İkinci Yeni dalgasıyla başlayan onarım sürecinde çağdaş Türkçe şiirde şiirin lisanı de, algısı da, tarifi da esaslı halde değişim ve dönüşüm geçirir. Diyebiliriz ki İkinci Yeni dalgasıyla şiir bir daha “yapılmaya” başlanmıştır. Öte yandan, İkinci Yeni dalgasına karşı tenkitler, tartışmalar, itirazlar da had safhaya ulaşır.
İkinci Yeni, ortak bir hareket ya da çıkış değildir. Tenkit ve tartışma bahislerinden biri de budur. Geleneğin öğrettiğine nazaran bir şiir oluşumundan, akımından beklenen, öncelikli olarak bir programın “çıkış bildirisi”nin kamuoyuyla paylaşılmasıdır. bu biçimdece topluluğun, kümenin ya da akımın şiir anlayışı, niyeti, hedefi, prensipleri hem söz edilmiş tıpkı vakitte tartışmaya açılmış olur. Lakin İkinci Yeni dalgasının bu biçimde bir bildirisi yoktur. O niçinle de yeni olup olmadığı dahi sorgulanmış, tartışma konusu yapılmıştır.
Lakin bugünden geriye dönüp baktığımızda, hayli açık halde İkinci Yeni için çağdaş Türkçe şiirde bir şiir ihtilalidir diyebiliyoruz. Tabiatıyla başlamış bir ihtilal. Sürekliliğini sağlayamamış bir ihtilal olduğunu da eklemek gerekir.
İkinci Yeni dalgasının çağdaş Türkçe şiirde başlatmış olduğu yeniliğe öncülük eden şairler, kişisel olarak kendi şiir anlayışlarının savunuculuğunu üstlenirken yöneltilen tenkitlere, itirazlara verdikleri karşılıklarla, hem de kıymetli bir çerçeve de çizmişlerdir aslında. Bunu da kaydetmek gerekir.
İkinci Yeni dalgasına öncülük eden şairlerin reaksiyoner bir ruhla davrandıklarını, şiir fikirlerinde bu halin tesirli olduğunu da belirtmeliyiz. özetlemek gerekirse söyleyelim: İkinci Yeni dalgasını ivmelendiren etkenler içinde, şairlerin hem poetik hem pratik olarak aldıkları reaksiyoner tutum kıymetli bir rol oynamıştır. İkinci Yeni dalgasının da reaksiyoner olduğunu söz edelim.
İkinci Yeni’ye yöneltilen tenkitler, açılan tartışmalara karşı İkinci Yeni şairlerinin kendi şiirlerini, şiir anlayışlarını savunan reaksiyoner metinleri kadar değerli olmuş bir öteki etken daha vardır. Evvel mecmualarda, bilhassa Pazar Postası’nda yayımlanan şiirler, çabucak sonrasında çıkan kitaplar şairlerin şahsi şiir anlayışlarını işaret eden kıymetli kaynak metinler olmuştur.
Yazımızın bundan daha sonraki kısmında, İkinci Yeni dalgasıyla bir daha kurulan çağdaş Türkçe şiirde şairliği kadar şiir düşünürlüğüyle de ön plana çıkmış değerli bir isme odaklanarak devam etmek istiyoruz. Bunu söyler söylemez kimden kelam edeceğimiz anlaşılmıştır sanırız. Öyleyse uzatmayalım.
Zira o ismin İkinci Yeni dalgasının önündeki isimlerden, Cemal Süreya’dan diğerinin olmayacağını bilmemek mümkün değil. Yani ki şiirde bir defa öpse ikinin hatırı kalacak diye kederlenen, düzyazıda şapkasını çiçekle dolduran, zurnanın ucundaki çingene, zap suyundaki sandal olan Cemal Süreya; o sürgün Kürt çiçeği…
Cemal Süreya’yı şair ve bununla birlikte bir şiir düşünürü olarak kıymetlendiriyoruz. Aslında İkinci Yeni’ye öncülük eden şairlerin tümünün şiir düşünürü olduğu söylenebilir. Fakat bu tanımlama onun için daha bir yerindedir. sebebi açık. İkinci Yeni şairi olarak ön plana çıkmakla kalmamış, tabir yerindeyse İkinci Yeni’nin savunucusu olarak da kıymetli rol oynamıştır. Şairliğinin yanı sıra İkinci Yeni dalgasının yükselmeye başladığı süreçte ağırlaşan tenkitlere, nizamlı halde karşılık vermesiyle de dikkat çekmiştir.
