Malign melanom (MM) epidermis, dermis yahut mukoza epitelinde lokalize olan cilde renk veren melanosit denen hücrelerin yahut doğuştan yada displastik benler üzere kimi öncül lezyonlardaki hücrelerin makûs huylu değişimiyle meydana gelen en makus deri tümörüdür.
Günümüzde insidansı süratle artmaktadır. Ekseriyetle erişkinlerde görülen bu tümör, %2 oranda 20 yaştan küçüklerde, %0.3-0.4 oranda da prepubertal periyotta ortaya çıkmaktadır.
RİSK FAKTÖRLERİ:
Ultraviyole (UV): Aralıklı ağır güneş ışını, çocukluk çağında önemli güneş yanıkları güçlü risk faktörleridir. bir daha solaryum üzere yapay UV kaynakları da tehlikelidir. Uzun periyodik yenidenlayan UV ise lentigo malign melanoma gelişmeninde tesirlidir.
Fenotip: Açık derili şahıslar, kızıl yahut açık renkli saç ve çiller risk olarak sıralanmaktadır. Deri fototip I, II yani çabucak yanıp ancak bronzlaşamayanlar bu sıralamada yer almaktadır.
Melanom yahut multipl nevüs anamnezi: şahsi yahut ailevi melanom hikayesi olanlar, fazlaca sayıda nevüsü (beni) yada displastik nevüsü yada büyük doğuştan melanositik nevüsü (beni) olanlar riskli bireylerdir.
Öbürleri: 10 yıl yahut daha uzun müddetli oral kontraseptif (doğum denetim ilacı) kullanmasının melanom ile kısmi bir bağlantısı bildirilmiştir. Kseroderma pigmentosum üzere genetik hastalıklar, immunsupresif tedaviler de risk faktörü olarak sıralanmaktadır.
KLİNİK ÖZELLİKLER:
Melanomun, yüzeyel yayılan melanom (SSM), nodüler melanom (NM), lentigo malign melanom (LMM) ve akral lentijinöz melanom (ALM) biçiminde kliniko-patolojik subtipleri tanımlanmıştır. Ayrıyeten histopatolojik bir antite olmayan amelanotik melanom bilhassa vurgulanmalıdır, zira klinik özelliklerini tanımlamak güçtür.
Yüzeyel yayılan melanom (SSM): Melanomların %70’in oluşturan bu form en çoğunlukla 30-50 yaşların hastalığıdır. Erkeklerde çoğunlukla gövdede, bayanlarda ise daha fazlaca alt ekstremitelerde, bacakta yerleşir. Kahve-siyah, pembe, viyole üzere çeşitli renk varyasyonları gösteren sistemsiz biçimli bir makül yada plak olarak kendini gösterir
Nodüler melanom (NM): Melanomların %15 ‘ini oluşturan bu form en çoğunlukla 40-60 yaş ortası ve erkeklerde 2 misli daha sık gözlenir. En epeyce baş, boyun ve gövde lokalizasyonludur. Radyal gelişim fazı olmadığından makus prognozludur. Süratle gelişen, mavi-siyah, kubbe halli, çoğunlukla ülsere bir nodüldür.
Akral lentijinöz melanoma (ALM): Beyaz tenlilerdemelanomların %2-8 ‘ini oluşturan bu klinik tip, koyu ciltlilerde ve siyahlarda en sık gözlenen formdur (ör: Japonlarda MM olgularının %50 ‘sini oluşturmakta). Çoklukla yaşlı bireylerde gözlenir. En sık yerleşim yeri ayak tabanı ve daha sonra sırasıyla el ayası ve tırnak yatağıdır.
El ayası ve ayak tabanı yerleşimde kahverengi-siyah, kenarları bilinmeyen bir leke ile kendini gösterir. İlerlediği vakit bu leke üzerinde invaziv komponentin işareti olan elle hissedilen bir tümör gelişir.
Subungualmelanom ise tırnak plağının alt kısmından başlayan kahverengimsi siyah bir renk değişikliği biçiminde kendini gösterir. Kahverengi alanın tırnak etrafına sıçraması (Hutchinson işareti) değerli bir klinik teşhis kriteridir. kimi vakit kahverengi uzunlamasına bir bant formunda yahut tırnakta uzunlamasına bir yarılma ve kırılma ile kendini gösterebilir.
