Nilgün Taylan
Leigh Douglass Brackett, “Uzay Operasının Kraliçesi” lakabıyla anılan bir bilim kurgu yazarıydı. 1950’lilerin klasik bilim kurgu edebiyatının başını çeken bir avuç beşerden bir tanesiydi ve yazdıklarıyla yalnızca edebiyatta değil, bilimkurgu sinemasında da etkin biçimde rol oynadı.
Brackett birinci hikayelerini yirmili yaşlarında yayınlamaya başladı. O senelerda bu tıbbın haricinde şeyler yazıyordu lakin gerek okurlardan gelen reaksiyonlar, gerek editoryal sorunlar gerekse de ortasındaki o tuhaf boşluk sebebiyle bir tatminsizlik yaşıyordu. Bilim kurgu üzerine yazmaya da bu sıralar karar verdi.
1946’da bir daha bir bilim kurgu müellifi olan Edmond Moore Hamilton (21 Ekim 1904 – 1 Şubat 1977) ile evlendi. Devam eden günlerde Hollywood’un dikkatini çekince sinema sinemalarında, TV sinemalarında senarist, sinema hikâyecisi olarak bakılırsavler aldı. İçlerinde en bilineni, 1946 yılında, Howard Hawks tarafınca yönetilen ve Bogard’la Bacall’ın başrollerini paylaştığı “The Big Sleep” sinemasıydı. Brackett bu sineması William Faulkner’le birlikte yazmıştı. Çalıştığı bir öteki tanınan sinema ise 1980’de gösterime giren, Irvin Kershner direktörlüğünde çekilen Star Wars serisinin efsanevi sinemalarından biri olan “The Empire Strikes Back”ti.
Brackett 18 Mart 1978’deki vefatına kadar bir sürü eser üretmiş olsa da, bunların içinde en beğenileni 1955’ye yayımlanan ‘Uzak Yarın’ isimli romanıdır. ‘Uzak Yarın’, Hugo Ödülleri’nin kısa listesine girmiş, üstelik müellifini da peşinden sürükleyerek, onu listeye giren birinci bayan muharrir olarak tarihe geçirmiştir.
Geçtiğimiz günlerde İthaki Yayınları etiketiyle raflardaki yerini alan ‘Uzak Yarın’, Berk Göbekcioğlu tarafınca çevrildi. 1970’li senelerda Okat Yayınları’nca basılan ve artık lakin sahaflarda bulabildiğimiz çevirilerden daha sonra, ‘Uzak Yarın’ Brackett’in Türkçeye çevrilen tek kitabı.
HER İKTİDAR TOTALİTERLEŞİR
Tüm dünya Yıkım ismi verilen nükleer felaketle altüst olmuş durumdadır. Eski nizam büsbütün değişmiştir; o denli ki çağdaş kentler ve buna bağlı olarak kurulan ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel bağlantılar neredeyse yok olmuştur. Tüm bunların, Yıkım’ın niçini ise çağdaş dünyanın, değişen teknolojinin kendisidir.
Uzak Yarın, Leigh Douglass Brackett, Mütercim: Berk Göbekcioğlu, 304 syf., İthaki Yayınları, 2021.
Hiç yoksa yeni sistemin sahipleri bu fikri savunur ve bu fikir uyarınca, siyasal ve toplumsal manada katı yaptırımlar içeren kurallara göre bir devlet, bir dünya anlayışı yaratırlar. Yeni sistemin sahipleri Mennonit topluluklardır; bunlar isimlerinden da anlaşılacağı üzere, Yıkım’dan evvel de sıradan, teknolojiden uzak, katı dini kurallarla hayat süren bir topluluktur. Az bir kitleye sahip olan Mennonitler, kentlerden uzak yaşadıkları için Yıkım’dan en az etkilenen topluluk olurlar. Tesadüf yapıtı hayatta kalmış olan insanlarsa kentlerden kaçıp bu kümelere sığınırlar zira değişen teknolojinin, çağdaş hayat kurallarının ortadan kalktığı bir dünyada hiç kimse nasıl yaşayacağını, üretip besleneceğini bilemez. Mennonitler gelen herkese kucak açarak onları bu yeni sisteme adapte ederler. Ne var ki bu şefkatli eller kısa vakitte otoriterleşip katı kuralları birlikteinde getirir.