Cemal Süreya için şunu da söyleyebiliriz: O, şiiri hem yazmış hem yazdırmış şairlerdendir. Ellili senelerda başlayarak vefatına kadarki şiir seyahati mühletince çıkardığı mecmualar ve şiir üzerine yazılarıyla çağdaş Türkçe şiire katkısı ve tesirini yadsımak mümkün değil.
Hususumuz bağlamında, yani “şairlere nazaran şiir” sorunsalı üzerinden düşünerek söylersek, İkinci Yeni dalgasıyla başlayan süreçte ve aslında “daha sonrası olmayan daha sonrasında”, çağdaş Türkçe şiir için sunduğu şiirsel perspektifle tesirli olan Cemal Süreya’nın tek cümlelik, özdeyiş niteliğinde de şiir tarifleri vardır. Ona bakılırsa mesela, “şiir alışkanlıklara karşı bir yaylım ateşidir”; “şiir yasallaşınca ölür”; “mutluluğun şiiri yazılamaz”; “şiir bir karşı çıkma sanatıdır”; “şiir anayasaya aykırıdır”. Bunlar ve benzerleri, bir tıp sloganı üzeredir şairin. Bu ortada belirtelim, “Slogan hoş bir şeydir ve en epeyce şiire yakışır” kelamı de onundur.
Lakin şiirin lisanını, külçeşidini, tarihini, coğrafyasını, siyasetini yakın plana alarak sorunsallaştırmış bir şair ve şiir düşünürü olarak onun, değişik vakit içinderda, farklı ortamlarda ve çeşitli niçinlerle lisana getirdiği daha kapsamlı şiir tarifleri da vardır.
Yeri gelmişken Cemal Süreya’nın şiir üzerine görüşlerini, kanılarını de içeren yazılarının büyük çoğunluğunun derlenerek kitaplaşmış olduğunu da hatırlatalım.
Cemal Süreya’nın şiir üzerine yazdığı ve epey konuşulan yazılanlarından biri de “Folklor Şiire Düşman” başlıklı olanıdır. Bu yazıda da daha epeyce “çağdaş şiir geldi söze dayandı” tezinin üzerinde durulur. Hilmi Yavuz’un 1957 tarihinde yönelttiği soruları yanıtlarken bu lafına açıklık getirmiştir. “Şiir şüphesiz şimdiye dek sözlerle yazılmıştır. Bense o sözümle kelimeyi de, sözün türlü imkânlarını da zorlayan bir şiir anlayışına dokunmak istemiştim.”
Cemal Süreya bahsetmiş olduğumiz söyleşide, Garip şiirini yorumlarken şiirin edebiyata karşı olduğunu savunur. Onun bu yaklaşımı şiirle edebiyatın farklı sanat çeşidi, dahası diğer alanlar olduğunun saptanması bakımından değerlidir.
Şiirin kıymetli meselelerinden biri de hiç kuşku yok ki lisan ve lisanın kullanmasıyla ilgilidir. Lisan probleminden soyutlayarak bir şiir tarifi mümkün değildir. Cemal Süreya’nın lisanla ilgili tutumuysa açıktır. Ona bakılırsa “şiir lisanı, genel lisanın, günlük lisanın süslüsü ya da soylusu değildir. O lisanın düpedüz kendisidir.”
Şiir lisanıyla günlük lisanın ilgisine ait bir öbür söyleşide (Can Kolukısa’nın 1973’te yaptığı söyleşi) de şunları söyler: “Şiir, konuşma lisanından uzaklaşmamalıdır, diyorum. Konuşma lisanı, düzyazının düşünce lisanının tuhaf bir argosudur. Şiirle düzyazı içinde bir bırakışma bölgesi desek yeri. Bu bakımdan şiirin de düzyazının da özelliklerini taşır. Şiir çemberini oradan geçirirken nesnellikler edinir. Düzyazı, kendinden bir şey koparıp verirken oradan verir. Şiirin birinci ve vazgeçilmez mayasıdır konuşma lisanı.” O denli anlaşılıyor ki Cemal Süreya şiir lisanıyla günlük lisan içindeki alaka üzerine düşünmekten vazgeçmiyor. yıllar daha sonra 1988’de TRT’de yayımlanan Ahmet Oktay’ın söyleşisinde de şiir lisanı üzerinde durur ve şunları söyler: “Aslında şiir, lisan ortasında bir lisandır fakat kuşdili değildir.”
