Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Daha evvel araştırma-inceleme çalışmaları ile gündeme gelen gazeteci Mazlum Vesek’in birinci romanı ‘Semra: Küçük-Esmer-Uzak’ raflardaki yerini aldı. Mona Kitap’tan çıkan roman, 1990’lı senelerda bir aşk kıssasını devrin politik ve toplumsal atmosferi çerçevesinde anlatıyor. Romanda periyodun olayları, iş ömrü, siyasal çalkantıları ve daha biroldukca durum bu aşkı çevrelerken, çocuk işçilikten emek sömürüsüne birfazlaca mevzu da geniş kapsamlı olarak yer alıyor.
Kitabında Adana ve Ceyhan’ın izlerini de okuyucuya taşıyan Vesek ile ‘Semra’ romanını konuştuk.
Romanınızda uzunca bir kısımda anlattığınız 1990’lı senelerdan bahsedebilir misiniz? Sizce 1990’lar edebiyat başta olmak üzere sanata yeteri kadar yansıdı mı?
Açıkçası Türkiye’de son çeyrek yüzyıldır fazlaca fazla kitap basılıyor. Yazılan roman, hikaye, şiir ve başka alanlarda da sayıca bir yükseliş kelam konusu. Bu niçinle 1990’ların ne kadar edebi metinlere yansıdığını tespit etmek güç. Lakin 1990’lar sürerken dahi bu mevzuda uğraşlar vardı. Hem edebiyat hem sinema alanında bir şeyler üretiliyordu. Lakin, her periyot olduğu üzere 1990’larda da o eserler önemli baskıyla karşılaştı ya da merkezde yer alan bağlantı kanallarında tanıtım talihi bulamadı. O periyoda dair bugün de oldukçaça metin okuyorum. Fakat yaygınlığı konusunda epeyce optimist konuşmam mümkün değil.
Pekala, ‘Semra’ romanınızda 1990’lar en çok hangi istikametiyle öne çıkıyor?
Bu soruya karşılık vermek için evvel periyodun tarifini yapmak gerekiyor. ömrün gerçeğinin emeğiyle geçinen insanların yaşadığı zorluklardan ve onların alın teri ismine verdiği uğraştan devam ettiğine inanırım. 1990’lar, 1980 Darbesi’nin neredeyse bütün kurumlarını hak ve özgürlük uğraşı verenlere karşı fonksiyonel hale getirdiği ve darbenin tüm gayelerini bir bir hayata geçirmeye devam ettiği periyottur. Bu periyot, milyonlarca fakir köylünün Türkiye’nin batısına göç etmek zorunda kaldığı, bunun yanında doğal olarak kendini sistem karşısında çaba ederken bulan bir neslin adeta gençliklerini yaşayamadığı hüzünlü ve yorgun bir gök kararması gördüğü bir periyottur. ‘Semra’ tam da bu karmaşa ve kaynaşma ortamında bir aşkı anlatır. Periyodun suikastleri, mitingleri, iş hayatı, emek sömürüsü, gençlik heyecanları, çaresizliği bu aşkı çevreler.
‘1990’LAR KAYBETTİRDİKLERİ İTİBARİYLE YORGUN VE HÜZÜNLÜDÜR’
‘Hüzünlü ve yorgun’ diyorsunuz fakat romanın kahramanları, bilhassa Mazlum, çok direngen ve umutlu biri olarak karşımıza çıkıyor…
olağan olarak o denli. 1990’lar kaybettirdikleri itibariyle yorgun ve hüzünlüdür. Fakat geleceğe miras da bıraktı. Az evvel dediğim üzere, o devirde bile eli yüzü düzgün ve devri gerçek anlatan eserler vardı. Ortadan geçen epey vakit ortasında hâlâ öbür bir dünya mümkün diyen bilhassa genç insanların olduğunu gördükçe, umutlu olmamak için hiç bir niye yok.
Semra: Küçük-Esmer-Uzak, Mazlum Vesek, 304 syf., Mona Kitap, 2021.
Sizin de belirttiğiniz üzere romanda devrin olayları da yer alıyor. Pekala geriye dönüp baktığınızda en çok hangi olay sizi etkiledi?
