Nurettin Öztatar
Üniversiteler ve Türkiye’deki üniversite sistemi, Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana tartışmalara niye olan en değerli hususların başında geliyor. Üniversite adeta “resmi söylemin” üretilmesi misyonuyla donatılarak, özgür bilim yapılmasının engellendiği kurumlar olarak düşünülegeldi. Resmi telaffuzun haricinde bulguların ortaya çıktığı araştırmalar engellendi, bu araştırmaları yapan bilim insanları cezalandırıldı. 1930’lu senelerdan bugüne üniversiteler tasfiyelerle anılan kurumlar olarak varlığını sürdürdü. Her darbe periyodu, bilim insanlarının tasfiyelerinin ağırlaştığı süreçler olarak gelişti. Bilhassa 12 Eylül 1980 darbesinin akabinde YÖK’ün kuruluşuyla başlayan tasfiyeler, üniversitelerde bilimsel bilgi üretebilmeyi adeta “kahramanlık” yapmayı gerektirecek kadar zorlaştırdı.
Üniversitelerin Sessizliği, Rıfat Okçabol, 336 syf., Ütopya Yayınevi, 2020.
YÖK 1981’den itibaren üniversiteleri bütünüyle denetim altına alarak, her türlü bilimsel çalışmayı resmi onaylarla yapılabilecek bir “eyleme” dönüştürdü. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu’yla, darbecilerin güzeline gitmeyen bilim insanları bir çırpıda üniversitelerden uzaklaştırıldı. Üniversiteler bütünüyle ehlileştirilmeye çalışıldı. 90’lı senelera kadar akademik çalışmalar, büyük oranda yalnızca dışsal bir denetime değil beraberinde akademisyenlerin kendi çalışmalarını bile otokontrole, hatta sansüre tabi tuttuğu bir ortamda yapılabildi. 90’lı senelera gelindiğinde 1402’lik bilim insanlarının bir kısmının davalar yoluyla üniversitelere dönmesi, bir daha bilimsel çalışmalarda bir canlanmaya imkan sağladı.
Lakin bilimsel çalışmalar ve bilim insanları üstündeki iktidar baskısı hiç bir periyot ortadan kalkmadı. İsmail Beşikci’den Onur Hamzaoğlu’na bilimsel çalışmalarının sonuçlarını açıklayanlar daima cezalara maruz kaldı. Son olarak barış isteyen bilim insanlarının başına neler geldiğini daima bir arada gördük. Barış olsun diye devlete seslenen bilim insanları, hiç bir hukuk kuralına muhtaçlık duyulmadan olağanüstü Hal Kanun Kararında kararnameleriyle üniversitelerden atıldı. Cezaevine girenler oldu. Hatta geçimlerini sağlamak için çalışmaları da yasaklandı.
40 YILDA NELER OLDU?
Prof. Dr. Rıfat Okçabol’un üniversitelerin zapturapt altına alınması gayesiyle 12 Eylül darbesini yapanlar tarafınca kurulan YÖK’ün 40. yılı ötürüsıyla yazdığı, bütün bu süreci anlatan kitap çıktı. Okçabol’un 40 yıllık sürecin detaylı bir değerlendirmesini yaptığı kitap, ’12 Eylül Darbesi’nin Eseri YÖK’ün Kırkıncı Yılında’ üst başlığıyla “YÖK, YÖK Liderleri ve Üniversiteleri” başlığıyla Ütopya Yayınevi tarafınca basıldı.
12 Eylül Darbesi’nin Eseri YÖK’ün Kırkıncı Yılında YÖK, YÖK Liderleri ve Üniversiteleri, Prof. Dr. Rıfat Okçabol, 527 syf., Ütopya Yayınevi, 2021.