Cemal Süreya’nın şiir tarifini dayandırdığı ögelerden biri dilse oburu de imgedir diyebiliriz. O niçinle onun şiir tarifini şiirle imge ilgisine bakışıyla birlikte düşünmek ve pahalandırmak gerekir.
Şair ve şiir düşünürü Cemal Süreya için “İmge, kesinlikle bir şeyin karşılığı olmalıdır. Kökte bir şeye bağlanmalıdır.”
“Şiirin konseyi nizama karşı olduğu”na inanan şairin araştırıcı, sorgulayıcı yaklaşımı daima işler. “İmge ne sanki?” diye sorup “imge bir şeyin daha uygunu, daha berbatı, daha gerçeği, daha gerçek dışı durumu, daha pakı, daha kirlisi, daha hafifçei, daha ağırı, daha… Nasıl söyleyeyim, daha kendisi… Yani daha kendisini bulmaktır imge. Yoksa bir yere bağlanmadan yapılan şey imge değil, kelam oyunudur, bence” kararı çıkarması da aslında şiir üzerine olan düşünsel deviniminin sürekliliğini gösterir.
Kelam kanatlandırmaktaki hünerinin düzyazıya da yansımasından tahminen, tahminen de şiirsel üslubunun, lisan ve söyleyişteki “ustalığı”nın tesiriyle Cemal Süreya’nın şiirinde açık halde bir şiir tarifine rastlanmaz. Fakat kimi şiirlerinin örtük ya da dolaylı olarak şiiri, şiir sanatını mevzu edindiği söylenebilir. “Göçebe” şiirindeki şu betiği, beraberinde bir şiir tarifi olarak okumak da mümkün diye düşünüyoruz:
Bir mezarın doğurduğu iştahlı bir çocuktur Anadolu şiiri
Ey şiir arayıcısı ey esrik kişi
Şu son dönemecini de aşınca gecenin
Doğacak gün artık gündüze ait değil
Bu ağartı lakin yürekle karşılabilir
Bütün iş orda işte, ordan usturuplu geçmesini bil
Tutsaksan ellerini sıvışır üzere zincirlerinden
Ve balyozla vursalar mısralarına
Soylu bir demir sesi yükselir
Soylu büyük ve mavi bir demir sesi
Dileğimiz, şairin 1965’te yayımlanan tıpkı isimli ikinci kitabına da ismini veren şiirin tamamının okunması olacak.
Enver Ercan’ın sorularına verdiği cevapta kendi şiirini “güneşten yırtılmış caz sesi ve kavaldan akan gökyüzü” olarak tanımlayan Cemal Süreya lisanla olan trajik öyküsünü de şu biçimde özetler: “Benim lisan serüvenim şu: Küçük çocuk bakıcıya veriliyor; daha doğrusu, o çocuk kendini bakıcının elinde buluyor; seviyor bakıcısını; onu ana belliyor. Türkçeyle bağım bu biçimde. Bir noktada gurbetin aşka dönüşmesi. Bu lisan yorganımdır benim: Biraz haşhaş, biraz balık kokar (halbuki Türkçede de balık azdır), biraz da zeytin tadı, taşır. Taşısa da… Ol hikâyet bu biçimde..”
Bu kısmı bitirirken bir defa daha vurgulamak istiyoruz. Cemal Süreya sırf İkinci Yeni ve daha sonrasında değil, çağdaş Türkçe şiirin tüm devirlerini gözeterek söyleyebiliriz ki şiir üzerine düşünmüş, tartışmış yeni bir bakış açısı önermiş fazlaca az sayıda şairden biri olmuştur. Onun şiir kanısına, şiir perspektifine özetlemek gerekirse değinmeyi amaçladığımız çeşidimizi son bir alıntıyla noktalayalım: “Şiir, dünyayı değiştirmenin araçlarından biridir. İnsan, şiirle ‘yeri ve formülü’ bulacaktır. Şiir, insanın şuurunu daha ilerde bir yere atacak, beşere yeni nitelikler kazandıracaktır. Var mıdır bu biçimde bir hayat? Vardır bu biçimde bir hayat. Olacaktır. Nerval’in çıldırmadığı, Mayakovski’nin kendine kıymadığı, Lorca’nın kurşuna dizilmediği bir hayat.”
