Tarihler 5 Mart 2021’i gösterirken o can yakıcı haber kamuoyuna yansıdı. Türkçe edebiyatın en üretken ve değerli isimlerinden biri olan Selim İleri hastaneye kaldırılmıştı. Kalem işçiliğinde diretmiş, romanlar, hikayeler yazmış İleri, yüksek tansiyona bağlı olarak beyninde oluşan damar tıkanıklığı niçiniyle Samatya’daki İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne gdolayılmüştü.
Bugüne kadar edebiyatı hayatının merkezine oturtmuş, varoluşunu yazı üzerinden kurmuş olan İleri, tedavi sürecini ve hastalığını da bir daha yazıya yoldaş etti ve bu defa yanına en az kendisi kadar değerli muharrir Burcu Aktaş’ı aldı. Edebiyattan dostluğa uzanan bir anlatı ortaya çıktı: Düşüşten daha sonra…
İleri ile Aktaş içindeki diyaloglardan oluşan ve Everest Yayınları tarafınca yayımlanan Düşüşten daha sonra, beraberinde edebiyat tarihimizde eşine az rastlanır bir özeleştiri ve yakın tarih seyahati olarak dikkat çekiyor.
Düşüşten daha sonra, Selim İleri, 245 syf., Everest Yayınları, 2021.
‘TEK BİR ANLA DEĞİŞTİ GECE’
Düşüşten daha sonra, hayatın tam da kalbinden, mevt probleminden ortaya çıkıyor… Burcu Aktaş, İleri’nin hastalığıyla başlayan periyotla ilgili olarak “Her zamanki üzere başlayan günlerin her zamanki üzere bitmesi ne büyük konformuş. Artık bu biçimde düşünüyorum. Sağlıklı ve karnınız tok olduğunda alışılmış. Düşüşten daha sonra’nın öyküsü, başladığı üzere bayağı bitmeyen, vefatla burun buruna gelinen bir güne dayanıyor.
5 Mart 2021’de Selim Bey’le onun konutunda buluştum. Her zamanki mesken buluşmalarımızdan bir tanesiydi. Kendimize yiyecek, içecek bir şeyler hazırladık. Hafta boyunca neler yaptık, hangi kitaplar çıktı, yayınevleri ne durumda… Sohbetimiz başladı. Selim Beyefendi o sıralar yeni bir romana çalışıyordu. Yazdığı son kısmı okudu bana. Yazdıkları üzerine konuşurken Selim Bey’in beynine pıhtı attı. Ve tek bir anla değişti gece…” diyor.
‘ARTIK HİÇBİR ŞEY ESKİ ÜZERE DEĞİLDİ…’
“Kaygılarla süren hastane günlerinden daha sonra, tam iki ay daha sonra Selim Beyefendi konuta döndüğünde artık hiç bir şey birebir değildi. İkimiz için de… Yeni yeni sıhhat meseleleri, değişen hayat biçimi… Konuta döndüğü günün sonraki, birlikte yaşadıklarımıza dair bir arada bir şeyler yazma fikrini söylemiş oldu. Şaşırmadım. Zira Selim İleri için edebiyat neredeyse içgüdüsel bir şey. Birkaç gün daha sonra çalışmaya başladık” diyen Aktaş Düşüşten daha sonra’nın ortaya çıkış kıssasına dair kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Selim Bey’in Düşüşten daha sonra’da sık sık bahsetmiş olduğu Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nda bir cümle vardır: ‘Büyük bir hastalık geçirmeyenler, her şeyi anladıklarını argüman edemezler.’ İşte ben bu çalışma süreci boyunca bu cümlenin ne demek olduğunu nitekim anladım. Peyami Safa romanında ‘Dünyanın bütün tavanlarına lânet olsun. Art üstü yatmaktan usandım,’ diyor ya, işte o tavanlara bakarken Selim Bey’in aklına ve kalbine üşüşenler Düşüşten daha sonra’yı ortaya çıkardı.
