Sultan Gülsün
“Bodrumlar dedim Cizre’de Metin Altıok’a davranış biçimidir, Madımak’ın kavuran rüzgarıyla.”
İlhan Sami Çomak, ‘Hayattayız Nihayet’
Üç dilek hakkı olsa birinde kesinlikle eşit hayatı dileyecek bir beşerden ve şiirlerinden bahsedeceğiz. 8 Mart 1973’te Bingöl’e bağlı Karlıova ilçesinde dünyaya gelen İlhan Sami Çomak’ın dizeleriyle yazıyorum bu satırları. 1994’ten bu vakte dek 28 yıldır cezaevinde tutsak. 2016 yılında “Gönderen: İlhan Sami Çomak” isimli belgesel ile adaletin unutulmamak olduğunu bir dahaleyen Çomak, hatırlanacağı üzere 2019 yılında ‘Geldim Sana’ isimli evrakıyla Sennur Sezer Emek-Direniş Şiir Ödülü’ne bedel görülmüştü. Artık ise ‘Hayattayız Nihayet’ ismini verdiği şiir kitabı ile bizlerle buluşuyor.
Gerçekten “Engilo Şengilo deri vekin ez hatim” cümlesine sarılıp müjde a hayatın dostları, gelmekler oluyor dememek için kendimizi sıkıntı tutacağımız aşikâr. Evet, onun sabrıyla yaşamak düzgün bir fikir. Kenarından köşesinden insanlık ve tabiat ismine umut edebileceğiz biraz da olsa. Atwood’un ‘biz yapamıyorsak, su yapar’ misalini de unutturmayan dizeler, bize onun üzere yürekli bir sesten ulaşabilirdi fakat ve lakin: “Sen su içtiğinde ben ıslık çalacağım.” Birçok vakit şiir işçilerine ve öteki sanatkarlara kanal açmanın mecburiliği haricinde bunu yapmanın bir gereklilik değil içimizdeki gücü, cüreti ve bilgeliği özgür bırakma işi olduğunu düşünenlerimizden o. Bizim özgür tutsaklığımız ve İlhan Sami’nin tutsak özgürlüğü içinde da bu yüzden “hayat seni fazlaca seviyorum” var.
“Suskunluk da bir görgü biçimidir/deneye yenile uzaklara karışan”. Devin/devlerin omuzlarındayız lakin olmamalıyız diyebilecek kadar unsurlu, dengeli ve sarsılmaz bir bağlılığı duyuş aralıklarımıza bakılırsa fakat şiir işçilerinin sesiyle ayırt edebiliriz. Hakim olan kaygı şartlarına karşın hiç bir vakit bu durumun gerçek olmadığı hissini yansıtıyor ve yolu ustalıkla kat ediyor. Çocukların inançta olduğundan emin olmak için çaba edenlerimize çevrilmeliyiz. Çevrilmişken bu sürdürüme dahiliyet gerek: “Urgandayım urgandasın urganda!” Özgürlüğün ne manaya geldiğini ve bunun için nasıl tartışacağımızı anlamak için geçmişin düşünürlerine güvenmekle kalmayıp şairleri dinlemeli derim birçoklarınca.
Hayattayız Nihayet, İlhan Sami Çomak, 96 syf., Manos Kitap, 2022.
“Ey tahtayı oyan nem!/Geçiyorum senden upuzun bir yağmur kokusuyla”. Varlık ve oluş içinde mahsup edilen hassas süreklilik, hayatın dostlarıyla hasretleşmek için gün sayıyor keza bizler de hasretlerimizi biriktirdik ona ve direncine. ‘Hayattayız Nihayet’in genelinde dikkatimi celbettetiği üzere fazlacaça da duyularımı şeffaf tutmamı sağlayan imgeler, su imgeleri. Daima akışından dolayı harekete gücünü düşündürüyor. Bir ırmakta odaklanmayı gösteriyor, tarihte bir daha doğuşu çağrıştırıyor mesela. Bram Dijkstra’nın işaret ettiği üzere su yüzeyi ayna vazifesi de görüyor. Bu örnekleri birfazlaca değinimle çoğaltabiliriz. Leonardo da Vinci, suyun “doğada ivmelendirici güç” olduğuna inanıyor. Thoreau da “İçimizdeki hayat ırmaktaki su üzeredir. İnsanın hiç görmediği kadar yükseğe çıkabilir ve kavrulmuş yaylaları sular altında bırakabilir” diyor.
