Erhan Yılmaz
Marmara Üniversitesi Gazetecilik Kısmı Bilişim Anabilim Dalı’ndan mezun olan Kenan Başaran, meslek hayatına 1995’te Hayat Radyo’da muhabir olarak başladı. Eylül 2005’te girdiği Referans gazetesinde editörlük ve futbol iktisadı üzerine köşe yazarlığının yanı sıra tahlil, haber ve söyleşiler yapan Başaran, Ekim 2010’da takımına katıldığı Radikal gazetesinde editör ve spor müellifi olarak mesleğini sürdürdü. Akabinde 2013 yılında Hürriyet gazetesinde editörlük ve müelliflik yapan Başaran’ın 2019 yılında işine sendikal faaliyetten ötürü son verildi.
Kenan Başaran
2020’den itibaren Ajansspor’un genel yayın direktörlüğünü üstlenirken, Radyospor’da da programlar yapan gazeteci, muharrir Kenan Başaran’ın, 2012’de ‘Arkadan Müdahale’ isimli birinci kitabını yayımlandı. 2013’te TSYD Özgür Yazı Kısmı Üçüncülük Ödülü’nün sahibi olan Başaran, ‘Sivas-Kayseri’ isimli ikinci kitabıyla da 2017 TSYD Yılın Spor Kitabı Ödülü’nü kazandı.
Kenan Başaran’ın son olarak efsane futbolcu Metin Kurt’un hayat kıssasını ve gayretini anlattığı ‘Metin Kurt: İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu’ isimli yeni kitabı Dayanak Yayınları tarafınca yayımlandı. Başaran’la kitabını ve Metin Kurt’un sendikal uğraşını konuştuk.
Metin Kurt, demek futbolda sendikal uğraş demek. ‘Metin Kurt: İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu’ kitabınız da bunu mu anlatıyor?
Metin Kurt’un düşlerini ve gerçeklerini anlatıyorum diyebilirim. Çocukluğundan ortamızdan ayrılmasına kadar… Ailesi, okul hayatı, futbola başlaması, oynadığı gruplar, futbol daha sonrası teknik yöneticilik, dergicilik, müelliflik, siyaset ve sendika çalışmaları… Tüm bunları anlatırken de memlekette olup bitenleri de hafifçeten art planda vermeye çalıştım.
‘METİN KURT DENİLİNCE YALNIZCA SENDİKAL UĞRAŞI ANLATILDI’
Aile ömrünü da anlattığınızı söylemiş olduniz. Metin Kurt’un öteki yüzüne de ışık tutuyorsunuz değil mi?
Evet, Metin Kurt denilince yalnızca sendikal uğraşı anlatıldı. O da daima bu soruya yanıt verdi. Ancak bir de bizim üzere günlük hayat gailesi olan, sevgili yapmış, evlenmiş, barklanmış, para kazanmış yahut kaybetmiş bir insan var. Mümkün mertebe özel hayatından da kesitler sundum. Aile bağları, evlilikleri ve çocuklarını da anlattım…
Biraz bu manada tanıtabilir misiniz Metin Kurt’u?
Kalabalık ve birbirine epey bağlı bir aileden geliyor. Babası celepçilik yapan bir tüccar, annesi konut bayanı. 7 kardeşler, 3 kız, 4 erkek… Metin üzere başka üç ağabeyi de futbolda hayli becerili fakat Metin haricinde yalnızca en büyük ağabey İsmail profesyonel oluyor. İsmail Kurt, hem Galatasaray hem Fenerbahçe forması giyen ulusal de bir oyuncu. Tarihe de Fenerbahçe efsanelerinden biri olarak geçmiştir.
Metin, liseden itibaren ailenin reisliğine soyunur. Futboldan para kazanınca da bu rolü güçlenir. hayatı boyunca 4 evlilik yapıyor. Üçü de farklı eşlerden üç erkek çocuğu oluyor. Kitapta, çocuklarıyla ilgili dramatik bir kısım var. Üç çocuğu bir ortaya gelebilmiş değil. Yalnızca en büyük oğlu Yiğitle, ikinci oğlu Yağız birbirlerini görüyor ancak onlar da yıllar daha sonra kendileri randevulaşarak birbirine sarılabiliyor. Kitapta ayrıntılıca anlattım.