Mukozal melanom mukozal yüzeylerden gelişen bir melanom olup, histopatolojik olaral ALM’ya emsal. Ağız içi, genital ve anal mukozalar en sık tutulan alanlardır. Sistemsiz biçimli ve pigmentasyonlu leke biçiminde bir pigmentasyon halinde başlayıp, bir süre yayıldıktan daha sonra yükselebilir.
Lentigo malign melanoma (LMM): Tüm melanomların % 5 ‘ini oluşturan bu form ekseriyetle daha ileri yaşlarda (50-70 yaş) ortaya çıkar. Güneş hasarlı deride gözlenen bu formun %90’ı yüzde yerleşir. Geri kalan olgular el, bacak üzere yüz haricindeki alanlara lokalize olabilir.
Amelanotik melanom:
Melanomun bu subtipi pigmentasyon içermediğinden bir epeyce antiteyi taklid eder.
Özet olarak melanomun klinik teşhisinde ABCDE kriterleri (asimetri, kenar düzensizliği, alacalı yahut fazlaca koyu pigmentasyon, çapın 5 mm’den büyük olması ve atipik evolusyon yani renk, büyüklük yahut topografide ani, süratli değişim) dikkate alınır.
MELANOM BELİRTİLERİ: A, B, C VE D
1. Asimetri: Benin bir kenarı, ötekinin birebiri (ayna manzarası gibi) değildir.
2. Hudutlar: Hudutlar bariz değildir. Benin nerere başlayıp nerede bittiğini söylemek zordur?
3. Renk: Bir renkten çok yahut siyah, beyaz, kırmızı ve sarı renklerin varlığı
4. Çapı: 0.6 cm’den büyükse?
Güneşten kaçınarak riskini azaltabilseniz bile, melanomu engellemenin yolu yoktur. En güzel talih, hala tedavi edilebilirken tespit etmektir. Kuşkulu bir ben fark ederseniz, çabucak bir dermatoloğa görünün. Bu, ömrünüzü kurtarabilir. Bir gün beklemek bile fark yaratabilir.
Bu prosedürle dahi melanomların %1-25’i tanınamayabilir, tahminen de hayli sayıda benign MN gereksiz yere eksize edilebilr. İşte bu noktada da dermoskopik inceleme (benlerin özel bir aygıtla incelenmesi) yardımcıdır.
TEDAVİ:
Aktif tedavide anahtar erken teşhistir. Mümkün olduğunca erken teşhis edilip o kadar çabuk melanom cerrahi olarak çıkarılmalıdır.
Uzm. Dr. Nezih KARACA
Günümüzde insidansı süratle artmaktadır. Ekseriyetle erişkinlerde görülen bu tümör, %2 oranda 20 yaştan küçüklerde, %0.3-0.4 oranda da prepubertal periyotta ortaya çıkmaktadır.
RİSK FAKTÖRLERİ:
Ultraviyole (UV): Aralıklı ağır güneş ışını, çocukluk çağında önemli güneş yanıkları güçlü risk faktörleridir. bir daha solaryum üzere yapay UV kaynakları da tehlikelidir. Uzun periyodik yenidenlayan UV ise lentigo malign melanoma gelişmeninde tesirlidir.
Fenotip: Açık derili şahıslar, kızıl yahut açık renkli saç ve çiller risk olarak sıralanmaktadır. Deri fototip I, II yani çabucak yanıp ancak bronzlaşamayanlar bu sıralamada yer almaktadır.
Melanom yahut multipl nevüs anamnezi: şahsi yahut ailevi melanom hikayesi olanlar, fazlaca sayıda nevüsü (beni) yada displastik nevüsü yada büyük doğuştan melanositik nevüsü (beni) olanlar riskli bireylerdir.
Öbürleri: 10 yıl yahut daha uzun müddetli oral kontraseptif (doğum denetim ilacı) kullanmasının melanom ile kısmi bir bağlantısı bildirilmiştir. Kseroderma pigmentosum üzere genetik hastalıklar, immunsupresif tedaviler de risk faktörü olarak sıralanmaktadır.
KLİNİK ÖZELLİKLER:
Melanomun, yüzeyel yayılan melanom (SSM), nodüler melanom (NM), lentigo malign melanom (LMM) ve akral lentijinöz melanom (ALM) biçiminde kliniko-patolojik subtipleri tanımlanmıştır. Ayrıyeten histopatolojik bir antite olmayan amelanotik melanom bilhassa vurgulanmalıdır, zira klinik özelliklerini tanımlamak güçtür.
