Çeviri: Özgür His Sakin
Isabel Allende’nin amcası, Şili’nin eski Cumhurbaşkanı Salvador Allende’ydi. General Pinochet’nin faşist darbesinde yalnızca Şili değil, Allende ailesi de ağır bedeller ödedi. Genç bayan, fırtınalı bir hayat sürdü. Sürgünlüğünde evvel gazetecilikle, akabinde edebiyatla tanıştı. 1982’de birinci romanı ‘Ruhlar Evi’ ile dünyaca tanınan bir müellif oldu. Hala hayatta olan muharrirler içinde İspanyolca’da en epey okunan muharrir olan Isabel Allende, bu ay ortasında dünya lansmanını yapacak olan yeni romanında İspanyol gribinden günümüze sarsıcı iki büyük salgını anlatıyor.
Allende, 1942 yılında Peru’nun başşehri Lima’da doğmuş, birkaç yıl daha sonra ailesi Şili’ye göç etmişti. Amcası Salvador Allende’nin 1973’te öldürülmesinden daha sonra ailesiyle bir arada Venezuela’ya sığındı. 17 yaşında gazeteciliğe başladı. çabucak sonrasında San Francisco’ya yerleşti. 1982’de yayımlanan birinci romanı ‘Ruhlar Konutu’nu, 1984’te ‘Aşktan ve Gölgeden’, 1985’te ‘Eva Luna’ isimli romanları, 1989’da ‘Eva Luna Anlatıyor’ isimli hikaye kitabı izledi. ‘Sonsuz Düzen’ isimli romanı 1991’de, ‘Paula’ 1994’te, ‘Kaderin Kızı’ 1999’da, ‘Sararmış Bir Fotoğraf’ 2000’de, ‘Yüreğimdeki Ülkem’ 2003’te yayımlandı. ‘Canavarlar Kenti’, ‘Altın Ejder Krallığı’ ve ‘Pigmeler Ormanı’ isimli romanlardan oluşan gençlik üçlemesini kaleme aldı. Gerçekçi bir anlatım ve siyasal bir yaklaşım ile büyülü gerçekçiliğin gerçeküstücü geleneğini ustalıkla kaynaştıran Isabel Allende’ye yakıştırılan sıfatların başında, ”Büyülü gerçekliğin Latin Kraliçesi” geliyor.
Kitapları 42 lisana çevrilen, 75 milyon satan, birçoğu sinemaya da uyarlanan Allende, dünyanın en epey satan müelliflerinin başında geliyor. Bu yıl 80 yaşına girecek olan Isabel Allende, okurlarını üzmedi ve yeni romanı ‘Violeta’yı kaleme aldı. 25 Ocak 2022’de dünya lansmanı yapılacak olan romanda Allende, İspanyol gribinin yaşandığı 1920’lerden Covid-19 pandemisi ve 2020’lere uzanan bir kıssa anlatıyor bu kere.
Yeni romanı ‘Violeta’nın yayınlanacak olması niçiniyle dünya basınına söyleşiler veren müellif, The Guardian gazetesinin 15 Ocak 2022 tarihindeki sayısında kendisiyle yapılan röportajda, Şili’de Aralık ayında yapılan devlet başkanlığı seçimlerini de yorumladı. 1970’lerde amcası Salvador Allende’nin zaferinden neredeyse yarım asır daha sonra bir daha bir sosyalist adayın, Gabriel Boric’in kazanmasına dair şu yorumu yaptı Allende: “Seçim sonuçlarını duyar duymaz kendimi keyifli hissettim. Yeni lider çeşitlilik, adalet ve her kısmı kucaklama konusunda duymak istediklerimin tümünü söz etti. çabucak hemen 35 yaşında, neredeyse torunum yaşında. Sonunda gençleri işin başında görmek inanılmaz memnunluk veriyor.”
Isabel Allende, The Guardian’ın sorularını yanıtladı.
Yeni romanınız ‘Violeta’ya nasıl başladınız?
Covid-19 salgını öncesinde annemi kaybettiğim devirde kimi fikirler oluşmuştu başımda. Annem 1920 doğumluydu. O senelerda İspanyol gribi Latin Amerika’ya da ulaşmıştı. ötürüsıyla öykünün bir salgınla başlayıp, bugün bir öteki salgınla kapanması epey doğal geldi. hiç bir vakit yazarken rastgele bir planım yahut bildiri korkum hiç olmadı.
