Uyar Madencilik’ten on beş yıldır tazminatlarını alamadıkları için Ankara’ya yürüyüşe geçen ve kente alınmayan madencilerin beş gün boyunca sürdürdüğü gayrete öncülük eden Bağımsız Maden İş Sendikası Genel Lideri Tahir Çetin ve madenci arkadaşı Ali Faik İnter, hareketten daha sonra dönüş yolunda trafikte geçirdikleri elim bir kaza kararı vefat etti.
Emekçi lideri Tahir Çetin ve madenci arkadaşlarının çabası, madencilerin hakları için başlattıkları bir diğer Ankara yürüyüşünü akla getirdi.
Tarih 4 Ocak 1990’i gösterirken Zonguldaklı madenciler, ülkenin ve tarihin en geniş çaplı Ankara yürüyüşünü başlattı. Devrin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ve ANAP hükümetinin sonucuyla başlatılan maden ocaklarının özelleştirilmesi ve kapatılması uygulamasına karşı madenciler, “Gemileri yaktık geri dönüş yok”, “Çankaya’nın şişmanı emekçi düşmanı” sloganıyla yola çıktılar. Emekçilerin beş gün süren yürüyüşü, Gerede’ye vardıklarında taleplerin karşılanacağı vaat edilerek bitmiş oldurildi. Ankara yürüyüşüyle madencilerin kazmalarını bu kez Özal iktidarına vurdukları kısa müddette anlaşılacaktı.
Madencilerin tarihi, personel uğraşları tarihinin de kıymetli bir modülünü oluşturur. Sanat ve edebiyat da madencilerin gayretine ilgisiz kalmamıştır. Emile Zola’nın “Germinal” isimli romanı madencileri, onların yaşama, çalışma şartlarını ve gayretlerini anlatan edebi bir başyapıt olarak yerini ve kıymetini bugün de korumaktadır.
Yavuz Özkan’ın yönettiği ve Hale Soygazi, Meral Orhonsay, Tarık Akan, Cüneyt Arkın’ın bir arada başrolünde oynadığı 1978 tarihindeki “Maden” sineması de bu alanda Türkiye’de bir birinci olmuştur.
Şiirden her şey oluyor. Acıdan patladığında ağıt, gözyaşlarını temsil eden çelenk, yas siyahının üstüne dökülen karanfil, karanfiller… Ve öfkenin… Ve ıstırabın lisanı, sözcükleri, biçimi, biçimsizliği.. Sessizliğin sesi…
Haklarını ve emeklerinin karşılığını almak için çaba eden, bu yolda hayatlarını yitiren madenciler için, Bağımsız Maden İş Sendikası Genel Lideri Tahir Çetin ve Ali Faik İnter için yazımızda, çağdaş Türkçe şiirin birikiminden bir çelenk yapmak istiyoruz.
Madencilerle ilgili şiirlerde sömürüye, haksızlığa, emek ve hak gasplarına madencilerin çileli hayatlarına değiniliyor çoklukla. tıpkı vakitte kömürün, maden ocaklarının işletildiği kentlerdeki ömür açısından da nasıl bir kâbus, ne bela bir şey olduğu lisana getiriliyor.
