Özgür Erbaş
Biz fikre mi örgütleniriz yoksa cemaate mi? Evvel neyi istemediğimizi bulup daha sonra neyi istediğimize mi varırız? Siyaset bütünüyle bir akıl fikir işi midir yoksa ortasında hislere da yer var mıdır? Olmalı mıdır? Siyasal tarihin bir hisler tarihi olarak da okunabileceğini, sıklıkla kurumsal yüzler öne çıksa da öfkenin, çaba ve umudun, endişenin, sevincin, iyimserliğin bu tarihin ayrılmaz bir kesimi olduğunu söylemiş 2020 yılının Siyasal Psikoloji Konferansı’nın çağırıcıları. Konferans’ın teması ise Vazgeç(me)mek. Vazgeç(me)mek üzerine yapılan konuşmalar Doç. Dr. Yücel Demirer ve Dr. Deniz Parlak’ın editörlüğüyle Nika Yayınevi tarafınca yayınlandı.
Kitabı okuyup bitirdiğimde tarihe düşülmüş bir nottan hayli geleceğe yazılmış bir mektubu okumuşum üzere hissettim. Füsun Üstel’in ‘Bir İlişkilenme Biçimi Olarak Vazgeç(me)me’ yazısıyla açılan konferans/kitap, siyasal psikolojinin gelişmenini anlatırken tüm kitap için de dönüp bakılacak bir rehber olarak mevzuya yabancı bizlere el uzatıyor. Üstelik bilim kolunun birinci tohumlarının 1870-1871’deki Fransa-Prusya savaşında Fransa’nın mağlubiyeti üzerine yapılan incelemelere dayandığını öğreniyoruz fakat orada bu araştırmaları yapanlar akademiden sürülmemiş, tersine toplumsal değişimlerde karar vericilerin rehber aldıkları bireyler olmuşlar. Lakin 1920’lere gelindiğinde Avrupa yarattığı karanlığa süratle gömülürken bilim insanları da düşünebilmek ve söyleyebilmek için Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmeye başlamışlar ve 1960’lı yıllar siyasal psikolojinin en mümbit devirlerini geçiriyor. Bu bilgi tahminen de bazılarınca 1980’lerin hazırlığında da kullanılmıştır, kim bilir? Füsun Üstel’in söylemiş olduklerinden şunu soruyu da çıkarabiliriz aslında: Türkiye’de bu bilim kolundaki araştırma azlığı bizlere neler kaybettirdi?
Kitabın kısımlarından okuma zevkini engellememesini umduğum notlarımı paylaşmak isterim.
İlkay Özküralpli ‘(Normalden) Vazgeçmenin İmkânları Üzerine’ düşünmüş ve “normalin” hangi düzeneklerle belirlenip dayatıldığını ve bu “rahatlıktan” kurtulmanın nasıl mümkün olabileceğini açıklamış. Şahısların “potansiyel” olarak tanımlanmaya başlanması ile geleceğe yatırım yaptığına inananların kendilerini, çocuklarını ve toplamda hayatı süratli trenin camından bakmaya çalışanlar üzere izlediğini söylüyor Özküralpli ve “Bu, neoliberal özneyi tüm ömür alanlarında kendine yatırım yapan ve yatırımcı çekmeye yönelik pratikleriyle kendi pahasını arttırmaya çalışan, tabir-i caizse kendini bir portfolyo üzere kuran bir girişimciye dönüştüren örneklerden yalnızca biridir” diyor. İşte burada “normalden” vazgeçmek yahut sıyrılmak için yüreğe mi kararlılığa mı inada mı muhtaçlık var? Sorulara sorular eklenirken “başarısızlığa” davet eden yazıda Özküralpli, Sara Ahmed’in “hediye olarak cici elbiseler alındığını gördüğünde hız asan küçük kızını” da selamlıyor.