“Su ırmaktan yana ben atlardan/ öptürme ağzını!”. Su, ırmağı şimdiki vaktin sonsuz akışıyla eşitleyerek Fin de siècle sanatında ve edebiyatındaki üzere Çomak’ın dizelerinde de klâsik olarak ömür ve bir daha doğuş ile bağlı biçimde. Biz de yarı suyuz, aksiyona gücümüzü buradan alıyoruzdur tahminen, bunu hatırlatıyor bize İlhan Sami Çomak. Suyun sabrı değil midir hem taşı aşındıran? “Ben söylemiş oldum sen yenidenla/Taş hatırlamaz sen hatırla! /Taş yürümez biz yürüyelim!”
Hayal gücü ve söz özgürlüğüne bağlılık ruhunun derinlerine yerleşmiş ki sıradan ve vakitsiz: En nihayetinde özgür bir toplum, her bireyin hangi sanatı yaratmak istediğine -ya da istemediğine- karar verme hakkına sahip olduğu prensibine dayanacaktır. “Bir çiçek ekmişsin ayaklarının tabanına, sayarken çocukların dişlerini“. Bayanların dünyada erkek üretimi savaşları yaşadığını söyleyen lisanın bir yapılacaklar listesi var ki devlet vergi aldığına utanır. “halbuki her şey o denli hoş ki! /Devletin ağrına gidiyormuş bunlar/Devletin istekleri varmış/ bayanları öldüren erkekleri, meskenleri yıkan tankları varmış. Devletin önemsemediği hayli vakti varmış/Şiiri yokmuş/halbuki her şey o denli hoş ki!”
Tabir özgürlüğünü içeren bir karar verildiğinde temel unsura bağlanır zihnimiz. Rastgele bir dinleyici, hatta bir topluluğun çoğunluğu içeriğinden rahatsız olduğu için ifadeyi sınırlayamaz. Sanat bağlamında bu prensip saldırgan, aşağılayıcı, çok ya da büsbütün makûs bulabileceğimiz çalışmalara değil özgürlüğü öğrenmek manasına gelir. Özgürlük, ömrümüz kadar ciddidir bu niçinle şairler de şiirler de alıkonmazdır. Çomak’ın insanlık onuru ve ömür etiğindeki ısrarı uygun ki var. “Mayhoş elmalar yiyorum dişleyerek senin ağzının tadıyla/ En eski eşkıyalar üzere düzeltiyorum gömleğimin yakasını”
Şairlerin dokunulmazlığı ismine: Hayattayız nihayet!
“Bodrumlar dedim Cizre’de Metin Altıok’a davranış biçimidir, Madımak’ın kavuran rüzgarıyla.”
İlhan Sami Çomak, ‘Hayattayız Nihayet’
Üç dilek hakkı olsa birinde kesinlikle eşit hayatı dileyecek bir beşerden ve şiirlerinden bahsedeceğiz. 8 Mart 1973’te Bingöl’e bağlı Karlıova ilçesinde dünyaya gelen İlhan Sami Çomak’ın dizeleriyle yazıyorum bu satırları. 1994’ten bu vakte dek 28 yıldır cezaevinde tutsak. 2016 yılında “Gönderen: İlhan Sami Çomak” isimli belgesel ile adaletin unutulmamak olduğunu bir dahaleyen Çomak, hatırlanacağı üzere 2019 yılında ‘Geldim Sana’ isimli evrakıyla Sennur Sezer Emek-Direniş Şiir Ödülü’ne bedel görülmüştü. Artık ise ‘Hayattayız Nihayet’ ismini verdiği şiir kitabı ile bizlerle buluşuyor.
Gerçekten “Engilo Şengilo deri vekin ez hatim” cümlesine sarılıp müjde a hayatın dostları, gelmekler oluyor dememek için kendimizi sıkıntı tutacağımız aşikâr. Evet, onun sabrıyla yaşamak düzgün bir fikir. Kenarından köşesinden insanlık ve tabiat ismine umut edebileceğiz biraz da olsa. Atwood’un ‘biz yapamıyorsak, su yapar’ misalini de unutturmayan dizeler, bize onun üzere yürekli bir sesten ulaşabilirdi fakat ve lakin: “Sen su içtiğinde ben ıslık çalacağım.” Birçok vakit şiir işçilerine ve öteki sanatkarlara kanal açmanın mecburiliği haricinde bunu yapmanın bir gereklilik değil içimizdeki gücü, cüreti ve bilgeliği özgür bırakma işi olduğunu düşünenlerimizden o. Bizim özgür tutsaklığımız ve İlhan Sami’nin tutsak özgürlüğü içinde da bu yüzden “hayat seni fazlaca seviyorum” var.
