Skiathos Adası denince bildik Akdeniz meskenlerinden, denizden ve güneştilk evvel ismi orayla özdeşleşmiş Aleksandros Papadiamandis geliyor akla.
1851’de adada doğan Papadiamandis, bir süre uzak kaldığı memleketine 1909’da dönüyor, 1911’de ise orada ölüyor. Altmış yıllık ömrüne hikayeler, romanlar ve çeşitli lisanlarda yayımlanan kitapların Yunancaya çevirilerini sığdıran müellifin okuldan daha fazlaca vakit geçirdiği tabiat, metinlerine de yansıyor.
Tabiatın ortasında ve insanların ortasındaki Papadiamandis, seyrek yazıyor, dünyayı kavramaya uğraşıp insanları gözlemliyor. Ömrünün büyük bir kısmını geçirdiği Skiathos Adası’nın rahatlığı, Papadiamandis’in hem müellifliğini tıpkı vakitte kişiliğini şekillendiriyor; birebir işte fazla çalışamıyor, manzarasına değer vermiyor ve bir noktadan daha sonra sadece yazmaya ağırlaşıyor.
Papaz olan babasının tesiriyle aile ortamında esen dini rüzgâr, Papadiamandis’in ideoloji okumak üzere konuttan ayrılmasıyla kendisi için biraz hafifçelese de dini öğeler metinlerinde yer alıyor. Akabinde romanlar geliyor: ‘Hadula’, ‘Göçmen Kız’, ‘Çingene Kızı’ ve ‘Ulusların Tacirleri’. Bunların yanı sıra hikayeleri, yaşadığı devirde bir fazlaca gazete ve mecmuada yayımlanıyor.
Romanlarının ve hikayelerinin merkezine insanı koyan Papadiamandis, yer olarak da kimi vakit ismini geçirdiği kimi vakit sadece tasvirleriyle yetindiği Skiathos Adası’nı seçiyor. Adanın ve Yunanistan’ın öteki bölgelerindeki gelenek ve gorenekleri, anlattığı kıssalara yerleştiren muharrir, bununla birlikte Yunan mitolojisinden de oldukça faydalanıyor.
Bütün bu öğelerin bir ortada görülebildiği, kimi anlarda ömründen izler de taşıyan ‘Ada Öyküleri’nde Papadiamandis; Yunanistan tarihinden, kutsal metinlerden ve on dokuzuncu yüzyılda coğrafyadaki günlük hayattan esinlenerek kaleme aldığı hikayelerle çıkıyor karşımıza.
AÇIK DENİZLE MUADİL HAYALLER
Papadiamandis’in ismini vermediği; teknelerle, denizcilerle, vakit zaman uğrayan yabancılarla, limandaki gündüz gürültüsü ve gece sessizliğiyle çevrelenmiş adada, türlü insan öyküleri, bir ayağı aksak bireylerle ve yarım kalmışlıklarla örülü ömür hikayeleri, bu hikayeler ortasında demlenen hasretler özlemler de var: “Memleketi için her vakit öte kaygısı. Üzerinden ayın doğduğu, geceleri siyah, şimdiyse ay ışığında kül rengine dönmüş yeşil dağın arkasındaki yüksek, beyaz dağın kimi birtakım karla kaplı birtakım kimi çıplak ve kayalık tepesi görünüyordu. Memleketi, doğduğu yer, oradaydı. O denli bir iç geçirirdi ki nazarann ortada koca bir okyanus var sanırdı. halbuki topu topu on iki mil uzaklıktaydı. Gündüzleri yeşil dağın küçük sırtından beyaz daiın yüksek zirvesi seçilebiliyordu. Memleketini o denli özlüyordu ki güya yıllardır uzaktaydı.”
Hayallerin ve hasretlerin boyutu, sandallarla yahut teknelerle gidilen açık denizle muadil. Misal biçimde, yaşanan yahut yaşanamayan aşkların şiddeti de…
Ada Kıssaları, Aleksandros Papadiamandis, Mütercim: Aslı Çete, 128 syf., Kutu Yayınları, 2021.