‘BİRİLERİNE BAĞIMLI YAŞIYORSAN ORADA FEMİNİZMDEN BAHSEDEMEYİZ’
Öykünün saklı kahramanı anneniz mi?
Violeta, annemle birebir toplumsal sınıftan ve hayattan gelen biri. Okurların birden fazla romanın Şili’de geçtiğini anlayacaktır. Annem, en az romanın kahramanı Violeta kadar hoş, yetenekli, ileriyi bakılırsan bir bayandı lakin Violeta’nın tam tersine, annem bağımlı bir bayandı. Romanın kahramanı ise kendi hayatını kazanan özgür biri. Kendi kendinin gerisinde duramıyorsan ve birilerine bağımlı yaşıyorsan orada feminizmden bahsedemeyiz. Zira bu durumda senin hayatın için kararları diğerleri alıyordur. Annem biraz bu biçimde bir bayandı. Violeta ise tam aykırısı oldu.
‘Violeta’, bir mektup roman. ‘Ruhlar Evi’ de büyükbabanıza yazdığınız bir mektuptan doğmuştu. Âlâ bir mektup müellifi olduğunuz söylenebilir mi?
Anneme yazardım. O da senelerca her gün bana yazdı. Oğlum, bu mektupları dijital ortama aktarmak için kolları sıvadığında gördük ki konutta annemden gelmiş olan yaklaşık 24 bin mektup var. Her şey, tüm hayatı o mektuplardaydı. Doğal benim ömrüm da. Annem artık yanımda değil, ömrümün kaydını tutacak kimse yok artık. Tahminen bu yüzden günlerin fazlaca süratli geçtiğini duyumsuyorum.
Violeta, Isabel Allende, 400 syf., 2022.
Pandemide neler yaptınız?
bir epeyce şey. Son iki yıl ortasında kurgu dışı bir feminist kitap olan ‘bayanın Ruhu’nu (The Soul of a Woman) yazdım. ‘Violeta’yı bitirdim. Mültecileri husus alan, 2023’te basılacak bir roman daha yazdım. Bütün muharrirlerin istek ettiği üç şeye sahip olduğum şanslıyım herbiçimde; sessizlik, yalnızlık ve vakit.
‘ÖFKELİYDİM ZİRA DÜNYA HİÇ ADİL DEĞİLDİ’
‘bayanın Ruhu’nda, feminizm sözcüğünün manasını bilmeden feminist olduğunuzu söylemiş olduniz.
Evet, bir kız çocuğu olarak dünyaya gelmek, bir epey insan üzere, benim için pek de avantajlı olmadı. Bunun ayırdına çok erken yaşlarda
varmıştım. hem de toplumsal adaletsizlikle de tanışmıştım. Öfkeliydim zira dünya hiç adil değildi.
Adaletsizlik sizi hala öfkelendiriyor bu biçimde?
olağan olarak, bu biçimdelar duyduğum öfke hala içimde mevcut. Kendimi olabildiğince sakin tutmaya çalışıyorum.
Sizce feminist hareketin çabucak hemen tamamlamadığı en kıymetli misyon ne?
Patriyarkayı tepetaklak etmek. Adım adım ve sabırla ilerliyoruz. Bana sorarsanız tempo fazlaca ağır ve sanırım ben bu değişimi goremem. Lakin eninde sonunda kesinlikle olacak.
‘KURGU DEĞİLSE İNGİLİZCE YAZIYORUM LAKİN KURGUYSA İSPANYOLCA OLMAK ZORUNDA’
ABD’de yaşıyorsunuz. İngilizce yaşamak, İspanyolca yazmak nasıl bir şey?
kimi vakit İspanyolca konuşmayı unuttuğum oluyor çünkü birtakım şeyler yalnızca İngilizce söylendiğinde manalı. Kurgu değilse İngilizce yazıyorum fakat kurguysa İspanyolca olmak zorunda. Zira kurgu organik bir biçimde akan bir şey. Güya daha epey beyninizle değil de midenizle alakalı.
Son evliliğinizden beklentileriniz neler? (Isabel Allende, üç kere evlendi. 27 yıl süren ikinci evliliğini 2015’te bitmiş olduren muharrir son evliliğini ise yaklaşık 2 yıl evvel tam 77 yaşındayken, Roger Cukras ile yaptı.)
