Alexandre Postel’in Gustave Flaubert’in 1875 yılında Concarneau’da geçirdiği devri anlatan biyografik romanı “Flaubert’in Bir Sonbaharı” Zeynep Büşra Bölükbaşı çevirisiyle Yapı Kredi Yayınları tarafınca yayımlandı. Kitap, biyografik çizginin ötesinde Flaubert’in psikolojisini ve yazma itkilerini irdeleyerek okuru “Konuksever Aziz Julien Söylencesi”nin yazılma sürecine de konuk etmekte.
Alexandre Postel, 1982 yılında Fransa’da doğdu. Gallimard Yayınları tarafınca 2013 yılında yayımlanan, yalnız ve sancılı bir hayat süren ideoloji profesörü Damien North’un bir anda pedofili suçlamasıyla tutuklanışını anlatarak görünen-görünmeyen çatışmasını ele aldığı romanı “Un homme effacé” ile Goncourt Birinci Kitap Mükafatını ve Landerneau Mükafatını aldı. Edebiyat öğretmeni olarak çalışan Postel, “Flaubert’in Bir Sonbaharı” kitabında realizm akımının öncülerinden olan Gustave Flaubert’in 1875 yılında Concarneau’da dostları Georges Pouchet ve Georges Pennetier ile geçirdiği devri anlatmakta.
Gustave Flaubert 1821 yılında Rouen’da doğdu. Birinci yazın denemelerini ergenlik çağında Rouen Koleji yıllarinde yapan müellif 1841 yılında Paris’te Hukuk Fakültesine yazıldı. Üniversitede yazmaya daha fazlaca odaklanan Flaubert sara nöbetleri sebebiyle öğretimini tamamlayamadı. 1846 yılında evvel babasını daha sonra da lohusalık humması yüzünden kız kardeşini kaybetti. Ona kalan miras yardımıyla hayatı boyunca hiç çalışmayan Flaubert hayatının odağına yazma hareketini koydu. Lakin her şeydilk evvel kendini bir Latin olarak tanımlıyordu. Latin tarifi yalnızca Batı’yı değil Doğu’yu da içine alan geniş bir medeniyetti. “Latin olmak tüm askeri birlikleri, imparatorları, prokonsülleri ile sonları Friglere, Fenikelilere ve Petra Arabia’sına dayanan ve daha isimleri ağza alınır alınmaz Flaubert’i kendinden geçiren Doğu’yu yaşamak, O’nu ortasında taşımak demekti.” (s.13) İtalya seyahatinden ilham alarak Aziz Antoine üzerine yazdığı metni yakın etrafı tarafınca beğenilmediği için, Latin medeniyetinin peşinde koşarak 1849-1851 yılları içinde dostu Maxime du Camp ile on sekiz ay sürecek bir Doğu seyahatine çıktı; Yunanistan, Osmanlı, Mısır, Suriye, Filistin, Tunus üzere ülkeleri gezdi. Maddi varlığının birçoklarını bu seyahate harcayan ve seyahatte frengiye yakalanan muharrir edebi manada isteğine ulaşmış ve “Salambo”yu özellikle Tunus seyahatinden daha sonra zihninde tasarlamıştır. Lakin ona asıl ününü kazandıracak yapıtı olan “Madam Bovary”yi de bir daha bu, aylar süren seyahat esnasında kurgulamaya başlamıştır. bu biçimdelikle seyahat biter bitmez yazmaya koyulan Flaubert 1857 yılında “Madam Bovary”yi, 1858 yılında iki aylık Kuzey Afrika seyahatinden daha sonra taslaklarını bitirmeye koyulduğu “Salambo”yu ise 1862 yılında yayımlamıştır. yıllardır taslak taslak kaleme aldığı “Duygusal Eğitim” de 1869 yılında okurla buluşmuştur. Görüldüğü üzere Flaubert gözlem-kurgu bağlantısına tartı vermiş, bir araştırmacı üzere titizlikle çalışarak yazmıştır. Lakin 1870’li senelerdan itibaren hem edebi manada