Prof. Dr. Okçabol kitabında, 6 Kasım 1981 yılında kurulan YÖK’ün birinci liderinden son liderine; bütün liderlerin icraatlarını ele aldı. “Kırk yıllık YÖK tarihinde, genelde YÖK, liderlerine ve üniversiteler de YÖK’e bakılırsa hareket etmişlerdir. Adalet ve Kalkınma Partisi YÖK’te 2008’de kadrolaştıktan daha sonra ise YÖK liderleri ve üniversiteler AKP Genel Başkanı’nın beklentilerine bakılırsa hareket etmeye başlamıştır” diyen Okçabol, son on yılda Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşananların da üniversitenin AKP’lileştirilmesi teşebbüsü olarak kıymetlendiriyor.
10 kısımdan oluşan kitabın birinci kısmında 1980 öncesi yükseköğretimin durumunu ele alınıyor. “Tarihsel Süreçte Yükseköğretim (1980 Öncesi)” başlıklı kısımda, Türkiye’nin yükseköğretim konusunda öne çıkan kozmik kıymetleri düşünecek ortamı bile yakalayamadığına dikkat çekiliyor.
“12 Eylül Darbesi ve Yükseköğretim Kurulu” başlıklı ikinci kısımda, sistemin altyapısı, yasal düzenlemeler ve YÖK’ün kuruluşu bedellendiriliyor. Prof. Dr. Okçabol, YÖK’ün kuruluş niçinleriyle 12 Eylül darbesinin gerçekleştirilmesinin niçinleri içinde birebir ilgi olduğuna dikkat çekiyor.
YÖK’ÜN LİDERLERİ NELER YAPTI?
Kitabın üçüncü kısmından itibaren YÖK’ün birinci lideri olan İhsan Doğramacı’dan başlayarak Yekta Saraç’a kadar, YÖK’te başkanlık yapanların faaliyetleri ele alınıyor.
Prof. Dr. Ali İhsan Doğramacı, Mehmet Sağlam, Kemal Gürüz, Erdoğan Teziç, Yusuf Ziya Özcan, Gökhan Çetinsaya ve Yekta Saraç devirlerini farklı ayrı ele alan muharrir, “Kırkıncı Yılında YÖK ve Yükseköğretim sistemimiz” başlıklı son kısımda de değerlendirmelerini okurlarla paylaşıyor.
AKP İktidarında Eğitim- Eğitimin Piyasalaşması ve Gericileşmesi, Rıfat Okçabol, 328 syf., Ütopya Yayınevi, 2013.
“Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde Amerika’nın oğlanlarının muvaffakiyetinin devamı için, o ülkenin Amerikancı, anti demokratik, piyasacı ve gerici iktidarlarla yönetilmesi ve eğitim sisteminin de ‘fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür’ öğrenci yetiştirmemesi gerekmektedir. Zira bu nitelikte yetişen insanların eleştirmesi, sorgulaması ile halk egemenliğine, barışa ve insan haklarına sahip çıkması mümkünlüğü devasa yüksekliktetir” diyen Okçabol, Amerika’nın çıkarlarının korunması ve iktidarların toplumlarını sömürmesinin ise “dininin ve kininin davacısı” olacak öğrenci yetiştirilmesiyle kolaylaştığına dikkat çekiyor.
YÖK’ün karar ve uygulamalarının ‘At sahibine bakılırsa kişner’ ya da ‘Balık baştan kokar’ atasözlerinin ne derece geçerli olduğunu gösterdiğini vurgulayan Okçabol, “halbuki YÖK ve üniversiteler toplumundur, iktidarı yönetenlere ilişkin kurumlar değildir. ötürüsıyla, Türkiye’nin geleceği, iktidarın değil toplumun faydasına fonksiyon nazarancek yükseköğretim sistemine işlerlik kazandırılmasına bağlıdır” diyor.
Prof. Dr. Rıfat Okçabol kitabında, bir taraftan üniversitelerin gelişmenini-gerilemesini ele alırken, öbür taraftan da bilimsel çalışmaların özgürce yapılabileceği bir üniversite sisteminin kurulabilmesinin imkanlarını tartışıyor.