Ne diyelim; umudu umudumuz olsun!..
İkinci Yeni, ortak bir hareket ya da çıkış değildir. Tenkit ve tartışma bahislerinden biri de budur. Geleneğin öğrettiğine nazaran bir şiir oluşumundan, akımından beklenen, öncelikli olarak bir programın “çıkış bildirisi”nin kamuoyuyla paylaşılmasıdır. bu biçimdece topluluğun, kümenin ya da akımın şiir anlayışı, niyeti, hedefi, prensipleri hem söz edilmiş tıpkı vakitte tartışmaya açılmış olur. Lakin İkinci Yeni dalgasının bu biçimde bir bildirisi yoktur. O niçinle de yeni olup olmadığı dahi sorgulanmış, tartışma konusu yapılmıştır.
Lakin bugünden geriye dönüp baktığımızda, hayli açık halde İkinci Yeni için çağdaş Türkçe şiirde bir şiir ihtilalidir diyebiliyoruz. Tabiatıyla başlamış bir ihtilal. Sürekliliğini sağlayamamış bir ihtilal olduğunu da eklemek gerekir.
İkinci Yeni dalgasının çağdaş Türkçe şiirde başlatmış olduğu yeniliğe öncülük eden şairler, kişisel olarak kendi şiir anlayışlarının savunuculuğunu üstlenirken yöneltilen tenkitlere, itirazlara verdikleri karşılıklarla, hem de kıymetli bir çerçeve de çizmişlerdir aslında. Bunu da kaydetmek gerekir.
İkinci Yeni dalgasına öncülük eden şairlerin reaksiyoner bir ruhla davrandıklarını, şiir fikirlerinde bu halin tesirli olduğunu da belirtmeliyiz. özetlemek gerekirse söyleyelim: İkinci Yeni dalgasını ivmelendiren etkenler içinde, şairlerin hem poetik hem pratik olarak aldıkları reaksiyoner tutum kıymetli bir rol oynamıştır. İkinci Yeni dalgasının da reaksiyoner olduğunu söz edelim.
İkinci Yeni’ye yöneltilen tenkitler, açılan tartışmalara karşı İkinci Yeni şairlerinin kendi şiirlerini, şiir anlayışlarını savunan reaksiyoner metinleri kadar değerli olmuş bir öteki etken daha vardır. Evvel mecmualarda, bilhassa Pazar Postası’nda yayımlanan şiirler, çabucak sonrasında çıkan kitaplar şairlerin şahsi şiir anlayışlarını işaret eden kıymetli kaynak metinler olmuştur.
Yazımızın bundan daha sonraki kısmında, İkinci Yeni dalgasıyla bir daha kurulan çağdaş Türkçe şiirde şairliği kadar şiir düşünürlüğüyle de ön plana çıkmış değerli bir isme odaklanarak devam etmek istiyoruz. Bunu söyler söylemez kimden kelam edeceğimiz anlaşılmıştır sanırız. Öyleyse uzatmayalım.
Zira o ismin İkinci Yeni dalgasının önündeki isimlerden, Cemal Süreya’dan diğerinin olmayacağını bilmemek mümkün değil. Yani ki şiirde bir defa öpse ikinin hatırı kalacak diye kederlenen, düzyazıda şapkasını çiçekle dolduran, zurnanın ucundaki çingene, zap suyundaki sandal olan Cemal Süreya; o sürgün Kürt çiçeği…
Cemal Süreya’yı şair ve bununla birlikte bir şiir düşünürü olarak kıymetlendiriyoruz. Aslında İkinci Yeni’ye öncülük eden şairlerin tümünün şiir düşünürü olduğu söylenebilir. Fakat bu tanımlama onun için daha bir yerindedir. sebebi açık. İkinci Yeni şairi olarak ön plana çıkmakla kalmamış, tabir yerindeyse İkinci Yeni’nin savunucusu olarak da kıymetli rol oynamıştır. Şairliğinin yanı sıra İkinci Yeni dalgasının yükselmeye başladığı süreçte ağırlaşan tenkitlere, nizamlı halde karşılık vermesiyle de dikkat çekmiştir.