Ceyhan zelzelesi yaşandığında kentin bir anda sahipsiz kalması ve ilçeyi saran çaresizlik havası hâlâ gözümün önünde. O günlere denk gelen ve 20’den çok fındık emekçisinin öldüğü kaza, Ceyhan’daki yas havasını katmerleştirmişti. Bunu hiç unutmadım. Natürel, Akın Birdal’ın vurulması, Eşber Yağmurdereli’nin tutukluluğu da Ceyhan’ın dışı lakin Ceyhan’a da yansıyan olaylardı.
‘ADANA, BİR KÜLTÜRLER KAVŞAĞI’
Adana, bilhassa de Ceyhan romanda pek fazla yer alıyor. Ortadan geçen çeyrek asırdan daha sonra yazmakta zorluk çektiniz mi?
Adana benim şahsi ömrümde fazlaca değerli yeri olan bir kent. Sizler de takdir edersiniz ki yalnızca benim şahsi hayatımda değil Türkiye’nin kültür sanat ve siyaset tarihinde de hayli kıymetli yeri olan bir kent. Bir kültürler kavşağı. Ben çocukluk ve gençlik yıllarımın değerli bir kısmını orada geçirdim. Hala benim beslendiğim kaynaktır Adana. Adana Türkiye’nin batısından doğusuna göçlerin birinci müsabaka noktasıdır. Çocukken benim de zarurî olarak göç ettiğim bir kent. Bu niçinle romanda Adana’yı işlemek benim için tercih edilir oldu.
Açıkçası Ceyhan da gazetecilik öncesi hayatımda epey özel bir yerde duruyor. Küçük bir ilçe bulunmasına karşın hayat gürül gürüldü. İş ve siyaset dünyası fazlaca canlıydı. Lakin söylemiş olduğim üzere sarsıntı, kentin çeyrek asır geri gitmesine niye oldu ve Ceyhan yerinde saymaya başladı. Ortadan geçen çok vakte karşın Türkiye’nin en bereketli topraklarının kavşağında yer alan bu ilçe maalesef bariz bir gelişim ortasında değil. Bu durumun benim için en sevindirici yanı, Ceyhan çarpık bir büyümeyi yaşamadı. O senelerda gezdiğim mahalleler hâlâ üç aşağı beş üst birebir. Bu da orayı yazmamı kolaylaştırdı. Doğal Adana ve Ceyhan’ı yazmam ‘Semra’ ile sonlanmayacak, bunu da belirteyim.
1990’lı yılların sizde bıraktığı izler neler? Bu izler romanınıza nasıl yansıdı?
Bendeki izlerini anlamak için bir daha bir kesim dönüp 1990’lı senelera bakmamız lazım. 1990’lar Türkiye’nin bir kayıp devri olarak kıymetlendirilebilir. 12 Eylül Darbesi daha sonrası, darbenin bütün kurumlarıyla kendini toplumsal uğraş karşısında içselleştirdiği, baskılarını sürdürdüğü ve bunları uyguladığı bir devirdir. Bunun kararı toplumsal adaletsizliğe pansuman bile olamayan neoliberal ekonomik sistem dayatmasının şiddet faal hale getirmesi oldu. Boşaltılan binlerce köy, göçertilen beşerler ve büyük kentlerin metropollerinde hayata tutunmaya çalışan garantisiz yığınlar. Bu, Türkiye Cumhuriyeti’nin kendi hudutları ortasında yaşadığı birinci ve hâlâ en geniş kitleleri ve kentleri etkileyen siyasal göçüydü.
1990’lar bir devrin çocukluğu, bir periyodun de gençliği için epey acılı bir periyottur. Çocukluğum ve gençliğimin birinci yılları asır kadar uzun süren bu on yılın ortasında geçti. Çocuk denecek yaşlarda çalışmak zorunda kalan ve bir yandan da okumaya çalışan sayısız çocuktan bir tanesiydim. Romanda anlatmaya çalıştığım üzere, sokaklardan yoksulluğun aktığı lisanlardan de yok sayılmaya dair cümlelerin eksik olmadığı bir periyottu. birebir vakitte metropollere sürüklenmiş fakirlerin içindeki dayanışma ve uğraş görülmeye bedeldi. Romanda yaşadığım birtakım olaylar tabi ki kurguya uygun işlenerek anlatıldı. Gerçek istikametleri var ancak daha fazlaca “gerçekçi” diyebileceğimiz bir 1990’lar anlatısı diyebilirim.
Birinci baskının üzerinden geçen vakit diliminde okuyucudan nasıl reaksiyonlar aldınız?
