C. Hakkı Zariç
Müflis bir hissin sarmalında kimi vakit ne yapacağını bilmeden, kimi vakit her şeyden vazgeçmiş üzere boşlukla dolu geçen yıllar birikti içimizde. Cevap aradığımız sorular çoğaldıkça öfke de kabardı içten içe. Gidecek yerimizin olmaması değil problem, gitmeyi tercih edip etmeyeceğimiz.
Vakit geçti, vakit geçti ve mümkünlük tanımadığımız kaç şey geldi başımıza. Bu kadar da olmaz dediğimiz her şeyi anlamak zorunda kaldık, bir daha sonraki atılım daima daha şiddetli geldi ve özlediğimiz, gitmek ve orada olmak istediğimiz vakit içinder çoğaldı nihayet.
Bir ada kıssası niyetine okuyabiliriz yaşadığımız günleri. İçinde bulunduğumuz şartların hazırlandığı vakit içindera gidip şimdiye ilenmek ve gelecekten kahırla bahsedecek olmak ne kadar anlaşılır değil mi? Bir yalancı memnunluk romanı üzere de okunabilir yaşadıklarımız. Tahminen bizdilk evvel öteki bir yerde, diğer bir vakit diliminde yaşanmış ve deneyim edilmiştir. Napolyon’dan kalma bir miras olabilir mi? Ya da bir bölümün Almanyası’ndan. Hani bıyıklarınız benzemesin lakin bu coşku insanı ürkütüyor sayın memurlar…
N. Ahmet Erözenci, Detay Yayınları’ndan yakın vakit evvel çıkan, yeni romanı ‘Plasebo’ ile bize bir kapı aralıyor güya. Araladığı ütopik bir kapı ancak pekala distopik de olabilir. Her şey hayli tanıdık bir yanıyla, bir yanıyla da bilmediğimiz bir yerden sesleniyor üzere. Heyecanı ve suratı gitgide artıyor mu, yoksa muharrir bizi bir fazda tutup ritmimizi bozmak mı istemiyor epey anlamış değilim. Romanda bir tertip kurmuş müellif, Plasebo eleştirilemez! niye? Zira seçimle gelmiş. Seçilmek kadar daha legal ve anayasal bir hak olabilir mi? Bunu önemsiyor Plasebo, bunun yaşanır ve anlaşılır kılınmasını, buna biat edilmesini, bununla rastgele bir çelişki üretilmemesini örgütlüyor. Aksi bir durum mu kelam konusu? bu biçimde kahverengi gömlekliler giriyor işin içine, başınıza geleceklerden olağan olarak siz sorumlusunuz. Bir Ada’da geçiyor olay, her zelzeleden daha sonra müthiş bir tsunami olacağını bilmesine karşı tekrar zelzeleye ve tsunamiye maruz kalmamak için rastgele bir şey yapmıyor, rastgele bir tedbir almıyor.
Plasebo, her şeye muktedir bir tek adam. Seçilirken tek adamlığını perçinleyeceğini, geçmişten alacaklarını getirip milletin ortasına yıkacağını ve geleceği ipotek altına alacağını söylemekten geri durmuyor. Olayın nerede geçtiğini bilmiyoruz şüphesiz. Bir küme çocukluk arkadaşı, neredeyse bütün ömrü Ada’da geçmiş bir küme arkadaş, bir ortaya gelip günü hoş kılmaya, unutmaya, içmeye, flört etmeye, hayal kurmamaya, öfkelenmeye falan çalışıyor.
Plasebo – Bir Yalancı Memnunluk Romanı, N. Ahmet Erözenci, 208 syf., Detay Yayınları, 2021.