‘Hatırlamak, Vazgeçmeden Beklemek’ yazısında Meskenin Sevgi Baran, hatırlama ve unutmanın birbirinin aksisi olmadığını söylüyor. Pekala unutan ve hatırlayan kimdir? Kimin hatırlamaya, unutmamaya, vazgeçmeden beklemeye muhtaçlığı vardır? şahsi hayatlarımızda olduğu üzere toplumsal hayatımızda da muktedirin anımsanacak olanı belirleme yahut belirleyebilme dileğinde olduğu açık. Bu dileğinin hayata geçmesi için kullanılan formüller ve bunun için yapılan “yatırım” da ortada. bu biçimde umut edenler ne yapar? Baran, “Bu vazgeçmeme halinin içerisindeki hissin ise umut etmek olduğunu söylemek gerekir. Bu kuvvetli umut duygusu vazgeçmeden beklemeyi de birlikteinde getirir. Beklemek her ne kadar bir durağanlığı çağırıyormuş üzere görünse de ben bu halin faillik taşıdığını, bunun da sebebinin vazgeçmemeye içkin olmasıyla alakalı olduğunu seziyorum” diyor. Memlekette oldukça sık söylenen “Taş olsak çatlardık toprak olduk dayandık” kelamı tahminen de o sabırlı bekleyişin de pişip taşmasıyla bugünlere gelmiştir.
Geran Özdeş Çelik, ‘Dar vakit içinder Üçlemesi’nde ‘Bireyleşme ve Özgürleşme Çabasında Vazgeç(mey)işler’ yazısında 2020 yılında kaybettiğimiz Adalet Ağaoğlu’nun hayatının, romanının ve Cumhuriyet’in iç içe dönüşümünü bir ortada ele alıyor. Feminist bir şuurla roman yazmanın politik bir aksiyon olduğunu belirten Çelik, Türkiye’de bayanların Cumhuriyet’in “ileri karakolu” olmak için uzağa fırlatıldıklarında bellerindeki “bekaret kemerinin” unutulduğunu anımsatıyor. Türkiye’deki feminist çabanın dünyadaki benzerleri üzere hayata değmedikçe mürekkebi kuruyana kadar bile kararı olmayan kanunlarda ne yazdığıyla ilgili olmadığını; beşerler içinde eşit ve özgür kimseler olmak için yürütüldüğünü vurguluyor. Ne yazık ki tekraren karşımıza çıktığı üzere siyasal uğraş oralarda bir yerlerde duran kültüre gelip gelip bir daha tosluyor. kimi birtakım biri kimi birtakım oburu üstün geliyor. Hatta o kadar ki feminist çabayı yürütenlerin de omurilik soğanlarına işlenmiş kültürel kuralların uygulayıcısı oluverdikleri görülüyor. Kurtulmakla özgürleşmek içindeki farkın altını çizen Çelik, öteki bir ömrün beraberinde bilinen gözetici düzeneklerin dışına çıkma yüreği için dayanışmayı da mecburî kıldığını hatırlatıyor. bu biçimde “neyden vazgeçmemek için nelerden vazgeçmeye karar vermek ve eylemek” gerekiyor.
Vazgeçmemek, Kolektif, 220 syf., Nika Yayınevi, 2021.
Pandemi periyodunda uygunca barizleşen “kendine kapanma” ve “sağlık odaklılık” ise Gökçe Zeybek Kabakcı’nın ‘Toplumdan Vazgeçmek: Sağlık-Odaklılık Ekseninde Vücut ve Konuta Kapanma’ yazısında, sıhhatin akla gelen gelmeyen tüm taraflarıyla satılığa çıkarılmasının yarattığı tahribat da irdeleniyor. Aklın karşısına konumlandırılan hislerin, toplumsal, kültürel, tarihî dahası siyasal ve ideolojiyle yakından bağlı olduğunu belirten Kabakcı, endişenin şahsen siyaseti mümkün kılan hislerin başında geldiğini vurguluyor. O kadar ki kaygı birlikteinde öfke, nefret hatta tiksinti hislerini da birlikteinde getiriyor. Tüm bunlar farklı periyotlarda farklı “biz” ve “ötekiler” doğuruyor; her “biz” kendisini o günün “ötekisinden” müdafaaya çabalıyor. Pandemi periyodunun “hayat konuta sığar” ve “evde kal” davetlerinin da sakınılması gerekenlerden korunmaya dönüşmesini güvenlikli sitelerin giderek yükseltilen duvarlarıyla sakınılan “düşmanlardan” korunma gereksiniminden fazlaca uzağa düşmediğini de anımsatıyor. Bu istekli gettolaşmanın “immünitas” yani bağışıklık sağlayarak toplumsal yüklerden de kurtulmaya varan ironisi akla “normal” olmayı başarmışlar ile “potansiyelini açığa çıkaramamış başarısızlar” içindeki kopuşun ve toplumdan vazgeçişin yolunun açılmasını da getiriyor. Daha fazla, daha uzun, daha sağlıklı… Tahminen de “iyi de niye” diye soruversek dağılıverecekmiş üzere gelen bu halin üzerine daima birlikte daha fazla düşünmemiz gerektiği de ortada.
