Şairler için şiir bir erektir, bir ütopyadır. O niçinle denebilir ki şairler yazdıklarından hayli yazacaklarına, yazmak istediklerine ağırlaşırlar. Bunun temkinli yaklaşılması gereken bir sav olduğunu da belirtmek isteriz. Öyleyse kışkırtma hedefli bir tez olduğunu da söyleyelim. Kışkırtma hedefli zira tartışmak, konuşmak istiyor.
Şiir değişiyor, şiir tarifleri değişiyor, şiir beğenileri değişiyor. Pekala bu değişimin tartışmadan, sağlam bir taban oluşturması mümkün mü?
İzlenimimiz, müşahedemiz o ki günümüzde şairlerin şiire ait, şiirin meselelerini kuramsal ve tarihî boyutuyla bahis alarak yürüttükleri bir tartışma yok. Hiç yok demeyelim lakin olanların da çok cılız kaldığını ve de dar bir etrafta yürütüldüğünü de kaydedelim. Üzerinde durulmaya kıymet, tartışmaya açık bir sorun. Lakin biz asıl mevzumuza, “şairlere nazaran şiir”e, yani şairlerin şiir tariflerine dönelim.
bir evvelki yazımızda çağdaş Türkçe şiirin, özellikle tasfiye periyodunun başlangıcında öncü rolü oynamış şairlerin şiir tariflerine göz atmaya çalışmıştık.
Çağdaş Türkçe şiir üstüne en hayli düşünmüş şairlerden birisi de Ahmet Hamdi Tanpınar olmuştur diyebiliriz. Lakin ne yazık ki o, şair olarak “babası”nın (Yahya Kemal Beyatlı) hudutlarına ve kalıplarına sıkışmış olmakla maluldür. Bu istikametiyle, “ustasına çırak kalmaktan çıkamamış olmakla” çağdaş Türkçe şiirde simgedir. Lakin birebir Tanpınar’ın şiir üzerine geniş ve ayrıntılı düşünen bir kuramcı olarak görüşleriyle hem kendindilk evvelki jenerasyondan şairleri tıpkı vakitte kendisinden daha sonraki şairleri etkilediğini de söylemek mümkün. ‘Edebiyat Üzerine Makaleler’ ismi altında toplanan yazıları, öteki tüm çalışmalarında olduğu üzere arayış halindeki bir kültür sanat kuramcısının, klasikle çağdaşlaşma içinde şiddetli çatışmanın boyutlarını küçülterek de olsa çıkar yol bulmaya çalışmasının eserleridir.
‘Edebiyat Üzerine Makaleler’in “Şiir Hakkında” başlıklı birinci kısmında şiir üzerine sekiz “makale”ye yer verilir. Tanpınar’ın bu makaleleri bir kuramcı olmanın yanı sıra şair olarak da kaleme almış olması kıymetlidir. Bu yazılarda kuramcı Tanpınar kadar hatta diyebiliriz ki ondan daha ziyadesiyle konuşan şair Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Şu satırları, onun “Şiir Hakkında 1” başlıklı makalesinden alıntıladık:
“Bugün sanat sıkıntılarıyla yakından alakadar olmuş bir zekâ için artık münakaşasına imkân görülmeyen hakikatlerden biri de şiirin her türlü menfaat endişesinden uzak, gayesini yalnız kendinde bulan bir mükemmelliyet olmasıdır. Bu bu biçimde olduğu biçimde, maalesef memleketimizde mutlak derecede bir ekseriyet hâlâ sanatkârda büyük insani mefkurelerin bir peygamberini, cemiyet hayatının ateşli bir havarisini görmek isteğindedir. Asaleti nispetinde sakat olan bu istekte, şiir hakkında yerleşmiş, kök salmış batıl zanların, yanlış telakkilerin önemli bir payı vardır. Filhakika gerecini lisan üzere umumun malı olan bir menbadan alması, diğer sanatlara nispeten tekniğinde mevcut zahiri kolaylıklar ve daha bunlara misal biroldukca sebepler, onu vakit zaman tabiatının tamamen dışında olan yanlış telakkilere maruz bırakmış ve adeta fikrin her çeşidini istiaba elverişli bir nevi imtiyazlı kap olarak kabul ettirmiştir.”
