Atopik dermatit deride kuruluk, kızarıklık, pullanma ve sulantılı yaraların görüldüğü şiddetli kaşıntı ile seyreden bir deri hastalığıdır. Etraf kirliliği, değişen etraf ve ömür kaideleri ile bilhassa endüstrileşmiş ülkelerde gün geçtikçe artmakta olan hastalığın oluşumunda, çevresel alerjenler ve kalıtım kıymetli rol oynar. Hastanın kendisinde yahut ailesinde alerjik göz hastalığı, alerjik burun akıntısı yahut astım üzere alerjik yatkınlık ile seyreden öteki hastalıklar bulunabilir. Ülkemizde de hasta sayısının çok fazla olduğunu söyleyebiliriz.
Atopik dermatit rastgele bir yaşta görülebilse de hastaların %50’sinde birinci yaş ortasında, %95 kadarında ise birinci 5 yaş ortasında başlar ve farklı yaş kümelerinde değişik bulgular gösterir. Atopik dermatitin oluşumunda genetik ve çevresel faktörler ortak rol oynar. Hastaların % 60 – 70’inde aile bireylerinde atopi (alerjik yatkınlık) hikayesi vardır. Tek yumurta ikizlerinden birinde olması durumunda, başkasında atopik dermatit görülme oranı % 70’lerdedir. Tıpkı genetik yapıyı taşıyan ikizlerde bu oranın % 100 olmaması; genetik faktörlerin tek başına tesirli olmadığını, çevresel faktörlerin de değerli bir rolü olduğunu göstermektedir.
Atopik dermatitli bireylerin deri içeriklerinde birtakım değişiklikler vardır. Derinin dış katmanında yer alan yağ ölçüsünde azalma ve yapısal değişiklik olması sebebi ile derinin gözetici özelliği azalır, dış etkenlere açık hale gelir, derinin su oranında da fazla ölçüde kayıp sebebi ile azalma oluşur. Atopik dermatitin kıymetli bir bulgusu olan kaşıntı, derinin hami katmanının zedelenmesine ve sonuçta dış etkenlerden daha fazla etkilenmesine niye olur.
Yakınmaların ortaya çıkmasına yahut şiddetlenmesine niye olabilen faktörler derinin kuruması, terleme, bakteri ve viruslarla oluşan enfeksiyonlar, gerilim, ısı ve iklim değişiklikleri, toz ve bitki polenleri, sigara ve deriye değerek iritasyon (tahriş) oluşturan hususlar olarak sayılabilir. Yün giysi yahut battaniye, sentetik giysiler, naylon, parfüm içeren temizleyiciler yahut kozmetik eserler, alkol içeren eserler kaşıntıyı ve ekzemayı şiddetlendirir. Bebek ve çocuklarda yumurta, süt, fıstık, soya fasulyesi, balık, buğday alerjileri, hayvan tüyleriyle temas kaşıntının yahut ekzemanın ortaya çıkmasına yahut artışına niye olabilir.
Bulgular
Atopik ekzema süt çocukluğu devrinde 2 aylıktan daha sonra başlar, bebeklerin kimilerinde 2 yaşında geriler, kimilerinde ise oyun çağı devrinde devam eder. Bebeğin yanaklarında ve alnında kızarıklık, ince çatlaklar ve sulantılı alanlar görülür. Saçlı deride de emsal görünüm ortaya çıkabilir. Bebek kaşıntı sebebi ile huzursuzdur, iştahsızdır ve uykuları düzensizdir. Bebek hareketlendikçe gövde lezyonları ortaya çıkar, bu lezyonlar bilhassa emekleme ile birlikte sürtünme sebebi ile diz ve dirseklerde yerleşir.
Oyun çağında lezyonlar daha az sulantılı ve epey kaşıntılıdır; tüm gövdede görülebilir lakin çoklukla koltuk altı, diz ve dirseklerin iç yüzleri üzere kıvrım yerlerinde yerleşir. Puberte ile gerileyebilirse de kimi hastalarda erişkin periyotta devam eder. Hastalık daha öncesinde yakınma yokken ileri yaşlarda da başlangıç gösterebilir.
Adolesan ve erişkin periyotta kaşıntı besbellidir. Boyun yan yüzleri, diz ve dirsek iç yüzleri üzere kıvrım alanlarında kaşıntılı, koyu renkli, kalınlaşmış deri imgesi vardır. Alevlenme devirlerinde bu alanlarda renk daha hayli kırmızıya döner, sulantılı, kabuklu yaralar halini alır. Göğüs başı ekzeması, ellerde sulantılı, kabuklu yahut kepekli ekzema lezyonları görülebilir.