Hali vakti yerinde hepsinin. İşsizlik ve yoksulluk görmüş üzere değiller. Rastgele birinin bir gereksinimi var üzere de durmuyor. Yoksulluktan şikayet edeni yok. Para kelamı geçmiyor neredeyse roman boyunca. Yenilip içiliyor, daima arkadaş kümesi bir ortaya gelip o günün sabahından akşamına kadar masalarda yiyip içiyor. Büyük şirketlerin yöneticisi de var içlerinde, tertibe çomak sokmak isterken Anakara’da başından türlü çeşitli haller geçen de, bir niçinle başı ağrıyan, havasız kalan, mutsuzluk üreten de…
Plasebo idareye geldiğinde kimse onun hakkında bir fikre sahip değildi, hakkında hiç haber çıkmamıştı neredeyse; hangi okulları bitirdiğini, annesini, babasını, ailesini bilmiyordu kimse. Bu bilinmezlik vakit içinde başlarına ne iş getirecekti? Birinci başlarda ciddiye alan da yoktu kendisini. Herkes çarkın bir halde döneceğini ve Ada’nın besbelli bir halde kendi bildiği hayatı yaşayacağını düşünüyordu. bu biçimde gelmiş bu biçimde gidecekti alt tarafı. Bir gün etraflarına on metre yüksekliğinde, iki metre genişliğinde bir duvar örüleceği, televizyonların ve gazetelerin kapatılıp eser ölçüde basın yayın organının muhakkak sayfa ve muhakkak saatlerde haber vereceğini, bunun haricinde televizyon kanallarında yalnızca dizi yayınlanacağını Ada halkına söyleseler kimse buna mümkünlük vermezdi.
Meczuplarla kahramanların, ayyaşlarla mahcupların ayrışması gerekiyordu ve Plasebo bunu en temiz halde yapmalıydı. Ahşap masalardan kimsenin eline kıymık batmamalı. Hem o makûs imajlar de kalkmalı, değil mi? bu biçimde siyah masa örtüleri gerek meyhanelere… Hey gidi, içki yasaklanırsa siyah kadehlerde masaları donatan Plasebo yanlıları işlerini olağan olarak yönetecek. Masalarına siyah örtü çekme işini öne alan esnafa olağan olarak önden bir ödeme ateşlenecek. Ada burası ve direktörün bütün kuralları Plasebo ile onun tek adamlığı yardımıyla refaha kavuşacak.
Bizimkiler ne yapıyor bu ortada? Balkonda sigara içip içlenen birtakım orta sınıf, evli olmaktan canı sıkılanlar, boşandığı ve çocuğa bakmak zorunda kaldığı için niye daha sonra canı sıkılanlar, bir yere gitmek isteyip çakılı kalanlar ya da çakılı kalmaktan şikayeti olmayanlar; Ada sakinleri. Akşam gidip yıkılacak bir meyhane kaygısında, unutmanın bütün imkanlarını içmeli ve hayal kurmadan bir günü daha geçirmenin yataklarına uzanmalı.
Çok bilen adamlar, etrafa bilgi, testosteron kalabalık, var olma memnunluğu ve ünlü arkadaş takdim etme yetkisi elinde olanlar da var içlerinde. Üstat dedikleri müellif da onun yardımıyla katılıyor içlerine aslına bakarsan. Uzaklara yakın bir yerde birlikte vakit geçirmek istediklerinde Üstat da katılıyor ortalarına lakin içlerindeki en yetersiz kişi bana kalırsa, klişelerle dolu, ne dediğinden emin olmayan, her insanın onu dinleyip etkileneceğini düşünen fakat buna cüreti de olmayan biri. aslına bakarsanız ortada bir yerde kaynayıp gidiyor toplama ve kendinden bahsedilecek durumlar geride kalıyor. Hoş asistanı da olayların ortasında; olay ne derseniz Ada’da geçiyor ve Plasebo her şeye muktedir bir tek adam rejimi kurmuş durumda. Bizimkiler de içiyor haliyle. Canı sıkılanlar o gün geç geliyor masaya biraz. Karanlık bir tip var; Şahid.
