi yaşandı. 177 kişi hayatını kaybetti, 100 kişi kayboldu. Komşu Belçika‘da da 37 kişi seller niçiniyle hayatını yitirdi.

Birebir Çin üzere, iki Avrupa ülkesi de olağanüstü seviyelere ulaşan sağanak yağışlardan olumsuz etkilendi. Bu trajik olayların muhtemel niçinleri içinde iklim değişikliğini gösterenler sırf Almanya Başbakanı Angela Merkel üzere siyasetçiler olmadı.

Dünyaca ünlü iklim uzmanı, San Diego’daki California Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Veerabhadan Ramathan, “Almanya üzere son derece gelişmiş bir ülkede can kaybının bu kadar yüksek olduğunu görmek, toplumun global ısınmayla gayret konusunda ne kadar hazırlıksız olduğuna dair beni endişelendiriyor” dedi.

Hava olaylarının önümüzdeki 20 yıl boyunca “giderek kötüleşeceğini” düşünen Ramathan, “Bu sıra dışı hava olayları artık o kadar ağır ve sık yaşanıyor ki, bunları global ısınmaya ve iklim değişikliğine bağlamak fazlaca da kolay olsa gerek” ikazını yaptı.

Hatalı hakikaten iklim değişikliği mi?

Bilim insanları, son 20 yıllık devirde olağanüstü hava olayları ile insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının yol açtığı global ısınma içindeki mümkün korelasyonları inceliyor.

olağanüstü hava olaylarının doğal sebepleri olabileceği konusunda bilim dünyasında bir fikir birliği olsa da, insan faaliyetlerinden kaynaklı iklim değişikliğinin bu şekil sıra dışı olayları daha mümkün ve daha ağır hale getirebileceğine dair epeyce sayıda bulgu var.

2021’de dünya genelinde biroldukca hava olayıyla ilgili üst üste rekorlar kırıldı.

ABD ve Kanada, geçen ay devasa bir alanın üzerinde oluşan ısı kubbesi niçiniyle tarihin en sıcak Haziran’ını yaşadı.

Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi’nin datalarına nazaran, 24 ve 30 Haziran tarihleri içinde Kuzey Amerika‘daki biroldukça yerde 1200’den çok sefer gündüz, 1500’den çok sefer de gece sıcaklık rekoru kırıldı.

Kanada’nın sıcaklık rekoru British Columbia bölgesindeki Lytton’da üst üste üç gün boyunca kırıldı ve 49,6 derece ile rekor seviyeyi gördü. Çabucak akabinde çıkan orman yangıları bu kenti büsbütün yok etti.

Her iki ülke de hala sıcak hava dalgasının tesiri altında ve akabinde gelen kuraklıkla irtibatlı orman yangınları yaşanıyor. California eyaletinde yılın bu periyoduna kadar 5 bine yakın yangın görüldü. Yangınların sayısı, 2020’ye kıyasla 700 artmış durumda.

Dünyanın öteki yerlerinde Rusya’da da başşehir Moskova 120 yılın en sıcak Haziran gününü yaşarken, dünyanın en soğuk bölgelerinden biri olan Sibirya’nın birtakım yerleri son 150 yılın en kurak yazını yaşadı ve çıkan orman yangınlarının da Temmuz ayı rekorunu kırması bekleniyor.

Hindistan’ın ulusal meteoroloji kurumu, Mayıs ayında, başşehir Yeni Delhi’nin Ağustos 2020’den bu yana yüksek sıcaklıklardan yağışa kadar her ay hava olaylarıyla ilgili en az bir rekor kırdığını bildirdi.

California merkezli iklim enstitüsü Berkeley Earth tarafınca 2019’da yapılan bir araştırma, o yıl içerisinde Mayıs ve Ağustos ayları içindeki devirde kuzey yarıkürede bulunan 29 ülkede yaklaşık 400 sıcaklık rekorunun kırıldığını oraya koydu.