Papadiamandis, hikayelerinde gidenler kadar kalanların ve denize yelken açamayanların ruh hâlini de anlatıyor. Bir türlü dümene geçip denize çıkamayanların üstüne sıcak ve karanlık gece bütün tartısıyla çöküyor. Bunlar, Homeros ve Hesiodos hikâyelerindekilere benzeri biçimde, kimi bazı dalgalanan kimi bazı durulan bir denizi andırıyor. kimi vakit de bilinmeze gerçek yol alan bir gemidekilerin telaşını ve sirenlerin denizcileri tuzağa düşüren tatlı sesini çağrıştırıyor. Kelam konusu tereddütler, evlendirildiği kendisinden yaşça büyük adam ve genç âşığı içinde bocalayan bayanı betimlemek için de uygun. Papadiamandis, adanın gelgitlerinde bu biçimde bir aşkın ve kaçışın öyküsüyle yüzleştiriyor okuru. “Birbirini seven iki varlığın kavuşabilmesi için bir köprü, öbür dünyada âşıkları buluşturan Kharon gibiydi” cümlesi, sürüncemedeki sevdanın anlatımını güçlendirirken olup bitene mitolojik bir hava katıyor.
Papadiamandis’in mitolojik ve romantik öğelerle şekillenen hikayelerinde, dünyayı “çarkıfelek” olarak nazarann, ömürde her şeyin bir çırpıda değişebileceğini düşünen karakterler de çıkıyor karşımıza. Birdenbire dönen hava niçiniyle denizde kopan bir fırtınayı çağrıştırıyor bu benzetme.
Fırtına sonrasındasında denizden karaya çıkıyor, dalgalar ve rüzgâr kıyıyı dövüyor. Tıpkı zihninin oyunlarında boğulan bir dervişin yahut çobanın ruh hâline benziyor bu durum. Hâl bu biçimdeyken hayaller ve hakikatler birbirine karışıyor. Bu ortada, ahaliden biri kelam alıp adanın yıllardir değişmeyen bir geleneğini hatırlatıyor: “Bizim ada halkı denizcilikten öteki mesleğe kıymet vermezdi. hiç bir vakit içlerinden karada çalışan bir tüccar, bir endüstrici ya da zanaat ustası çıkmadı. Bir meslek öğrenecek olsalar, oynak âşıkları deniz yüzünden vazgeçiverirlerdi.”
SÜTRE GERİSİNDEKİ MİLLİYETÇİLİK
Papadiamandis’in hikayelerinin değerli bir özelliği, talihli ve bahtsız karakterlerin yan yana bir hayat sürmesi. Bu şahıslar, Hıristiyan gelenekleriyle, tarihin yüküyle ve ailelerinden görüp uyguladıklarıyla talihlerini ve talihsizliklerini devam ettiriyor.
Müellifin anlattığı ada ve oranın ahalisi, hem Yunanistan tarihinin şahitleri tıpkı vakitte on dokuzuncu yüzyılda o coğrafyadaki günlük hayatın özneleri. Düğünlerin, aşkların, köy hayatının, limanların ve denizlerin tam ortasındaki bu beşerler, muharririn elinde bayağı olduğu kadar, özel birer karaktere dönüşüp kahvehanelerde, tavernalarda ve kiliselerde, anlatıcı ve dinleyici hâline geliyor. Onların çabucak hepsi, birtakım kimi limandan denize açılıyor kimi bazı da sığınacak bir liman arıyor. Öte yandan, denizcilerin gerçekleri eğip bükmediğinin farkında olarak yaşamaya devam ediyorlar. Bu da adadaki en değerli geleneklerden biri.
Papadiamandis’in hikayelerinde, 1800’lerde yeni bir boyut kazanan Yunan kimliğinin ve periyodun moda akımı milliyetçiliğin izlerine rastlamak da mümkün. Halk içinde o periyotlar yaygın olan Yunanlılarla öteki ulusları karşılaştırma aksiyonu, müellifin öykülerinin sütre gerisinde bulunuyor. Diğer bir deyişle 1800’lerin sonundaki politik ortam, Papadiamandis tarafınca birtakım hikayelerde fon olarak kullanılıyor. Buna, kutsal kitaplara atıflar ve onların halk içinde nasıl yorumlandığına dair sözler de ekleniyor.
Papadiamandis’in, 1800’lerin sonunda Yunanistan’ın çeşitli bölgelerinde Hıristiyanlar ve Museviler içinde yaşanan, pek birçoklarında kan dökülen olaylardan esinlenerek kaleme aldığı metinler de var kitapta. Mitler ve önyargılar niçiniyle enikonu harlanan bu arbedelere şahit olan müellif, hem problemin absürtlüğünü ortaya koyuyor birebir vakitte tesiri uzun süren bu tarihi gelişmeleri öyküleştiriyor.
Bu noktalardan baktığımızda ‘Ada Hikâyeleri’; edebiyatın, tarihin, siyasetin, 1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında Yunanistan’daki günlük ömrün, Papadiamandis’in hayatından kesimlerin, mitolojinin, dini motiflerin müellif tarafınca bir potada eritildiği, vakit zaman masallara benzeyen satırların yer aldığı bir kitap olarak duruyor karşımızda.