birebir vakitte maddi manada zorluk çekmeye başlar zira babasının bıraktıkları tükenmiş, annesinin bıraktıkları kalmıştır. Ona hiç çalışmadan rahat rahat yaşama imkânı veren Deauville’deki çiftlik ise mektuplarını “Sevgili Yaşlı Tontonun” diye imzaladığı yeğeni Caroline’e aittir. Lakin, Caroline’in kocası iflasın eşiğine geldiği vakit kemer sıkmak gerekmiştir. Öte yandan edebi çalışmaları ilerlememekte bu yüzden de Flaubert içine düştüğü manevi ve edebi buhrandan çıkmak için ne yapacağını bilmemektedir. Aklında dostları gelir; birincinin Turgenyev’i görmeyi düşünür ama o daima seyahat halindedir, birebir vakitte “sevdiği hanımın isteklerine büsbütün boyun eğmiş olan Turgenyev”i tercih etmez. Onu Nohant’a davet eden George Sand’ı düşünür ancak onu da fazla “anne” bulur. “Flaubert ona daima karanlık niyetler içerisinde olduğunu ve ölmek istediğini söylemiş olduğinde Sand ona âlâ uyumasını, güzel yemesini, bilhassa de spor yapmasını salık veriyordu.” (s.11) Fakat bir daha de Sand’ın bir tavsiyesini dinleyerek Victor Hugo ile konuşmaya sarfiyat. Hugo’yu idealize eden ve onun hakkında berbat konuşulmasına gençliğinden beri asla müsaade etmeyen Flaubert için bu buluşma bir hayal kırıklığı niteliğindedir. Konuşacakları onca bahis varken yalnızca Goethe’den bahsetmiştir Hugo. “Eğer Victor Hugo’nun Rouen’ın rastgele bir burjuvasından daha güzel söyleyecek bir şeyi yoksa insan hayattan ne bekleyebilirdi ki?” (s.16) Üstelik üstadın, torunlarını eğlendirmek için ıstakoz bacağını kabuğuyla yemesi onda tuhaf bir his uyandırır. halbuki ıstakoz nevinden hayvanlar yakın vakitte ona arzuladığı ilhamı verecektir.
Sonuçta Flaubert, dostu Georges Pouchet’nin yanına Concarneau’ya gitmeye karar verir. Oraya vardığında Georges Pennetier de vardır. İsviçre Alplerinden, dağlardan, karlı orman havasından haz etmeyen Flaubert’e niye oraya gitmeyi istediğini soran yeğeni Caroline’e ise o bölgenin iklimini sevdiğini ve balık incelemesinden haz aldığını belirtmiştir:
“Flaubert orasının fazlaca hoş olduğunu söylemiş, iklimin Dieppe’den daha yumuşak, Arcachon’dan daha kuru olduğunu belirtip bunun sonlarını yatıştıracağını lisana getirmişti. ‘Hem’ diye eklemişti, ‘Pouchet’lerin oğlu var, onun tek tek balıkları incelemesini seyrederim, eğlenceli olur.’” (s.26)
tıpkı vakitte intihar etmeyi düşünen, maddi-manevi ıstırap çeken Flaubert orada sahiden sevinçli görünmektedir. Flaubert ve Pouchet’den yaklaşık yirmi sene, hatta daha fazla yaşayan Pennetier, müellifin orada pek sevinçli olduğunu nakleder. Postel ise Flaubert’in bu sevinçli halini onun deniz aşığı bulunmasına ve yüzmeyi epeyce sevmesine bağlar. Öte yandan iki bilim insanıyla beraberdir muharrir. Pennetier, Pouchet’nin babası üzere ona karşı olanların verdiği isimle “spontan nesil” tezini, yani ömrün formsuz organik husustan doğduğu fikrini benimsemiştir. Pouchet ise kurduğu büyük akvaryumda mütemadiyen balıkları, yumuşakçaları ve deniz hıyarına varana dek başka deniz canlılarını inceler. Flaubert’in ilgisini özellikle teşrih odasında gerçekleşen bu çalışmalar çeker:
“Pouchet’nin bilimsel aktiviteleri onun ilgisini çekiyordu, Pouchet’nin ömrüne imreniyor ve çok önemli bir halde onun yanında bulunarak varoluşuna yayılan faziletinden kendisine de bulaşacağını umuyordu.” (s.53)
Gerçekten bilimi “zihnin ulaştığı en yüksek noktalardan biri”, bilim insanlarını ise “insanların haklı olarak gururlanabileceği tek gerçek kahramanlar” olarak goren Flaubert’in realizmin öncü isimlerinden biri bulunmasına şaşmamalı. Öte yandan, bilim sevdasına ve hürmetine rağmen bilim-edebiyat farkının altını çizmeyi de ihmal etmez:
“Arzunun, iğrenmenin, şehvetin bu devasa gözüdönmüşlüğünü hiç bir mikroskop, hiç bir teşrih masası gün yüzüne çıkaramazdı. Onun bildiğini ne kedibalığının üreme organları, ne kalkan balığının hudut sistemi ne de deniz tavşanının parçalanmış etleri gösterebilirdi. Zira sadece sanat bunun sırrını elinde tutabilir, sadece sanat tıpkı kalp üzere atan, ağız dolusu kana bulanmış bu cümlelerle hayatın damarlarında nabız üzere ritim tutan çelişkilerinin şiddetini ve dönüşümlerinin gizemini lisana getirebilirdi.” (s.80)
bu biçimdelikle, hem George Sand’ın mektubundaki “yaşamı yumuşakçalardan öğren!” tavsiyesine uyan birebir vakitte bilimle edebiyatı kesin çizgilerle ayıran Flaubert, akvaryumda gördüğü kabuğunu değiştiren ıstakoz üzere olmak isteyerek bir daha Latin müktesebatına yönelir zira onun için “Modern olan her şey ortasında hayali bir Antikite, düşlenmiş bir Ortaçağ” barındırır. Bu doğrultuda bir Ortaçağ masalı olarak gördüğü Aziz Julien’in hikayesini niye bu vakit diliminde tasarladığı anlaşılabilir. Gerçekten Flaubert’in bu seyahatindeki tecrübelerine paralel olarak nihayetinde “Konuksever Aziz Julien Söylencesi” ismini alacak hikayesini nasıl kaleme aldığı da anlatılır. Flaubert, ağır yazan, daima değişiklik yapan, söz kelime, cümle cümle baş yoran bir müelliftir. Julien’in, ortasındaki acımasızlık yüzündilk evvel hayvanları, daha sonra anne-babasını öldürüp, akabinde tövbe edip inzivaya çekildikten daha sonra kayığına aldığı ve soğuktan donmaması için sarıldığı cüzamlı hastanın Hz. İsa’ya dönüşmesi kararı aziz mertebesine yükseldiği öyküdeki her öge üzerine ince ince çalışır. bu biçimdelikle okur, Flaubert’in edebi izleğine, üslubuna, sanata bakış açısına dair de bilgi sahibi olur.
Özetlemek gerekirse, Alexandre Postel’in yazdığı “Flaubert’in Bir Sonbaharı”, muharririn vefatından dört-beş sene evvelki sürecini bahis edinir. Okur kendini, bu süreçte her manada çıkmaza giren elli üç yaşındaki Flaubert’in zihninde bulur. Flaubert’in zihninde dolaşırken buhranlarından yazın sürecine, yazın sürecinden dost etrafına kadar bir fazlaca bilgi ediniriz. Bu bağlamda biyografik roman özellikleri taşıyan eser alternatif bir okumayla Flaubert’in poetikasını da satır ortalarında sunmuş olur. Ayrıyeten Postel, bu seyahatin daha sonrasına dair de bilgi vermeyi ihmal etmez. bu biçimdelikle sonbahar ilkbahara bağlanmıştır, desek yanlış olmaz zira son kısım olan 11. kısımda anlatılan merasimin tarihi 27 Nisan’dır.
