1947 yılında doğan Stephen King, yazdığı her kitapla kendini ve yeteneğini bir daha ispat eden bir müellif. Yazdığı dehşet dolu kitaplar kadar, üretkenliğiyle de isminden oldukcaça kelam ettiren King’in yeni kitabı ‘Kan var ise’ geçtiğimiz günlerde raflardaki yerini aldı. Gökçe Yavaş’ın çevirdiği, Altın Kitaplar etiketine sahip olan ‘Kan var ise’, King’in öteki kitaplarını aratmayacak ölçüde tansiyon dolu.
King’in meslek sürecini ve edebiyata olan yaklaşımını anlattığı ‘Yazma Sanatı’ isimli kitabında, isminin kaygıyla, tansiyonla anılmasına dair söylemiş oldukleri çok manidardır.
“Bana niye bu stilde şeyleri yazmaya karar verdiğimi sorduklarında, sorunun verebileceğim rastgele bir yanıttan daha açıklayıcı olduğunu düşünürüm. Sorunun ortasında, şekerlerin ortasındaki sakızımsı şey üzere, yazının müellifi değil de muharririn yazıyı denetim ettiği var iseyımı var. Önemli ve kendini adamış bir muharrir yazdıklarına, bir yatırımcının çeşitli stoklara en âlâ dönüşü sağlayacağını düşündüklerini seçerek paha biçtiği üzere kıymet biçemez. O denli olabilseydi basılan her roman oldukcasatar olurdu ve bir düzine kadar ‘isim yapmış büyük yazar’a büyük paralar ödenmezdi (bu da yayıncıların pek güzeline giderdi).
DÖRT UZUN HİKAYE
Dört uzun hikayeden oluşan ‘Kan var ise’daki hikayeler sırasıyla şöyle: “Bay Harrigan’ın Telefonu”, “Chuck’ın yaşamı”, “Kan var ise” ve “Sıçan”.
“Bay Harrigan’ın Telefonu” isimli hikaye, küçük bir kasabada geçer. Kasabanın ileri gelenlerinden ve hem de en zengini olan Bay Harrigan, kilisede görüp söyleminden etkilendiği Craig isimli dokuz yaşındaki çocuğun meskenine gelerek, onun haftanın belirli saatlerinde kendisine kitap okumasını ister, bunun karşılığında da ona para ödeyeceğini söyler ve Craig şayet bahçe bakımı üzere ufak tefek işler de yapacak olursa, bunların parasını da ayrıyeten vereceğini belirtir. Craig küçük yaşta bulunmasına karşın, babasının takviyesiyle ve üniversite parasını biriktirmek için işi kabul eder, lakin asıl istediği şey piyasaya birinci defa çıkmış olan iPhone’lardan bir tane almaktır.
Craig’in bu isteği, Bay Harrigan’ın sürpriziyle gerçekleşince, Craig, onun da kendine bir telefon alması gerektiğini söyler. İlerleyen günlerde kitap okuma seansları devam ederken, Bay Harrigan vefat eder. Cenazesinde onu son kere görmek isteyen Craig’se gayriihtiyari olarak adamın telefonunu tabutuna koyar ve hikaye bu biçimdelikle ivme kazanır: Craig dertleşmek gayesiyle ne vakit arayıp ona sesli ileti bıraksa, toprağın üstünde tuhaf şeyler olmaya başlar.
“Chuck’ın yaşamı” isimli hikayede vakit kurgusu geriye gerçek işlemektedir. Neredeyse bütün irtibat araçlarının çöktüğü bir atmosferle başlar her şey ve bu kıyametin sebebi her sayfada derinleşerek temellenmeye başlar.
Kan var ise, Stephen King, Mütercim: Gökçe Yavaş, 432 syf., Altın Kitaplar, 2021.
Aslında her şey Chuck’la alakalıdır. Hikayedeki reklam panosunda yazan “39 MÜKEMMEL YIL! TEŞEKKÜRLER CHUCK!” cümlesi kabaca her şeyi özetler. aslına bakarsanız King de “Chuck’ın yaşamı”nı bu cümle üzerine kurduğunu söyler. Pano yazısı ve yazının gerisindeki hayat, tabiri caizse kıyamete atılan birinci adımdır.
“Söyleyebileceğim şu, her vakit, her birimizin -âlemin kral ve kraliçelerinden Waffle House’da bulaşık yıkayan adamlara ve otoyol motellerinde çarşaf değiştiren bayanlara kadar- içimizde bütün dünyayı taşıdığımızı düşünmüşümdür,” der King, bu hikaye hakkında.