Cemal Süreya için şunu da söyleyebiliriz: O, şiiri hem yazmış hem yazdırmış şairlerdendir. Ellili senelerda başlayarak vefatına kadarki şiir seyahati mühletince çıkardığı mecmualar ve şiir üzerine yazılarıyla çağdaş Türkçe şiire katkısı ve tesirini yadsımak mümkün değil.
Hususumuz bağlamında, yani “şairlere nazaran şiir” sorunsalı üzerinden düşünerek söylersek, İkinci Yeni dalgasıyla başlayan süreçte ve aslında “daha sonrası olmayan daha sonrasında”, çağdaş Türkçe şiir için sunduğu şiirsel perspektifle tesirli olan Cemal Süreya’nın tek cümlelik, özdeyiş niteliğinde de şiir tarifleri vardır. Ona bakılırsa mesela, “şiir alışkanlıklara karşı bir yaylım ateşidir”; “şiir yasallaşınca ölür”; “mutluluğun şiiri yazılamaz”; “şiir bir karşı çıkma sanatıdır”; “şiir anayasaya aykırıdır”. Bunlar ve benzerleri, bir tıp sloganı üzeredir şairin. Bu ortada belirtelim, “Slogan hoş bir şeydir ve en epeyce şiire yakışır” kelamı de onundur.
Lakin şiirin lisanını, külçeşidini, tarihini, coğrafyasını, siyasetini yakın plana alarak sorunsallaştırmış bir şair ve şiir düşünürü olarak onun, değişik vakit içinderda, farklı ortamlarda ve çeşitli niçinlerle lisana getirdiği daha kapsamlı şiir tarifleri da vardır.
Yeri gelmişken Cemal Süreya’nın şiir üzerine görüşlerini, kanılarını de içeren yazılarının büyük çoğunluğunun derlenerek kitaplaşmış olduğunu da hatırlatalım.
Cemal Süreya’nın şiir üzerine yazdığı ve epey konuşulan yazılanlarından biri de “Folklor Şiire Düşman” başlıklı olanıdır. Bu yazıda da daha epeyce “çağdaş şiir geldi söze dayandı” tezinin üzerinde durulur. Hilmi Yavuz’un 1957 tarihinde yönelttiği soruları yanıtlarken bu lafına açıklık getirmiştir. “Şiir şüphesiz şimdiye dek sözlerle yazılmıştır. Bense o sözümle kelimeyi de, sözün türlü imkânlarını da zorlayan bir şiir anlayışına dokunmak istemiştim.”
Cemal Süreya bahsetmiş olduğumiz söyleşide, Garip şiirini yorumlarken şiirin edebiyata karşı olduğunu savunur. Onun bu yaklaşımı şiirle edebiyatın farklı sanat çeşidi, dahası diğer alanlar olduğunun saptanması bakımından değerlidir.
Şiirin kıymetli meselelerinden biri de hiç kuşku yok ki lisan ve lisanın kullanmasıyla ilgilidir. Lisan probleminden soyutlayarak bir şiir tarifi mümkün değildir. Cemal Süreya’nın lisanla ilgili tutumuysa açıktır. Ona bakılırsa “şiir lisanı, genel lisanın, günlük lisanın süslüsü ya da soylusu değildir. O lisanın düpedüz kendisidir.”
Şiir lisanıyla günlük lisanın ilgisine ait bir öbür söyleşide (Can Kolukısa’nın 1973’te yaptığı söyleşi) de şunları söyler: “Şiir, konuşma lisanından uzaklaşmamalıdır, diyorum. Konuşma lisanı, düzyazının düşünce lisanının tuhaf bir argosudur. Şiirle düzyazı içinde bir bırakışma bölgesi desek yeri. Bu bakımdan şiirin de düzyazının da özelliklerini taşır. Şiir çemberini oradan geçirirken nesnellikler edinir. Düzyazı, kendinden bir şey koparıp verirken oradan verir. Şiirin birinci ve vazgeçilmez mayasıdır konuşma lisanı.” O denli anlaşılıyor ki Cemal Süreya şiir lisanıyla günlük lisan içindeki alaka üzerine düşünmekten vazgeçmiyor. yıllar daha sonra 1988’de TRT’de yayımlanan Ahmet Oktay’ın söyleşisinde de şiir lisanı üzerinde durur ve şunları söyler: “Aslında şiir, lisan ortasında bir lisandır fakat kuşdili değildir.”