Şiirlerin bir kısmında maden, madenci, kömür ve gibisi ibarelerin Zonguldak’la özdeşleştirildiği dikkati çekiyor. Öte yandan, şiirlerde kömür ve kömür diyarı üzerine geliştirilen resmi ve tarihî anlatının “minesinin çatlatıldığı”, “aynasının aykırı çevrildiği”, en azından buna niyetlenildiğini de belirtelim. Şairler betimlediği Zonguldak “elmas” (kara elmas) kenti değil, insan ve hayatın öğütüldüğü bir değirmen, adeta bir can pazarı olarak dikkati çekiyor. Şiirlerin anlattığı Zonguldak, (aslında maden işetmesi olan her yer) insanların yoksulluk ve yoksunluğun çaresizliği ortasında vefatın her an gerçekleşebileceği maden kuyularına inmek için sıraya girdiği, vardiyalarda yer aldığı bir kenttir. Günümüzde durum Zonguldak için tahminen o denli olmayabilir. Lakin günümüzde nerdeyse ülkenin tamamının “bir vakit içinderın Zonguldak’ı gibi” olduğu da bir gerçek. Ormanlar sökülüyor, dereler kurutuluyor; kömür tozu değil, tahminen fakat onu aratmayacak kadar tesirli zehir karışıyor biroldukça kentin havasına, suyuna açılan maden ocakları, kurulan barajlar, dikilen rüzgâr gülleri ve yok edilen tabiat niçiniyle…
Çağdaş Türkçe şiirden oluşturmak istediğimiz “madenciler için çelenk”in birinci şiiri Orhan Veli’den:
Balkaya’dan Kapuz’a kadar,
Karış karış biliriz biz bu kenti;
Eki’nin çiçekli bahçeleri
Rıhtıma kömür taşıyan vagonlariyle;
Paydos saatlerinde yollara dökülen
Soluk benizli insanlariyle.
…………..
“Siyah akar Zonguldağın deresi;
Yüz karası değil, kömür karası;
bu biçimde kazanılır ekmek parası.”
Zonguldak’ta, 1965’te fiyatların dağıtımında yaşanan adaletsizlik, eşitsizlik ve haksızlık üzerine emekçilerin başlatmış olduğu direniş sırasında maden çalışanları Satılmış Zirve ve Mehmet Çavdar jandarma kurşunuyla katledilir. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Zonguldak Ağıdı” isimli şiiri bunun üzerine yazılmıştır, okuyalım:
Bir kömür, bir uzak, bir kara, bir derin,
Ellerin, yer altında yitmiş kocaman ellerin.
senelerca çalışırsın, gündeliğin on lira,
Açsın, susar kuyular bağıra bağıra
Ko yamyassı ayakların balçık toprağa girsin,
Kim yürürse öldürürler bilirsin.
Zonguldak meyyit iki gecede gecede canlı bir,
Zonguldak bir Türkiye, bir aç Türkiye değil midir?
İlah yeryüzünündür, bir hisse düşmez sana,
Sen yer altındasın, Tanrısızsın, anlasana.
Göçük ve grizu patlaması madenciler için en büyük felaketlerden biridir. Son büyük felaketlerden biri 13 Mayıs 2014’te Manisa’nın Soma ilçesindeki maden ocağında yaşandı. Ocaktaki patlamada 301 emekçi hayatını yitirdi, 162 emekçi yaralandı. Melih Cevdet Anday, “Yukarda” isimli şiirinde göçüğü ve maden kuyusunun derinliğini lisana getirir:
Ümitsizliğin bir manası kalmadığı,
Kumlara gömülmüş ya da kayaya takılmış
Çapanın, gemisini bekleyen çapanın
Altında, toprak başlar ya, daha sonra da
Maden, az evvel çökmüş madenin altında,
Lamba söndükten daha sonra yıkılmış tavanın
Ve duvarı tutan kalasın altında
Tek başınaydı personel, karanlık
Yok etmiş gözlerini fakat
Kendindeydi daha ufak bir güneş,
Dünyanın en ufak güneşi,
Çocukluk üzere, niyetsiz kuşlar üzere,
Duydu demir aldığını geminin
Gürültülerle.