Tüm yaş kümelerinde emosyonel gerilim ile hastalığın alevlendiği ve lezyonların şiddetlendiği görülür. Çocuklarda enfeksiyonlar ve aşılama üzere bağışıklık sisteminde değişiklik oluşturan yahut diş çıkarma, konuta yeni kardeş gelmesi, okula başlama yahut okul değişikliği, anne-baba uyuşmazlığı üzere emosyonel gerilim yaratan olaylar daha sonrasında kaşıntıda ve döküntülerde şiddetlenme beklenebilir. Deri kuruluğu epey değerli bir bulgudur ve hem lezyonların ortaya çıkmasında ve devamlılığında, tıpkı vakitte kaşıntının şiddetlenmesinde rol oynar. Hastaların birçoklarında göz etrafında renk yoğunluğu, burun üzerinde enine çizgilenme ve gövdede deri renginden daha açık renkli lekeler görülebilir.
Tedavi
Atopik dermatit kaşıdıkça kaşınan bir hastalıktır ve bu durum kırılması gereken bir kısır döngü oluşturur. Şiddetli kaşıntı hastanın hayat kalitesini değerli ölçüde tesirler. Atopik dermatit alevlenme ve düzelme devirleri ile hayat uzunluğu sürebilen kronik bir seyir izler. Bu niçinle yakınmaların şiddetlendiği periyotlarda uygun tedavilerin verilmesi gerekmekle birlikte, alevlenmelerin engellenmesi tedavinin en kıymetli basamağını oluşturur. Atopik dermatit tedavisinde maksat kaşıntının azaltılması, mevcut lezyonların geriletilmesi ve ekzemanın yenilemesinin engellenmesi olmalıdır. İlaçların tertipli kullanılmasının yanı sıra uygun ortamın sağlanması ve gerekli tedbirlerin alınması tedavinin temelidir.
Uygun ortamın sağlanması ve tedbirler: Enfeksiyonlar ve gerilim alevlenmelere niye olduğundan bunların tedavisi yahut önlenmesi değer kazanmaktadır. Hayvansal tüyler, sentetik halılar, boyalı oyuncaklar üzere çevresel alerjenler uzaklaştırılmalı, koku yahut boya unsuru içeren temizleyici yahut kozmetik eserler kullanılmamalı, katkı unsuru içeren yiyeceklerde kısıtlama yapılmalıdır. Çocuk hastalarda gelişim için gerekli olan yiyeceklerdeki kısıtlamalar epey ihtimamla seçilmelidir.
Nemlendiricilerin kullanması tedavinin şayet olmazsa olmaz basamağıdır, ilaç kullanma gerekliliğini epeyce azaltır. Kaşıntıyı azaltarak hastalığı denetim altına almada katkı unsuru içermeyen ve tahriş etmeyen kokusuz, renksiz özel nemlendiricilerin her gün kullanması hayli fayda göstermektedir. Banyolarda tahriş edecek sert temizleyicilerden uzak durulmalı, derinin kurumasına niye olacak sıcak ve uzun periyodik banyolardan kaçınılmalıdır. Sık banyo yapılmasında bir sakınca yoktur, banyo daha sonrası birinci 5 dakika ortasında sürülen nemlendiricilerin aktifliği de daha fazla olur.
Bu tedbirlere uymayı sağlamada hasta ve hasta yakınlarının eğitimi epeyce değerlidir. Bu ahengin sağlanması tedavinin aktifliğini epey arttırır ve yan tesirleri olan ilaç tedavilerine olan ihtiyacı azaltır. Tedavinin başarılı olması için hasta ve hasta yakınlarının hastayı takip eden tabip ile işbirliği temeldir.
Kullanılan tedavi formları: Atopik dermatit tedavisinde deriye sürülen ve ilaç içeren kremler ve merhemler fazlaca çoğunlukla kullanılır. Bunlardan en çok kullanılanlar kortizonlu krem ve merhemlerdir. Ekzemanın faal periyodunda kırmızılık ve kaşıntıyı denetim altına alırlar. Kortizonlu kremler, nemlendiriciler ile bir arada kullanıldıklarında tesir bariz oranda artar ve yan tesir riski azalır. Bu ilaçların kullanmasında çoka kaçmadan kâfi ölçüsü, kâfi müddet kullanmak kıymetlidir; bu niçinle hekiminizin önerdiği biçimde kullanım yan tesirleri sınırlamaya yardımcı olacaktır. Kaşıntıyı denetim etmek için kimi şurup ve tablet halinde ağız yoluyla kullanılan ilaçlar önerilebilir.