Öncelikle romanı yazmak bambaşka bir histi. Masa başında olup sayfalarca ve durup dinlenmeden bir anlatıyı örmek benim için harika bir durumdu. Şu anda da beşerler okuyor ve sorular soruyor. En kıymetlisi okuyucular romanın devamının gelip gelmeyeceğini soruyorlar. Bu benim için epeyce değerli bir his.
Bilhassa genç okuyuculardan hayli hoş görüşler aldım. İnsanların acilen okuduğu, sürükleyici olduğu tarafında geri dönüşler aldım. 1990’lı yılları yaşayan okuyucular da romanın devri anlatma konusunda başarılı olduğunu söylemiş oldu. Romanın içeriğinde yer alan bilhassa edebi metinlere yapılan atıflar ve vurgular okuyucuyu belirli başlı araştırmalara yönelttiği için ilgi gördü diye düşünüyorum.
‘HAYATI GÜZELLEŞTİRMEK İSTİYORSAK EDEBİYATLA İÇ İÇE BİR HAYAT SÜRDÜRMEMİZ GEREKİYOR’
Son olarak okuyucuya neler söylemek istersiniz?
Ümitsizliği beşerler için en büyük bela olduğunu düşünürüm. Bu niçinle ebediyen umutlu oldum. olağan olarak evvela okuyucunun hayatına birkaç cümle ve şiir bırakmasını dilerim. Ancak bunların da umuda dair olduğunun altını çizerek. birebir vakitte, tüm zorluklara karşın çaba etmekten hem bugün hem yarın için daha uygun şeyler isteyebilmekten vazgeçilmemesi gerektiğini bırakırsa epeyce memnun olurum ve bağlantı araçlarının bu derece yaygın olduğu bir çağda, edebiyatın ölmeyeceğini belirtmek isterim. Şayet ömrü güzelleştirmek istiyorsak, dünyayı güzelleştirmek istiyorsak, öteki bir dünya mümkün diyorsak kesinlikle edebiyatla iç içe bir hayat sürdürmemiz gerekiyor. Yazdıklarımın buna dair bir tesir bırakmasını dilerim.
İZMİR – Daha evvel araştırma-inceleme çalışmaları ile gündeme gelen gazeteci Mazlum Vesek’in birinci romanı ‘Semra: Küçük-Esmer-Uzak’ raflardaki yerini aldı. Mona Kitap’tan çıkan roman, 1990’lı senelerda bir aşk kıssasını devrin politik ve toplumsal atmosferi çerçevesinde anlatıyor. Romanda periyodun olayları, iş ömrü, siyasal çalkantıları ve daha biroldukca durum bu aşkı çevrelerken, çocuk işçilikten emek sömürüsüne birfazlaca mevzu da geniş kapsamlı olarak yer alıyor.
Kitabında Adana ve Ceyhan’ın izlerini de okuyucuya taşıyan Vesek ile ‘Semra’ romanını konuştuk.
Romanınızda uzunca bir kısımda anlattığınız 1990’lı senelerdan bahsedebilir misiniz? Sizce 1990’lar edebiyat başta olmak üzere sanata yeteri kadar yansıdı mı?
Açıkçası Türkiye’de son çeyrek yüzyıldır fazlaca fazla kitap basılıyor. Yazılan roman, hikaye, şiir ve başka alanlarda da sayıca bir yükseliş kelam konusu. Bu niçinle 1990’ların ne kadar edebi metinlere yansıdığını tespit etmek güç. Lakin 1990’lar sürerken dahi bu mevzuda uğraşlar vardı. Hem edebiyat hem sinema alanında bir şeyler üretiliyordu. Lakin, her periyot olduğu üzere 1990’larda da o eserler önemli baskıyla karşılaştı ya da merkezde yer alan bağlantı kanallarında tanıtım talihi bulamadı. O periyoda dair bugün de oldukçaça metin okuyorum. Fakat yaygınlığı konusunda epeyce optimist konuşmam mümkün değil.
Pekala, ‘Semra’ romanınızda 1990’lar en çok hangi istikametiyle öne çıkıyor?