‘METİN KURT, İFLAH OLMAZ BİR DON KİŞOT’
Pekala Metin Kurt niye yalnız kalıyor ihtilal atağında?
Metin Kurt’un futboldaki sol çabası tahminen de Türkiye’deki biroldukca öncü devrimcinin de hikayesidir. Bir kez devrimciler fazlaca optimisttir. Bu iyimserliğin gerçeklikten kopartma üzere tehlikesi de vardır. Bu noktada insan düşünmeden edemiyor: Gerçekçi olup, bu toplumdan bir şey olmaz demek mi yoksa, hayalperestliğe de savrulsan, toplumun değişebileceğine inanmak ve çabaya devam etmek mi? Metin, ikinciyi seçenlerden. Bu manada o da iflah olmaz bir Don Kişot… Don Kişot bir tabir olarak boşunalık manasına evrilmiştir. Yani pek tavsiye edilmez. halbuki, bugün de kötü biçimde Don Kişot’lara gereksinimimiz var. Hayal etmek ve tutkuyla peşinden gitmek manasında…
Metin Kurt – İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu, Kenan Başaran, 224 syf., Dayanak Yayınları, 2021.
Metin Kurt, Galatasaray’dayken ağırlaştırdığı sendikal faaliyet içerisinde, yol ayrımlarında daima yalnız bırakılıyor. örneğin ulusal ekip kampında bildiri yayınlanıyor, iki saat daha sonra arkadaşları korkup imzalarını geri çekiyor yahut Galatasaray’da antrenmanı boykot sonucu alınıyor lakin bir daha arkadaşları cayıyor. O ise, tek başına da kalsa, her kezinde mağlubiyete uğrasa da Beckett’in öğüdünü tutuyor ve bir daha deniyor, bir daha deniyor…
Teknik yönetici olarak da, yayıncı olarak da daima yalnız kalıyor.
Şöhretli bir futbolcuyken Metin Kurt nasıl politik bir figüre dönüşüyor?
Feodal ancak haktan yana, haksızlıktan zayıftan yana olmayı öğütleyen bir babanın evladı. Babasının hayata dair tavrı, öğrenilmiş bir bilgi olarak zihnine işliyor. Altay’a gittiğinde buhrana düşüyor. Ailesinden birinci sefer başka kalmanın getirdiği ferdi bir badire. Adapte olamaz ve Altay’da yeterli bir periyot de geçiremez. daha sonra PTT’ye transfer olur ve Ankara’ya sarfiyat. Biraz daha olgunlaşsa da burada da ortasında bir boşluk duyumsar. Eksik bir şey vardır lakin ne? Evvel dine yönelir, birkaç kitap karıştırır lakin bir süre daha sonra bu da ortasındaki boşluğu doldurmaz. daha sonra ekibin malzemecisinin telkiniyle romanlar okumaya koyulur. Birinci okuduğu, daha doğrusu okumaya çalıştığı kitap ‘Sefiller’ olur. Fakat kopya çeken öğrenci başıyla biraz baştan biraz ortadan biraz sondan okuyarak çıkar malzemecinin karşısına… Alışılmış hilesi ortaya çıkar ve fırça yer. Bunu kendine yediremez ve okumaya koyulur. PTT’de teknik yönetici Tamer Güney de tesirli olur. Güney, soyunma odasında felsefecilerden alıntı yapan bir aydın hocadır. İlerleyen vakit içinderda Veysel Atayman ile tanışınca daha şuurlu bir okuma rayına girer.
Sendikal gayreti nasıl seyrediyor Metin Kurt’un?
