Suphi Varım: Yaptığım iş gerçek ile kurguyu bütünleştirmek

Felaket

New member
Suphi Varım, Thule Büyücüsü isimli casusluk romanıyla polisiye edebiyattaki birinci yapıtını vermesinin akabinde, Düello, Kâbus ve Gölge romanlarından oluşan Smirna Üçlemesi ile üretmeye devam etti. Bunun akabinde, Dünya Kitap 2014 En Düzgün Telif Polisiye Roman Ödülü’ne layık bulunan ve Yunancaya da çevrilen Karalıkta İki Ceset isimli romanını Kızıl Üçleme’nin birinci iki kitabı olan Smirna Kızılı ve Karanlığın Kızıl Geçidi ve Dedektif Çırağı isimli bir de gençlik romanı izledi.

Fakat Suphi Varım dediğimizde aklımıza öncedena Sokratis serisi gelir. 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başındaki İzmir’de, Rum dedektif Sokratis Eliseos’un maceralarından oluşan serinin sekizinci kitabı geçtiğimiz günlerde raflardaki yerini aldı. Sokratis ve Sisteki Gölgeler ismini taşıyan kitap Oğlak Yayınları’nın Maceraperest Kitaplar serisine ilişkin.

Biz de bu vesileyle Suphi Varım’la keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.

‘TARİH KİTABI YAZMIYORUM’

Kitabın yazım süreciyle başlamak istiyorum. Sokratis ve Sisteki Gölgeler nasıl ortaya çıktı? Yazım sürecine dair bizimle paylaşmak istediğiniz neler var?


Sokratis öyküleri, tarihin makul periyotlarında geçer. örneğin İkinci Meşrutiyet, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı… kimi vakit de geri dönüşlerle Paris Komünü’ne, 1905 Rus İhtilali’ne… Sokratis ve Sisteki Gölgeler, Birinci Dünya Harbi’nin 1915 yılını kapsıyor. Bir cinayetten hareketle, savaşın çeşitli sınıflara mensup roman karakterlerine nasıl yansıdığını, onların hislerini, fikirlerini ve davranışlarını nasıl etkilediğini ele aldım. O senelerda, İzmir’in kozmopolit yapısını oluşturan gayrimüslimlere yönelik baskılar var. Basına da… Kıssada bunlara değindim. Yazma öncesi ve yazma süreci uzun soluklu araştırmaların eseri oldu. Periyoda ait tarihî yapı, olaylar ve yerler, biroldukça kaynağın incelenmesine dayandı. Tarih kitaplarını, aile anılarını okumak, kartpostalları ve fotoğrafları incelemek, haritalara göz gezdirmek, uzmanlarla görüşmek üzere. Fakat şuna dikkat çekmek isterim: Tarih kitabı yazmıyorum. Yaptığım iş, gerçeklerin ve yaşanmışların üzerine hayali bir kurgu inşa etmektir, gerçek ile kurguyu bütünleştirmektir. Bu yolda öyküyü tasarlarım. Yazma sürecinde çok değişir natürel. Yeni olaylar ve karakterler eklerken, kimilerini dışarıda bırakırım. Ayrıyeten yeni araştırma kaynaklarına yönelirim. Özetle, yazma sürecim sil baştanlarla doludur. Bence yazma hareketinin en meşakkatli tarafı budur. En keyifli istikameti de ortaya çıkmış metni ince iş yaparcasına işlemektir, zenginleştirmektir.

Sokratis ve Sisteki Gölgeler, Suphi Varım, 208 syf., Oğlak Yayınları, 2021.

Serinin başka kitaplarıyla kıyasladığımızda Sokratis ve Sisteki Gölgeler’in birinci göze çarpan farkı, olayların bu kere bir adada, Makronisi Adası’nda geçiyor olması sanıyorum. Adada işlenen bir cinayet daha sonrasında gelişen olaylar, okuru adanın tarihine, oradan da korsan kıssalarına gdolayıyor. Pekala yer olarak bilhassa mi bir adayı tercih ettiniz? Ada, pozisyon prestijiyle daha yalnız ve ürpertici görünüyor sanırım.