Evet, ‘Uzak Yarın’ın temel tartışmalarından biri budur; kendi halinde, suya sabuna dokunmayan yaşayan bir küme bile iktidarı eline aldığında “kendiliğinden” otoriterleşmeye ve insanlara baskı uygulamaya başlar. Brackett’in bu anarşizan tavrı epey kıymetlidir; hatta müellifin yeni iktidar öznesi için dağ başında yaşayan küçük kümeleri seçmesi de manidardır.
Yıkım öncesinde sayıları binlerle söz edilen bu topluluklar, Yıkım’dan daha sonra Amerika’nın tamamını ele geçirirler. Onlara göre Yıkım’ın temel niçini teknoloji ve çağdaşlaşmadır. Bu yüzden yeni tertipte kentleşmeyi, modernizmi, bilim ve teknolojiyi yasaklamak gerekmektedir. Hatta bu yasağı anayasaya koyarak, bu fikirlere karşı tümden savaş açmak lazımdır: Ne de olsa gelişmek tehlikeli bir şeydir.
‘ÖZGÜRLÜĞÜN’ YOLU
Romanın açılışında Yıkım’ın üzerinden yıllar geçtiğini, yeni tertibin Amerika’yı ele geçirdiğini ve hatta çağdaş dünyayı tanımayan bir jenerasyonun doğup yetiştiğini görürüz. Bu jenerasyondan iki çocuksa temel kahramanlarımızı oluştururlar; Len Colter ve kuzeni Esau 15-16 yaşlarında iki gençtir ve bu gençler ortasında yaşadıkları Piper’s Run isimli bölgede büyürken etraflarıyla daima bir uyumsuzluk arasındadirler. En büyük kusurları meraktır. Merak, soru sormak gelişmeye kapı araladığı için de yaşadıkları uyumsuzluk katmerlenir.
Onları seven ve haşarılıklarını mazur goren tahminen de tek kişi büyükannedir. Büyükanne her fırsatını bulduğunda gençleri yanı başına oturtur ve onlara eski dünyayı, oradaki hayatını anlatır. Hal bu biçimde olunca Len Colter ve Esau tamamıyla meraklı kesilirler. Bir de buna çalıntı radyo olayıyla ilintili gelişmeler eklenince Len Colter ve kuzeni Esau topluluktan kaçıp gizemli, gizemli olduğu kadar da yepisyeni bir hayatı keşfetmek üzere gizlice yola koyulurlar.
Brackett ne yaptığını epeyce âlâ bilir ve bunu o kadar sakin bir tansiyonla, o kadar merak dolu bir biçimde verir ki kitap süratle akar. Bunda lisanın tesiri olduğu üzere, Brackett’in senaristliğinin de hissesi var; görsel düşünme hüneri ve sinema tadında atmosfer tasarımı kitabın etkileyici istikametini arttırır.
Öteki taraftan Brackett’in tartıştığı tek şey iktidar ve otorite alakası de değil. O bir yandan çağdaş ömrün hatalı olduğunu da belirtmekten kaçınmaz; daha fazla para ve hırs için insanları canını ve özgürlüğünü hiçe saydığı için çağdaş dünyayı da eleştirir. Ayrıyeten kitap bizi kent yapısının/mimarinin değişmesiyle toplumsal ve siyasal ilgilerin değişmesi üzerine de çok keyifli tartışmalara sürekler ki, buralarda dolaşmak için çağdaş mimari tartışmalarına göz atmak isteyebilirsiniz.