Üniversiteler ve Türkiye’deki üniversite sistemi, Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana tartışmalara niye olan en değerli hususların başında geliyor. Üniversite adeta “resmi söylemin” üretilmesi misyonuyla donatılarak, özgür bilim yapılmasının engellendiği kurumlar olarak düşünülegeldi. Resmi telaffuzun haricinde bulguların ortaya çıktığı araştırmalar engellendi, bu araştırmaları yapan bilim insanları cezalandırıldı. 1930’lu senelerdan bugüne üniversiteler tasfiyelerle anılan kurumlar olarak varlığını sürdürdü. Her darbe periyodu, bilim insanlarının tasfiyelerinin ağırlaştığı süreçler olarak gelişti. Bilhassa 12 Eylül 1980 darbesinin akabinde YÖK’ün kuruluşuyla başlayan tasfiyeler, üniversitelerde bilimsel bilgi üretebilmeyi adeta “kahramanlık” yapmayı gerektirecek kadar zorlaştırdı.
Üniversitelerin Sessizliği, Rıfat Okçabol, 336 syf., Ütopya Yayınevi, 2020.
YÖK 1981’den itibaren üniversiteleri bütünüyle denetim altına alarak, her türlü bilimsel çalışmayı resmi onaylarla yapılabilecek bir “eyleme” dönüştürdü. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu’yla, darbecilerin güzeline gitmeyen bilim insanları bir çırpıda üniversitelerden uzaklaştırıldı. Üniversiteler bütünüyle ehlileştirilmeye çalışıldı. 90’lı senelera kadar akademik çalışmalar, büyük oranda yalnızca dışsal bir denetime değil beraberinde akademisyenlerin kendi çalışmalarını bile otokontrole, hatta sansüre tabi tuttuğu bir ortamda yapılabildi. 90’lı senelera gelindiğinde 1402’lik bilim insanlarının bir kısmının davalar yoluyla üniversitelere dönmesi, bir daha bilimsel çalışmalarda bir canlanmaya imkan sağladı.
Lakin bilimsel çalışmalar ve bilim insanları üstündeki iktidar baskısı hiç bir periyot ortadan kalkmadı. İsmail Beşikci’den Onur Hamzaoğlu’na bilimsel çalışmalarının sonuçlarını açıklayanlar daima cezalara maruz kaldı. Son olarak barış isteyen bilim insanlarının başına neler geldiğini daima bir arada gördük. Barış olsun diye devlete seslenen bilim insanları, hiç bir hukuk kuralına muhtaçlık duyulmadan olağanüstü Hal Kanun Kararında kararnameleriyle üniversitelerden atıldı. Cezaevine girenler oldu. Hatta geçimlerini sağlamak için çalışmaları da yasaklandı.
40 YILDA NELER OLDU?
Prof. Dr. Rıfat Okçabol’un üniversitelerin zapturapt altına alınması gayesiyle 12 Eylül darbesini yapanlar tarafınca kurulan YÖK’ün 40. yılı ötürüsıyla yazdığı, bütün bu süreci anlatan kitap çıktı. Okçabol’un 40 yıllık sürecin detaylı bir değerlendirmesini yaptığı kitap, ’12 Eylül Darbesi’nin Eseri YÖK’ün Kırkıncı Yılında’ üst başlığıyla “YÖK, YÖK Liderleri ve Üniversiteleri” başlığıyla Ütopya Yayınevi tarafınca basıldı.
12 Eylül Darbesi’nin Eseri YÖK’ün Kırkıncı Yılında YÖK, YÖK Liderleri ve Üniversiteleri, Prof. Dr. Rıfat Okçabol, 527 syf., Ütopya Yayınevi, 2021.