İlhan Berk’in şiirsel bakışını kömüre, maden ocağına, madencilerin üzerine çevirdiği “Bu Şiir Kömür Kokar” başlıklı yapıtında optiği geniş açıdan yakın plana gerçek yavaşça kayar. Şiirde kurulan sahneye gerçekleri ve düşleriyle madenciler, iş alanları, çalışma şartları, ortamları yerleştirilir:
O denli beşerler gördüm ki
Vefat peşlerine düşmeğe korkardı
Kılları uzamış hayvanların yanı sıra
Ya kuyulara iniyorlar
Ya kuyulardan çıkıyorlardı
Kazmaları kürekleri lambalarıyla
Ya beşerler üzere toprağın üstünde
Ya köstebekler üzere toprağın altındaydılar
Bir düdük sesinde bütün kent ayaktaydı
Dağlara doruklara gerçek bir ayaklanmadır başlıyordu
İkinci düdüğe kadar bütün kentte tıs yoktu
Uyudum uyandım daima birebir seslerdi
Anladım beşerler bir vardiya giriyorlar
Bir vardiya çıkıyorlardı
Maden ocağına sağ girenin sağ çıkma ihtimali, meyyit çıkma ihtimalinden daha düşüktür. Ocaklarda yaşanan can kayıplarıyla ilgili tarih de bu gereği stantlar. O niçinle maden ocağı bununla birlikte gözyaşı ocağıdır. Ceyhun Atuf Kansu “Çaylar Kuyusu” başlıklı şiirinde yaşanan can kayıpları ve acılar şiirin hafızasında kayda geçirilmiştir:
Yüzbeş emekçi indi yeraltına bir postada
Kırksekizi kaldı yeraltında bir postada
İncir Harmanı kısmında Çaylar Kuyusu
Ağır olur kara gözlü kömürlerin uykusu
Çeker kucağına Ereğli’den, Devrek’ten
Birçok uykusuz garipleri bir anda uyutur
Çaylar Kuyusu derler bir derin kuyudur.
Maden çalışanlarının maden ocaklarında ömürlerini yitirmesinden duyduğu acıyı ağıt olarak lisana getiren şairlerden biri de Mehmet Başaran olmuştur. Başaran’ın “Ağıtlara Yakın Durur Zonguldak” isimli şiirden bir kısım:
Sabahın köründe açar
Kara ağızlarını ocaklar
Ekmeğimiz derinde
Burnumda canımın kokusu
Ciğerlerimde kömür tozu
Avuçlarım patlar akşamlara dek
Karanlığa kazma sallamaktan
Kendimden kopar biraz da
Madenden kopardığım her modül
Ahmed Arif “Vay Kurban” başlıklı uzun şiirinde halkın yoksulluğunu, çaresizliğini, çelişkilerini, çatışkılarını, “göz nazaran gore gelen ölümünü” lisana getirir. Şiirin bir kısmında maden personellerinin nasıl umutsuz ve seçeneksiz kalarak ocaklara girdiklerine ve maden ocağındaki çalışma şartlarına dikkat çekilir:
Bir hastan vardı umutsuz
Hasreti uykularda
Hasreti soğuk sularda
Gayrı, iki dehşet çiçeğidir gözleri
İki mavi, kocaman endişe çiçeği
Açar, derin kuyularda
Dağlarının, dağlarının arkası fecidir
Hiç akıl edip de düşünen var mı
Gün kimin hesabına meblağ akşamı
Rahmetinden kim demlenir bulutun
Güzel evlat makina nasıl canavar kesilir
Kurdun, karıncanın rızkını veren
Toprak nasıl ayartılır
Yüz vermez topal öküze
Ve almaz koynuna kara sabanı
Sepetçioğlu’m kömür personelidir
Mavzer değil, kürek fiyat Urfalı Nazif
Mal, haraç – mezattır
Can, pazar – pazar
Kırmızı, ak ve esmer
Yumuşak ve sert buğdaları
Yaratan ellerin sahibidir bu
Kör boğaz, nafaka uğruna
Haldan düşmüş, tebdil gezer
Hasan Hüseyin Korkmazgil, “Ay Oğul Ay Kemal’im” başlıklı şiirinde maden ocaklarındaki ağır çalışma şartlarına, sömürüye, hak gasplarına, emek düşmanlığına değinir. Meselelerin tahlili için ironik bir lisanla Mustafa Kemal yardıma çağrılır:
abanmış üstüne kozlu’da çocukların
kömür müdür yürek midir ocaklardaki
ağıt mıdır figan mıdır bacalardaki
zonguldak zonguldak vurur yüreğim
zonguldar kaygılarım günde beş öğün
katarlanır albayraklı cenazelerim
kimi ağlar ekmek ekmek, ne bilem
kimi ağlar okul okul, ne bilsin
ne bilsin grizuyu grevi sendikayı, kemal’ım
ne bilsin fakir yetim?