Adalılar kendilerini çekip çeviren beşerler, Şahid ise garsonluk yapıyor. Hristo’nun Yeri’nde sol elini mümkün olduğunca kullanmak istemeyen bir garson Şahid. Nereden nasıl geldiği, kim olduğu anlaşılmıyor birinci başlarda, bir yerden gözü ısıranların rahat bırakmaması kararı ortak noktaları çıkıyor niye daha sonra ancak bununla kalmayacağını görüyoruz kurgunun ilerleyen sayfalarında.
Gidip nereye bağlayacak bu Ada kıssasını? Ağaçları kesiyor Plasebo, parklara çöküyor. Miting meydanlarında sayacak ne kadar epey ağaç kestiğini, parkları ne hale getirdiğini söylüyor ancak kitlesi ateş ortasında destekliyor kendisini. Üstelik seyyar parklar armağan ettiği için, parklarına çöküp ömür alanlarını betona çeviren Plasebo hakkında dokunulmaz bir hayranlık ve bağlılık gösteriyor herkes, en azından her insanın yarısı bu durumda. Meskenlerinde zorla tutulup tutulmadıklarını bilmiyorum.
Herkes bir niye oluşturmaya çalışıyor hayat için, herkes bir öteki yerden tutmaya çalışıyor lakin kaybedecek fazlaca şeyi yok kimsenin. Ömür alışkanlıklarını, hayat alanlarını, ömür detaylarını yitirmek istemeyen bir güruh yalnızca. Sigara içmekte usta olanlar, bacağını sürüyerek ortama girip çıkan Egemen’in piposu hakkında yorum yapmadığı üzere daha sonradan zenginler ortasına katılan bu görgüsüzle tıpkı gemide olmanın niçinlerini de sorgulamıyor.
Lakin daima bir tansiyon var, “buralar birazdan karışacak, vaziyet alın” durumu kelam konusu akışta. Kurgu bizi o vaziyeti almaya sürüklüyor. Plasebo bundan rahatsız değil, daima ekranlarda, dev ekranlarda. Kendine ya da iktidarına karşı olabilecek her şeye karşı. Siz uyuyun diyor Ada halkına, siz uyuyun biz çalışalım. Alkış, kıyamet gibi… Lakin bizimkiler tahterevallinin üstünden izliyor olan biteni. Hayata karşı o kadar anlamsız ve niçinsizler ki.. İçlerinde Plasebo ve onun siyasetlerini destekleyen arkadaşları var lakin ‘yok canım, olamaz, bizi kızdırmak için o denli söylüyor’, diye düşünüyorlar. Haklılar mı, haksızlar mı akışta o da çıkıyor meydana.
‘DİLE GETİRMESEK BİLE HEPİMİZ MAĞLUBUZ’
Ne özel okullar, ne yollar, ne hastaneler… Bildiğimiz üzere değil hiç bir şey. Yaşadıklarımızla bu durumu anlamamız mümkün değil sanki… Bir distopik vaktin adasından ve orada bir tek adam Plasebo bireyinden bahsediliyor ki, gezmek ve tatil yapmak için Sevinçli Ada’ya gidiyor beşerler. Fakat o da ne, boğulan iki kız çocuğu için şu açıklamayı yapıyor yönetici kişi: “Aileleri bırakmasalardı kızlarını. Üstelik bikini de giymişler (…)” Bunlar bizim ezberimizde olan şeyler değil şüphesiz.
Bir Ada’da geçen ‘Plasebo’ romanında kurgunun imkanları ve genişliğini kullanarak farklı bir hayat için pencere aralamaya çalışmış muharrir. Aklımızda olan kaç soruya karşılık olabilir tahminen, hani biz bilmiyor olsak da tahminen yeryüzünde tek adam rejiminde yaşamak zorunda kalan ve buna mana veremeyen ‘Yetmez Ancak Evet’ cephesinde bir gedik açabilir.