“Suskunluk da bir görgü biçimidir/deneye yenile uzaklara karışan”. Devin/devlerin omuzlarındayız lakin olmamalıyız diyebilecek kadar unsurlu, dengeli ve sarsılmaz bir bağlılığı duyuş aralıklarımıza bakılırsa fakat şiir işçilerinin sesiyle ayırt edebiliriz. Hakim olan kaygı şartlarına karşın hiç bir vakit bu durumun gerçek olmadığı hissini yansıtıyor ve yolu ustalıkla kat ediyor. Çocukların inançta olduğundan emin olmak için çaba edenlerimize çevrilmeliyiz. Çevrilmişken bu sürdürüme dahiliyet gerek: “Urgandayım urgandasın urganda!” Özgürlüğün ne manaya geldiğini ve bunun için nasıl tartışacağımızı anlamak için geçmişin düşünürlerine güvenmekle kalmayıp şairleri dinlemeli derim birçoklarınca.
Hayattayız Nihayet, İlhan Sami Çomak, 96 syf., Manos Kitap, 2022.
“Ey tahtayı oyan nem!/Geçiyorum senden upuzun bir yağmur kokusuyla”. Varlık ve oluş içinde mahsup edilen hassas süreklilik, hayatın dostlarıyla hasretleşmek için gün sayıyor keza bizler de hasretlerimizi biriktirdik ona ve direncine. ‘Hayattayız Nihayet’in genelinde dikkatimi celbettetiği üzere fazlacaça da duyularımı şeffaf tutmamı sağlayan imgeler, su imgeleri. Daima akışından dolayı harekete gücünü düşündürüyor. Bir ırmakta odaklanmayı gösteriyor, tarihte bir daha doğuşu çağrıştırıyor mesela. Bram Dijkstra’nın işaret ettiği üzere su yüzeyi ayna vazifesi de görüyor. Bu örnekleri birfazlaca değinimle çoğaltabiliriz. Leonardo da Vinci, suyun “doğada ivmelendirici güç” olduğuna inanıyor. Thoreau da “İçimizdeki hayat ırmaktaki su üzeredir. İnsanın hiç görmediği kadar yükseğe çıkabilir ve kavrulmuş yaylaları sular altında bırakabilir” diyor.
“Su ırmaktan yana ben atlardan/ öptürme ağzını!”. Su, ırmağı şimdiki vaktin sonsuz akışıyla eşitleyerek Fin de siècle sanatında ve edebiyatındaki üzere Çomak’ın dizelerinde de klâsik olarak ömür ve bir daha doğuş ile bağlı biçimde. Biz de yarı suyuz, aksiyona gücümüzü buradan alıyoruzdur tahminen, bunu hatırlatıyor bize İlhan Sami Çomak. Suyun sabrı değil midir hem taşı aşındıran? “Ben söylemiş oldum sen yenidenla/Taş hatırlamaz sen hatırla! /Taş yürümez biz yürüyelim!”
Hayal gücü ve söz özgürlüğüne bağlılık ruhunun derinlerine yerleşmiş ki sıradan ve vakitsiz: En nihayetinde özgür bir toplum, her bireyin hangi sanatı yaratmak istediğine -ya da istemediğine- karar verme hakkına sahip olduğu prensibine dayanacaktır. “Bir çiçek ekmişsin ayaklarının tabanına, sayarken çocukların dişlerini“. Bayanların dünyada erkek üretimi savaşları yaşadığını söyleyen lisanın bir yapılacaklar listesi var ki devlet vergi aldığına utanır. “halbuki her şey o denli hoş ki! /Devletin ağrına gidiyormuş bunlar/Devletin istekleri varmış/ bayanları öldüren erkekleri, meskenleri yıkan tankları varmış. Devletin önemsemediği hayli vakti varmış/Şiiri yokmuş/halbuki her şey o denli hoş ki!”
Tabir özgürlüğünü içeren bir karar verildiğinde temel unsura bağlanır zihnimiz. Rastgele bir dinleyici, hatta bir topluluğun çoğunluğu içeriğinden rahatsız olduğu için ifadeyi sınırlayamaz. Sanat bağlamında bu prensip saldırgan, aşağılayıcı, çok ya da büsbütün makûs bulabileceğimiz çalışmalara değil özgürlüğü öğrenmek manasına gelir. Özgürlük, ömrümüz kadar ciddidir bu niçinle şairler de şiirler de alıkonmazdır. Çomak’ın insanlık onuru ve ömür etiğindeki ısrarı uygun ki var. “Mayhoş elmalar yiyorum dişleyerek senin ağzının tadıyla/ En eski eşkıyalar üzere düzeltiyorum gömleğimin yakasını”
Şairlerin dokunulmazlığı ismine: Hayattayız nihayet!