Tanpınar, yazısının girişinde şiire ait görüşünü de açık halde tabir etmiştir. Ona nazaran şiir, “sadece mustarip ve huzursuz ruhun saf bir lisanı”dır. Tanpınar, mustarıp ve huzursuz bireyin “saf lisanından bahseder” fakat o lisanla uygarlığın huzursuz ettiği insan, toplum, birey içindeki bağa değindiği söylenemez.
Çağdaş Türkçe şiir, belirli ölçülerde Tanpınar’ın da yörüngesinde olduğu sembolizmin tesirinde kalsa bile hem tasfiye sürecinde hem takip eden onarım evresinde öbür kaynaklardan da tesirler alır. Nâzım Hikmet’in çıkışı ya da devrimci teşebbüsü, şiirin hem sesini hem sazını hem kelamını tıpkı vakitte muhatabını değiştirir. O niçinle diyebiliriz ki çağdaş Türkçe şiirin asıl belirleyici faili Nâzım Hikmet olmuştur.
Tasfiye periyodunda şiir lisanının akışı, tarafı ve şiirde oluşan kanallar da göstermektedir ki onun, gördüğü tüm baskı ve engellemelere karşın çağdaş Türkçe şiirin bahtını tayin eden şair olarak üstlendiği rol son derece kıymetlidir. Yüzyıllık birikim değerlendirildiğinde, çağdaş Türkçe şiirin Nâzım Hikmet’in “paltosundan” çıktığı kanaati yersiz değildir.
Şayet geçmişten günümüze aktarılan birikime ve tecrübeye bakarak şiiri bisiklete benzetecek olsak, onu tasarlayanın ve kuranın Nâzım Hikmet olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Garip ve İkinci Yeni dalgalarının müdahaleleri olağan olarak değerlidir. Örneğin Garip, o, çağdaş Türkçe “şiir bisikletinin” ön, İkinci Yeni art tekerleğini değiştirmiştir.
Hülasası, çağdaş Türkçe şiirde bilhassa tasfiye süreci daha sonrasında oluşan şairlerin şiir görüşleri üzerinde Nâzım Hikmet’in devrimci teşebbüsünün tesiri ağırdır. İkinci Yeni dalgası hem biçim birebir vakitte imge, lisan ve anlatım tekniği tarafından ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’na az şey borçlu değildir.
Gelelim “şairlere nazaran şiire…” Şiir tarifleri çoklukla şairin amaçladığı şiiri söz eder. Ancak bu demek değildir ki şairlerin yazdıkları şiir, tanımladıkları şiirden farklı olmakta. Söz etmek istediğimiz, şiirin lokomotifi arayıştır ve tecrübelenmiş, gerçekleşmiş olanı aşma isteğidir. Şiir tarifinin diyalektiği de bunu kapsar. Şairlere göre şiir vardır fakat şiirin sabitlenmiş yahut sabitlenecek bir tarifi yoktur. Hatta bunu şu biçimde de tabir etmek mümkün: Şairler şiiri tanımlarken atlarını ağaca değil, bulutlara bağlar.
Sık sık lisana getirilen, “ne kadar şair var ise o kadar da şiir ve şiir tarifi vardır” argümanı da şiirin “doğasıyla” ilgilidir. Her yeni şair ve her şiir, yeni bir şiir tarifi getirebildiği ölçüde “kalıcılık” kazanabilmektedir.
Bu dizi yazıda benimsenen prosedüre ait bir orta not düşmek istiyoruz. Şairlere nazaran şiir tariflerine ve şiirlerle yapılan şiir tarifleri örneklerine yer verirken dizgesel olmayacağız. Yeri gelmişken Ahmet Oktay’ın, “Cumhuriyet Periyodu Türk Şiirine Bir Bakış” başlıklı yazısında, Profesör Fuat Köprülü’nün “integral” kavramını kullandığını belirttiğini de kaydedelim. Biz de Ahmet Oktay üzere dizgesel demeyi tercih ettik. Dizgesel olmayacağımızı belirttik lakin hususla ilgili olaylar, görüşler, olgular içindeki bağı da gözetmeye itina göstereceğiz.
Çağdaş Türkçe şiirde farklı ve kendilerine has özellikleriyle ön plana çıkan iki isim, iki şairden kelam etmek istiyoruz. Bu iki şairden biri dokunduğu, değindiği her şeyi şiire dönüştürmesiyle ünlüdür. Bir başkasıysa her şeyi şiirle lisana getirmiş oluşuyla. Bu şairlerin kimler olduğunu iddia etmişsinizdir. Dokunduğu her şeyi şiire dönüştürme “yeteneklisi” Edip Cansever’dir. Her şeyi şiirle lisana getirme “ustası” ise Can Yücel.