Benim üzere geç yaşta bir daha evlendiğinizde ağır bir bagajı birlikteinizde taşıyorsunuz. 77 yaşına gelmiş birinden evlenmesini bekler misiniz? Lakin oldu işte. Adamcağız beni radyoda dinlemiş ve aşık olmuş. Evlenmemizin tek sebebi onun evlilik sorununa hayli fazla değer vermesiydi. Ancak en son bomba eşimin 7 yaşındaki torunundan geldi. Ufaklık bir gün kütüphanedeki bakılırsavliye Isabel Allende’yi tanıyıp tanımadığını sormuş. bakılırsavli ”Evet tanıyorum” demiş, ”Bazı kitaplarını okudum”. Bizimki duraksamış ve kütüphaneciye şöyleki demiş; ”Biliyor musun, o benim büyükbabamla yatıyor!”
Kitaplarınızı 8 Ocak’ta yazmaya başlıyorsunuz, niye?
Bu, hayatımın fazlaca karmaşık bir devrinde büsbütün batıl inançlarla verdiğim bir karardı, daha sonradan kural üzere hayatıma yerleşti. Yalnızca o da değil, yeni bir kitap yazmaya oturduğumda kendime bir fincan adaçayı yapar, mumları yakar ve tüm gün oda kapısını kapalı fiyatım. Dışarı çıktığımda bir bakarım ki mail kutum dolmuş, birilerinden çiçekler gelmiş, dostlarım bana portakallı çikolata yollamış. İşte bunlar bana güç ve sevinç katar.
‘EVDE ASLA KİTAP BİRİKTİRMEM’
Kitap biriktir misiniz?
Birilerine veririm, meskende asla biriktirmem. Bugüne kadar sakladığım tek kitap 10 yaşındayken üvey babamın ikram ettiği ‘Shakespeare’in Tüm Eserleri’ oldu.
Okumadığınız için kendinizi suçladığınız bir klasik var mı?
‘Karamazov Kardeşler’ sanırım. Okurken sıkıldım.
Çocukken nasıl bir okurdunuz?
Benim vaktimde televizyon yoktu. Radyo dinlemek yayınların avam olduğu sebebi öne sürülerek, büyükbabam tarafınca yasaklanmıştı. Sinemaya da hiç gitmedim. Bu niçinle âlâ bir kitap okuru oldum. Büyürken daima yalnız ve kızgındım. Her şeyden kaçmak için kitaplara sığındım.
Isabel Allende’nin amcası, Şili’nin eski Cumhurbaşkanı Salvador Allende’ydi. General Pinochet’nin faşist darbesinde yalnızca Şili değil, Allende ailesi de ağır bedeller ödedi. Genç bayan, fırtınalı bir hayat sürdü. Sürgünlüğünde evvel gazetecilikle, akabinde edebiyatla tanıştı. 1982’de birinci romanı ‘Ruhlar Evi’ ile dünyaca tanınan bir müellif oldu. Hala hayatta olan muharrirler içinde İspanyolca’da en epey okunan muharrir olan Isabel Allende, bu ay ortasında dünya lansmanını yapacak olan yeni romanında İspanyol gribinden günümüze sarsıcı iki büyük salgını anlatıyor.
Allende, 1942 yılında Peru’nun başşehri Lima’da doğmuş, birkaç yıl daha sonra ailesi Şili’ye göç etmişti. Amcası Salvador Allende’nin 1973’te öldürülmesinden daha sonra ailesiyle bir arada Venezuela’ya sığındı. 17 yaşında gazeteciliğe başladı. çabucak sonrasında San Francisco’ya yerleşti. 1982’de yayımlanan birinci romanı ‘Ruhlar Konutu’nu, 1984’te ‘Aşktan ve Gölgeden’, 1985’te ‘Eva Luna’ isimli romanları, 1989’da ‘Eva Luna Anlatıyor’ isimli hikaye kitabı izledi. ‘Sonsuz Düzen’ isimli romanı 1991’de, ‘Paula’ 1994’te, ‘Kaderin Kızı’ 1999’da, ‘Sararmış Bir Fotoğraf’ 2000’de, ‘Yüreğimdeki Ülkem’ 2003’te yayımlandı. ‘Canavarlar Kenti’, ‘Altın Ejder Krallığı’ ve ‘Pigmeler Ormanı’ isimli romanlardan oluşan gençlik üçlemesini kaleme aldı. Gerçekçi bir anlatım ve siyasal bir yaklaşım ile büyülü gerçekçiliğin gerçeküstücü geleneğini ustalıkla kaynaştıran Isabel Allende’ye yakıştırılan sıfatların başında, ”Büyülü gerçekliğin Latin Kraliçesi” geliyor.