Kitaba ismini de veren bir öteki hikaye “Kan var ise”, bir dedektiflik hikayesidir aslında. Hikayenin temel kahramanı Finders Dedektiflik Ajansı’na bağlı çalışan Holly Gibney ismindeki biridir. Bilen bilir; Gibney, King’in birkaç kitabında daha yer verdiği bir karakterdir. Bay Mercedes’te küçük bir yan karakter olarak yaratılmasına karşın onun tesirinden kurtulamayan King, Gibney’nin “ilk yalnız macerasını” bu hikayeyle başlatır. Gibney’i giderek daha epeyce sevmeye başlayan King okurlarının, bir Gibney romanı beklentisi ortasında olduklarını da söylemek gerek.
“Kan var ise haber de vardır!” sloganından yola çıkarak kurulan hikayeyi yaklaşık on yıldır başında gezdiren King şunları söyler:
“Bazı televizyon muhabirlerinin, vahim faciaların olay mahallinde her vakit tam vaktinde hazır bulunduğunu fark ettim: uçak kazaları, silahlı ataklar, terörist hücumları, ünlülerin vefatları. Bu öyküler neredeyse her vakit lokal ve ulusal haberlerde yer alıyor. Bu işin ortasındaki herkes şu kuralı bilir: ‘Kan var ise haber de vardır.’ Kıssayı şimdiye dek yazmadım zira birisinin televizyon muhabiri kılığına girmiş, günahsızların kanıyla yaşayan doğaüstü varlığın izini yakalaması gerekiyordu. Bu kişinin kim olacağını bulamıyordum. daha sonra 2018 kasım ayında bu sorunun yanıtının en başından beri önümde olduğunu fark ettim: Olağan ki Holly Gibney.”
Kitabın son hikayesi olan “Sıçan”daysa münzevi bir müellifin tansiyon ve hırs dolu kıssasına odaklanırız. Kısa hikayeler yazarak ortalama bir meslek inşa etmiş olan Drew Larson, fazlaca uzun vakittir uğraşmasına karşın bir roman yazmayı becerememektedir. Bu his belirli bir noktadan daha sonra o denli bir hal alır ki, Larson tası tarağı toplayıp orman ortasındaki bir kulübeye yerleşir ve burada sessiz sakin biçimde romanını yazıp geri dönmeyi hayal eder. Lakin işler pek da onun istediği biçimde ilerlemez.
Larson “yazar tıkanıklığı” yaşamaktadır. Yazdığı hiç bir şeyi beğenmez. O an karşısına bir sıçan çıkar ve sevdiği birinin mevti karşılığında güzel bir şeyler yazmaya başlayabileceğini söyler. Goethe’nin ‘Faust’unu da çağrıştıran bu uğursuz muahede, pek olağan bir dizi endişeyi da birlikteinde getirirken, Drew’i iç çatışmalarıyla baş başa bırakır.
DÖRT PROJE
Kabaca değerlendirirsek; King’in aşina olduğumuz fantastik endişe dünyasına yeni eklenen bu hikayelerde iş bir daha dönüp dolaşıp insanların zaaflarına dayanır. Hikaye karakterleri yalnızca “bilinmeze” karşı değil, beraberinde kendilerine de karşı gayret ederler. Bu gayret vakit zaman fizikî bir gizem halini aldığı üzere, vakit zaman da içsel bir arayış biçiminde kendini aşikâr eder. King her ikisini de ustalıkla harmanlayarak karşımıza çıkarken merak hissini hiç düşürmez.
Bu ortada başka King kitaplarında olduğu üzere, bu kitabın da film/dizi haklarının fazlacatan satıldığını söylemek gerek. Play Tuşu’nda yer alan habere bakılırsa dört hikaye de dört farklı proje için fazlacatan seçildi: “Bay Harrigan’ın Telefonu”, Ryan Murphy ve Blumhouse paydaşlığıyla Netflix’te; “Kan var ise” ise HBO tarafınca “The Outsider”ın yeni dönem kıssasında karşımızda olacak; “Chuck’ın yaşamı”, Darren Aronofsky’nin; “Sıçan” ise Ben Tarzlar imzasıyla çekilecek diye belirtiliyor.
Umarız yakın vakitte bunları izleme talihine da erişiriz. Son kelamı bir daha ‘Yazma Sanatı’ına, bir daha King’e bırakalım:
“İster geleneksek ister çağdaş yazarsınız. İçine sıçtığım, isterseniz zıddından ya da boya kalemleriyle fotoğraf yaparak yazarsınız. Fakat nasıl yazarsanız yazın, ne yazdığınızı ve ne kadar âlâ yazdığınızı sorgulamanız gereken bir an gelecek. Bence yeterli bir kıssa ya da roman, o işin makul derecede okur dostu olduğundan emin hissetmiyorsanız, çalışma odanızın kapısından dışarı çıkmamalı… Canınızın istediği her lanet şeyi deneyin, ne kadar sıkıcılıkta ne kadar olağan ya da acayip olursa olsun. İşe yarıyorsa ne âlâ. Yaramıyorsa atın gitsin. Sevdiyseniz bile atın. Sör Arthur Quiller-Couch bir kezinde, ‘Sevdiklerinizi öldürün,’ demiş. Haklıymış.”