Artık evvel bir yanlışı düzeltmek lazım. Beşerler futbolda sendikal çabayı Metin Kurt ile başlatıyor. halbuki 60’lardan beri bir futbolcular sendikası var. Metin de bu sendikaya üye oluyor. Lakin Metin vakit içinde bu sendikayı beğenmiyor. Bir menajerlik ofisi üzere çalıştığını, tüm atletleri kapsayan, endüstriyelleşme sürecine giren spora bakılırsa tavır almadığını düşünüyor. Metin Kurt için futbol artık bir iş kolu olmuştur. Futbolcular da bu iş kolunda oyun oynayarak bir gösteri yapıyor. Gösterinin da seyircisi taraftar. Bir nevi müşteri. Ve bu müşterinin verdiği fiyat de patron yani kulübün kasasına giriyor. bu biçimde bir emekçi olarak futbolcu, hakkını sonuna kadar almalıdır. Mevcut sendikayı yetersiz bulduğu için Amatör Atletler Derneği ismiyle farklı bir örgütlenmeye giriyorlar. Bunun ortasında büyük kulüplerden çok sayıda futbolcu oluyor. Dernek sendikadan daha aktif hareket ediyor.
‘SENDİKAYI İLAN EDECEKLERİ GÜNDE DARBE OLUR’
Bu dernek sendikalaşıyor mu pekala?
Şenol Güneş’ten Eser Özaltındere’sine kadar hayli sayıda futbolcunun üye olduğu dernek, sendikalaşma sonucu alır. Çalışmaları da tamamlar. Metin Kurt ve daha sonradan ve yıllar daha sonra DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümetinde spor bakanlığı da yapacak Fikret Ünlü, Ankara’da sendikayı ilan etmek üzere açıklama yapacakken 12 Eylül Darbesi olur. Sendikayı ilan edecekleri günde darbe olur yani… Metin Kurt, daha sonra o sendikasını 2009’da kurar ancak kısa mühlet daha sonra ayrılır, fikri niçinlerle. Ardından bir sendika daha kurar lakin istediği üzere tabanda istediği örgütlenmeyi gerçekleştiremez.
niye pekala?
Metin Kurt evvela yalnızca futbolcu bazında düşünmüyor. Tüm spor branşlarında sendikal faaliyet yürütmek istiyor. Önceliği de taban. Yani üst seviye futbol yıldızlarıyla örgütlenmek onun önceliği değil. Tabandan tavana… Lakin gerek maddi yetersizlikler gerekse de -ki daha belirleyici olan bu- sportmenlerin ilgi göstermemesi, şuurlu davranmaması onun sendikal uğraşını başarısız kılar.
‘EMEĞİN SÖMÜRÜSÜ ARTARAK DEVAM EDİYOR’
Günümüzde sendikaya, yeni bir Metin Kurt’a gereksinim yok mu?
Kapitalizmin başşehri ABD’de spor bizden çok daha yaygın, hayli daha başarılı ve hayli daha yararlı. Lakin orada sendika yahut eşanlamlı birlik var. ABD’de var ise, bizde bin kez olmak zorunda zira burada emeğin sömürüsü artarak devam ediyor. Sıkıntı üst liglerdeki oyuncuların çıkarı problemi değil. Toptan da yalnızca bir kar sorunu değildir. Sorun, ister oyun deyin ister dal her her neyse… Eşit olmak, kelam sahibi olmak. Oyunun kurallarının belirlenmesinde taraf olmak.
Pandemi süreci Metin Kurt’un çabasının haklılığını bir defa daha teyit etti. Metin Kurt’un eski ekip arkadaşı olan Fatih Terim, pandeminin başında maçlar oynatılınca “Bizim hiç bir kelam hakkımız yok, bize soran yok. Bizim canımız can değil mi” diyerek isyan etti. Aslında bu zımnen sendikasızlığın isyanıydı. Evet pandemide artık bir dal olan spor, ne olursa olsun gösteri devam etmeli diyerek sporun çarklarını döndürdü. Sportmenler da buna itaat etmek zorunda kaldı. Öteki yandan her geçen gün sportmenlerin iş yükü artıyor. FIFA, 2 yılda Dünya Kupası istiyor. Yani 7 gün 24 saat 365 gün açık bir spor fabrikası isteniyor. Bu yeni tertipte atletlerin da örgütlenip, ana aktörü oldukları oyunda kelam sahibi olması gerekiyor. Yani yüzlerini Metin Kurt’un uğraşına dönmeliler.