Kitapları 42 lisana çevrilen, 75 milyon satan, birçoğu sinemaya da uyarlanan Allende, dünyanın en epey satan müelliflerinin başında geliyor. Bu yıl 80 yaşına girecek olan Isabel Allende, okurlarını üzmedi ve yeni romanı ‘Violeta’yı kaleme aldı. 25 Ocak 2022’de dünya lansmanı yapılacak olan romanda Allende, İspanyol gribinin yaşandığı 1920’lerden Covid-19 pandemisi ve 2020’lere uzanan bir kıssa anlatıyor bu kere.
Yeni romanı ‘Violeta’nın yayınlanacak olması niçiniyle dünya basınına söyleşiler veren müellif, The Guardian gazetesinin 15 Ocak 2022 tarihindeki sayısında kendisiyle yapılan röportajda, Şili’de Aralık ayında yapılan devlet başkanlığı seçimlerini de yorumladı. 1970’lerde amcası Salvador Allende’nin zaferinden neredeyse yarım asır daha sonra bir daha bir sosyalist adayın, Gabriel Boric’in kazanmasına dair şu yorumu yaptı Allende: “Seçim sonuçlarını duyar duymaz kendimi keyifli hissettim. Yeni lider çeşitlilik, adalet ve her kısmı kucaklama konusunda duymak istediklerimin tümünü söz etti. çabucak hemen 35 yaşında, neredeyse torunum yaşında. Sonunda gençleri işin başında görmek inanılmaz memnunluk veriyor.”
Isabel Allende, The Guardian’ın sorularını yanıtladı.
Yeni romanınız ‘Violeta’ya nasıl başladınız?
Covid-19 salgını öncesinde annemi kaybettiğim devirde kimi fikirler oluşmuştu başımda. Annem 1920 doğumluydu. O senelerda İspanyol gribi Latin Amerika’ya da ulaşmıştı. ötürüsıyla öykünün bir salgınla başlayıp, bugün bir öteki salgınla kapanması epey doğal geldi. hiç bir vakit yazarken rastgele bir planım yahut bildiri korkum hiç olmadı.
‘BİRİLERİNE BAĞIMLI YAŞIYORSAN ORADA FEMİNİZMDEN BAHSEDEMEYİZ’
Öykünün saklı kahramanı anneniz mi?
Violeta, annemle birebir toplumsal sınıftan ve hayattan gelen biri. Okurların birden fazla romanın Şili’de geçtiğini anlayacaktır. Annem, en az romanın kahramanı Violeta kadar hoş, yetenekli, ileriyi bakılırsan bir bayandı lakin Violeta’nın tam tersine, annem bağımlı bir bayandı. Romanın kahramanı ise kendi hayatını kazanan özgür biri. Kendi kendinin gerisinde duramıyorsan ve birilerine bağımlı yaşıyorsan orada feminizmden bahsedemeyiz. Zira bu durumda senin hayatın için kararları diğerleri alıyordur. Annem biraz bu biçimde bir bayandı. Violeta ise tam aykırısı oldu.
‘Violeta’, bir mektup roman. ‘Ruhlar Evi’ de büyükbabanıza yazdığınız bir mektuptan doğmuştu. Âlâ bir mektup müellifi olduğunuz söylenebilir mi?
Anneme yazardım. O da senelerca her gün bana yazdı. Oğlum, bu mektupları dijital ortama aktarmak için kolları sıvadığında gördük ki konutta annemden gelmiş olan yaklaşık 24 bin mektup var. Her şey, tüm hayatı o mektuplardaydı. Doğal benim ömrüm da. Annem artık yanımda değil, ömrümün kaydını tutacak kimse yok artık. Tahminen bu yüzden günlerin fazlaca süratli geçtiğini duyumsuyorum.
Violeta, Isabel Allende, 400 syf., 2022.
Pandemide neler yaptınız?
bir epeyce şey. Son iki yıl ortasında kurgu dışı bir feminist kitap olan ‘bayanın Ruhu’nu (The Soul of a Woman) yazdım. ‘Violeta’yı bitirdim. Mültecileri husus alan, 2023’te basılacak bir roman daha yazdım. Bütün muharrirlerin istek ettiği üç şeye sahip olduğum şanslıyım herbiçimde; sessizlik, yalnızlık ve vakit.