SELİM İLERİ’DEN SARSICI TENKİT
Günler geçiyor: Hastane, ilaçlar, hekimler ve edebiyat…. Aktaş, kitabı kaleme aldıkları devrin şahsi hayatında özel bir yeri olduğunu vurguluyor ve anlatıyor:
“Her şeydilk evvel şunu söylemeliyim: Çalıştığımız aylar, önünde koskoca bir belirsizlik olan iki dostun birbirine, kitaplara sığınışı olarak kalbimde kalacak. Düşüşten daha sonra için bir şeyler söylemek isterim. Müelliflerinden biri olarak değil de, Selim İleri okuru olarak… Düşüşten daha sonra, fazlaca sevilmiş bir müellifin edebî hafriyatı ve hayatla edebî hesaplaşması olmanın ötesinde bir kitap. İnsan olmanın hem kıyıcılığını hem ıstırabını gösterirken sarsıcı bir eleştirisi var. Diğer bir açıdan da Türkiye’nin, Türkiye’de bir muharririn ve öbür muharrirlerin nelerle boğuştuğunun evrakı. Selim İleri’nin bu kitapla yaptığı şeyin edebiyatımızda sık rastlanan bir şey olmadığını düşünüyorum.”
‘DOSTLUĞUMUN TEMELİNDE SELİM İLERİ OKURU OLMAK VAR’
Türkçe edebiyat hengameleri kadar dostluklarıyla da varlıklı bir birikime sahip… İki müellif, birbirine canını emanet etmiş iki insan olarak ortalarında gelişen dostlukla ilgili konuşan Aktaş, “Benim dostluğumun temelinde Selim İleri okuru olmak var. Yirmili yaşların başında kendime kitaplarda yer bulmak istediğimde adresim Selim İleri’ninkiler oldu. Onu okurken kırıklarımı hissetmekten çekinmiyordum. İncelikleri alaya almadığını bilmenin itimadı sırtımı dikleştiriyordu, kimseyi ayırmamasının kapsayıcılığı insan olmanın gururunu yaşatıyordu. Selim İleri kitapları bana hem büyük resmi gösteriyordu birebir vakitte bireyi gözden kaçırma diyordu. Hikayelerinde, romanlarında, anılarında, hayatında dışarıdaki şovun tam zıddı istikâmete gidiyordu.
Ne hoş bir vakit içindema ki tam da ona hakikat bu çekimin başladığı periyotlarda Radikal gazetenin kitap ekinde çalışmaya başladım. Bir Kitap Kapağı isimli köşesiyle Radikal Kitap’ta müellifimiz olduğundaysa benim için Selim Bey’le geçirilecek ve unutulmayacak bir mesai başladı. Her salı sabahı saat dokuzda Selim Bey’in konutuna gidip bize yazdığı yazıyı kendisinden almak… Bu mesai birkaç yıl daha sonra dostluğa dönüştü. Onun incelikleri yardımıyla çekingenliği bir yana bıraktım ve koluma girdi. Edebiyatın çepeçevre kuşattığı bir ömrü ben yakından birinci defa Selim İleri’de gördüm” diyerek kelamlarını bitiriyor.
Bugüne kadar edebiyatı hayatının merkezine oturtmuş, varoluşunu yazı üzerinden kurmuş olan İleri, tedavi sürecini ve hastalığını da bir daha yazıya yoldaş etti ve bu defa yanına en az kendisi kadar değerli muharrir Burcu Aktaş’ı aldı. Edebiyattan dostluğa uzanan bir anlatı ortaya çıktı: Düşüşten daha sonra…
İleri ile Aktaş içindeki diyaloglardan oluşan ve Everest Yayınları tarafınca yayımlanan Düşüşten daha sonra, beraberinde edebiyat tarihimizde eşine az rastlanır bir özeleştiri ve yakın tarih seyahati olarak dikkat çekiyor.
Düşüşten daha sonra, Selim İleri, 245 syf., Everest Yayınları, 2021.
‘TEK BİR ANLA DEĞİŞTİ GECE’
Düşüşten daha sonra, hayatın tam da kalbinden, mevt probleminden ortaya çıkıyor… Burcu Aktaş, İleri’nin hastalığıyla başlayan periyotla ilgili olarak “Her zamanki üzere başlayan günlerin her zamanki üzere bitmesi ne büyük konformuş. Artık bu biçimde düşünüyorum. Sağlıklı ve karnınız tok olduğunda alışılmış. Düşüşten daha sonra’nın öyküsü, başladığı üzere bayağı bitmeyen, vefatla burun buruna gelinen bir güne dayanıyor.
5 Mart 2021’de Selim Bey’le onun konutunda buluştum. Her zamanki mesken buluşmalarımızdan bir tanesiydi. Kendimize yiyecek, içecek bir şeyler hazırladık. Hafta boyunca neler yaptık, hangi kitaplar çıktı, yayınevleri ne durumda… Sohbetimiz başladı. Selim Beyefendi o sıralar yeni bir romana çalışıyordu. Yazdığı son kısmı okudu bana. Yazdıkları üzerine konuşurken Selim Bey’in beynine pıhtı attı. Ve tek bir anla değişti gece…” diyor.