Bu soruya karşılık vermek için evvel periyodun tarifini yapmak gerekiyor. ömrün gerçeğinin emeğiyle geçinen insanların yaşadığı zorluklardan ve onların alın teri ismine verdiği uğraştan devam ettiğine inanırım. 1990’lar, 1980 Darbesi’nin neredeyse bütün kurumlarını hak ve özgürlük uğraşı verenlere karşı fonksiyonel hale getirdiği ve darbenin tüm gayelerini bir bir hayata geçirmeye devam ettiği periyottur. Bu periyot, milyonlarca fakir köylünün Türkiye’nin batısına göç etmek zorunda kaldığı, bunun yanında doğal olarak kendini sistem karşısında çaba ederken bulan bir neslin adeta gençliklerini yaşayamadığı hüzünlü ve yorgun bir gök kararması gördüğü bir periyottur. ‘Semra’ tam da bu karmaşa ve kaynaşma ortamında bir aşkı anlatır. Periyodun suikastleri, mitingleri, iş hayatı, emek sömürüsü, gençlik heyecanları, çaresizliği bu aşkı çevreler.
‘1990’LAR KAYBETTİRDİKLERİ İTİBARİYLE YORGUN VE HÜZÜNLÜDÜR’
‘Hüzünlü ve yorgun’ diyorsunuz fakat romanın kahramanları, bilhassa Mazlum, çok direngen ve umutlu biri olarak karşımıza çıkıyor…
olağan olarak o denli. 1990’lar kaybettirdikleri itibariyle yorgun ve hüzünlüdür. Fakat geleceğe miras da bıraktı. Az evvel dediğim üzere, o devirde bile eli yüzü düzgün ve devri gerçek anlatan eserler vardı. Ortadan geçen epey vakit ortasında hâlâ öbür bir dünya mümkün diyen bilhassa genç insanların olduğunu gördükçe, umutlu olmamak için hiç bir niye yok.
Semra: Küçük-Esmer-Uzak, Mazlum Vesek, 304 syf., Mona Kitap, 2021.
Sizin de belirttiğiniz üzere romanda devrin olayları da yer alıyor. Pekala geriye dönüp baktığınızda en çok hangi olay sizi etkiledi?
Ceyhan zelzelesi yaşandığında kentin bir anda sahipsiz kalması ve ilçeyi saran çaresizlik havası hâlâ gözümün önünde. O günlere denk gelen ve 20’den çok fındık emekçisinin öldüğü kaza, Ceyhan’daki yas havasını katmerleştirmişti. Bunu hiç unutmadım. Natürel, Akın Birdal’ın vurulması, Eşber Yağmurdereli’nin tutukluluğu da Ceyhan’ın dışı lakin Ceyhan’a da yansıyan olaylardı.
‘ADANA, BİR KÜLTÜRLER KAVŞAĞI’
Adana, bilhassa de Ceyhan romanda pek fazla yer alıyor. Ortadan geçen çeyrek asırdan daha sonra yazmakta zorluk çektiniz mi?
Adana benim şahsi ömrümde fazlaca değerli yeri olan bir kent. Sizler de takdir edersiniz ki yalnızca benim şahsi hayatımda değil Türkiye’nin kültür sanat ve siyaset tarihinde de hayli kıymetli yeri olan bir kent. Bir kültürler kavşağı. Ben çocukluk ve gençlik yıllarımın değerli bir kısmını orada geçirdim. Hala benim beslendiğim kaynaktır Adana. Adana Türkiye’nin batısından doğusuna göçlerin birinci müsabaka noktasıdır. Çocukken benim de zarurî olarak göç ettiğim bir kent. Bu niçinle romanda Adana’yı işlemek benim için tercih edilir oldu.
Açıkçası Ceyhan da gazetecilik öncesi hayatımda epey özel bir yerde duruyor. Küçük bir ilçe bulunmasına karşın hayat gürül gürüldü. İş ve siyaset dünyası fazlaca canlıydı. Lakin söylemiş olduğim üzere sarsıntı, kentin çeyrek asır geri gitmesine niye oldu ve Ceyhan yerinde saymaya başladı. Ortadan geçen çok vakte karşın Türkiye’nin en bereketli topraklarının kavşağında yer alan bu ilçe maalesef bariz bir gelişim ortasında değil. Bu durumun benim için en sevindirici yanı, Ceyhan çarpık bir büyümeyi yaşamadı. O senelerda gezdiğim mahalleler hâlâ üç aşağı beş üst birebir. Bu da orayı yazmamı kolaylaştırdı. Doğal Adana ve Ceyhan’ı yazmam ‘Semra’ ile sonlanmayacak, bunu da belirteyim.