King’in meslek sürecini ve edebiyata olan yaklaşımını anlattığı ‘Yazma Sanatı’ isimli kitabında, isminin kaygıyla, tansiyonla anılmasına dair söylemiş oldukleri çok manidardır.
“Bana niye bu stilde şeyleri yazmaya karar verdiğimi sorduklarında, sorunun verebileceğim rastgele bir yanıttan daha açıklayıcı olduğunu düşünürüm. Sorunun ortasında, şekerlerin ortasındaki sakızımsı şey üzere, yazının müellifi değil de muharririn yazıyı denetim ettiği var iseyımı var. Önemli ve kendini adamış bir muharrir yazdıklarına, bir yatırımcının çeşitli stoklara en âlâ dönüşü sağlayacağını düşündüklerini seçerek paha biçtiği üzere kıymet biçemez. O denli olabilseydi basılan her roman oldukcasatar olurdu ve bir düzine kadar ‘isim yapmış büyük yazar’a büyük paralar ödenmezdi (bu da yayıncıların pek güzeline giderdi).
DÖRT UZUN HİKAYE
Dört uzun hikayeden oluşan ‘Kan var ise’daki hikayeler sırasıyla şöyle: “Bay Harrigan’ın Telefonu”, “Chuck’ın yaşamı”, “Kan var ise” ve “Sıçan”.
“Bay Harrigan’ın Telefonu” isimli hikaye, küçük bir kasabada geçer. Kasabanın ileri gelenlerinden ve hem de en zengini olan Bay Harrigan, kilisede görüp söyleminden etkilendiği Craig isimli dokuz yaşındaki çocuğun meskenine gelerek, onun haftanın belirli saatlerinde kendisine kitap okumasını ister, bunun karşılığında da ona para ödeyeceğini söyler ve Craig şayet bahçe bakımı üzere ufak tefek işler de yapacak olursa, bunların parasını da ayrıyeten vereceğini belirtir. Craig küçük yaşta bulunmasına karşın, babasının takviyesiyle ve üniversite parasını biriktirmek için işi kabul eder, lakin asıl istediği şey piyasaya birinci defa çıkmış olan iPhone’lardan bir tane almaktır.
Craig’in bu isteği, Bay Harrigan’ın sürpriziyle gerçekleşince, Craig, onun da kendine bir telefon alması gerektiğini söyler. İlerleyen günlerde kitap okuma seansları devam ederken, Bay Harrigan vefat eder. Cenazesinde onu son kere görmek isteyen Craig’se gayriihtiyari olarak adamın telefonunu tabutuna koyar ve hikaye bu biçimdelikle ivme kazanır: Craig dertleşmek gayesiyle ne vakit arayıp ona sesli ileti bıraksa, toprağın üstünde tuhaf şeyler olmaya başlar.
“Chuck’ın yaşamı” isimli hikayede vakit kurgusu geriye gerçek işlemektedir. Neredeyse bütün irtibat araçlarının çöktüğü bir atmosferle başlar her şey ve bu kıyametin sebebi her sayfada derinleşerek temellenmeye başlar.
Kan var ise, Stephen King, Mütercim: Gökçe Yavaş, 432 syf., Altın Kitaplar, 2021.
Aslında her şey Chuck’la alakalıdır. Hikayedeki reklam panosunda yazan “39 MÜKEMMEL YIL! TEŞEKKÜRLER CHUCK!” cümlesi kabaca her şeyi özetler. aslına bakarsanız King de “Chuck’ın yaşamı”nı bu cümle üzerine kurduğunu söyler. Pano yazısı ve yazının gerisindeki hayat, tabiri caizse kıyamete atılan birinci adımdır.
“Söyleyebileceğim şu, her vakit, her birimizin -âlemin kral ve kraliçelerinden Waffle House’da bulaşık yıkayan adamlara ve otoyol motellerinde çarşaf değiştiren bayanlara kadar- içimizde bütün dünyayı taşıdığımızı düşünmüşümdür,” der King, bu hikaye hakkında.
Kitaba ismini de veren bir öteki hikaye “Kan var ise”, bir dedektiflik hikayesidir aslında. Hikayenin temel kahramanı Finders Dedektiflik Ajansı’na bağlı çalışan Holly Gibney ismindeki biridir. Bilen bilir; Gibney, King’in birkaç kitabında daha yer verdiği bir karakterdir. Bay Mercedes’te küçük bir yan karakter olarak yaratılmasına karşın onun tesirinden kurtulamayan King, Gibney’nin “ilk yalnız macerasını” bu hikayeyle başlatır. Gibney’i giderek daha epeyce sevmeye başlayan King okurlarının, bir Gibney romanı beklentisi ortasında olduklarını da söylemek gerek.
