Siyaset, din ve sinema olgularının ortak kökeni, her üçünün de şova dayanmasında yatar. Bu olgulardan rastgele biri ya da hepsi icraya döndüğünde, gerçeğe ulaşmaya çabaladığında bir ikinciye (alıcıya/izleyiciye/nazaranne) muhtaçtır ve direkt olarak muhatabına kavuşmaya çalışır. ötürüsıyla birbirlerine karışmaları, oburlarının alanına müdahil olmaları ve yesyeni bir biçime varabilmeleri ihtimal dâhilindedir.
Bilgi Üniversitesi İrtibat Fakültesi Sinema ve Televizyon Kısmı Öğretim Üyesi Ebru Thwaites Diken’in geçtiğimiz günlerde Metis Yayınları’ndan ‘Siyaset ve Dinin Gösterisi’ isimli bir kitabı yayımlandı. “Günümüz Türkiye Sinemasından Altı Sinema Üzerine” alt başlığıyla yayımlanan çalışma, 2000 daha sonrası üretimi tamamlanan sinemaları odağına alıyor. Çağan Irmak’ın “Ulak” (2007), Özer Kızıltan’ın “Takva” (2006), Onur Ünlü’nün “İtirazım Var” (2014), Yüksel Aksu’nun “İftarlık Gazoz” (2016), İsmail Güneş’in “The İmam” (2005) ve Ümit Ünal’ın “Gölgesizler” (2009) sinemaları din ve siyaset olguları merkeze oturtularak inceleniyor.
çabucak hemen başlangıçta Diken, dinî ritüellerin ve siyasi merasimlerin tarihi bağlamda edindiği pozisyona değiniyor ve bir karşılaştırma yaparak, bugün şov bakımından ayrıcalıklı olan disiplinin sinema olduğunu söylüyor. Tesir gücü ve kitleselliği konusunda, bahse bahis olan olguları –gösteri bağlamında- geride bıraktığı düşünülen sinema sanatı, Diken’in de işaret ettiği üzere, “hangi öznelliğin üretildiğiyle ilgili olarak kolektif bilinçdışını şekillendirmektedir.”
Siyaset ve Dinin Gösterisi – Günümüz Türkiye Sinemasından Altı Sinema Üzerine, Ebru Thwaites Diken, 144 syf., Metis Yayıncılık, 2021.
Diken, İslami sinemanın simge sinemalarını ele almayı tercih etmiyor. Akla direkt olarak Müslümanlığın birinci periyotlarında ömür süren bireylerin anlatıldığı biyografik sinemalar gelse de müellifin, daha epey varlık, mesihçilik, Gnostisizm, çilecilik, inanç ve heterodoksi üzere dini bahis alan felsefi temaları irdeleyen sinemaları incelediği görülüyor. Bu bağlamda Diken’in, sinema seçerken bir estetik skala belirlediği düşünülebilir. Bu noktadan hareketle, bahse bahis olan temaların dine ait nasıl yorumlamalarda bulunduğunu açıklamaya çalışan Diken, yazdığı sinemaların dine farklı bir boyutta baktığını söylüyor.
Birbirinden bağımsız kısımlar halinde incelenen sinemalarda muharrir, birinci vakit içinderda Çağan Irmak’ın “Ulak” sinemasını Gnostisizm (varlıkla ilgili ayrıntıların ilham ve keşif yoluyla edinilebileceğini argüman eden niyet geleneği) bağlamı üzerinden ele alıyor. Kurumsallaşmış din olgusuna bir karşılaştırma yaparak sorular soran “Ulak”tan daha sonra Özer Kızıltan’ın “Takva”sını kaleme alan müellif, iktisat üzerinden bir daha dinin kurumsallaşmasını masaya yatırıyor. Onur Ünlü’nün “İtirazım Var” sinemasının, “ötürümsız saf inancın ayinsel dine kıyasla nasıl daha kıymetli olduğu” sorusu üzerine düşündürmeye çalıştığını tez eden Diken, Yüksel Aksu’nun “İftarlık Gazoz”unda ise kurumsallaşmış dini Alevi-Bektaşi mezhebiyle karşılaştırıyor. Aksu’nun bu sinemasında ele alınan İslami biçimin sosyalist öğretilerle benzerliğinin altını çizen Diken, İsmail Güneş’in “The İmam” sinemasının ise öbür sinemalara nazaran, din olgusu üzerine daha açık sözler kullandığını söylüyor. Çağdaşlık ve gelenekçilik içindeki hudutların daha kalın çizgilerle çizildiği bu sinema, yalnızca kahramanlar üzerinde değil, yerler bağlamında da birebir hali yansıtıyor. Ümit Ünal’ın “Gölgesizler”ini, sinemada kıssası anlatılan müellifin yaratıcılığı ve onun buyruklarını yerine getiren kahramanları üzerinden ele alan ve kurmaca ile gerçek, yanılsama ile hakikatte olan içindeki zıtlıklardan hareketle çözümlüyor.
Gayesinin, “siyaset ve dinin sinemasal tabiatının, Türkiye sineması bağlamında kendini gösterme haline dair kavrayışa katkıda bulunmak” olduğunu söyleyen Diken, özü itibariyle sinemanın da tıpkı siyaset ve din üzere his, söz ve duygulanım yaratmadaki kapasitesi üzerinde durduğunu lisana getiriyor. Bu bağlamda sinemanın da hem siyasa tıpkı vakitte bir inanç problemi olduğunu söylemek mümkündür. İnanmayan, bir inanç taşımayan, kendine ve insanlığa dair sorular sormayan, kendini ve insanlığı güzelleştirmeyen, bir davası olmayan (bu konu inanç haricinde bilgi de gerektirir) bir kişi sinema yapabilir mi aslına bakarsanız?