1851’de adada doğan Papadiamandis, bir süre uzak kaldığı memleketine 1909’da dönüyor, 1911’de ise orada ölüyor. Altmış yıllık ömrüne hikayeler, romanlar ve çeşitli lisanlarda yayımlanan kitapların Yunancaya çevirilerini sığdıran müellifin okuldan daha fazlaca vakit geçirdiği tabiat, metinlerine de yansıyor.
Tabiatın ortasında ve insanların ortasındaki Papadiamandis, seyrek yazıyor, dünyayı kavramaya uğraşıp insanları gözlemliyor. Ömrünün büyük bir kısmını geçirdiği Skiathos Adası’nın rahatlığı, Papadiamandis’in hem müellifliğini tıpkı vakitte kişiliğini şekillendiriyor; birebir işte fazla çalışamıyor, manzarasına değer vermiyor ve bir noktadan daha sonra sadece yazmaya ağırlaşıyor.
Papaz olan babasının tesiriyle aile ortamında esen dini rüzgâr, Papadiamandis’in ideoloji okumak üzere konuttan ayrılmasıyla kendisi için biraz hafifçelese de dini öğeler metinlerinde yer alıyor. Akabinde romanlar geliyor: ‘Hadula’, ‘Göçmen Kız’, ‘Çingene Kızı’ ve ‘Ulusların Tacirleri’. Bunların yanı sıra hikayeleri, yaşadığı devirde bir fazlaca gazete ve mecmuada yayımlanıyor.
Romanlarının ve hikayelerinin merkezine insanı koyan Papadiamandis, yer olarak da kimi vakit ismini geçirdiği kimi vakit sadece tasvirleriyle yetindiği Skiathos Adası’nı seçiyor. Adanın ve Yunanistan’ın öteki bölgelerindeki gelenek ve gorenekleri, anlattığı kıssalara yerleştiren muharrir, bununla birlikte Yunan mitolojisinden de oldukça faydalanıyor.
Bütün bu öğelerin bir ortada görülebildiği, kimi anlarda ömründen izler de taşıyan ‘Ada Öyküleri’nde Papadiamandis; Yunanistan tarihinden, kutsal metinlerden ve on dokuzuncu yüzyılda coğrafyadaki günlük hayattan esinlenerek kaleme aldığı hikayelerle çıkıyor karşımıza.
AÇIK DENİZLE MUADİL HAYALLER
Papadiamandis’in ismini vermediği; teknelerle, denizcilerle, vakit zaman uğrayan yabancılarla, limandaki gündüz gürültüsü ve gece sessizliğiyle çevrelenmiş adada, türlü insan öyküleri, bir ayağı aksak bireylerle ve yarım kalmışlıklarla örülü ömür hikayeleri, bu hikayeler ortasında demlenen hasretler özlemler de var: “Memleketi için her vakit öte kaygısı. Üzerinden ayın doğduğu, geceleri siyah, şimdiyse ay ışığında kül rengine dönmüş yeşil dağın arkasındaki yüksek, beyaz dağın kimi birtakım karla kaplı birtakım kimi çıplak ve kayalık tepesi görünüyordu. Memleketi, doğduğu yer, oradaydı. O denli bir iç geçirirdi ki nazarann ortada koca bir okyanus var sanırdı. halbuki topu topu on iki mil uzaklıktaydı. Gündüzleri yeşil dağın küçük sırtından beyaz daiın yüksek zirvesi seçilebiliyordu. Memleketini o denli özlüyordu ki güya yıllardır uzaktaydı.”
Hayallerin ve hasretlerin boyutu, sandallarla yahut teknelerle gidilen açık denizle muadil. Misal biçimde, yaşanan yahut yaşanamayan aşkların şiddeti de…
Ada Kıssaları, Aleksandros Papadiamandis, Mütercim: Aslı Çete, 128 syf., Kutu Yayınları, 2021.
Papadiamandis, hikayelerinde gidenler kadar kalanların ve denize yelken açamayanların ruh hâlini de anlatıyor. Bir türlü dümene geçip denize çıkamayanların üstüne sıcak ve karanlık gece bütün tartısıyla çöküyor. Bunlar, Homeros ve Hesiodos hikâyelerindekilere benzeri biçimde, kimi bazı dalgalanan kimi bazı durulan bir denizi andırıyor. kimi vakit de bilinmeze gerçek yol alan bir gemidekilerin telaşını ve sirenlerin denizcileri tuzağa düşüren tatlı sesini çağrıştırıyor. Kelam konusu tereddütler, evlendirildiği kendisinden yaşça büyük adam ve genç âşığı içinde bocalayan bayanı betimlemek için de uygun. Papadiamandis, adanın gelgitlerinde bu biçimde bir aşkın ve kaçışın öyküsüyle yüzleştiriyor okuru. “Birbirini seven iki varlığın kavuşabilmesi için bir köprü, öbür dünyada âşıkları buluşturan Kharon gibiydi” cümlesi, sürüncemedeki sevdanın anlatımını güçlendirirken olup bitene mitolojik bir hava katıyor.