Romanlarım, genelde İzmir’de geçer. tıpkı vakitte Sokratis öykülerinin İstanbul’da yahut İzmir’in Kilizman ve Foça üzere yörelerinde geçen kısımları da vardır. Romanda yere epeyce ehemmiyet verdiğim ve onu âdeta bir karakter olarak gördüğüm için farklı mahaller kullanmayı severim. Sokratis ve Sisteki Gölgeler’de ana yer Makronisi Adası’dır. Oraya gelene kadar da İstanbul’dan, Manisa’dan kısımlar vardır. Makronisi civarındaki adalar da özetlemek gerekirse yer alır. Daima ada polisiyesi yazmak istediğim için bir adayı yer olarak seçtim. Adayı yüzde yüz gerçeklikle yansıttığımı söyleyemem. Mevcut bilgilerden hareketle orada gotik bir cihan yarattım. Manastır, tımarhane, saat kulesi, deniz gözetleme kulesi, viraneler, bu kozmosun modülleri oldu. söylemiş olduğiniz üzere ada ürkütücü bir görünüm sunar. Tekinsizdir. Fırtınalı ve sisli hava, dalgalı deniz üzere ögelerle bu tekinsizliği sergilemeye çalıştım. Korsan hikayeleri ile kimi ürkütücü söylenceler buna eşlik etti. Alışılmış bu söylenceler İzmir ve etrafındaki adaların insanları içinde farklı biçimlerde dillendirilir. Vakit ortasında değişir. Kelamlı anlatım külçeşidinin modülleridir. Ben de romanın kurgusuna bakılırsa bunları kendimce bir daha kaleme aldım.

‘SOKRATİS, DUPİN VE HOLMES GELENEĞİNDEN BİR DEDEKTİFTİR’

Rum detektif Sokratis Eliseos fazlaca enteresan bir karakter. Hem eğlenceli, espritüel, birebir vakitte son derece önemli ve uzaklıklı. Dine ve din erkeklerina karşı. Korkusuz, bununla birlikte tutkulu ve sevecen. Pekala bu karakter nasıl ortaya çıktı? Onu öbür dedektiflerden ayıran yanlar neler?


İzmir’in kapitalist dünyaya eklemlendiği periyotta Avrupa’da ve Amerika’daki şirketler namına çalışan ve ticari casus diyebileceğimiz şahıslar var kentte. Yurt haricindeki firmaların ticaret yapmak istediği İzmirli firmalar hakkında bilgi topluyorlar. Odaklandıkları hususlar üç aşağı beş üst şu biçimde: İzmirli şirket taahhütlerini yerine getirebilir mi, üretimi kâfi midir, ticari prestiji yüksek midir? İşte bunları araştırıp yurt haricindeki firmaya rapor yolluyorlar. Sokratis, yirmili yaşlarında bu çeşit işlerle uğraşıyor. daha sonra cinayetten şantaja ve adam kaçırmaya kadar çeşitli kabahatleri aydınlatmak için çalışan klâsik bir özel dedektife dönüşüyor. Kendini bir dâhi olarak görse de cürümleri araştırırken sık sık kusur yapar, delillerden tutarsız sonuçlara ulaşır. Fakat nihayetinde zekâsını işleterek muammayı aydınlatır. birtakım kimi tabancasına davransa da gizemi kaba kuvvetle değil, muhakeme yoluyla çözer. Dupin ve Holmes geleneğinden bir dedektiftir. Mike Hammer ekolünden hafiyelere hiç benzemez. Entelektüel istikameti vardır. Komünist Manifesto’yu okur. Gazete tefrikasından da Gorki’yi… İki dileğini gerçekleştirmeye çalışır. Birincisi, polisiye muharriri olmak. Boş vakitlerini polisiye kıssalar yazarak kıymetlendirir. Yayıncılar bu hikayeleri basmaya yanaşmayınca köpürür. Çünkü harika bir müellif olduğu kanısındadır. Öbür isteği, deneyimlerinden yararlanarak özel dedektifliğin kuramını yazmaktır. Daima üstünde düşünür. Fakat kalem oynatmaya çabucak hemen başlamamıştır. Herbiçimde emekliliğine kalacak. Evlidir. Eşi Elenka, birtakım muammaların tahlilinde ona yardımcı olur, Sokratis’in gözünden kaçan konulara dikkatini çeker ve esrarın aydınlatılmasında kıymetli bir fonksiyon görür. özetlemek gerekirse, bu biçimde bir hafiye işte.

Sokratis serisi 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başındaki İzmir sokaklarını mesken tutan bir dizi gizemli maceradan oluşuyor. Çağdaş teknolojiden arınmış, kameraların, izleme aygıtlarının, cep telefonlarının, süratli otomobillerin olmadığı bir polisiyenin avantajları dezavantajları nelerdir?