Pekala ya ortasında doğup büyüdüğü toplulukla artık yaşamaya devam edemeyenler? Onların oburlarının ortasına karışmasında “sürgün”, “mülteci”, “göçmen”, “muhacir”, “yerinden edilmiş”, “sığınmacı” sözlerinin her birinin yükü ne kadar tesirli? Kadir Dede, ‘Vazgeçişte Vazgeçilmeyenler: Gündelik Milliyetçilik ve Hollanda’da “Expat” Deneyimleri’ yazısında, göçmenliğin ve göçmenlerin nasıl katmanlaştığını anlatıyor. Mülakatlar ve müşahedelere dayalı araştırma sonuçlarının pahalandıran Dede, yeni hayatlarında “arkalarından gelen şehir” ile de çaba etmek zorunda kalan expatların epey yıla, bağlantı teknolojilerinin bu denli gelişmişliğine karşın kendilerine “fes mi takıyorsunuz”, “deveye mi biniyorsunuz” diye soran “yerlilerle” müsabakalarını, vazgeçtim dediğin yeri savunmak zorunda bırakan ikilemleri aktarıyor. Sorun yalnızca orada olduğu için senden “ileride” sayılanlarla baş etmek de değil şüphesiz. Buradan daha evvel gitmişlerin kendilerini konserve prosedürüyle koruyarak kaynaşmamakta buldukları ulusal gururla da uğraş edilmesi gerekiyor. Burada da öbür türlü bir “biz” ve “onlar” ortaya çıkıyor. Üstelik nihayetinde kendi memleketine bakılırsa “iyi” olduğundan durmadan diğer türlü meydan okumalarla karşılaşmak zorunda kalıyorsun. Lakin bir daha de Hollandalı tesisatçıya “fişsiz kaça olur” sorusu sorulamadığından, ne de olsa memleket yemekleri daha ucuza geldiğinden, iki söz de olsa anadilini duymanın hazzından kaçılamıyor.
‘Vazgeçmeyişi İcat Üzerine Müşahedeler: Kocaeli Dayanışma Akademisi – Hayat Bilgisi Okulu’ yazısında Yücel Demirer, uzaktan bakan, tahminen biraz yanında yöresinde olmuş bizlere, bilgiyi üretmenin ve paylaşmanın memuriyete tabi olmadığına inanan akademisyenleri anlatıyor. Kamu nazaranvine girmenin de vazifesinde kalmanın da aristokrasiyle alakana bağlı bulunmasına karşı yürütülen uğraşın üzerinden hayli vakit geçse de Türkiye’de mevzu haklar olunca ayarlama daima geride bir tarihe yapılıyor. Demirer, bir tasfiyeye cevap olarak direniş niyetine kurulan Hayat Bilgisi Okulu’nun kentini, okulunu, öğrencisini, ortamını terk etmemeye, bunlardan vazgeçmemeye karar veren bir küme akademisyenin “güçlü inadı” ile nasıl mümkün olduğunu gösteriyor. Hayat Bilgisi Okulu’nun sırasından masasına, mutfağından boyasına, çayından meyvesine varana dek ince ince düşünülmesi ile eşzamanlı olarak üniversitenin her kademesindeki öğrencisine değil de herkese ders vermenin zorlukları da akılla bilgiyle çözülüyor. Bir yandan da Türkiye’nin mevcut kampüslü akademisinin kısıtlarından kurtulmanın imkanları da kullanılarak eşitlikçi, eleştirel, gelişmeye yüzünü dönen bir ortamın da burada, şu anda mümkün olduğu da bu sayede görülüyor.