Edip Cansever’in şiiri “insanın ortasından dopdolu geçen bir hayat” üzere algılamasıyla dokunduğu her şeyi şiire dönüştürmesi içinde elbette bir alaka kelam konusudur.
Can Yücel, ömrün şiir istikametini bulup çıkarmaktaki ustalığının ışığında şiiri de birebir metotla tanımlar. Şiirden ne anladığını da, ne anlaşılması gerektiğini de şiirle lisana getirmiştir. Okuyacağımız dizelerin yer aldığı şiirin başlığı da “Şiir”:
Aç bir fareydi şiir
Yarım uyaklarıyla uykuları azdıran
Cöntürkleri çağırdım Vanları Siyamları
Ankara’nın kedisi her zamanki üzere geç
Evvel Shelley’i yedik Puşkin’i ve Sait’i
Rimbaud’nun beyinleri nasıl yine de taze
Şiirin şiirle tanımlandığı şiirler kelam konusu olduğunda birinci akla gelen şairin Ece Ayhan, şiirinse “Mor Külhani” olmaması şüphesiz mümkün değil. Evvel “Mor Külhani”den üç betik okuyalım.
1. Şiirimiz karadır ağabeyler
Kendi kendine çalan bir davul zurna
Sesini duyar duymaz kendi kendine güreşmeye başlayan
Taşınır mal helalarında kara kamunun
Şeye dar pantolonlu kostak delikanlıların şiiridir
Aşk örgütlenmektir bir düşünün ağabeyler
2. Şiirimiz her işi yapar ağabeyler
Valde Atik’te Eski Şair Çıkmazı’nda oturur
Saçları bir kelamla örülür bir kelamla çözülür
Berbat caddeye düşmüş bir tazenin yakın mezarlıkta
Saatlerini çıkarmış yedi kola gerilmesinin şiiridir
Dirim kısa mevt uzundur cehennette herhal ağabeyler
3. Şiirimiz gül kurutur ağabeyler
Dönüşmeye başlamış Beşiktaşlı kuşçu bir babanın
Taşınmaz kum taşır mavnalarla Karabiga’ya kaçan
Gamze şeyli pek güzel benli son oğlunu
Suriye hamamında sabuna boğmasının şiiridir
Oğullar oğulluktan sessiz bir biçimde çekilmesini bilmelidir ağabeyler
“Mor Külhani” şiirinde şair bir yandan poetikasının çerçevesini çizmekte, bir yandan kendine mahsus şiir tarifini tabir etmektedir. Şairin betimleyerek tarifini yaptığı şiirin toplumsalla birlikte tarihî perspektifi de önemsediği dikkati çekiyor.
Ece Ayhan’ın nevi şahsına münhasır bir şair olduğunu bir dahalemeye gerek yok. Onun öbür şiirlerinde olduğu üzere “Mor Külhani” şiiri de kendi üstüne kıvrılan imgelerle örülüdür. Ece Ayhan şiirinin imgesel yapısı, şiir lisanı mattır; ışık sızdırmayan yeraltı sığınakları, karanlık çatı katları üzeredir. Türkçe şiirin çok şeffaf olan lisanına karşı bir başkaldırıdır. söylemiş olduklerimiz şüphesiz “Mor Külhani” şiiri için de geçerlidir.
Şiirle ilgili şairlerin tarifinin öncelikli olması gerektiğini birinci yazımızda lisana getirmiştik. Öte yandan, şiiri şairler tanım etse de “şiir nedir?” sorusunun cevabını, sonuncu olarak şiir okuru vermeli diye düşünüyoruz. niye bu biçimde düşünüyoruz? Yazılan, sirkülasyona giren şiirin “ne olduğunu”, “nasıl olduğunu” pahalandıran ve yapıtın yazgısını belirleyen yargıyı oluşturan büyük ölçüde okurdur. Bunu söylerken şairlerin, bununla birlikte okur da olduğunu kabul ediyoruz. Ekleyelim: Şiir okuru olmayan, şair olsun! Mümkün mü? “Sıkı bir şiir okuru” olmayan şair; cümleyi siz tamamlayın…
“Şairlere göre şiir” konusuna değinmeyi ve “şiirlerle şiir tanımları”nı örneklendirmeyi sürdüreceğimizi belirtelim.