“Flaubert yemek esnasında ona sorulan soruyu ve zihninden geçen tuhaf kanıyı bir sefer daha ziyaret etti. ‘İlham bana balıklardan gelmişti’ demek istemiş lakin yarım bırakmıştı.” (s.95)
Alexandre Postel, 1982 yılında Fransa’da doğdu. Gallimard Yayınları tarafınca 2013 yılında yayımlanan, yalnız ve sancılı bir hayat süren ideoloji profesörü Damien North’un bir anda pedofili suçlamasıyla tutuklanışını anlatarak görünen-görünmeyen çatışmasını ele aldığı romanı “Un homme effacé” ile Goncourt Birinci Kitap Mükafatını ve Landerneau Mükafatını aldı. Edebiyat öğretmeni olarak çalışan Postel, “Flaubert’in Bir Sonbaharı” kitabında realizm akımının öncülerinden olan Gustave Flaubert’in 1875 yılında Concarneau’da dostları Georges Pouchet ve Georges Pennetier ile geçirdiği devri anlatmakta.
Gustave Flaubert 1821 yılında Rouen’da doğdu. Birinci yazın denemelerini ergenlik çağında Rouen Koleji yıllarinde yapan müellif 1841 yılında Paris’te Hukuk Fakültesine yazıldı. Üniversitede yazmaya daha fazlaca odaklanan Flaubert sara nöbetleri sebebiyle öğretimini tamamlayamadı. 1846 yılında evvel babasını daha sonra da lohusalık humması yüzünden kız kardeşini kaybetti. Ona kalan miras yardımıyla hayatı boyunca hiç çalışmayan Flaubert hayatının odağına yazma hareketini koydu. Lakin her şeydilk evvel kendini bir Latin olarak tanımlıyordu. Latin tarifi yalnızca Batı’yı değil Doğu’yu da içine alan geniş bir medeniyetti. “Latin olmak tüm askeri birlikleri, imparatorları, prokonsülleri ile sonları Friglere, Fenikelilere ve Petra Arabia’sına dayanan ve daha isimleri ağza alınır alınmaz Flaubert’i kendinden geçiren Doğu’yu yaşamak, O’nu ortasında taşımak demekti.” (s.13) İtalya seyahatinden ilham alarak Aziz Antoine üzerine yazdığı metni yakın etrafı tarafınca beğenilmediği için, Latin medeniyetinin peşinde koşarak 1849-1851 yılları içinde dostu Maxime du Camp ile on sekiz ay sürecek bir Doğu seyahatine çıktı; Yunanistan, Osmanlı, Mısır, Suriye, Filistin, Tunus üzere ülkeleri gezdi. Maddi varlığının birçoklarını bu seyahate harcayan ve seyahatte frengiye yakalanan muharrir edebi manada isteğine ulaşmış ve “Salambo”yu özellikle Tunus seyahatinden daha sonra zihninde tasarlamıştır. Lakin ona asıl ününü kazandıracak yapıtı olan “Madam Bovary”yi de bir daha bu, aylar süren seyahat esnasında kurgulamaya başlamıştır. bu biçimdelikle seyahat biter bitmez yazmaya koyulan Flaubert 1857 yılında “Madam Bovary”yi, 1858 yılında iki aylık Kuzey Afrika seyahatinden daha sonra taslaklarını bitirmeye koyulduğu “Salambo”yu ise 1862 yılında yayımlamıştır. yıllardır taslak taslak kaleme aldığı “Duygusal Eğitim” de 1869 yılında okurla buluşmuştur. Görüldüğü üzere Flaubert gözlem-kurgu bağlantısına tartı vermiş, bir araştırmacı üzere titizlikle çalışarak yazmıştır. Lakin 1870’li senelerdan itibaren hem edebi manada birebir vakitte maddi manada zorluk çekmeye başlar zira babasının bıraktıkları tükenmiş, annesinin bıraktıkları kalmıştır. Ona hiç çalışmadan rahat rahat yaşama imkânı veren Deauville’deki çiftlik