Tüm tedbirlerin uygulanması ve ilaç kullanmasına karşın hastalığı denetim altına almak kimi vakit çok zordur. Bu durumda ultraviyole tedavisi (fototerapi) yahut yan tesirlerin dikkatle denetim altında tutulmasını gerektiren kimi ilaçların kullanması gerekebilmektedir. bu biçimde şiddetli hastalık durumunda tedavi idaresinin kesinlikle bir dermatoloji uzmanı tarafınca yapılması gerekir.
Atopik dermatit rastgele bir yaşta görülebilse de hastaların %50’sinde birinci yaş ortasında, %95 kadarında ise birinci 5 yaş ortasında başlar ve farklı yaş kümelerinde değişik bulgular gösterir. Atopik dermatitin oluşumunda genetik ve çevresel faktörler ortak rol oynar. Hastaların % 60 – 70’inde aile bireylerinde atopi (alerjik yatkınlık) hikayesi vardır. Tek yumurta ikizlerinden birinde olması durumunda, başkasında atopik dermatit görülme oranı % 70’lerdedir. Tıpkı genetik yapıyı taşıyan ikizlerde bu oranın % 100 olmaması; genetik faktörlerin tek başına tesirli olmadığını, çevresel faktörlerin de değerli bir rolü olduğunu göstermektedir.
Atopik dermatitli bireylerin deri içeriklerinde birtakım değişiklikler vardır. Derinin dış katmanında yer alan yağ ölçüsünde azalma ve yapısal değişiklik olması sebebi ile derinin gözetici özelliği azalır, dış etkenlere açık hale gelir, derinin su oranında da fazla ölçüde kayıp sebebi ile azalma oluşur. Atopik dermatitin kıymetli bir bulgusu olan kaşıntı, derinin hami katmanının zedelenmesine ve sonuçta dış etkenlerden daha fazla etkilenmesine niye olur.
Yakınmaların ortaya çıkmasına yahut şiddetlenmesine niye olabilen faktörler derinin kuruması, terleme, bakteri ve viruslarla oluşan enfeksiyonlar, gerilim, ısı ve iklim değişiklikleri, toz ve bitki polenleri, sigara ve deriye değerek iritasyon (tahriş) oluşturan hususlar olarak sayılabilir. Yün giysi yahut battaniye, sentetik giysiler, naylon, parfüm içeren temizleyiciler yahut kozmetik eserler, alkol içeren eserler kaşıntıyı ve ekzemayı şiddetlendirir. Bebek ve çocuklarda yumurta, süt, fıstık, soya fasulyesi, balık, buğday alerjileri, hayvan tüyleriyle temas kaşıntının yahut ekzemanın ortaya çıkmasına yahut artışına niye olabilir.
Bulgular
Atopik ekzema süt çocukluğu devrinde 2 aylıktan daha sonra başlar, bebeklerin kimilerinde 2 yaşında geriler, kimilerinde ise oyun çağı devrinde devam eder. Bebeğin yanaklarında ve alnında kızarıklık, ince çatlaklar ve sulantılı alanlar görülür. Saçlı deride de emsal görünüm ortaya çıkabilir. Bebek kaşıntı sebebi ile huzursuzdur, iştahsızdır ve uykuları düzensizdir. Bebek hareketlendikçe gövde lezyonları ortaya çıkar, bu lezyonlar bilhassa emekleme ile birlikte sürtünme sebebi ile diz ve dirseklerde yerleşir.
Oyun çağında lezyonlar daha az sulantılı ve epey kaşıntılıdır; tüm gövdede görülebilir lakin çoklukla koltuk altı, diz ve dirseklerin iç yüzleri üzere kıvrım yerlerinde yerleşir. Puberte ile gerileyebilirse de kimi hastalarda erişkin periyotta devam eder. Hastalık daha öncesinde yakınma yokken ileri yaşlarda da başlangıç gösterebilir.
Adolesan ve erişkin periyotta kaşıntı besbellidir. Boyun yan yüzleri, diz ve dirsek iç yüzleri üzere kıvrım alanlarında kaşıntılı, koyu renkli, kalınlaşmış deri imgesi vardır. Alevlenme devirlerinde bu alanlarda renk daha hayli kırmızıya döner, sulantılı, kabuklu yaralar halini alır. Göğüs başı ekzeması, ellerde sulantılı, kabuklu yahut kepekli ekzema lezyonları görülebilir.