Öte yandan hayli vakit evvel Ada idaresine gelen sanatçı kişinin iktidardan nasıl düştüğü, mazot, odun ve sigara kuyruğunun nasıl uzayıp gittiğini neye yormalı bilemedim. Parası olanlar ve kuyruğa girmek zorunda olmayanların darbesiyle sanatçı kişinin iktidardan nasıl düşürüldüğü, onun Ada idaresinden uzaklaşmasıyla her şeyin bir günde nasıl piyasaya sürüldüğü de anlatılmış romanda.
O kişi yaşasa ve uzun yıllar daha sonra iktidar olsa da sanatçı olmayı sürdürür, tahminen şair olmaya da heves eder ve şiir kitapları da yazardı kuşkusuz. Kaç vakit daha sonra yeniden Ada idaresine seçilirdi tahminen de, hapishaneleri kâfi bulup bütün tutsakları hücrelerde yatırmak için F tipi duvarları inşa eder, tutsakları oralara sürüye sürüye götürmek için de Hayata Dönüş Operasyonu ile birçok tutsağın ölmesine, kacının sakat kalmasına yol açardu. Yok canım, Ada’da bir sanatçı kişinin bunları düşünecek olması bizim karamsarlığımız üzere okunabilir fakat.
Roman boyunca herkese “Efendi” diyen Mustafa’nın Plasebo ve şürekasına isyan eden ve ele geçirilemeyen tek kişi olmasını da Ada duvarlarını aşıp bakla tarlasında kargaları kovmaya gitmiş olabileceğine yorabiliriz.
‘Plasebo’ uzun bir hekim notuyla başlıyor ki, buna ne kadar gerek vardı emin değilim. Tahminen Köhne’de tahminen Hristo’nun Yeri’nde arkadaşlarına bunun gereğini anlatmıştır N. Ahmet Erözenci. Anlatmamışsa da anlatacaktır kesinlikle. Hayata Dönüş’ten sağ çıkmak epey insanın başardığı bir şey zira.
“Quid rides de te fabula narratur.”(1)
Müflis bir hissin sarmalında kimi vakit ne yapacağını bilmeden, kimi vakit her şeyden vazgeçmiş üzere boşlukla dolu geçen yıllar birikti içimizde. Cevap aradığımız sorular çoğaldıkça öfke de kabardı içten içe. Gidecek yerimizin olmaması değil problem, gitmeyi tercih edip etmeyeceğimiz.
Vakit geçti, vakit geçti ve mümkünlük tanımadığımız kaç şey geldi başımıza. Bu kadar da olmaz dediğimiz her şeyi anlamak zorunda kaldık, bir daha sonraki atılım daima daha şiddetli geldi ve özlediğimiz, gitmek ve orada olmak istediğimiz vakit içinder çoğaldı nihayet.
Bir ada kıssası niyetine okuyabiliriz yaşadığımız günleri. İçinde bulunduğumuz şartların hazırlandığı vakit içindera gidip şimdiye ilenmek ve gelecekten kahırla bahsedecek olmak ne kadar anlaşılır değil mi? Bir yalancı memnunluk romanı üzere de okunabilir yaşadıklarımız. Tahminen bizdilk evvel öteki bir yerde, diğer bir vakit diliminde yaşanmış ve deneyim edilmiştir. Napolyon’dan kalma bir miras olabilir mi? Ya da bir bölümün Almanyası’ndan. Hani bıyıklarınız benzemesin lakin bu coşku insanı ürkütüyor sayın memurlar…
N. Ahmet Erözenci, Detay Yayınları’ndan yakın vakit evvel çıkan, yeni romanı ‘Plasebo’ ile bize bir kapı aralıyor güya. Araladığı ütopik bir kapı ancak pekala distopik de olabilir. Her şey hayli tanıdık bir yanıyla, bir yanıyla da bilmediğimiz bir yerden sesleniyor üzere. Heyecanı ve suratı gitgide artıyor mu, yoksa muharrir bizi bir fazda tutup ritmimizi bozmak mı istemiyor epey anlamış değilim. Romanda bir tertip kurmuş müellif, Plasebo eleştirilemez! niye? Zira seçimle gelmiş. Seçilmek kadar daha legal ve anayasal bir hak olabilir mi? Bunu önemsiyor Plasebo, bunun yaşanır ve anlaşılır kılınmasını, buna biat edilmesini, bununla rastgele bir çelişki üretilmemesini örgütlüyor. Aksi bir durum mu kelam konusu? bu biçimde kahverengi gömlekliler giriyor işin içine, başınıza geleceklerden olağan olarak siz sorumlusunuz. Bir Ada’da geçiyor olay, her zelzeleden daha sonra müthiş bir tsunami olacağını bilmesine karşı tekrar zelzeleye ve tsunamiye maruz kalmamak için rastgele bir şey yapmıyor, rastgele bir tedbir almıyor.