Yüzeyel yayılan melanom (SSM): Melanomların %70’in oluşturan bu form en çoğunlukla 30-50 yaşların hastalığıdır. Erkeklerde çoğunlukla gövdede, bayanlarda ise daha fazlaca alt ekstremitelerde, bacakta yerleşir. Kahve-siyah, pembe, viyole üzere çeşitli renk varyasyonları gösteren sistemsiz biçimli bir makül yada plak olarak kendini gösterir
Nodüler melanom (NM): Melanomların %15 ‘ini oluşturan bu form en çoğunlukla 40-60 yaş ortası ve erkeklerde 2 misli daha sık gözlenir. En epeyce baş, boyun ve gövde lokalizasyonludur. Radyal gelişim fazı olmadığından makus prognozludur. Süratle gelişen, mavi-siyah, kubbe halli, çoğunlukla ülsere bir nodüldür.
Akral lentijinöz melanoma (ALM): Beyaz tenlilerdemelanomların %2-8 ‘ini oluşturan bu klinik tip, koyu ciltlilerde ve siyahlarda en sık gözlenen formdur (ör: Japonlarda MM olgularının %50 ‘sini oluşturmakta). Çoklukla yaşlı bireylerde gözlenir. En sık yerleşim yeri ayak tabanı ve daha sonra sırasıyla el ayası ve tırnak yatağıdır.
El ayası ve ayak tabanı yerleşimde kahverengi-siyah, kenarları bilinmeyen bir leke ile kendini gösterir. İlerlediği vakit bu leke üzerinde invaziv komponentin işareti olan elle hissedilen bir tümör gelişir.
Subungualmelanom ise tırnak plağının alt kısmından başlayan kahverengimsi siyah bir renk değişikliği biçiminde kendini gösterir. Kahverengi alanın tırnak etrafına sıçraması (Hutchinson işareti) değerli bir klinik teşhis kriteridir. kimi vakit kahverengi uzunlamasına bir bant formunda yahut tırnakta uzunlamasına bir yarılma ve kırılma ile kendini gösterebilir.
Mukozal melanom mukozal yüzeylerden gelişen bir melanom olup, histopatolojik olaral ALM’ya emsal. Ağız içi, genital ve anal mukozalar en sık tutulan alanlardır. Sistemsiz biçimli ve pigmentasyonlu leke biçiminde bir pigmentasyon halinde başlayıp, bir süre yayıldıktan daha sonra yükselebilir.
Lentigo malign melanoma (LMM): Tüm melanomların % 5 ‘ini oluşturan bu form ekseriyetle daha ileri yaşlarda (50-70 yaş) ortaya çıkar. Güneş hasarlı deride gözlenen bu formun %90’ı yüzde yerleşir. Geri kalan olgular el, bacak üzere yüz haricindeki alanlara lokalize olabilir.
Amelanotik melanom:
Melanomun bu subtipi pigmentasyon içermediğinden bir epeyce antiteyi taklid eder.
Özet olarak melanomun klinik teşhisinde ABCDE kriterleri (asimetri, kenar düzensizliği, alacalı yahut fazlaca koyu pigmentasyon, çapın 5 mm’den büyük olması ve atipik evolusyon yani renk, büyüklük yahut topografide ani, süratli değişim) dikkate alınır.
MELANOM BELİRTİLERİ: A, B, C VE D
1. Asimetri: Benin bir kenarı, ötekinin birebiri (ayna manzarası gibi) değildir.
2. Hudutlar: Hudutlar bariz değildir. Benin nerere başlayıp nerede bittiğini söylemek zordur?
3. Renk: Bir renkten çok yahut siyah, beyaz, kırmızı ve sarı renklerin varlığı
4. Çapı: 0.6 cm’den büyükse?
Güneşten kaçınarak riskini azaltabilseniz bile, melanomu engellemenin yolu yoktur. En güzel talih, hala tedavi edilebilirken tespit etmektir. Kuşkulu bir ben fark ederseniz, çabucak bir dermatoloğa görünün. Bu, ömrünüzü kurtarabilir. Bir gün beklemek bile fark yaratabilir.
Bu prosedürle dahi melanomların %1-25’i tanınamayabilir, tahminen de hayli sayıda benign MN gereksiz yere eksize edilebilr. İşte bu noktada da dermoskopik inceleme (benlerin özel bir aygıtla incelenmesi) yardımcıdır.
TEDAVİ:
Aktif tedavide anahtar erken teşhistir. Mümkün olduğunca erken teşhis edilip o kadar çabuk melanom cerrahi olarak çıkarılmalıdır.
Uzm. Dr. Nezih KARACA