1990’lı yılların sizde bıraktığı izler neler? Bu izler romanınıza nasıl yansıdı?
Bendeki izlerini anlamak için bir daha bir kesim dönüp 1990’lı senelera bakmamız lazım. 1990’lar Türkiye’nin bir kayıp devri olarak kıymetlendirilebilir. 12 Eylül Darbesi daha sonrası, darbenin bütün kurumlarıyla kendini toplumsal uğraş karşısında içselleştirdiği, baskılarını sürdürdüğü ve bunları uyguladığı bir devirdir. Bunun kararı toplumsal adaletsizliğe pansuman bile olamayan neoliberal ekonomik sistem dayatmasının şiddet faal hale getirmesi oldu. Boşaltılan binlerce köy, göçertilen beşerler ve büyük kentlerin metropollerinde hayata tutunmaya çalışan garantisiz yığınlar. Bu, Türkiye Cumhuriyeti’nin kendi hudutları ortasında yaşadığı birinci ve hâlâ en geniş kitleleri ve kentleri etkileyen siyasal göçüydü.
1990’lar bir devrin çocukluğu, bir periyodun de gençliği için epey acılı bir periyottur. Çocukluğum ve gençliğimin birinci yılları asır kadar uzun süren bu on yılın ortasında geçti. Çocuk denecek yaşlarda çalışmak zorunda kalan ve bir yandan da okumaya çalışan sayısız çocuktan bir tanesiydim. Romanda anlatmaya çalıştığım üzere, sokaklardan yoksulluğun aktığı lisanlardan de yok sayılmaya dair cümlelerin eksik olmadığı bir periyottu. birebir vakitte metropollere sürüklenmiş fakirlerin içindeki dayanışma ve uğraş görülmeye bedeldi. Romanda yaşadığım birtakım olaylar tabi ki kurguya uygun işlenerek anlatıldı. Gerçek istikametleri var ancak daha fazlaca “gerçekçi” diyebileceğimiz bir 1990’lar anlatısı diyebilirim.
Birinci baskının üzerinden geçen vakit diliminde okuyucudan nasıl reaksiyonlar aldınız?
Öncelikle romanı yazmak bambaşka bir histi. Masa başında olup sayfalarca ve durup dinlenmeden bir anlatıyı örmek benim için harika bir durumdu. Şu anda da beşerler okuyor ve sorular soruyor. En kıymetlisi okuyucular romanın devamının gelip gelmeyeceğini soruyorlar. Bu benim için epeyce değerli bir his.
Bilhassa genç okuyuculardan hayli hoş görüşler aldım. İnsanların acilen okuduğu, sürükleyici olduğu tarafında geri dönüşler aldım. 1990’lı yılları yaşayan okuyucular da romanın devri anlatma konusunda başarılı olduğunu söylemiş oldu. Romanın içeriğinde yer alan bilhassa edebi metinlere yapılan atıflar ve vurgular okuyucuyu belirli başlı araştırmalara yönelttiği için ilgi gördü diye düşünüyorum.
‘HAYATI GÜZELLEŞTİRMEK İSTİYORSAK EDEBİYATLA İÇ İÇE BİR HAYAT SÜRDÜRMEMİZ GEREKİYOR’
Son olarak okuyucuya neler söylemek istersiniz?
Ümitsizliği beşerler için en büyük bela olduğunu düşünürüm. Bu niçinle ebediyen umutlu oldum. olağan olarak evvela okuyucunun hayatına birkaç cümle ve şiir bırakmasını dilerim. Ancak bunların da umuda dair olduğunun altını çizerek. birebir vakitte, tüm zorluklara karşın çaba etmekten hem bugün hem yarın için daha uygun şeyler isteyebilmekten vazgeçilmemesi gerektiğini bırakırsa epeyce memnun olurum ve bağlantı araçlarının bu derece yaygın olduğu bir çağda, edebiyatın ölmeyeceğini belirtmek isterim. Şayet ömrü güzelleştirmek istiyorsak, dünyayı güzelleştirmek istiyorsak, öteki bir dünya mümkün diyorsak kesinlikle edebiyatla iç içe bir hayat sürdürmemiz gerekiyor. Yazdıklarımın buna dair bir tesir bırakmasını dilerim.