ise mektuplarını “Sevgili Yaşlı Tontonun” diye imzaladığı yeğeni Caroline’e aittir. Lakin, Caroline’in kocası iflasın eşiğine geldiği vakit kemer sıkmak gerekmiştir. Öte yandan edebi çalışmaları ilerlememekte bu yüzden de Flaubert içine düştüğü manevi ve edebi buhrandan çıkmak için ne yapacağını bilmemektedir. Aklında dostları gelir; birincinin Turgenyev’i görmeyi düşünür ama o daima seyahat halindedir, birebir vakitte “sevdiği hanımın isteklerine büsbütün boyun eğmiş olan Turgenyev”i tercih etmez. Onu Nohant’a davet eden George Sand’ı düşünür ancak onu da fazla “anne” bulur. “Flaubert ona daima karanlık niyetler içerisinde olduğunu ve ölmek istediğini söylemiş olduğinde Sand ona âlâ uyumasını, güzel yemesini, bilhassa de spor yapmasını salık veriyordu.” (s.11) Fakat bir daha de Sand’ın bir tavsiyesini dinleyerek Victor Hugo ile konuşmaya sarfiyat. Hugo’yu idealize eden ve onun hakkında berbat konuşulmasına gençliğinden beri asla müsaade etmeyen Flaubert için bu buluşma bir hayal kırıklığı niteliğindedir. Konuşacakları onca bahis varken yalnızca Goethe’den bahsetmiştir Hugo. “Eğer Victor Hugo’nun Rouen’ın rastgele bir burjuvasından daha güzel söyleyecek bir şeyi yoksa insan hayattan ne bekleyebilirdi ki?” (s.16) Üstelik üstadın, torunlarını eğlendirmek için ıstakoz bacağını kabuğuyla yemesi onda tuhaf bir his uyandırır. halbuki ıstakoz nevinden hayvanlar yakın vakitte ona arzuladığı ilhamı verecektir.
Sonuçta Flaubert, dostu Georges Pouchet’nin yanına Concarneau’ya gitmeye karar verir. Oraya vardığında Georges Pennetier de vardır. İsviçre Alplerinden, dağlardan, karlı orman havasından haz etmeyen Flaubert’e niye oraya gitmeyi istediğini soran yeğeni Caroline’e ise o bölgenin iklimini sevdiğini ve balık incelemesinden haz aldığını belirtmiştir:
“Flaubert orasının fazlaca hoş olduğunu söylemiş, iklimin Dieppe’den daha yumuşak, Arcachon’dan daha kuru olduğunu belirtip bunun sonlarını yatıştıracağını lisana getirmişti. ‘Hem’ diye eklemişti, ‘Pouchet’lerin oğlu var, onun tek tek balıkları incelemesini seyrederim, eğlenceli olur.’” (s.26)
tıpkı vakitte intihar etmeyi düşünen, maddi-manevi ıstırap çeken Flaubert orada sahiden sevinçli görünmektedir. Flaubert ve Pouchet’den yaklaşık yirmi sene, hatta daha fazla yaşayan Pennetier, müellifin orada pek sevinçli olduğunu nakleder. Postel ise Flaubert’in bu sevinçli halini onun deniz aşığı bulunmasına ve yüzmeyi epeyce sevmesine bağlar. Öte yandan iki bilim insanıyla beraberdir muharrir. Pennetier, Pouchet’nin babası üzere ona karşı olanların verdiği isimle “spontan nesil” tezini, yani ömrün formsuz organik husustan doğduğu fikrini benimsemiştir. Pouchet ise kurduğu büyük akvaryumda mütemadiyen balıkları, yumuşakçaları ve deniz hıyarına varana dek başka deniz canlılarını inceler. Flaubert’in ilgisini özellikle teşrih odasında gerçekleşen bu çalışmalar çeker:
“Pouchet’nin bilimsel aktiviteleri onun ilgisini çekiyordu, Pouchet’nin ömrüne imreniyor ve çok önemli bir halde onun yanında bulunarak varoluşuna yayılan faziletinden kendisine de bulaşacağını umuyordu.” (s.53)