‘ÖFKELİYDİM ZİRA DÜNYA HİÇ ADİL DEĞİLDİ’
‘bayanın Ruhu’nda, feminizm sözcüğünün manasını bilmeden feminist olduğunuzu söylemiş olduniz.
Evet, bir kız çocuğu olarak dünyaya gelmek, bir epey insan üzere, benim için pek de avantajlı olmadı. Bunun ayırdına çok erken yaşlarda
varmıştım. hem de toplumsal adaletsizlikle de tanışmıştım. Öfkeliydim zira dünya hiç adil değildi.
Adaletsizlik sizi hala öfkelendiriyor bu biçimde?
olağan olarak, bu biçimdelar duyduğum öfke hala içimde mevcut. Kendimi olabildiğince sakin tutmaya çalışıyorum.
Sizce feminist hareketin çabucak hemen tamamlamadığı en kıymetli misyon ne?
Patriyarkayı tepetaklak etmek. Adım adım ve sabırla ilerliyoruz. Bana sorarsanız tempo fazlaca ağır ve sanırım ben bu değişimi goremem. Lakin eninde sonunda kesinlikle olacak.
‘KURGU DEĞİLSE İNGİLİZCE YAZIYORUM LAKİN KURGUYSA İSPANYOLCA OLMAK ZORUNDA’
ABD’de yaşıyorsunuz. İngilizce yaşamak, İspanyolca yazmak nasıl bir şey?
kimi vakit İspanyolca konuşmayı unuttuğum oluyor çünkü birtakım şeyler yalnızca İngilizce söylendiğinde manalı. Kurgu değilse İngilizce yazıyorum fakat kurguysa İspanyolca olmak zorunda. Zira kurgu organik bir biçimde akan bir şey. Güya daha epey beyninizle değil de midenizle alakalı.
Son evliliğinizden beklentileriniz neler? (Isabel Allende, üç kere evlendi. 27 yıl süren ikinci evliliğini 2015’te bitmiş olduren muharrir son evliliğini ise yaklaşık 2 yıl evvel tam 77 yaşındayken, Roger Cukras ile yaptı.)
Benim üzere geç yaşta bir daha evlendiğinizde ağır bir bagajı birlikteinizde taşıyorsunuz. 77 yaşına gelmiş birinden evlenmesini bekler misiniz? Lakin oldu işte. Adamcağız beni radyoda dinlemiş ve aşık olmuş. Evlenmemizin tek sebebi onun evlilik sorununa hayli fazla değer vermesiydi. Ancak en son bomba eşimin 7 yaşındaki torunundan geldi. Ufaklık bir gün kütüphanedeki bakılırsavliye Isabel Allende’yi tanıyıp tanımadığını sormuş. bakılırsavli ”Evet tanıyorum” demiş, ”Bazı kitaplarını okudum”. Bizimki duraksamış ve kütüphaneciye şöyleki demiş; ”Biliyor musun, o benim büyükbabamla yatıyor!”
Kitaplarınızı 8 Ocak’ta yazmaya başlıyorsunuz, niye?
Bu, hayatımın fazlaca karmaşık bir devrinde büsbütün batıl inançlarla verdiğim bir karardı, daha sonradan kural üzere hayatıma yerleşti. Yalnızca o da değil, yeni bir kitap yazmaya oturduğumda kendime bir fincan adaçayı yapar, mumları yakar ve tüm gün oda kapısını kapalı fiyatım. Dışarı çıktığımda bir bakarım ki mail kutum dolmuş, birilerinden çiçekler gelmiş, dostlarım bana portakallı çikolata yollamış. İşte bunlar bana güç ve sevinç katar.
‘EVDE ASLA KİTAP BİRİKTİRMEM’
Kitap biriktir misiniz?
Birilerine veririm, meskende asla biriktirmem. Bugüne kadar sakladığım tek kitap 10 yaşındayken üvey babamın ikram ettiği ‘Shakespeare’in Tüm Eserleri’ oldu.
Okumadığınız için kendinizi suçladığınız bir klasik var mı?
‘Karamazov Kardeşler’ sanırım. Okurken sıkıldım.
Çocukken nasıl bir okurdunuz?
Benim vaktimde televizyon yoktu. Radyo dinlemek yayınların avam olduğu sebebi öne sürülerek, büyükbabam tarafınca yasaklanmıştı. Sinemaya da hiç gitmedim. Bu niçinle âlâ bir kitap okuru oldum. Büyürken daima yalnız ve kızgındım. Her şeyden kaçmak için kitaplara sığındım.