İklim uzmanı ve meteoroloji tarihçisi Maximiliano Herrera, 2021’de şimdiye kadar 26 ülkede 260’tan fazla sıcaklık rekoru kaydedildiğini bildirdi.

İklim değişikliği üzerine çalışan dünyanın önde gelen kuruluşlarından biri olan Hollanda Kraliyet Meteoroloji Enstitüsü’nde iklim araştırmacısı olan Geert Jan van Oldenborgh, “Kırılan rekorların sayısı sahiden şoke edici, bu kadarını beklemiyorduk. Lakin en büyük sorun, bu yoğunlukta rekor kırılabileceğini önbakılırsamemiş olmamız.”

Bilim insanları olağanüstü hava olaylarını kestirim etmekte başarısız mı?

BBC’nin etraf analisti Roger Harrabin’e bakılırsa, iklim alanında çalışmalar yapan bilim insanları, süratle ısınan bir iklimin kararında ani sağanakların kötüleşeceği ve sıcaklık dalgalarının daha ziyanlı bir hal alacağı konusunda yıllardır hakikat ikazlar yaptılar.

Örneğin, 2004’te bilim insanları, bundan evvelki yıl Avrupa’da 30 bin kişinin vefatıyla sonuçlanan kavurucu sıcak hava dalgasını inceledi ve 20’nci yüzyılda insan faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonların bu tıp olağanüstü hava olaylarının olma mümkünlüğünü ikiye katladığı kararına vardı.

Lakin uzmanlar, bu tıp çok olayları kestirim etmenin giderek zorlaştığını belirterek, Almanya ve Belçika’daki seller ile Kuzey Amerika’daki ısı kubbesinin büyüklüğünü varsayım edemediklerini itiraf ediyorlar.

Mevcut hava durumu modellemesinin, bilgisayarların yaşanan hava olaylarının ciddiyetini yanlışsız biçimde yansıtacak kadar kuvvetli olmadığı için başarısız olduğuna inanıyorlar.

İngiltere Meteoroloji Dairesi’nin eski baş bilim insanı Prof. Dr. Dame Julia Slingo, daha evvel BBC’ye verdiği demeçte, “Aşırı olaylara yol açan temel fiziği yakalayan iklim modellerine kuantum sıçramasını sağlayacak memleketler arası bir merkeze gereksinimimiz var. Bunu kuramazsak, çok olayların yoğunluğunu/sıklığını ve bunların giderek daha evvel görülmemiş boyutlara ulaşmasını hafifçee almaya devam edeceğiz” demişti.

Kırılan her rekor iklim değişikliğiyle ilişkili değil

birebir vakitte, görülen her çok hava olayının iklim değişikliği ile ilişkilendirilemeyeceğinin de altı çiziliyor.

Örneğin 2013 yılında, İngiltere Meteoroloji Dairesi’nden araştırmacılar, Birleşik Krallık’ta 2007 ve 2012 yılları içinde görülen yağışlı yazların Kuzey Atlantik Okyanusu’ndaki sıcaklıklarda görülen doğal değişimlerle bağlı olduğu kararına vardı.

Güney Amerikalı araştırmacılar, 2019-2020’de dünyanın en büyük sulak alanları olan Pantanal’daki büyük orman yangınlarını tetikleyen çok kuraklığın temelinde bir daha doğal süreçlerin yattığını tespit etti.

Fakat, iklim değişikliğinin neticelerina ait araştırmalar yapan World Weather Attribution’a (WWA) bakılırsa, Kuzey Amerika’da bu yıl görülen sıcak hava dalgasıyla ilgili bu biçimde durumun olması pek mümkün değil.

WWA, rekor sıcaklıkların “tarihsel olarak gözlemlenen sıcaklık aralığının epey haricinde kaldığı” ve “gözlemlere ve modellemeye dayanarak, bölgede gözlemlenen en yüksek günlük sıcaklıklara yol açan hava dalgasının meydana gelmesinin insan olmadan neredeyse imkansız olduğunu” savunarak, bunun ardında iklim değişikliğinin yattığını belirtti.