Plasebo, her şeye muktedir bir tek adam. Seçilirken tek adamlığını perçinleyeceğini, geçmişten alacaklarını getirip milletin ortasına yıkacağını ve geleceği ipotek altına alacağını söylemekten geri durmuyor. Olayın nerede geçtiğini bilmiyoruz şüphesiz. Bir küme çocukluk arkadaşı, neredeyse bütün ömrü Ada’da geçmiş bir küme arkadaş, bir ortaya gelip günü hoş kılmaya, unutmaya, içmeye, flört etmeye, hayal kurmamaya, öfkelenmeye falan çalışıyor.
Plasebo – Bir Yalancı Memnunluk Romanı, N. Ahmet Erözenci, 208 syf., Detay Yayınları, 2021.
Hali vakti yerinde hepsinin. İşsizlik ve yoksulluk görmüş üzere değiller. Rastgele birinin bir gereksinimi var üzere de durmuyor. Yoksulluktan şikayet edeni yok. Para kelamı geçmiyor neredeyse roman boyunca. Yenilip içiliyor, daima arkadaş kümesi bir ortaya gelip o günün sabahından akşamına kadar masalarda yiyip içiyor. Büyük şirketlerin yöneticisi de var içlerinde, tertibe çomak sokmak isterken Anakara’da başından türlü çeşitli haller geçen de, bir niçinle başı ağrıyan, havasız kalan, mutsuzluk üreten de…
Plasebo idareye geldiğinde kimse onun hakkında bir fikre sahip değildi, hakkında hiç haber çıkmamıştı neredeyse; hangi okulları bitirdiğini, annesini, babasını, ailesini bilmiyordu kimse. Bu bilinmezlik vakit içinde başlarına ne iş getirecekti? Birinci başlarda ciddiye alan da yoktu kendisini. Herkes çarkın bir halde döneceğini ve Ada’nın besbelli bir halde kendi bildiği hayatı yaşayacağını düşünüyordu. bu biçimde gelmiş bu biçimde gidecekti alt tarafı. Bir gün etraflarına on metre yüksekliğinde, iki metre genişliğinde bir duvar örüleceği, televizyonların ve gazetelerin kapatılıp eser ölçüde basın yayın organının muhakkak sayfa ve muhakkak saatlerde haber vereceğini, bunun haricinde televizyon kanallarında yalnızca dizi yayınlanacağını Ada halkına söyleseler kimse buna mümkünlük vermezdi.
Meczuplarla kahramanların, ayyaşlarla mahcupların ayrışması gerekiyordu ve Plasebo bunu en temiz halde yapmalıydı. Ahşap masalardan kimsenin eline kıymık batmamalı. Hem o makûs imajlar de kalkmalı, değil mi? bu biçimde siyah masa örtüleri gerek meyhanelere… Hey gidi, içki yasaklanırsa siyah kadehlerde masaları donatan Plasebo yanlıları işlerini olağan olarak yönetecek. Masalarına siyah örtü çekme işini öne alan esnafa olağan olarak önden bir ödeme ateşlenecek. Ada burası ve direktörün bütün kuralları Plasebo ile onun tek adamlığı yardımıyla refaha kavuşacak.