Marmara Üniversitesi Gazetecilik Kısmı Bilişim Anabilim Dalı’ndan mezun olan Kenan Başaran, meslek hayatına 1995’te Hayat Radyo’da muhabir olarak başladı. Eylül 2005’te girdiği Referans gazetesinde editörlük ve futbol iktisadı üzerine köşe yazarlığının yanı sıra tahlil, haber ve söyleşiler yapan Başaran, Ekim 2010’da takımına katıldığı Radikal gazetesinde editör ve spor müellifi olarak mesleğini sürdürdü. Akabinde 2013 yılında Hürriyet gazetesinde editörlük ve müelliflik yapan Başaran’ın 2019 yılında işine sendikal faaliyetten ötürü son verildi.
Kenan Başaran
2020’den itibaren Ajansspor’un genel yayın direktörlüğünü üstlenirken, Radyospor’da da programlar yapan gazeteci, muharrir Kenan Başaran’ın, 2012’de ‘Arkadan Müdahale’ isimli birinci kitabını yayımlandı. 2013’te TSYD Özgür Yazı Kısmı Üçüncülük Ödülü’nün sahibi olan Başaran, ‘Sivas-Kayseri’ isimli ikinci kitabıyla da 2017 TSYD Yılın Spor Kitabı Ödülü’nü kazandı.
Kenan Başaran’ın son olarak efsane futbolcu Metin Kurt’un hayat kıssasını ve gayretini anlattığı ‘Metin Kurt: İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu’ isimli yeni kitabı Dayanak Yayınları tarafınca yayımlandı. Başaran’la kitabını ve Metin Kurt’un sendikal uğraşını konuştuk.
Metin Kurt, demek futbolda sendikal uğraş demek. ‘Metin Kurt: İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu’ kitabınız da bunu mu anlatıyor?
Metin Kurt’un düşlerini ve gerçeklerini anlatıyorum diyebilirim. Çocukluğundan ortamızdan ayrılmasına kadar… Ailesi, okul hayatı, futbola başlaması, oynadığı gruplar, futbol daha sonrası teknik yöneticilik, dergicilik, müelliflik, siyaset ve sendika çalışmaları… Tüm bunları anlatırken de memlekette olup bitenleri de hafifçeten art planda vermeye çalıştım.
‘METİN KURT DENİLİNCE YALNIZCA SENDİKAL UĞRAŞI ANLATILDI’
Aile ömrünü da anlattığınızı söylemiş olduniz. Metin Kurt’un öteki yüzüne de ışık tutuyorsunuz değil mi?
Evet, Metin Kurt denilince yalnızca sendikal uğraşı anlatıldı. O da daima bu soruya yanıt verdi. Ancak bir de bizim üzere günlük hayat gailesi olan, sevgili yapmış, evlenmiş, barklanmış, para kazanmış yahut kaybetmiş bir insan var. Mümkün mertebe özel hayatından da kesitler sundum. Aile bağları, evlilikleri ve çocuklarını da anlattım…
Biraz bu manada tanıtabilir misiniz Metin Kurt’u?
Kalabalık ve birbirine epey bağlı bir aileden geliyor. Babası celepçilik yapan bir tüccar, annesi konut bayanı. 7 kardeşler, 3 kız, 4 erkek… Metin üzere başka üç ağabeyi de futbolda hayli becerili fakat Metin haricinde yalnızca en büyük ağabey İsmail profesyonel oluyor. İsmail Kurt, hem Galatasaray hem Fenerbahçe forması giyen ulusal de bir oyuncu. Tarihe de Fenerbahçe efsanelerinden biri olarak geçmiştir.
Metin, liseden itibaren ailenin reisliğine soyunur. Futboldan para kazanınca da bu rolü güçlenir. hayatı boyunca 4 evlilik yapıyor. Üçü de farklı eşlerden üç erkek çocuğu oluyor. Kitapta, çocuklarıyla ilgili dramatik bir kısım var. Üç çocuğu bir ortaya gelebilmiş değil. Yalnızca en büyük oğlu Yiğitle, ikinci oğlu Yağız birbirlerini görüyor ancak onlar da yıllar daha sonra kendileri randevulaşarak birbirine sarılabiliyor. Kitapta ayrıntılıca anlattım.