Leigh Douglass Brackett, “Uzay Operasının Kraliçesi” lakabıyla anılan bir bilim kurgu yazarıydı. 1950’lilerin klasik bilim kurgu edebiyatının başını çeken bir avuç beşerden bir tanesiydi ve yazdıklarıyla yalnızca edebiyatta değil, bilimkurgu sinemasında da etkin biçimde rol oynadı.
Brackett birinci hikayelerini yirmili yaşlarında yayınlamaya başladı. O senelerda bu tıbbın haricinde şeyler yazıyordu lakin gerek okurlardan gelen reaksiyonlar, gerek editoryal sorunlar gerekse de ortasındaki o tuhaf boşluk sebebiyle bir tatminsizlik yaşıyordu. Bilim kurgu üzerine yazmaya da bu sıralar karar verdi.
1946’da bir daha bir bilim kurgu müellifi olan Edmond Moore Hamilton (21 Ekim 1904 – 1 Şubat 1977) ile evlendi. Devam eden günlerde Hollywood’un dikkatini çekince sinema sinemalarında, TV sinemalarında senarist, sinema hikâyecisi olarak bakılırsavler aldı. İçlerinde en bilineni, 1946 yılında, Howard Hawks tarafınca yönetilen ve Bogard’la Bacall’ın başrollerini paylaştığı “The Big Sleep” sinemasıydı. Brackett bu sineması William Faulkner’le birlikte yazmıştı. Çalıştığı bir öteki tanınan sinema ise 1980’de gösterime giren, Irvin Kershner direktörlüğünde çekilen Star Wars serisinin efsanevi sinemalarından biri olan “The Empire Strikes Back”ti.
Brackett 18 Mart 1978’deki vefatına kadar bir sürü eser üretmiş olsa da, bunların içinde en beğenileni 1955’ye yayımlanan ‘Uzak Yarın’ isimli romanıdır. ‘Uzak Yarın’, Hugo Ödülleri’nin kısa listesine girmiş, üstelik müellifini da peşinden sürükleyerek, onu listeye giren birinci bayan muharrir olarak tarihe geçirmiştir.
Geçtiğimiz günlerde İthaki Yayınları etiketiyle raflardaki yerini alan ‘Uzak Yarın’, Berk Göbekcioğlu tarafınca çevrildi. 1970’li senelerda Okat Yayınları’nca basılan ve artık lakin sahaflarda bulabildiğimiz çevirilerden daha sonra, ‘Uzak Yarın’ Brackett’in Türkçeye çevrilen tek kitabı.
HER İKTİDAR TOTALİTERLEŞİR
Tüm dünya Yıkım ismi verilen nükleer felaketle altüst olmuş durumdadır. Eski nizam büsbütün değişmiştir; o denli ki çağdaş kentler ve buna bağlı olarak kurulan ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel bağlantılar neredeyse yok olmuştur. Tüm bunların, Yıkım’ın niçini ise çağdaş dünyanın, değişen teknolojinin kendisidir.
Uzak Yarın, Leigh Douglass Brackett, Mütercim: Berk Göbekcioğlu, 304 syf., İthaki Yayınları, 2021.
Hiç yoksa yeni sistemin sahipleri bu fikri savunur ve bu fikir uyarınca, siyasal ve toplumsal manada katı yaptırımlar içeren kurallara göre bir devlet, bir dünya anlayışı yaratırlar. Yeni sistemin sahipleri Mennonit topluluklardır; bunlar isimlerinden da anlaşılacağı üzere, Yıkım’dan evvel de sıradan, teknolojiden uzak, katı dini kurallarla hayat süren bir topluluktur. Az bir kitleye sahip olan Mennonitler, kentlerden uzak yaşadıkları için Yıkım’dan en az etkilenen topluluk olurlar. Tesadüf yapıtı hayatta kalmış olan insanlarsa kentlerden kaçıp bu kümelere sığınırlar zira değişen teknolojinin, çağdaş hayat kurallarının ortadan kalktığı bir dünyada hiç kimse nasıl yaşayacağını, üretip besleneceğini bilemez. Mennonitler gelen herkese kucak açarak onları bu yeni sisteme adapte ederler. Ne var ki bu şefkatli eller kısa vakitte otoriterleşip katı kuralları birlikteinde getirir.