Tüm yaş kümelerinde emosyonel gerilim ile hastalığın alevlendiği ve lezyonların şiddetlendiği görülür. Çocuklarda enfeksiyonlar ve aşılama üzere bağışıklık sisteminde değişiklik oluşturan yahut diş çıkarma, konuta yeni kardeş gelmesi, okula başlama yahut okul değişikliği, anne-baba uyuşmazlığı üzere emosyonel gerilim yaratan olaylar daha sonrasında kaşıntıda ve döküntülerde şiddetlenme beklenebilir. Deri kuruluğu epey değerli bir bulgudur ve hem lezyonların ortaya çıkmasında ve devamlılığında, tıpkı vakitte kaşıntının şiddetlenmesinde rol oynar. Hastaların birçoklarında göz etrafında renk yoğunluğu, burun üzerinde enine çizgilenme ve gövdede deri renginden daha açık renkli lekeler görülebilir.
Tedavi
Atopik dermatit kaşıdıkça kaşınan bir hastalıktır ve bu durum kırılması gereken bir kısır döngü oluşturur. Şiddetli kaşıntı hastanın hayat kalitesini değerli ölçüde tesirler. Atopik dermatit alevlenme ve düzelme devirleri ile hayat uzunluğu sürebilen kronik bir seyir izler. Bu niçinle yakınmaların şiddetlendiği periyotlarda uygun tedavilerin verilmesi gerekmekle birlikte, alevlenmelerin engellenmesi tedavinin en kıymetli basamağını oluşturur. Atopik dermatit tedavisinde maksat kaşıntının azaltılması, mevcut lezyonların geriletilmesi ve ekzemanın yenilemesinin engellenmesi olmalıdır. İlaçların tertipli kullanılmasının yanı sıra uygun ortamın sağlanması ve gerekli tedbirlerin alınması tedavinin temelidir.
Uygun ortamın sağlanması ve tedbirler: Enfeksiyonlar ve gerilim alevlenmelere niye olduğundan bunların tedavisi yahut önlenmesi değer kazanmaktadır. Hayvansal tüyler, sentetik halılar, boyalı oyuncaklar üzere çevresel alerjenler uzaklaştırılmalı, koku yahut boya unsuru içeren temizleyici yahut kozmetik eserler kullanılmamalı, katkı unsuru içeren yiyeceklerde kısıtlama yapılmalıdır. Çocuk hastalarda gelişim için gerekli olan yiyeceklerdeki kısıtlamalar epey ihtimamla seçilmelidir.
Nemlendiricilerin kullanması tedavinin şayet olmazsa olmaz basamağıdır, ilaç kullanma gerekliliğini epeyce azaltır. Kaşıntıyı azaltarak hastalığı denetim altına almada katkı unsuru içermeyen ve tahriş etmeyen kokusuz, renksiz özel nemlendiricilerin her gün kullanması hayli fayda göstermektedir. Banyolarda tahriş edecek sert temizleyicilerden uzak durulmalı, derinin kurumasına niye olacak sıcak ve uzun periyodik banyolardan kaçınılmalıdır. Sık banyo yapılmasında bir sakınca yoktur, banyo daha sonrası birinci 5 dakika ortasında sürülen nemlendiricilerin aktifliği de daha fazla olur.
Bu tedbirlere uymayı sağlamada hasta ve hasta yakınlarının eğitimi epeyce değerlidir. Bu ahengin sağlanması tedavinin aktifliğini epey arttırır ve yan tesirleri olan ilaç tedavilerine olan ihtiyacı azaltır. Tedavinin başarılı olması için hasta ve hasta yakınlarının hastayı takip eden tabip ile işbirliği temeldir.
Kullanılan tedavi formları: Atopik dermatit tedavisinde deriye sürülen ve ilaç içeren kremler ve merhemler fazlaca çoğunlukla kullanılır. Bunlardan en çok kullanılanlar kortizonlu krem ve merhemlerdir. Ekzemanın faal periyodunda kırmızılık ve kaşıntıyı denetim altına alırlar. Kortizonlu kremler, nemlendiriciler ile bir arada kullanıldıklarında tesir bariz oranda artar ve yan tesir riski azalır. Bu ilaçların kullanmasında çoka kaçmadan kâfi ölçüsü, kâfi müddet kullanmak kıymetlidir; bu niçinle hekiminizin önerdiği biçimde kullanım yan tesirleri sınırlamaya yardımcı olacaktır. Kaşıntıyı denetim etmek için kimi şurup ve tablet halinde ağız yoluyla kullanılan ilaçlar önerilebilir.
Tüm tedbirlerin uygulanması ve ilaç kullanmasına karşın hastalığı denetim altına almak kimi vakit çok zordur. Bu durumda ultraviyole tedavisi (fototerapi) yahut yan tesirlerin dikkatle denetim altında tutulmasını gerektiren kimi ilaçların kullanması gerekebilmektedir. bu biçimde şiddetli hastalık durumunda tedavi idaresinin kesinlikle bir dermatoloji uzmanı tarafınca yapılması gerekir.