WWA ayrıyeten, Almanya ve Belçika’da görülen su baskını ve selleri de incelemeye aldı. Bu araştırmanın sonuçlarının Ağustos ortasına kadar çıkması bekleniyor.

Araştırmayı yürüten bilim insanlarından Dr van Oldenborgh, “iklim değişikliğinin çok yağışları daha sıklaştırdığına” dair bilimsel bulgular olduğunu ve son birkaç yılda görülen olağanüstü hava olaylarının birçoklarında insan faaliyetlerinden kaynaklı iklim değişikliğinin tesirine dair ispatlar bulunduğunu söylemiş oldu.

İklim bilimindeki en son gelişmeleri yayımlayan İngiltere merkezli internet sitesi olan Carbon Brief de, bu yılın başlarında, 2020’dilk evvelki 20 yıl içerisinde dünya çapında görülen 405 olağanüstü hava olayı ve eğilimini inceleyen 350’den çok hakemli çalışmanın bir tahlilini yayınladı.

Bu olayların yaklaşık yüzde 70’inin insan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliği niçiniyle daha muhtemel yahut daha şiddetli olduğu tespit edildi.

Yale Üniversitesi’nin İklim İlişkileri bültenine de makaleler kaleme alan ABD’li meteorolog Jeff Masters, “Geçen ay yaşadığımız ve hepimizi şaşkına çeviren rekor sıcaklıkları görmek gerçeküstü ve duygusal olarak sarsıcıydı. Lakin bir iklim bilimcisi olarak ne yazık ki hiç de şaşırtan değildi” dedi. Yale

Masters, Harvard Üniversitesi iklim bilimcileri Paul Epstein ve James McCarthy’nin “iklim sistemi ortasındaki istikrarsızlık belirtilerini” inceledikleri 2004 tarihindeki makalelerine de gönderme yaptı.

Masters, “Bu makalede, ‘kaydadeğer ve cezalandırıcı sürprizleri’ birlikteinde getiren sistem hakkında ikazlarda bulundular. Kuzey Amerika’daki çok sıcaklar ve Temmuz’da Avrupa’da görülen seller bu tanıma harika bir biçimde uyuyor” diye konuştu.

‘Dünyanın muhtaçlığı olan harekete geçmek’

Dünyanın dört bir yanından iştirakçiler, COP26 Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı Kasım ayında İskoçya’da bir ortaya geliyor. Bu tepede, karbon emisyonlarını azaltma planları da ele alınacak.

Kimi bilim insanları ve siyasetçiler, global sıcaklık artış seviyesini 2 derecenin “gayet altında” ve 1,5 derece ile hudutlu tutma maksadı üzere yapılmış olan kimi taahhütlerin bu tepede bir daha gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyor.

Prof. Dr. Ramanathan, “Benim varsayımım, ne yaparsak yapalım, ısınmanın aşağı üst beş yıl ortasında yahut en geç 2030’a kadar 1,5C’ye ulaşacağı tarafında. Bu durum, yaklaşık 2040’a kadar devam edecek ve akabinde global ölçekte iklimle ilgili atılan adımların etkisinin görülmesiyle bu eğri de aşağı gerçek bükülmeye başlayacak. Artık harekete geçersek 2040 daha sonrası soğutmaya başlayabiliriz” diye konuştu.

Misal bir ikaz, BM’nin iklim değişikliği genel sekreteri Patricia Espinosa tarafınca bu hafta yenidenlandı.

Espinosa, “Rakamlar bize esasen nazaranmediğimiz daha neyi gösterebilir?” dedi ve G20 ülkelerinin güç ve etraf bakanlarının biraraya gelmeleri daveti yaptı.

Espinosa, “İstatistikler sel, orman yangınları, kuraklık, kasırga ve öteki ölümcül olaylar hakkında bize daha ne söyleyebilir ki? Sayılar ve istatistikler kıymet biçilemez. Lakin dünyanın şu anda her şeyden epey iklim aksiyonuna gereksinimi var” diye konuştu.
 
Üst