‘ARTIK HİÇBİR ŞEY ESKİ ÜZERE DEĞİLDİ…’
“Kaygılarla süren hastane günlerinden daha sonra, tam iki ay daha sonra Selim Beyefendi konuta döndüğünde artık hiç bir şey birebir değildi. İkimiz için de… Yeni yeni sıhhat meseleleri, değişen hayat biçimi… Konuta döndüğü günün sonraki, birlikte yaşadıklarımıza dair bir arada bir şeyler yazma fikrini söylemiş oldu. Şaşırmadım. Zira Selim İleri için edebiyat neredeyse içgüdüsel bir şey. Birkaç gün daha sonra çalışmaya başladık” diyen Aktaş Düşüşten daha sonra’nın ortaya çıkış kıssasına dair kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Selim Bey’in Düşüşten daha sonra’da sık sık bahsetmiş olduğu Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nda bir cümle vardır: ‘Büyük bir hastalık geçirmeyenler, her şeyi anladıklarını argüman edemezler.’ İşte ben bu çalışma süreci boyunca bu cümlenin ne demek olduğunu nitekim anladım. Peyami Safa romanında ‘Dünyanın bütün tavanlarına lânet olsun. Art üstü yatmaktan usandım,’ diyor ya, işte o tavanlara bakarken Selim Bey’in aklına ve kalbine üşüşenler Düşüşten daha sonra’yı ortaya çıkardı.
SELİM İLERİ’DEN SARSICI TENKİT
Günler geçiyor: Hastane, ilaçlar, hekimler ve edebiyat…. Aktaş, kitabı kaleme aldıkları devrin şahsi hayatında özel bir yeri olduğunu vurguluyor ve anlatıyor:
“Her şeydilk evvel şunu söylemeliyim: Çalıştığımız aylar, önünde koskoca bir belirsizlik olan iki dostun birbirine, kitaplara sığınışı olarak kalbimde kalacak. Düşüşten daha sonra için bir şeyler söylemek isterim. Müelliflerinden biri olarak değil de, Selim İleri okuru olarak… Düşüşten daha sonra, fazlaca sevilmiş bir müellifin edebî hafriyatı ve hayatla edebî hesaplaşması olmanın ötesinde bir kitap. İnsan olmanın hem kıyıcılığını hem ıstırabını gösterirken sarsıcı bir eleştirisi var. Diğer bir açıdan da Türkiye’nin, Türkiye’de bir muharririn ve öbür muharrirlerin nelerle boğuştuğunun evrakı. Selim İleri’nin bu kitapla yaptığı şeyin edebiyatımızda sık rastlanan bir şey olmadığını düşünüyorum.”
‘DOSTLUĞUMUN TEMELİNDE SELİM İLERİ OKURU OLMAK VAR’
Türkçe edebiyat hengameleri kadar dostluklarıyla da varlıklı bir birikime sahip… İki müellif, birbirine canını emanet etmiş iki insan olarak ortalarında gelişen dostlukla ilgili konuşan Aktaş, “Benim dostluğumun temelinde Selim İleri okuru olmak var. Yirmili yaşların başında kendime kitaplarda yer bulmak istediğimde adresim Selim İleri’ninkiler oldu. Onu okurken kırıklarımı hissetmekten çekinmiyordum. İncelikleri alaya almadığını bilmenin itimadı sırtımı dikleştiriyordu, kimseyi ayırmamasının kapsayıcılığı insan olmanın gururunu yaşatıyordu. Selim İleri kitapları bana hem büyük resmi gösteriyordu birebir vakitte bireyi gözden kaçırma diyordu. Hikayelerinde, romanlarında, anılarında, hayatında dışarıdaki şovun tam zıddı istikâmete gidiyordu.
Ne hoş bir vakit içindema ki tam da ona hakikat bu çekimin başladığı periyotlarda Radikal gazetenin kitap ekinde çalışmaya başladım. Bir Kitap Kapağı isimli köşesiyle Radikal Kitap’ta müellifimiz olduğundaysa benim için Selim Bey’le geçirilecek ve unutulmayacak bir mesai başladı. Her salı sabahı saat dokuzda Selim Bey’in konutuna gidip bize yazdığı yazıyı kendisinden almak… Bu mesai birkaç yıl daha sonra dostluğa dönüştü. Onun incelikleri yardımıyla çekingenliği bir yana bıraktım ve koluma girdi. Edebiyatın çepeçevre kuşattığı bir ömrü ben yakından birinci defa Selim İleri’de gördüm” diyerek kelamlarını bitiriyor.