Prof. Dr. Okçabol kitabında, 6 Kasım 1981 yılında kurulan YÖK’ün birinci liderinden son liderine; bütün liderlerin icraatlarını ele aldı. “Kırk yıllık YÖK tarihinde, genelde YÖK, liderlerine ve üniversiteler de YÖK’e bakılırsa hareket etmişlerdir. Adalet ve Kalkınma Partisi YÖK’te 2008’de kadrolaştıktan daha sonra ise YÖK liderleri ve üniversiteler AKP Genel Başkanı’nın beklentilerine bakılırsa hareket etmeye başlamıştır” diyen Okçabol, son on yılda Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşananların da üniversitenin AKP’lileştirilmesi teşebbüsü olarak kıymetlendiriyor.
10 kısımdan oluşan kitabın birinci kısmında 1980 öncesi yükseköğretimin durumunu ele alınıyor. “Tarihsel Süreçte Yükseköğretim (1980 Öncesi)” başlıklı kısımda, Türkiye’nin yükseköğretim konusunda öne çıkan kozmik kıymetleri düşünecek ortamı bile yakalayamadığına dikkat çekiliyor.
“12 Eylül Darbesi ve Yükseköğretim Kurulu” başlıklı ikinci kısımda, sistemin altyapısı, yasal düzenlemeler ve YÖK’ün kuruluşu bedellendiriliyor. Prof. Dr. Okçabol, YÖK’ün kuruluş niçinleriyle 12 Eylül darbesinin gerçekleştirilmesinin niçinleri içinde birebir ilgi olduğuna dikkat çekiyor.
YÖK’ÜN LİDERLERİ NELER YAPTI?
Kitabın üçüncü kısmından itibaren YÖK’ün birinci lideri olan İhsan Doğramacı’dan başlayarak Yekta Saraç’a kadar, YÖK’te başkanlık yapanların faaliyetleri ele alınıyor.
Prof. Dr. Ali İhsan Doğramacı, Mehmet Sağlam, Kemal Gürüz, Erdoğan Teziç, Yusuf Ziya Özcan, Gökhan Çetinsaya ve Yekta Saraç devirlerini farklı ayrı ele alan muharrir, “Kırkıncı Yılında YÖK ve Yükseköğretim sistemimiz” başlıklı son kısımda de değerlendirmelerini okurlarla paylaşıyor.
AKP İktidarında Eğitim- Eğitimin Piyasalaşması ve Gericileşmesi, Rıfat Okçabol, 328 syf., Ütopya Yayınevi, 2013.
“Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde Amerika’nın oğlanlarının muvaffakiyetinin devamı için, o ülkenin Amerikancı, anti demokratik, piyasacı ve gerici iktidarlarla yönetilmesi ve eğitim sisteminin de ‘fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür’ öğrenci yetiştirmemesi gerekmektedir. Zira bu nitelikte yetişen insanların eleştirmesi, sorgulaması ile halk egemenliğine, barışa ve insan haklarına sahip çıkması mümkünlüğü devasa yüksekliktetir” diyen Okçabol, Amerika’nın çıkarlarının korunması ve iktidarların toplumlarını sömürmesinin ise “dininin ve kininin davacısı” olacak öğrenci yetiştirilmesiyle kolaylaştığına dikkat çekiyor.
YÖK’ün karar ve uygulamalarının ‘At sahibine bakılırsa kişner’ ya da ‘Balık baştan kokar’ atasözlerinin ne derece geçerli olduğunu gösterdiğini vurgulayan Okçabol, “halbuki YÖK ve üniversiteler toplumundur, iktidarı yönetenlere ilişkin kurumlar değildir. ötürüsıyla, Türkiye’nin geleceği, iktidarın değil toplumun faydasına fonksiyon nazarancek yükseköğretim sistemine işlerlik kazandırılmasına bağlıdır” diyor.
Prof. Dr. Rıfat Okçabol kitabında, bir taraftan üniversitelerin gelişmenini-gerilemesini ele alırken, öbür taraftan da bilimsel çalışmaların özgürce yapılabileceği bir üniversite sisteminin kurulabilmesinin imkanlarını tartışıyor.