Türkiye’nin ne yazık ki karikatürleşmeye devam eden “hassasiyet” çarpışmaları içinde birinciliğini ortada sırada geçim sıkıntısına bırakan laiklik, ismi eski Yunancada “kutsal bilgelik” manasına gelen Ayasofya’nın mescitten müzeye, müzeden mescide dönüşmesi üzerinden Deniz Parlak’ın ‘Ayasofya, Laiklikten Vazgeçişin Bir Kıssası mi?’ yazısıyla öteki taraflarıyla ele alınıyor. Şahsen Fatih Sultan Mehmet’in buyruğuyla Kritovulos tarafınca kaleme alınan İstanbul’un fethinin tarihinde Ayasofya’da şükür namazı kılındığına dair not olmasa da bilakis inanan bu kadar insan varken hakikat de dipnot olarak kalabiliyor. İşte bu noktada Parlak, Ayasofya’nın bir sembol olarak Türkiye’nin siyasal tarihinde, siyaset yapıcıların aklında ve gönlünde nereye denk düştüğünü anımsattıktan daha sonra bir daha sembolik bir gün olan 24 Temmuz’da Diyanet İşleri Başkanı’nın elinde kılıçla Cuma hutbesini okumasının oldukçaça tartışılsa da laiklikten vazgeçmek olarak değerlendirilemeyeceğini söylüyor. Cumhuriyet’in kurucu takımlarının müze sonucuyla, İslam dininin toplumsal hayattaki yerini değişmediği üzere AKP’nin bir daha ibadete açma sonucunın da laiklikten vazgeçişi icra edemeyeceğini belirten Parlak, bunun toplum kısımlarının gözünde ve gönlünde tam olarak neye denk geldiğinin ise lakin geniş kapsamlı araştırmalar ortaya çıkarılabileceğini vurguluyor.
Kitapta Aksu Bora’nın moderatörlüğünde ‘Az Gittik, Uz Gittik’ başlıklı yuvarlak masa sohbetinde Burcu Karakaş, Çiğdem Toker ve İrfan Aktan’ın gözünden Türkiye’de kimlerin nelerden vazgeçmeyerek, inat ettiklerine dair müşahedeler aktarılıyor. Behçet Çelik, Gaye Boralıoğlu, Mehtap Ceyran’ın edebiyatçıların bakışıyla gördükleri vazgeçmeme iradesine sahip çıkanlar ise bir daha Aksu Bora’nın moderatörlüğünde ‘Çekilmek, İnat Etmek, Tereddüt’ başlıklı sohbette ele alınıyor. Nilgün Toker’in moderatörlüğünde ‘KHK’lı Akademisyen Bayanlar Vazgeçmiyor’ sohbetine katılanlar da Didem Dayı, Meral Camcı, Mine Gencel Bek, Hasret Şendeniz. Onlar, geçen vakitte ‘Koşarken Yavaşlar Gibi’ yaşadıklarını, birbirinin inadında buldukları gücü, birebir keskin kılıcın her birini nasıl farklı kestiğini aktarırken direnmenin boyunlarına borç diye asılmasından duydukları yorgunluğu da paylaşıyorlar.
‘Vazgeç(me)mek’ kitabı, okuyucusuna kendi iç seyahatine da dönüp bakma imkanı veriyor. Kitabı okuduktan daha sonra çocukken arkadaşlardan yahut büyüklerden yediğim fırçaların hangisine içim cız etmiş hangisini biraz da olsa hak etmişim, o his ile ne yapmışım diye düşünmeye başladım.
Biz fikre mi örgütleniriz yoksa cemaate mi? Evvel neyi istemediğimizi bulup daha sonra neyi istediğimize mi varırız? Siyaset bütünüyle bir akıl fikir işi midir yoksa ortasında hislere da yer var mıdır? Olmalı mıdır? Siyasal tarihin bir hisler tarihi olarak da okunabileceğini, sıklıkla kurumsal yüzler öne çıksa da öfkenin, çaba ve umudun, endişenin, sevincin, iyimserliğin bu tarihin ayrılmaz bir kesimi olduğunu söylemiş 2020 yılının Siyasal Psikoloji Konferansı’nın çağırıcıları. Konferans’ın teması ise Vazgeç(me)mek. Vazgeç(me)mek üzerine yapılan konuşmalar Doç. Dr. Yücel Demirer ve Dr. Deniz Parlak’ın editörlüğüyle Nika Yayınevi tarafınca yayınlandı.