Bizimkiler ne yapıyor bu ortada? Balkonda sigara içip içlenen birtakım orta sınıf, evli olmaktan canı sıkılanlar, boşandığı ve çocuğa bakmak zorunda kaldığı için niye daha sonra canı sıkılanlar, bir yere gitmek isteyip çakılı kalanlar ya da çakılı kalmaktan şikayeti olmayanlar; Ada sakinleri. Akşam gidip yıkılacak bir meyhane kaygısında, unutmanın bütün imkanlarını içmeli ve hayal kurmadan bir günü daha geçirmenin yataklarına uzanmalı.
Çok bilen adamlar, etrafa bilgi, testosteron kalabalık, var olma memnunluğu ve ünlü arkadaş takdim etme yetkisi elinde olanlar da var içlerinde. Üstat dedikleri müellif da onun yardımıyla katılıyor içlerine aslına bakarsan. Uzaklara yakın bir yerde birlikte vakit geçirmek istediklerinde Üstat da katılıyor ortalarına lakin içlerindeki en yetersiz kişi bana kalırsa, klişelerle dolu, ne dediğinden emin olmayan, her insanın onu dinleyip etkileneceğini düşünen fakat buna cüreti de olmayan biri. aslına bakarsanız ortada bir yerde kaynayıp gidiyor toplama ve kendinden bahsedilecek durumlar geride kalıyor. Hoş asistanı da olayların ortasında; olay ne derseniz Ada’da geçiyor ve Plasebo her şeye muktedir bir tek adam rejimi kurmuş durumda. Bizimkiler de içiyor haliyle. Canı sıkılanlar o gün geç geliyor masaya biraz. Karanlık bir tip var; Şahid.
Adalılar kendilerini çekip çeviren beşerler, Şahid ise garsonluk yapıyor. Hristo’nun Yeri’nde sol elini mümkün olduğunca kullanmak istemeyen bir garson Şahid. Nereden nasıl geldiği, kim olduğu anlaşılmıyor birinci başlarda, bir yerden gözü ısıranların rahat bırakmaması kararı ortak noktaları çıkıyor niye daha sonra ancak bununla kalmayacağını görüyoruz kurgunun ilerleyen sayfalarında.
Gidip nereye bağlayacak bu Ada kıssasını? Ağaçları kesiyor Plasebo, parklara çöküyor. Miting meydanlarında sayacak ne kadar epey ağaç kestiğini, parkları ne hale getirdiğini söylüyor ancak kitlesi ateş ortasında destekliyor kendisini. Üstelik seyyar parklar armağan ettiği için, parklarına çöküp ömür alanlarını betona çeviren Plasebo hakkında dokunulmaz bir hayranlık ve bağlılık gösteriyor herkes, en azından her insanın yarısı bu durumda. Meskenlerinde zorla tutulup tutulmadıklarını bilmiyorum.
Herkes bir niye oluşturmaya çalışıyor hayat için, herkes bir öteki yerden tutmaya çalışıyor lakin kaybedecek fazlaca şeyi yok kimsenin. Ömür alışkanlıklarını, hayat alanlarını, ömür detaylarını yitirmek istemeyen bir güruh yalnızca. Sigara içmekte usta olanlar, bacağını sürüyerek ortama girip çıkan Egemen’in piposu hakkında yorum yapmadığı üzere daha sonradan zenginler ortasına katılan bu görgüsüzle tıpkı gemide olmanın niçinlerini de sorgulamıyor.