sen daima samsun’a mı çıkarsın ay oğul ay kemal’ım
hele bir de kömürlere
çık hele bir
Madenci, maden, maden ocağı denildiğinde akla gelenlerden biri de çalışanların kaskları ve kaskların önünde bulunan lambaları, yani madenci lambası olur çoklukla. Kaskların üzerindeki zirve lambası derin kuyularda, karanlık tünellerde, galerilerde çalışmak ve ilerlemek için gereksinim duyulan ışığı sağlamak içindir. Ahmet Oktay’ın şiiri bir tıp maden ocağı, şairi de madenci olarak gördüğü şiiri ünlüdür. Madenci ve çağrıştırdıkları kelam konusu olduğunda Oktay’ın “Madenci Lambası” isimli bu ünlü şiiri de hatıra gelir:
Çalışma masamın üstünde günlerdir:
Eski bir madenci lâmbası. Yerdeydi
nerdeyse üç yıldır. niye göz önüne
çıkardım bu tuhaf gereci? Bir simge mi
aranıyordum, bir göçüğün önsezisi mi
yeşermişti içimde? Zonguldaklı şair
Lütfi Fikri, -Fikri Lütfi miydi yoksa?-
armağan getirmişti.
(…)
Günlerdir dinliyorum, dokunuyorum
metalin soğuk gövdesine ve konuşsun diye
bekliyorum benimle
yoksulluğun kalbi.
Dileğimiz, yazıda ismi geçen ve bir kısmı alıntılanan şiirlerin tamamının okunması, çağdaş Türkçe şiirde personellerin, madencilerin, hak ve özgürlük çabası verenlerin anlatıldığı yapıtların daha da çoğalması, çeşitlenmesi…
Emekçi lideri Tahir Çetin ve madenci arkadaşlarının çabası, madencilerin hakları için başlattıkları bir diğer Ankara yürüyüşünü akla getirdi.
Tarih 4 Ocak 1990’i gösterirken Zonguldaklı madenciler, ülkenin ve tarihin en geniş çaplı Ankara yürüyüşünü başlattı. Devrin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ve ANAP hükümetinin sonucuyla başlatılan maden ocaklarının özelleştirilmesi ve kapatılması uygulamasına karşı madenciler, “Gemileri yaktık geri dönüş yok”, “Çankaya’nın şişmanı emekçi düşmanı” sloganıyla yola çıktılar. Emekçilerin beş gün süren yürüyüşü, Gerede’ye vardıklarında taleplerin karşılanacağı vaat edilerek bitmiş oldurildi. Ankara yürüyüşüyle madencilerin kazmalarını bu kez Özal iktidarına vurdukları kısa müddette anlaşılacaktı.
Madencilerin tarihi, personel uğraşları tarihinin de kıymetli bir modülünü oluşturur. Sanat ve edebiyat da madencilerin gayretine ilgisiz kalmamıştır. Emile Zola’nın “Germinal” isimli romanı madencileri, onların yaşama, çalışma şartlarını ve gayretlerini anlatan edebi bir başyapıt olarak yerini ve kıymetini bugün de korumaktadır.
Yavuz Özkan’ın yönettiği ve Hale Soygazi, Meral Orhonsay, Tarık Akan, Cüneyt Arkın’ın bir arada başrolünde oynadığı 1978 tarihindeki “Maden” sineması de bu alanda Türkiye’de bir birinci olmuştur.