Papadiamandis’in mitolojik ve romantik öğelerle şekillenen hikayelerinde, dünyayı “çarkıfelek” olarak nazarann, ömürde her şeyin bir çırpıda değişebileceğini düşünen karakterler de çıkıyor karşımıza. Birdenbire dönen hava niçiniyle denizde kopan bir fırtınayı çağrıştırıyor bu benzetme.
Fırtına sonrasındasında denizden karaya çıkıyor, dalgalar ve rüzgâr kıyıyı dövüyor. Tıpkı zihninin oyunlarında boğulan bir dervişin yahut çobanın ruh hâline benziyor bu durum. Hâl bu biçimdeyken hayaller ve hakikatler birbirine karışıyor. Bu ortada, ahaliden biri kelam alıp adanın yıllardir değişmeyen bir geleneğini hatırlatıyor: “Bizim ada halkı denizcilikten öteki mesleğe kıymet vermezdi. hiç bir vakit içlerinden karada çalışan bir tüccar, bir endüstrici ya da zanaat ustası çıkmadı. Bir meslek öğrenecek olsalar, oynak âşıkları deniz yüzünden vazgeçiverirlerdi.”
SÜTRE GERİSİNDEKİ MİLLİYETÇİLİK
Papadiamandis’in hikayelerinin değerli bir özelliği, talihli ve bahtsız karakterlerin yan yana bir hayat sürmesi. Bu şahıslar, Hıristiyan gelenekleriyle, tarihin yüküyle ve ailelerinden görüp uyguladıklarıyla talihlerini ve talihsizliklerini devam ettiriyor.
Müellifin anlattığı ada ve oranın ahalisi, hem Yunanistan tarihinin şahitleri tıpkı vakitte on dokuzuncu yüzyılda o coğrafyadaki günlük hayatın özneleri. Düğünlerin, aşkların, köy hayatının, limanların ve denizlerin tam ortasındaki bu beşerler, muharririn elinde bayağı olduğu kadar, özel birer karaktere dönüşüp kahvehanelerde, tavernalarda ve kiliselerde, anlatıcı ve dinleyici hâline geliyor. Onların çabucak hepsi, birtakım kimi limandan denize açılıyor kimi bazı da sığınacak bir liman arıyor. Öte yandan, denizcilerin gerçekleri eğip bükmediğinin farkında olarak yaşamaya devam ediyorlar. Bu da adadaki en değerli geleneklerden biri.
Papadiamandis’in hikayelerinde, 1800’lerde yeni bir boyut kazanan Yunan kimliğinin ve periyodun moda akımı milliyetçiliğin izlerine rastlamak da mümkün. Halk içinde o periyotlar yaygın olan Yunanlılarla öteki ulusları karşılaştırma aksiyonu, müellifin öykülerinin sütre gerisinde bulunuyor. Diğer bir deyişle 1800’lerin sonundaki politik ortam, Papadiamandis tarafınca birtakım hikayelerde fon olarak kullanılıyor. Buna, kutsal kitaplara atıflar ve onların halk içinde nasıl yorumlandığına dair sözler de ekleniyor.
Papadiamandis’in, 1800’lerin sonunda Yunanistan’ın çeşitli bölgelerinde Hıristiyanlar ve Museviler içinde yaşanan, pek birçoklarında kan dökülen olaylardan esinlenerek kaleme aldığı metinler de var kitapta. Mitler ve önyargılar niçiniyle enikonu harlanan bu arbedelere şahit olan müellif, hem problemin absürtlüğünü ortaya koyuyor birebir vakitte tesiri uzun süren bu tarihi gelişmeleri öyküleştiriyor.
Bu noktalardan baktığımızda ‘Ada Hikâyeleri’; edebiyatın, tarihin, siyasetin, 1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında Yunanistan’daki günlük ömrün, Papadiamandis’in hayatından kesimlerin, mitolojinin, dini motiflerin müellif tarafınca bir potada eritildiği, vakit zaman masallara benzeyen satırların yer aldığı bir kitap olarak duruyor karşımızda.