“Kan var ise haber de vardır!” sloganından yola çıkarak kurulan hikayeyi yaklaşık on yıldır başında gezdiren King şunları söyler:
“Bazı televizyon muhabirlerinin, vahim faciaların olay mahallinde her vakit tam vaktinde hazır bulunduğunu fark ettim: uçak kazaları, silahlı ataklar, terörist hücumları, ünlülerin vefatları. Bu öyküler neredeyse her vakit lokal ve ulusal haberlerde yer alıyor. Bu işin ortasındaki herkes şu kuralı bilir: ‘Kan var ise haber de vardır.’ Kıssayı şimdiye dek yazmadım zira birisinin televizyon muhabiri kılığına girmiş, günahsızların kanıyla yaşayan doğaüstü varlığın izini yakalaması gerekiyordu. Bu kişinin kim olacağını bulamıyordum. daha sonra 2018 kasım ayında bu sorunun yanıtının en başından beri önümde olduğunu fark ettim: Olağan ki Holly Gibney.”
Kitabın son hikayesi olan “Sıçan”daysa münzevi bir müellifin tansiyon ve hırs dolu kıssasına odaklanırız. Kısa hikayeler yazarak ortalama bir meslek inşa etmiş olan Drew Larson, fazlaca uzun vakittir uğraşmasına karşın bir roman yazmayı becerememektedir. Bu his belirli bir noktadan daha sonra o denli bir hal alır ki, Larson tası tarağı toplayıp orman ortasındaki bir kulübeye yerleşir ve burada sessiz sakin biçimde romanını yazıp geri dönmeyi hayal eder. Lakin işler pek da onun istediği biçimde ilerlemez.
Larson “yazar tıkanıklığı” yaşamaktadır. Yazdığı hiç bir şeyi beğenmez. O an karşısına bir sıçan çıkar ve sevdiği birinin mevti karşılığında güzel bir şeyler yazmaya başlayabileceğini söyler. Goethe’nin ‘Faust’unu da çağrıştıran bu uğursuz muahede, pek olağan bir dizi endişeyi da birlikteinde getirirken, Drew’i iç çatışmalarıyla baş başa bırakır.
DÖRT PROJE
Kabaca değerlendirirsek; King’in aşina olduğumuz fantastik endişe dünyasına yeni eklenen bu hikayelerde iş bir daha dönüp dolaşıp insanların zaaflarına dayanır. Hikaye karakterleri yalnızca “bilinmeze” karşı değil, beraberinde kendilerine de karşı gayret ederler. Bu gayret vakit zaman fizikî bir gizem halini aldığı üzere, vakit zaman da içsel bir arayış biçiminde kendini aşikâr eder. King her ikisini de ustalıkla harmanlayarak karşımıza çıkarken merak hissini hiç düşürmez.
Bu ortada başka King kitaplarında olduğu üzere, bu kitabın da film/dizi haklarının fazlacatan satıldığını söylemek gerek. Play Tuşu’nda yer alan habere bakılırsa dört hikaye de dört farklı proje için fazlacatan seçildi: “Bay Harrigan’ın Telefonu”, Ryan Murphy ve Blumhouse paydaşlığıyla Netflix’te; “Kan var ise” ise HBO tarafınca “The Outsider”ın yeni dönem kıssasında karşımızda olacak; “Chuck’ın yaşamı”, Darren Aronofsky’nin; “Sıçan” ise Ben Tarzlar imzasıyla çekilecek diye belirtiliyor.
Umarız yakın vakitte bunları izleme talihine da erişiriz. Son kelamı bir daha ‘Yazma Sanatı’ına, bir daha King’e bırakalım:
“İster geleneksek ister çağdaş yazarsınız. İçine sıçtığım, isterseniz zıddından ya da boya kalemleriyle fotoğraf yaparak yazarsınız. Fakat nasıl yazarsanız yazın, ne yazdığınızı ve ne kadar âlâ yazdığınızı sorgulamanız gereken bir an gelecek. Bence yeterli bir kıssa ya da roman, o işin makul derecede okur dostu olduğundan emin hissetmiyorsanız, çalışma odanızın kapısından dışarı çıkmamalı… Canınızın istediği her lanet şeyi deneyin, ne kadar sıkıcılıkta ne kadar olağan ya da acayip olursa olsun. İşe yarıyorsa ne âlâ. Yaramıyorsa atın gitsin. Sevdiyseniz bile atın. Sör Arthur Quiller-Couch bir kezinde, ‘Sevdiklerinizi öldürün,’ demiş. Haklıymış.”