Şiirden her şey oluyor. Acıdan patladığında ağıt, gözyaşlarını temsil eden çelenk, yas siyahının üstüne dökülen karanfil, karanfiller… Ve öfkenin… Ve ıstırabın lisanı, sözcükleri, biçimi, biçimsizliği.. Sessizliğin sesi…
Haklarını ve emeklerinin karşılığını almak için çaba eden, bu yolda hayatlarını yitiren madenciler için, Bağımsız Maden İş Sendikası Genel Lideri Tahir Çetin ve Ali Faik İnter için yazımızda, çağdaş Türkçe şiirin birikiminden bir çelenk yapmak istiyoruz.
Madencilerle ilgili şiirlerde sömürüye, haksızlığa, emek ve hak gasplarına madencilerin çileli hayatlarına değiniliyor çoklukla. tıpkı vakitte kömürün, maden ocaklarının işletildiği kentlerdeki ömür açısından da nasıl bir kâbus, ne bela bir şey olduğu lisana getiriliyor.
Şiirlerin bir kısmında maden, madenci, kömür ve gibisi ibarelerin Zonguldak’la özdeşleştirildiği dikkati çekiyor. Öte yandan, şiirlerde kömür ve kömür diyarı üzerine geliştirilen resmi ve tarihî anlatının “minesinin çatlatıldığı”, “aynasının aykırı çevrildiği”, en azından buna niyetlenildiğini de belirtelim. Şairler betimlediği Zonguldak “elmas” (kara elmas) kenti değil, insan ve hayatın öğütüldüğü bir değirmen, adeta bir can pazarı olarak dikkati çekiyor. Şiirlerin anlattığı Zonguldak, (aslında maden işetmesi olan her yer) insanların yoksulluk ve yoksunluğun çaresizliği ortasında vefatın her an gerçekleşebileceği maden kuyularına inmek için sıraya girdiği, vardiyalarda yer aldığı bir kenttir. Günümüzde durum Zonguldak için tahminen o denli olmayabilir. Lakin günümüzde nerdeyse ülkenin tamamının “bir vakit içinderın Zonguldak’ı gibi” olduğu da bir gerçek. Ormanlar sökülüyor, dereler kurutuluyor; kömür tozu değil, tahminen fakat onu aratmayacak kadar tesirli zehir karışıyor biroldukça kentin havasına, suyuna açılan maden ocakları, kurulan barajlar, dikilen rüzgâr gülleri ve yok edilen tabiat niçiniyle…
Çağdaş Türkçe şiirden oluşturmak istediğimiz “madenciler için çelenk”in birinci şiiri Orhan Veli’den:
Balkaya’dan Kapuz’a kadar,
Karış karış biliriz biz bu kenti;
Eki’nin çiçekli bahçeleri
Rıhtıma kömür taşıyan vagonlariyle;
Paydos saatlerinde yollara dökülen
Soluk benizli insanlariyle.
…………..
“Siyah akar Zonguldağın deresi;
Yüz karası değil, kömür karası;
bu biçimde kazanılır ekmek parası.”
Zonguldak’ta, 1965’te fiyatların dağıtımında yaşanan adaletsizlik, eşitsizlik ve haksızlık üzerine emekçilerin başlatmış olduğu direniş sırasında maden çalışanları Satılmış Zirve ve Mehmet Çavdar jandarma kurşunuyla katledilir. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Zonguldak Ağıdı” isimli şiiri bunun üzerine yazılmıştır, okuyalım:
Bir kömür, bir uzak, bir kara, bir derin,
Ellerin, yer altında yitmiş kocaman ellerin.
senelerca çalışırsın, gündeliğin on lira,
Açsın, susar kuyular bağıra bağıra
Ko yamyassı ayakların balçık toprağa girsin,
Kim yürürse öldürürler bilirsin.
Zonguldak meyyit iki gecede gecede canlı bir,
Zonguldak bir Türkiye, bir aç Türkiye değil midir?