Cemal Süreya’nın şiir tarifini dayandırdığı ögelerden biri dilse oburu de imgedir diyebiliriz. O niçinle onun şiir tarifini şiirle imge ilgisine bakışıyla birlikte düşünmek ve pahalandırmak gerekir.
Şair ve şiir düşünürü Cemal Süreya için “İmge, kesinlikle bir şeyin karşılığı olmalıdır. Kökte bir şeye bağlanmalıdır.”
“Şiirin konseyi nizama karşı olduğu”na inanan şairin araştırıcı, sorgulayıcı yaklaşımı daima işler. “İmge ne sanki?” diye sorup “imge bir şeyin daha uygunu, daha berbatı, daha gerçeği, daha gerçek dışı durumu, daha pakı, daha kirlisi, daha hafifçei, daha ağırı, daha… Nasıl söyleyeyim, daha kendisi… Yani daha kendisini bulmaktır imge. Yoksa bir yere bağlanmadan yapılan şey imge değil, kelam oyunudur, bence” kararı çıkarması da aslında şiir üzerine olan düşünsel deviniminin sürekliliğini gösterir.
Kelam kanatlandırmaktaki hünerinin düzyazıya da yansımasından tahminen, tahminen de şiirsel üslubunun, lisan ve söyleyişteki “ustalığı”nın tesiriyle Cemal Süreya’nın şiirinde açık halde bir şiir tarifine rastlanmaz. Fakat kimi şiirlerinin örtük ya da dolaylı olarak şiiri, şiir sanatını mevzu edindiği söylenebilir. “Göçebe” şiirindeki şu betiği, beraberinde bir şiir tarifi olarak okumak da mümkün diye düşünüyoruz:
Bir mezarın doğurduğu iştahlı bir çocuktur Anadolu şiiri
Ey şiir arayıcısı ey esrik kişi
Şu son dönemecini de aşınca gecenin
Doğacak gün artık gündüze ait değil
Bu ağartı lakin yürekle karşılabilir
Bütün iş orda işte, ordan usturuplu geçmesini bil
Tutsaksan ellerini sıvışır üzere zincirlerinden
Ve balyozla vursalar mısralarına
Soylu bir demir sesi yükselir
Soylu büyük ve mavi bir demir sesi
Dileğimiz, şairin 1965’te yayımlanan tıpkı isimli ikinci kitabına da ismini veren şiirin tamamının okunması olacak.
Enver Ercan’ın sorularına verdiği cevapta kendi şiirini “güneşten yırtılmış caz sesi ve kavaldan akan gökyüzü” olarak tanımlayan Cemal Süreya lisanla olan trajik öyküsünü de şu biçimde özetler: “Benim lisan serüvenim şu: Küçük çocuk bakıcıya veriliyor; daha doğrusu, o çocuk kendini bakıcının elinde buluyor; seviyor bakıcısını; onu ana belliyor. Türkçeyle bağım bu biçimde. Bir noktada gurbetin aşka dönüşmesi. Bu lisan yorganımdır benim: Biraz haşhaş, biraz balık kokar (halbuki Türkçede de balık azdır), biraz da zeytin tadı, taşır. Taşısa da… Ol hikâyet bu biçimde..”
Bu kısmı bitirirken bir defa daha vurgulamak istiyoruz. Cemal Süreya sırf İkinci Yeni ve daha sonrasında değil, çağdaş Türkçe şiirin tüm devirlerini gözeterek söyleyebiliriz ki şiir üzerine düşünmüş, tartışmış yeni bir bakış açısı önermiş fazlaca az sayıda şairden biri olmuştur. Onun şiir kanısına, şiir perspektifine özetlemek gerekirse değinmeyi amaçladığımız çeşidimizi son bir alıntıyla noktalayalım: “Şiir, dünyayı değiştirmenin araçlarından biridir. İnsan, şiirle ‘yeri ve formülü’ bulacaktır. Şiir, insanın şuurunu daha ilerde bir yere atacak, beşere yeni nitelikler kazandıracaktır. Var mıdır bu biçimde bir hayat? Vardır bu biçimde bir hayat. Olacaktır. Nerval’in çıldırmadığı, Mayakovski’nin kendine kıymadığı, Lorca’nın kurşuna dizilmediği bir hayat.”
Ne diyelim; umudu umudumuz olsun!..