‘METİN KURT, İFLAH OLMAZ BİR DON KİŞOT’
Pekala Metin Kurt niye yalnız kalıyor ihtilal atağında?
Metin Kurt’un futboldaki sol çabası tahminen de Türkiye’deki biroldukca öncü devrimcinin de hikayesidir. Bir kez devrimciler fazlaca optimisttir. Bu iyimserliğin gerçeklikten kopartma üzere tehlikesi de vardır. Bu noktada insan düşünmeden edemiyor: Gerçekçi olup, bu toplumdan bir şey olmaz demek mi yoksa, hayalperestliğe de savrulsan, toplumun değişebileceğine inanmak ve çabaya devam etmek mi? Metin, ikinciyi seçenlerden. Bu manada o da iflah olmaz bir Don Kişot… Don Kişot bir tabir olarak boşunalık manasına evrilmiştir. Yani pek tavsiye edilmez. halbuki, bugün de kötü biçimde Don Kişot’lara gereksinimimiz var. Hayal etmek ve tutkuyla peşinden gitmek manasında…
Metin Kurt – İhtilal Atağında Yalnız Bir Futbolcu, Kenan Başaran, 224 syf., Dayanak Yayınları, 2021.
Metin Kurt, Galatasaray’dayken ağırlaştırdığı sendikal faaliyet içerisinde, yol ayrımlarında daima yalnız bırakılıyor. örneğin ulusal ekip kampında bildiri yayınlanıyor, iki saat daha sonra arkadaşları korkup imzalarını geri çekiyor yahut Galatasaray’da antrenmanı boykot sonucu alınıyor lakin bir daha arkadaşları cayıyor. O ise, tek başına da kalsa, her kezinde mağlubiyete uğrasa da Beckett’in öğüdünü tutuyor ve bir daha deniyor, bir daha deniyor…
Teknik yönetici olarak da, yayıncı olarak da daima yalnız kalıyor.
Şöhretli bir futbolcuyken Metin Kurt nasıl politik bir figüre dönüşüyor?
Feodal ancak haktan yana, haksızlıktan zayıftan yana olmayı öğütleyen bir babanın evladı. Babasının hayata dair tavrı, öğrenilmiş bir bilgi olarak zihnine işliyor. Altay’a gittiğinde buhrana düşüyor. Ailesinden birinci sefer başka kalmanın getirdiği ferdi bir badire. Adapte olamaz ve Altay’da yeterli bir periyot de geçiremez. daha sonra PTT’ye transfer olur ve Ankara’ya sarfiyat. Biraz daha olgunlaşsa da burada da ortasında bir boşluk duyumsar. Eksik bir şey vardır lakin ne? Evvel dine yönelir, birkaç kitap karıştırır lakin bir süre daha sonra bu da ortasındaki boşluğu doldurmaz. daha sonra ekibin malzemecisinin telkiniyle romanlar okumaya koyulur. Birinci okuduğu, daha doğrusu okumaya çalıştığı kitap ‘Sefiller’ olur. Fakat kopya çeken öğrenci başıyla biraz baştan biraz ortadan biraz sondan okuyarak çıkar malzemecinin karşısına… Alışılmış hilesi ortaya çıkar ve fırça yer. Bunu kendine yediremez ve okumaya koyulur. PTT’de teknik yönetici Tamer Güney de tesirli olur. Güney, soyunma odasında felsefecilerden alıntı yapan bir aydın hocadır. İlerleyen vakit içinderda Veysel Atayman ile tanışınca daha şuurlu bir okuma rayına girer.
Sendikal gayreti nasıl seyrediyor Metin Kurt’un?