İlah yeryüzünündür, bir hisse düşmez sana,
Sen yer altındasın, Tanrısızsın, anlasana.
Göçük ve grizu patlaması madenciler için en büyük felaketlerden biridir. Son büyük felaketlerden biri 13 Mayıs 2014’te Manisa’nın Soma ilçesindeki maden ocağında yaşandı. Ocaktaki patlamada 301 emekçi hayatını yitirdi, 162 emekçi yaralandı. Melih Cevdet Anday, “Yukarda” isimli şiirinde göçüğü ve maden kuyusunun derinliğini lisana getirir:
Ümitsizliğin bir manası kalmadığı,
Kumlara gömülmüş ya da kayaya takılmış
Çapanın, gemisini bekleyen çapanın
Altında, toprak başlar ya, daha sonra da
Maden, az evvel çökmüş madenin altında,
Lamba söndükten daha sonra yıkılmış tavanın
Ve duvarı tutan kalasın altında
Tek başınaydı personel, karanlık
Yok etmiş gözlerini fakat
Kendindeydi daha ufak bir güneş,
Dünyanın en ufak güneşi,
Çocukluk üzere, niyetsiz kuşlar üzere,
Duydu demir aldığını geminin
Gürültülerle.
İlhan Berk’in şiirsel bakışını kömüre, maden ocağına, madencilerin üzerine çevirdiği “Bu Şiir Kömür Kokar” başlıklı yapıtında optiği geniş açıdan yakın plana gerçek yavaşça kayar. Şiirde kurulan sahneye gerçekleri ve düşleriyle madenciler, iş alanları, çalışma şartları, ortamları yerleştirilir:
O denli beşerler gördüm ki
Vefat peşlerine düşmeğe korkardı
Kılları uzamış hayvanların yanı sıra
Ya kuyulara iniyorlar
Ya kuyulardan çıkıyorlardı
Kazmaları kürekleri lambalarıyla
Ya beşerler üzere toprağın üstünde
Ya köstebekler üzere toprağın altındaydılar
Bir düdük sesinde bütün kent ayaktaydı
Dağlara doruklara gerçek bir ayaklanmadır başlıyordu
İkinci düdüğe kadar bütün kentte tıs yoktu
Uyudum uyandım daima birebir seslerdi
Anladım beşerler bir vardiya giriyorlar
Bir vardiya çıkıyorlardı
Maden ocağına sağ girenin sağ çıkma ihtimali, meyyit çıkma ihtimalinden daha düşüktür. Ocaklarda yaşanan can kayıplarıyla ilgili tarih de bu gereği stantlar. O niçinle maden ocağı bununla birlikte gözyaşı ocağıdır. Ceyhun Atuf Kansu “Çaylar Kuyusu” başlıklı şiirinde yaşanan can kayıpları ve acılar şiirin hafızasında kayda geçirilmiştir:
Yüzbeş emekçi indi yeraltına bir postada
Kırksekizi kaldı yeraltında bir postada
İncir Harmanı kısmında Çaylar Kuyusu
Ağır olur kara gözlü kömürlerin uykusu
Çeker kucağına Ereğli’den, Devrek’ten
Birçok uykusuz garipleri bir anda uyutur
Çaylar Kuyusu derler bir derin kuyudur.