Lakin daima bir tansiyon var, “buralar birazdan karışacak, vaziyet alın” durumu kelam konusu akışta. Kurgu bizi o vaziyeti almaya sürüklüyor. Plasebo bundan rahatsız değil, daima ekranlarda, dev ekranlarda. Kendine ya da iktidarına karşı olabilecek her şeye karşı. Siz uyuyun diyor Ada halkına, siz uyuyun biz çalışalım. Alkış, kıyamet gibi… Lakin bizimkiler tahterevallinin üstünden izliyor olan biteni. Hayata karşı o kadar anlamsız ve niçinsizler ki.. İçlerinde Plasebo ve onun siyasetlerini destekleyen arkadaşları var lakin ‘yok canım, olamaz, bizi kızdırmak için o denli söylüyor’, diye düşünüyorlar. Haklılar mı, haksızlar mı akışta o da çıkıyor meydana.
‘DİLE GETİRMESEK BİLE HEPİMİZ MAĞLUBUZ’
Ne özel okullar, ne yollar, ne hastaneler… Bildiğimiz üzere değil hiç bir şey. Yaşadıklarımızla bu durumu anlamamız mümkün değil sanki… Bir distopik vaktin adasından ve orada bir tek adam Plasebo bireyinden bahsediliyor ki, gezmek ve tatil yapmak için Sevinçli Ada’ya gidiyor beşerler. Fakat o da ne, boğulan iki kız çocuğu için şu açıklamayı yapıyor yönetici kişi: “Aileleri bırakmasalardı kızlarını. Üstelik bikini de giymişler (…)” Bunlar bizim ezberimizde olan şeyler değil şüphesiz.
Bir Ada’da geçen ‘Plasebo’ romanında kurgunun imkanları ve genişliğini kullanarak farklı bir hayat için pencere aralamaya çalışmış muharrir. Aklımızda olan kaç soruya karşılık olabilir tahminen, hani biz bilmiyor olsak da tahminen yeryüzünde tek adam rejiminde yaşamak zorunda kalan ve buna mana veremeyen ‘Yetmez Ancak Evet’ cephesinde bir gedik açabilir.
Öte yandan hayli vakit evvel Ada idaresine gelen sanatçı kişinin iktidardan nasıl düştüğü, mazot, odun ve sigara kuyruğunun nasıl uzayıp gittiğini neye yormalı bilemedim. Parası olanlar ve kuyruğa girmek zorunda olmayanların darbesiyle sanatçı kişinin iktidardan nasıl düşürüldüğü, onun Ada idaresinden uzaklaşmasıyla her şeyin bir günde nasıl piyasaya sürüldüğü de anlatılmış romanda.
O kişi yaşasa ve uzun yıllar daha sonra iktidar olsa da sanatçı olmayı sürdürür, tahminen şair olmaya da heves eder ve şiir kitapları da yazardı kuşkusuz. Kaç vakit daha sonra yeniden Ada idaresine seçilirdi tahminen de, hapishaneleri kâfi bulup bütün tutsakları hücrelerde yatırmak için F tipi duvarları inşa eder, tutsakları oralara sürüye sürüye götürmek için de Hayata Dönüş Operasyonu ile birçok tutsağın ölmesine, kacının sakat kalmasına yol açardu. Yok canım, Ada’da bir sanatçı kişinin bunları düşünecek olması bizim karamsarlığımız üzere okunabilir fakat.
Roman boyunca herkese “Efendi” diyen Mustafa’nın Plasebo ve şürekasına isyan eden ve ele geçirilemeyen tek kişi olmasını da Ada duvarlarını aşıp bakla tarlasında kargaları kovmaya gitmiş olabileceğine yorabiliriz.
‘Plasebo’ uzun bir hekim notuyla başlıyor ki, buna ne kadar gerek vardı emin değilim. Tahminen Köhne’de tahminen Hristo’nun Yeri’nde arkadaşlarına bunun gereğini anlatmıştır N. Ahmet Erözenci. Anlatmamışsa da anlatacaktır kesinlikle. Hayata Dönüş’ten sağ çıkmak epey insanın başardığı bir şey zira.
“Quid rides de te fabula narratur.”(1)
- Gülme, anlatılan senin öykün.