Artık evvel bir yanlışı düzeltmek lazım. Beşerler futbolda sendikal çabayı Metin Kurt ile başlatıyor. halbuki 60’lardan beri bir futbolcular sendikası var. Metin de bu sendikaya üye oluyor. Lakin Metin vakit içinde bu sendikayı beğenmiyor. Bir menajerlik ofisi üzere çalıştığını, tüm atletleri kapsayan, endüstriyelleşme sürecine giren spora bakılırsa tavır almadığını düşünüyor. Metin Kurt için futbol artık bir iş kolu olmuştur. Futbolcular da bu iş kolunda oyun oynayarak bir gösteri yapıyor. Gösterinin da seyircisi taraftar. Bir nevi müşteri. Ve bu müşterinin verdiği fiyat de patron yani kulübün kasasına giriyor. bu biçimde bir emekçi olarak futbolcu, hakkını sonuna kadar almalıdır. Mevcut sendikayı yetersiz bulduğu için Amatör Atletler Derneği ismiyle farklı bir örgütlenmeye giriyorlar. Bunun ortasında büyük kulüplerden çok sayıda futbolcu oluyor. Dernek sendikadan daha aktif hareket ediyor.
‘SENDİKAYI İLAN EDECEKLERİ GÜNDE DARBE OLUR’
Bu dernek sendikalaşıyor mu pekala?
Şenol Güneş’ten Eser Özaltındere’sine kadar hayli sayıda futbolcunun üye olduğu dernek, sendikalaşma sonucu alır. Çalışmaları da tamamlar. Metin Kurt ve daha sonradan ve yıllar daha sonra DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümetinde spor bakanlığı da yapacak Fikret Ünlü, Ankara’da sendikayı ilan etmek üzere açıklama yapacakken 12 Eylül Darbesi olur. Sendikayı ilan edecekleri günde darbe olur yani… Metin Kurt, daha sonra o sendikasını 2009’da kurar ancak kısa mühlet daha sonra ayrılır, fikri niçinlerle. Ardından bir sendika daha kurar lakin istediği üzere tabanda istediği örgütlenmeyi gerçekleştiremez.
niye pekala?
Metin Kurt evvela yalnızca futbolcu bazında düşünmüyor. Tüm spor branşlarında sendikal faaliyet yürütmek istiyor. Önceliği de taban. Yani üst seviye futbol yıldızlarıyla örgütlenmek onun önceliği değil. Tabandan tavana… Lakin gerek maddi yetersizlikler gerekse de -ki daha belirleyici olan bu- sportmenlerin ilgi göstermemesi, şuurlu davranmaması onun sendikal uğraşını başarısız kılar.
‘EMEĞİN SÖMÜRÜSÜ ARTARAK DEVAM EDİYOR’
Günümüzde sendikaya, yeni bir Metin Kurt’a gereksinim yok mu?
Kapitalizmin başşehri ABD’de spor bizden çok daha yaygın, hayli daha başarılı ve hayli daha yararlı. Lakin orada sendika yahut eşanlamlı birlik var. ABD’de var ise, bizde bin kez olmak zorunda zira burada emeğin sömürüsü artarak devam ediyor. Sıkıntı üst liglerdeki oyuncuların çıkarı problemi değil. Toptan da yalnızca bir kar sorunu değildir. Sorun, ister oyun deyin ister dal her her neyse… Eşit olmak, kelam sahibi olmak. Oyunun kurallarının belirlenmesinde taraf olmak.
Pandemi süreci Metin Kurt’un çabasının haklılığını bir defa daha teyit etti. Metin Kurt’un eski ekip arkadaşı olan Fatih Terim, pandeminin başında maçlar oynatılınca “Bizim hiç bir kelam hakkımız yok, bize soran yok. Bizim canımız can değil mi” diyerek isyan etti. Aslında bu zımnen sendikasızlığın isyanıydı. Evet pandemide artık bir dal olan spor, ne olursa olsun gösteri devam etmeli diyerek sporun çarklarını döndürdü. Sportmenler da buna itaat etmek zorunda kaldı. Öteki yandan her geçen gün sportmenlerin iş yükü artıyor. FIFA, 2 yılda Dünya Kupası istiyor. Yani 7 gün 24 saat 365 gün açık bir spor fabrikası isteniyor. Bu yeni tertipte atletlerin da örgütlenip, ana aktörü oldukları oyunda kelam sahibi olması gerekiyor. Yani yüzlerini Metin Kurt’un uğraşına dönmeliler.