Bu kısmı sonlandırırken yazıda alıntıladığımız şiirlerin tümünün okunmasına yönelik dileğimizi de söz edelim.
Şiir değişiyor, şiir tarifleri değişiyor, şiir beğenileri değişiyor. Pekala bu değişimin tartışmadan, sağlam bir taban oluşturması mümkün mü?
İzlenimimiz, müşahedemiz o ki günümüzde şairlerin şiire ait, şiirin meselelerini kuramsal ve tarihî boyutuyla bahis alarak yürüttükleri bir tartışma yok. Hiç yok demeyelim lakin olanların da çok cılız kaldığını ve de dar bir etrafta yürütüldüğünü de kaydedelim. Üzerinde durulmaya kıymet, tartışmaya açık bir sorun. Lakin biz asıl mevzumuza, “şairlere nazaran şiir”e, yani şairlerin şiir tariflerine dönelim.
bir evvelki yazımızda çağdaş Türkçe şiirin, özellikle tasfiye periyodunun başlangıcında öncü rolü oynamış şairlerin şiir tariflerine göz atmaya çalışmıştık.
Çağdaş Türkçe şiir üstüne en hayli düşünmüş şairlerden birisi de Ahmet Hamdi Tanpınar olmuştur diyebiliriz. Lakin ne yazık ki o, şair olarak “babası”nın (Yahya Kemal Beyatlı) hudutlarına ve kalıplarına sıkışmış olmakla maluldür. Bu istikametiyle, “ustasına çırak kalmaktan çıkamamış olmakla” çağdaş Türkçe şiirde simgedir. Lakin birebir Tanpınar’ın şiir üzerine geniş ve ayrıntılı düşünen bir kuramcı olarak görüşleriyle hem kendindilk evvelki jenerasyondan şairleri tıpkı vakitte kendisinden daha sonraki şairleri etkilediğini de söylemek mümkün. ‘Edebiyat Üzerine Makaleler’ ismi altında toplanan yazıları, öteki tüm çalışmalarında olduğu üzere arayış halindeki bir kültür sanat kuramcısının, klasikle çağdaşlaşma içinde şiddetli çatışmanın boyutlarını küçülterek de olsa çıkar yol bulmaya çalışmasının eserleridir.
‘Edebiyat Üzerine Makaleler’in “Şiir Hakkında” başlıklı birinci kısmında şiir üzerine sekiz “makale”ye yer verilir. Tanpınar’ın bu makaleleri bir kuramcı olmanın yanı sıra şair olarak da kaleme almış olması kıymetlidir. Bu yazılarda kuramcı Tanpınar kadar hatta diyebiliriz ki ondan daha ziyadesiyle konuşan şair Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Şu satırları, onun “Şiir Hakkında 1” başlıklı makalesinden alıntıladık:
“Bugün sanat sıkıntılarıyla yakından alakadar olmuş bir zekâ için artık münakaşasına imkân görülmeyen hakikatlerden biri de şiirin her türlü menfaat endişesinden uzak, gayesini yalnız kendinde bulan bir mükemmelliyet olmasıdır. Bu bu biçimde olduğu biçimde, maalesef memleketimizde mutlak derecede bir ekseriyet hâlâ sanatkârda büyük insani mefkurelerin bir peygamberini, cemiyet hayatının ateşli bir havarisini görmek isteğindedir. Asaleti nispetinde sakat olan bu istekte, şiir hakkında yerleşmiş, kök salmış batıl zanların, yanlış telakkilerin önemli bir payı vardır. Filhakika gerecini lisan üzere umumun malı olan bir menbadan alması, diğer sanatlara nispeten tekniğinde mevcut zahiri kolaylıklar ve daha bunlara misal biroldukca sebepler, onu vakit zaman tabiatının tamamen dışında olan yanlış telakkilere maruz bırakmış ve adeta fikrin her çeşidini istiaba elverişli bir nevi imtiyazlı kap olarak kabul ettirmiştir.”
Tanpınar, yazısının girişinde şiire ait görüşünü de açık halde tabir etmiştir. Ona nazaran şiir, “sadece mustarip ve huzursuz ruhun saf bir lisanı”dır. Tanpınar, mustarıp ve huzursuz bireyin “saf lisanından bahseder” fakat o lisanla uygarlığın huzursuz ettiği insan, toplum, birey içindeki bağa değindiği söylenemez.