Evet, ‘Uzak Yarın’ın temel tartışmalarından biri budur; kendi halinde, suya sabuna dokunmayan yaşayan bir küme bile iktidarı eline aldığında “kendiliğinden” otoriterleşmeye ve insanlara baskı uygulamaya başlar. Brackett’in bu anarşizan tavrı epey kıymetlidir; hatta müellifin yeni iktidar öznesi için dağ başında yaşayan küçük kümeleri seçmesi de manidardır.
Yıkım öncesinde sayıları binlerle söz edilen bu topluluklar, Yıkım’dan daha sonra Amerika’nın tamamını ele geçirirler. Onlara göre Yıkım’ın temel niçini teknoloji ve çağdaşlaşmadır. Bu yüzden yeni tertipte kentleşmeyi, modernizmi, bilim ve teknolojiyi yasaklamak gerekmektedir. Hatta bu yasağı anayasaya koyarak, bu fikirlere karşı tümden savaş açmak lazımdır: Ne de olsa gelişmek tehlikeli bir şeydir.
‘ÖZGÜRLÜĞÜN’ YOLU
Romanın açılışında Yıkım’ın üzerinden yıllar geçtiğini, yeni tertibin Amerika’yı ele geçirdiğini ve hatta çağdaş dünyayı tanımayan bir jenerasyonun doğup yetiştiğini görürüz. Bu jenerasyondan iki çocuksa temel kahramanlarımızı oluştururlar; Len Colter ve kuzeni Esau 15-16 yaşlarında iki gençtir ve bu gençler ortasında yaşadıkları Piper’s Run isimli bölgede büyürken etraflarıyla daima bir uyumsuzluk arasındadirler. En büyük kusurları meraktır. Merak, soru sormak gelişmeye kapı araladığı için de yaşadıkları uyumsuzluk katmerlenir.
Onları seven ve haşarılıklarını mazur goren tahminen de tek kişi büyükannedir. Büyükanne her fırsatını bulduğunda gençleri yanı başına oturtur ve onlara eski dünyayı, oradaki hayatını anlatır. Hal bu biçimde olunca Len Colter ve Esau tamamıyla meraklı kesilirler. Bir de buna çalıntı radyo olayıyla ilintili gelişmeler eklenince Len Colter ve kuzeni Esau topluluktan kaçıp gizemli, gizemli olduğu kadar da yepisyeni bir hayatı keşfetmek üzere gizlice yola koyulurlar.
Brackett ne yaptığını epeyce âlâ bilir ve bunu o kadar sakin bir tansiyonla, o kadar merak dolu bir biçimde verir ki kitap süratle akar. Bunda lisanın tesiri olduğu üzere, Brackett’in senaristliğinin de hissesi var; görsel düşünme hüneri ve sinema tadında atmosfer tasarımı kitabın etkileyici istikametini arttırır.
Öteki taraftan Brackett’in tartıştığı tek şey iktidar ve otorite alakası de değil. O bir yandan çağdaş ömrün hatalı olduğunu da belirtmekten kaçınmaz; daha fazla para ve hırs için insanları canını ve özgürlüğünü hiçe saydığı için çağdaş dünyayı da eleştirir. Ayrıyeten kitap bizi kent yapısının/mimarinin değişmesiyle toplumsal ve siyasal ilgilerin değişmesi üzerine de çok keyifli tartışmalara sürekler ki, buralarda dolaşmak için çağdaş mimari tartışmalarına göz atmak isteyebilirsiniz.