Bilgi Üniversitesi İrtibat Fakültesi Sinema ve Televizyon Kısmı Öğretim Üyesi Ebru Thwaites Diken’in geçtiğimiz günlerde Metis Yayınları’ndan ‘Siyaset ve Dinin Gösterisi’ isimli bir kitabı yayımlandı. “Günümüz Türkiye Sinemasından Altı Sinema Üzerine” alt başlığıyla yayımlanan çalışma, 2000 daha sonrası üretimi tamamlanan sinemaları odağına alıyor. Çağan Irmak’ın “Ulak” (2007), Özer Kızıltan’ın “Takva” (2006), Onur Ünlü’nün “İtirazım Var” (2014), Yüksel Aksu’nun “İftarlık Gazoz” (2016), İsmail Güneş’in “The İmam” (2005) ve Ümit Ünal’ın “Gölgesizler” (2009) sinemaları din ve siyaset olguları merkeze oturtularak inceleniyor.
çabucak hemen başlangıçta Diken, dinî ritüellerin ve siyasi merasimlerin tarihi bağlamda edindiği pozisyona değiniyor ve bir karşılaştırma yaparak, bugün şov bakımından ayrıcalıklı olan disiplinin sinema olduğunu söylüyor. Tesir gücü ve kitleselliği konusunda, bahse bahis olan olguları –gösteri bağlamında- geride bıraktığı düşünülen sinema sanatı, Diken’in de işaret ettiği üzere, “hangi öznelliğin üretildiğiyle ilgili olarak kolektif bilinçdışını şekillendirmektedir.”
Siyaset ve Dinin Gösterisi – Günümüz Türkiye Sinemasından Altı Sinema Üzerine, Ebru Thwaites Diken, 144 syf., Metis Yayıncılık, 2021.
Diken, İslami sinemanın simge sinemalarını ele almayı tercih etmiyor. Akla direkt olarak Müslümanlığın birinci periyotlarında ömür süren bireylerin anlatıldığı biyografik sinemalar gelse de müellifin, daha epey varlık, mesihçilik, Gnostisizm, çilecilik, inanç ve heterodoksi üzere dini bahis alan felsefi temaları irdeleyen sinemaları incelediği görülüyor. Bu bağlamda Diken’in, sinema seçerken bir estetik skala belirlediği düşünülebilir. Bu noktadan hareketle, bahse bahis olan temaların dine ait nasıl yorumlamalarda bulunduğunu açıklamaya çalışan Diken, yazdığı sinemaların dine farklı bir boyutta baktığını söylüyor.
Birbirinden bağımsız kısımlar halinde incelenen sinemalarda muharrir, birinci vakit içinderda Çağan Irmak’ın “Ulak” sinemasını Gnostisizm (varlıkla ilgili ayrıntıların ilham ve keşif yoluyla edinilebileceğini argüman eden niyet geleneği) bağlamı üzerinden ele alıyor. Kurumsallaşmış din olgusuna bir karşılaştırma yaparak sorular soran “Ulak”tan daha sonra Özer Kızıltan’ın “Takva”sını kaleme alan müellif, iktisat üzerinden bir daha dinin kurumsallaşmasını masaya yatırıyor. Onur Ünlü’nün “İtirazım Var” sinemasının, “ötürümsız saf inancın ayinsel dine kıyasla nasıl daha kıymetli olduğu” sorusu üzerine düşündürmeye çalıştığını tez eden Diken, Yüksel Aksu’nun “İftarlık Gazoz”unda ise kurumsallaşmış dini Alevi-Bektaşi mezhebiyle karşılaştırıyor. Aksu’nun bu sinemasında ele alınan İslami biçimin sosyalist öğretilerle benzerliğinin altını çizen Diken, İsmail Güneş’in “The İmam” sinemasının ise öbür sinemalara nazaran, din olgusu üzerine daha açık sözler kullandığını söylüyor. Çağdaşlık ve gelenekçilik içindeki hudutların daha kalın çizgilerle çizildiği bu sinema, yalnızca kahramanlar üzerinde değil, yerler bağlamında da birebir hali yansıtıyor. Ümit Ünal’ın “Gölgesizler”ini, sinemada kıssası anlatılan müellifin yaratıcılığı ve onun buyruklarını yerine getiren kahramanları üzerinden ele alan ve kurmaca ile gerçek, yanılsama ile hakikatte olan içindeki zıtlıklardan hareketle çözümlüyor.
Gayesinin, “siyaset ve dinin sinemasal tabiatının, Türkiye sineması bağlamında kendini gösterme haline dair kavrayışa katkıda bulunmak” olduğunu söyleyen Diken, özü itibariyle sinemanın da tıpkı siyaset ve din üzere his, söz ve duygulanım yaratmadaki kapasitesi üzerinde durduğunu lisana getiriyor. Bu bağlamda sinemanın da hem siyasa tıpkı vakitte bir inanç problemi olduğunu söylemek mümkündür. İnanmayan, bir inanç taşımayan, kendine ve insanlığa dair sorular sormayan, kendini ve insanlığı güzelleştirmeyen, bir davası olmayan (bu konu inanç haricinde bilgi de gerektirir) bir kişi sinema yapabilir mi aslına bakarsanız?