Çağdaş Türkçe şiir, belirli ölçülerde Tanpınar’ın da yörüngesinde olduğu sembolizmin tesirinde kalsa bile hem tasfiye sürecinde hem takip eden onarım evresinde öbür kaynaklardan da tesirler alır. Nâzım Hikmet’in çıkışı ya da devrimci teşebbüsü, şiirin hem sesini hem sazını hem kelamını tıpkı vakitte muhatabını değiştirir. O niçinle diyebiliriz ki çağdaş Türkçe şiirin asıl belirleyici faili Nâzım Hikmet olmuştur.
Tasfiye periyodunda şiir lisanının akışı, tarafı ve şiirde oluşan kanallar da göstermektedir ki onun, gördüğü tüm baskı ve engellemelere karşın çağdaş Türkçe şiirin bahtını tayin eden şair olarak üstlendiği rol son derece kıymetlidir. Yüzyıllık birikim değerlendirildiğinde, çağdaş Türkçe şiirin Nâzım Hikmet’in “paltosundan” çıktığı kanaati yersiz değildir.
Şayet geçmişten günümüze aktarılan birikime ve tecrübeye bakarak şiiri bisiklete benzetecek olsak, onu tasarlayanın ve kuranın Nâzım Hikmet olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Garip ve İkinci Yeni dalgalarının müdahaleleri olağan olarak değerlidir. Örneğin Garip, o, çağdaş Türkçe “şiir bisikletinin” ön, İkinci Yeni art tekerleğini değiştirmiştir.
Hülasası, çağdaş Türkçe şiirde bilhassa tasfiye süreci daha sonrasında oluşan şairlerin şiir görüşleri üzerinde Nâzım Hikmet’in devrimci teşebbüsünün tesiri ağırdır. İkinci Yeni dalgası hem biçim birebir vakitte imge, lisan ve anlatım tekniği tarafından ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’na az şey borçlu değildir.
Gelelim “şairlere nazaran şiire…” Şiir tarifleri çoklukla şairin amaçladığı şiiri söz eder. Ancak bu demek değildir ki şairlerin yazdıkları şiir, tanımladıkları şiirden farklı olmakta. Söz etmek istediğimiz, şiirin lokomotifi arayıştır ve tecrübelenmiş, gerçekleşmiş olanı aşma isteğidir. Şiir tarifinin diyalektiği de bunu kapsar. Şairlere göre şiir vardır fakat şiirin sabitlenmiş yahut sabitlenecek bir tarifi yoktur. Hatta bunu şu biçimde de tabir etmek mümkün: Şairler şiiri tanımlarken atlarını ağaca değil, bulutlara bağlar.
Sık sık lisana getirilen, “ne kadar şair var ise o kadar da şiir ve şiir tarifi vardır” argümanı da şiirin “doğasıyla” ilgilidir. Her yeni şair ve her şiir, yeni bir şiir tarifi getirebildiği ölçüde “kalıcılık” kazanabilmektedir.
Bu dizi yazıda benimsenen prosedüre ait bir orta not düşmek istiyoruz. Şairlere nazaran şiir tariflerine ve şiirlerle yapılan şiir tarifleri örneklerine yer verirken dizgesel olmayacağız. Yeri gelmişken Ahmet Oktay’ın, “Cumhuriyet Periyodu Türk Şiirine Bir Bakış” başlıklı yazısında, Profesör Fuat Köprülü’nün “integral” kavramını kullandığını belirttiğini de kaydedelim. Biz de Ahmet Oktay üzere dizgesel demeyi tercih ettik. Dizgesel olmayacağımızı belirttik lakin hususla ilgili olaylar, görüşler, olgular içindeki bağı da gözetmeye itina göstereceğiz.
Çağdaş Türkçe şiirde farklı ve kendilerine has özellikleriyle ön plana çıkan iki isim, iki şairden kelam etmek istiyoruz. Bu iki şairden biri dokunduğu, değindiği her şeyi şiire dönüştürmesiyle ünlüdür. Bir başkasıysa her şeyi şiirle lisana getirmiş oluşuyla. Bu şairlerin kimler olduğunu iddia etmişsinizdir. Dokunduğu her şeyi şiire dönüştürme “yeteneklisi” Edip Cansever’dir. Her şeyi şiirle lisana getirme “ustası” ise Can Yücel.