Maden çalışanlarının maden ocaklarında ömürlerini yitirmesinden duyduğu acıyı ağıt olarak lisana getiren şairlerden biri de Mehmet Başaran olmuştur. Başaran’ın “Ağıtlara Yakın Durur Zonguldak” isimli şiirden bir kısım:
Sabahın köründe açar
Kara ağızlarını ocaklar
Ekmeğimiz derinde
Burnumda canımın kokusu
Ciğerlerimde kömür tozu
Avuçlarım patlar akşamlara dek
Karanlığa kazma sallamaktan
Kendimden kopar biraz da
Madenden kopardığım her modül
Ahmed Arif “Vay Kurban” başlıklı uzun şiirinde halkın yoksulluğunu, çaresizliğini, çelişkilerini, çatışkılarını, “göz nazaran gore gelen ölümünü” lisana getirir. Şiirin bir kısmında maden personellerinin nasıl umutsuz ve seçeneksiz kalarak ocaklara girdiklerine ve maden ocağındaki çalışma şartlarına dikkat çekilir:
Bir hastan vardı umutsuz
Hasreti uykularda
Hasreti soğuk sularda
Gayrı, iki dehşet çiçeğidir gözleri
İki mavi, kocaman endişe çiçeği
Açar, derin kuyularda
Dağlarının, dağlarının arkası fecidir
Hiç akıl edip de düşünen var mı
Gün kimin hesabına meblağ akşamı
Rahmetinden kim demlenir bulutun
Güzel evlat makina nasıl canavar kesilir
Kurdun, karıncanın rızkını veren
Toprak nasıl ayartılır
Yüz vermez topal öküze
Ve almaz koynuna kara sabanı
Sepetçioğlu’m kömür personelidir
Mavzer değil, kürek fiyat Urfalı Nazif
Mal, haraç – mezattır
Can, pazar – pazar
Kırmızı, ak ve esmer
Yumuşak ve sert buğdaları
Yaratan ellerin sahibidir bu
Kör boğaz, nafaka uğruna
Haldan düşmüş, tebdil gezer
Hasan Hüseyin Korkmazgil, “Ay Oğul Ay Kemal’im” başlıklı şiirinde maden ocaklarındaki ağır çalışma şartlarına, sömürüye, hak gasplarına, emek düşmanlığına değinir. Meselelerin tahlili için ironik bir lisanla Mustafa Kemal yardıma çağrılır:
abanmış üstüne kozlu’da çocukların
kömür müdür yürek midir ocaklardaki
ağıt mıdır figan mıdır bacalardaki
zonguldak zonguldak vurur yüreğim
zonguldar kaygılarım günde beş öğün
katarlanır albayraklı cenazelerim
kimi ağlar ekmek ekmek, ne bilem
kimi ağlar okul okul, ne bilsin
ne bilsin grizuyu grevi sendikayı, kemal’ım
ne bilsin fakir yetim?
sen daima samsun’a mı çıkarsın ay oğul ay kemal’ım
hele bir de kömürlere
çık hele bir
Madenci, maden, maden ocağı denildiğinde akla gelenlerden biri de çalışanların kaskları ve kaskların önünde bulunan lambaları, yani madenci lambası olur çoklukla. Kaskların üzerindeki zirve lambası derin kuyularda, karanlık tünellerde, galerilerde çalışmak ve ilerlemek için gereksinim duyulan ışığı sağlamak içindir. Ahmet Oktay’ın şiiri bir tıp maden ocağı, şairi de madenci olarak gördüğü şiiri ünlüdür. Madenci ve çağrıştırdıkları kelam konusu olduğunda Oktay’ın “Madenci Lambası” isimli bu ünlü şiiri de hatıra gelir:
Çalışma masamın üstünde günlerdir:
Eski bir madenci lâmbası. Yerdeydi
nerdeyse üç yıldır. niye göz önüne
çıkardım bu tuhaf gereci? Bir simge mi
aranıyordum, bir göçüğün önsezisi mi
yeşermişti içimde? Zonguldaklı şair
Lütfi Fikri, -Fikri Lütfi miydi yoksa?-
armağan getirmişti.
(…)
Günlerdir dinliyorum, dokunuyorum
metalin soğuk gövdesine ve konuşsun diye
bekliyorum benimle
yoksulluğun kalbi.
Dileğimiz, yazıda ismi geçen ve bir kısmı alıntılanan şiirlerin tamamının okunması, çağdaş Türkçe şiirde personellerin, madencilerin, hak ve özgürlük çabası verenlerin anlatıldığı yapıtların daha da çoğalması, çeşitlenmesi…