Gerçekten bilimi “zihnin ulaştığı en yüksek noktalardan biri”, bilim insanlarını ise “insanların haklı olarak gururlanabileceği tek gerçek kahramanlar” olarak goren Flaubert’in realizmin öncü isimlerinden biri bulunmasına şaşmamalı. Öte yandan, bilim sevdasına ve hürmetine rağmen bilim-edebiyat farkının altını çizmeyi de ihmal etmez:
“Arzunun, iğrenmenin, şehvetin bu devasa gözüdönmüşlüğünü hiç bir mikroskop, hiç bir teşrih masası gün yüzüne çıkaramazdı. Onun bildiğini ne kedibalığının üreme organları, ne kalkan balığının hudut sistemi ne de deniz tavşanının parçalanmış etleri gösterebilirdi. Zira sadece sanat bunun sırrını elinde tutabilir, sadece sanat tıpkı kalp üzere atan, ağız dolusu kana bulanmış bu cümlelerle hayatın damarlarında nabız üzere ritim tutan çelişkilerinin şiddetini ve dönüşümlerinin gizemini lisana getirebilirdi.” (s.80)
bu biçimdelikle, hem George Sand’ın mektubundaki “yaşamı yumuşakçalardan öğren!” tavsiyesine uyan birebir vakitte bilimle edebiyatı kesin çizgilerle ayıran Flaubert, akvaryumda gördüğü kabuğunu değiştiren ıstakoz üzere olmak isteyerek bir daha Latin müktesebatına yönelir zira onun için “Modern olan her şey ortasında hayali bir Antikite, düşlenmiş bir Ortaçağ” barındırır. Bu doğrultuda bir Ortaçağ masalı olarak gördüğü Aziz Julien’in hikayesini niye bu vakit diliminde tasarladığı anlaşılabilir. Gerçekten Flaubert’in bu seyahatindeki tecrübelerine paralel olarak nihayetinde “Konuksever Aziz Julien Söylencesi” ismini alacak hikayesini nasıl kaleme aldığı da anlatılır. Flaubert, ağır yazan, daima değişiklik yapan, söz kelime, cümle cümle baş yoran bir müelliftir. Julien’in, ortasındaki acımasızlık yüzündilk evvel hayvanları, daha sonra anne-babasını öldürüp, akabinde tövbe edip inzivaya çekildikten daha sonra kayığına aldığı ve soğuktan donmaması için sarıldığı cüzamlı hastanın Hz. İsa’ya dönüşmesi kararı aziz mertebesine yükseldiği öyküdeki her öge üzerine ince ince çalışır. bu biçimdelikle okur, Flaubert’in edebi izleğine, üslubuna, sanata bakış açısına dair de bilgi sahibi olur.
Özetlemek gerekirse, Alexandre Postel’in yazdığı “Flaubert’in Bir Sonbaharı”, muharririn vefatından dört-beş sene evvelki sürecini bahis edinir. Okur kendini, bu süreçte her manada çıkmaza giren elli üç yaşındaki Flaubert’in zihninde bulur. Flaubert’in zihninde dolaşırken buhranlarından yazın sürecine, yazın sürecinden dost etrafına kadar bir fazlaca bilgi ediniriz. Bu bağlamda biyografik roman özellikleri taşıyan eser alternatif bir okumayla Flaubert’in poetikasını da satır ortalarında sunmuş olur. Ayrıyeten Postel, bu seyahatin daha sonrasına dair de bilgi vermeyi ihmal etmez. bu biçimdelikle sonbahar ilkbahara bağlanmıştır, desek yanlış olmaz zira son kısım olan 11. kısımda anlatılan merasimin tarihi 27 Nisan’dır.
“Flaubert yemek esnasında ona sorulan soruyu ve zihninden geçen tuhaf kanıyı bir sefer daha ziyaret etti. ‘İlham bana balıklardan gelmişti’ demek istemiş lakin yarım bırakmıştı.” (s.95)