Edip Cansever’in şiiri “insanın ortasından dopdolu geçen bir hayat” üzere algılamasıyla dokunduğu her şeyi şiire dönüştürmesi içinde elbette bir alaka kelam konusudur.
Can Yücel, ömrün şiir istikametini bulup çıkarmaktaki ustalığının ışığında şiiri de birebir metotla tanımlar. Şiirden ne anladığını da, ne anlaşılması gerektiğini de şiirle lisana getirmiştir. Okuyacağımız dizelerin yer aldığı şiirin başlığı da “Şiir”:
Aç bir fareydi şiir
Yarım uyaklarıyla uykuları azdıran
Cöntürkleri çağırdım Vanları Siyamları
Ankara’nın kedisi her zamanki üzere geç
Evvel Shelley’i yedik Puşkin’i ve Sait’i
Rimbaud’nun beyinleri nasıl yine de taze
Şiirin şiirle tanımlandığı şiirler kelam konusu olduğunda birinci akla gelen şairin Ece Ayhan, şiirinse “Mor Külhani” olmaması şüphesiz mümkün değil. Evvel “Mor Külhani”den üç betik okuyalım.
1. Şiirimiz karadır ağabeyler
Kendi kendine çalan bir davul zurna
Sesini duyar duymaz kendi kendine güreşmeye başlayan
Taşınır mal helalarında kara kamunun
Şeye dar pantolonlu kostak delikanlıların şiiridir
Aşk örgütlenmektir bir düşünün ağabeyler
2. Şiirimiz her işi yapar ağabeyler
Valde Atik’te Eski Şair Çıkmazı’nda oturur
Saçları bir kelamla örülür bir kelamla çözülür
Berbat caddeye düşmüş bir tazenin yakın mezarlıkta
Saatlerini çıkarmış yedi kola gerilmesinin şiiridir
Dirim kısa mevt uzundur cehennette herhal ağabeyler
3. Şiirimiz gül kurutur ağabeyler
Dönüşmeye başlamış Beşiktaşlı kuşçu bir babanın
Taşınmaz kum taşır mavnalarla Karabiga’ya kaçan
Gamze şeyli pek güzel benli son oğlunu
Suriye hamamında sabuna boğmasının şiiridir
Oğullar oğulluktan sessiz bir biçimde çekilmesini bilmelidir ağabeyler
“Mor Külhani” şiirinde şair bir yandan poetikasının çerçevesini çizmekte, bir yandan kendine mahsus şiir tarifini tabir etmektedir. Şairin betimleyerek tarifini yaptığı şiirin toplumsalla birlikte tarihî perspektifi de önemsediği dikkati çekiyor.
Ece Ayhan’ın nevi şahsına münhasır bir şair olduğunu bir dahalemeye gerek yok. Onun öbür şiirlerinde olduğu üzere “Mor Külhani” şiiri de kendi üstüne kıvrılan imgelerle örülüdür. Ece Ayhan şiirinin imgesel yapısı, şiir lisanı mattır; ışık sızdırmayan yeraltı sığınakları, karanlık çatı katları üzeredir. Türkçe şiirin çok şeffaf olan lisanına karşı bir başkaldırıdır. söylemiş olduklerimiz şüphesiz “Mor Külhani” şiiri için de geçerlidir.
Şiirle ilgili şairlerin tarifinin öncelikli olması gerektiğini birinci yazımızda lisana getirmiştik. Öte yandan, şiiri şairler tanım etse de “şiir nedir?” sorusunun cevabını, sonuncu olarak şiir okuru vermeli diye düşünüyoruz. niye bu biçimde düşünüyoruz? Yazılan, sirkülasyona giren şiirin “ne olduğunu”, “nasıl olduğunu” pahalandıran ve yapıtın yazgısını belirleyen yargıyı oluşturan büyük ölçüde okurdur. Bunu söylerken şairlerin, bununla birlikte okur da olduğunu kabul ediyoruz. Ekleyelim: Şiir okuru olmayan, şair olsun! Mümkün mü? “Sıkı bir şiir okuru” olmayan şair; cümleyi siz tamamlayın…
“Şairlere göre şiir” konusuna değinmeyi ve “şiirlerle şiir tanımları”nı örneklendirmeyi sürdüreceğimizi belirtelim.
Bu kısmı sonlandırırken yazıda alıntıladığımız şiirlerin tümünün okunmasına yönelik dileğimizi de söz edelim.