bu biçimde bir ortamda dedektifin yapabileceği iş muhakkaktır. Kurbanın yakınlarıyla, şahitlerle ve şüphelilerle görüşmek, mağdurun geçmişini incelemek, hata mahallinde ipucu ve delil aramak üzere. Muammayı tahlil, büyük ölçüde muhakemeye dayanır. Süratli otomobil deyince de kaç atın şartı olduğuna bakıyoruz. Birinci Sokratis serüvenleri lando ve kupa şekli otomobillerle başladı. Faytonları da unutmayalım. Son maceralarda tek tük de olsa bölümün arabaları görünüyor. Çağdaş toplumun imkanlarıyla karşılaştırdığımızda tarihî polisiye yazmanın bu biçimde kısıtları var olağan olarak. Aslında Sokratis’in yaşadığı senelerda kabahati aydınlatmaya ve hatalıyı bulmaya yönelik teknikler, günümüzdeki kadar gelişmiş olmasa da mevcut. Bunları kıssalara eklemeye gerek görmedim. Araştırmadım da. Sokratis’in kendi eforlarıyla inceleme yapması, akıl yürütmesi ve gizemi muhakemeye dayanarak çözmesi bana daha cazip geliyor. Bu açıdan kendimce bir dezavantaj olarak görmüyorum. aslına bakarsanız cürmü büsbütün teknolojiye dayalı olarak çözmeyi ön planda tutan polisiyeleri sevmem.

‘OSMANLI’YA KADAR GİDEN BİR POLİSİYE TARİHİNE SAHİBİZ’

Sokratis serisinin belirlediğiniz bir ömrü var mı, yoksa hayatın akışına mı bırakıyorsunuz? Polisiye bir seri yazmak, bütünlüklü bir cihan yaratmak, öteki bir değişle daima birebir sokaklarda dolaşmak keyifli bir alışkanlık. Bu husus hakkında neler söylemek istersiniz?


Sokratis kıssalarını yazmaya devam edeceğim, lakin ne kadar sürer bilemem. Tahminen onuncu tahminen de on beşinci kitapta bırakır, öbür bir hafiyeyle ve öbür bir periyotta yola devam ederim. olağan olarak semtleriyle, mahalleleriyle ve sokaklarıyla bütünlüklü bir cihan yaratmak keyifli bir müddetç. Bir de bu, Sokratis polisiyelerindilk evvelki Simirna Cinayetleri üçlemesine kadar giden bir yazma aksiyonu. Demek ki müelliflik hayatımın tamamı daima o dönemleri kurgulamakla geçmiş. Lakin bu, gelecekte yinea yahut yeknesaklığa düşmek üzere risk de taşıyor. Bu niçinle Sokratis serisinden daha sonra tarihin daha farklı periyotlarına yelken açmayı planlıyorum. Hangi periyottur, şimdiden bir şey söylemek güç. Niyetlerim farklı alanlarda gidip geliyor. Değişik projelerim var. Antikçağ tarihine meraklıyımdır. Ola ki Antik Simirna’da, Bayraklı Höyüğü’nde geçen bir polisiye kaleme alırım. Bir de politik kurgu odaklı casusluk romanı planım var. Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı senelerı… Bakalım, vakit neyi gösterecek?

Son senelerda polisiye edebiyatta bir yükseliş kelam konusu. Bu durumun, bilhassa dijital platformlardaki yerli polisiye dizi ve sinemalarının kendilerine oldukcaça yer bulmasıyla bir alakası var mı sizce? Yerli polisiye özelinde değerlendirirsek bu iki durum içindeki ilgiye dair neler söylemek istersiniz?

Temelinde Osmanlı’ya kadar giden bir polisiye tarihine sahibiz. Bu cinsle son senelerda karşılaşmadık. Cumhuriyet’in birinci senelerından bugüne kadar polisiye kaleme alan muharrirler, polisiye yayımlayan yayınevleri var. Tercümanlarımız de… Eski gazetelerde yerli yahut yabancı polisiye tefrikalar yer almış. Demek ki polisiye o devirlerde de tanınan. Bu popülerlik günümüzde katlanarak sürüyor. Bunun yerli polisiye dizi ve sinemaların ekranlara daha sık gelmesiyle ilişkili olduğu kanısında değilim. Bence husus, Türk polisiye müellif ve yayınevi sayısının eskiye oranla artmasıyla ilişkili. Ayrıyeten kitap fuarları, imza günleri, polisiye söyleşileri, pazarlama ve satış tekniklerinin eskiye oranla gelişmesi polisiyeye ilgiyi çekiyor. Onu daha tanınır hâle getiriyor. Alışılmış 221B ve Dedektif Mecmua üzere mecmuların polisiye külçeşidinin gelişmesinde katkıları olduğunu unutmayalım. Türkiye Polisiye Muharrirler Birliği de cinsin tanınmasında değerli rol oynuyor.

Şu sıra, Sokratis serisinden farklı yeni bir çalışmanız var mı?

Hayır, yok. Büsbütün Sokratis romanlarına ağırlaşmış durumdayım. Bir de az evvel bahsetmiş olduğum Sokratis daha sonrası projeler… Tarih okudukça gelecekte ne yazabileceğime dair kısa notlar alıyorum.
 
Üst