Kitabı okuyup bitirdiğimde tarihe düşülmüş bir nottan hayli geleceğe yazılmış bir mektubu okumuşum üzere hissettim. Füsun Üstel’in ‘Bir İlişkilenme Biçimi Olarak Vazgeç(me)me’ yazısıyla açılan konferans/kitap, siyasal psikolojinin gelişmenini anlatırken tüm kitap için de dönüp bakılacak bir rehber olarak mevzuya yabancı bizlere el uzatıyor. Üstelik bilim kolunun birinci tohumlarının 1870-1871’deki Fransa-Prusya savaşında Fransa’nın mağlubiyeti üzerine yapılan incelemelere dayandığını öğreniyoruz fakat orada bu araştırmaları yapanlar akademiden sürülmemiş, tersine toplumsal değişimlerde karar vericilerin rehber aldıkları bireyler olmuşlar. Lakin 1920’lere gelindiğinde Avrupa yarattığı karanlığa süratle gömülürken bilim insanları da düşünebilmek ve söyleyebilmek için Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmeye başlamışlar ve 1960’lı yıllar siyasal psikolojinin en mümbit devirlerini geçiriyor. Bu bilgi tahminen de bazılarınca 1980’lerin hazırlığında da kullanılmıştır, kim bilir? Füsun Üstel’in söylemiş olduklerinden şunu soruyu da çıkarabiliriz aslında: Türkiye’de bu bilim kolundaki araştırma azlığı bizlere neler kaybettirdi?
Kitabın kısımlarından okuma zevkini engellememesini umduğum notlarımı paylaşmak isterim.
İlkay Özküralpli ‘(Normalden) Vazgeçmenin İmkânları Üzerine’ düşünmüş ve “normalin” hangi düzeneklerle belirlenip dayatıldığını ve bu “rahatlıktan” kurtulmanın nasıl mümkün olabileceğini açıklamış. Şahısların “potansiyel” olarak tanımlanmaya başlanması ile geleceğe yatırım yaptığına inananların kendilerini, çocuklarını ve toplamda hayatı süratli trenin camından bakmaya çalışanlar üzere izlediğini söylüyor Özküralpli ve “Bu, neoliberal özneyi tüm ömür alanlarında kendine yatırım yapan ve yatırımcı çekmeye yönelik pratikleriyle kendi pahasını arttırmaya çalışan, tabir-i caizse kendini bir portfolyo üzere kuran bir girişimciye dönüştüren örneklerden yalnızca biridir” diyor. İşte burada “normalden” vazgeçmek yahut sıyrılmak için yüreğe mi kararlılığa mı inada mı muhtaçlık var? Sorulara sorular eklenirken “başarısızlığa” davet eden yazıda Özküralpli, Sara Ahmed’in “hediye olarak cici elbiseler alındığını gördüğünde hız asan küçük kızını” da selamlıyor.
‘Hatırlamak, Vazgeçmeden Beklemek’ yazısında Meskenin Sevgi Baran, hatırlama ve unutmanın birbirinin aksisi olmadığını söylüyor. Pekala unutan ve hatırlayan kimdir? Kimin hatırlamaya, unutmamaya, vazgeçmeden beklemeye muhtaçlığı vardır? şahsi hayatlarımızda olduğu üzere toplumsal hayatımızda da muktedirin anımsanacak olanı belirleme yahut belirleyebilme dileğinde olduğu açık. Bu dileğinin hayata geçmesi için kullanılan formüller ve bunun için yapılan “yatırım” da ortada. bu biçimde umut edenler ne yapar? Baran, “Bu vazgeçmeme halinin içerisindeki hissin ise umut etmek olduğunu söylemek gerekir. Bu kuvvetli umut duygusu vazgeçmeden beklemeyi de birlikteinde getirir. Beklemek her ne kadar bir durağanlığı çağırıyormuş üzere görünse de ben bu halin faillik taşıdığını, bunun da sebebinin vazgeçmemeye içkin olmasıyla alakalı olduğunu seziyorum” diyor. Memlekette oldukça sık söylenen “Taş olsak çatlardık toprak olduk dayandık” kelamı tahminen de o sabırlı bekleyişin de pişip taşmasıyla bugünlere gelmiştir.
Geran Özdeş Çelik, ‘Dar vakit içinder Üçlemesi’nde ‘Bireyleşme ve Özgürleşme Çabasında Vazgeç(mey)işler’ yazısında 2020 yılında kaybettiğimiz Adalet Ağaoğlu’nun hayatının, romanının ve Cumhuriyet’in iç içe dönüşümünü bir ortada ele alıyor. Feminist bir şuurla roman yazmanın politik bir aksiyon olduğunu belirten Çelik, Türkiye’de bayanların Cumhuriyet’in “ileri karakolu” olmak için uzağa fırlatıldıklarında bellerindeki “bekaret kemerinin” unutulduğunu anımsatıyor. Türkiye’deki feminist çabanın dünyadaki benzerleri üzere hayata değmedikçe mürekkebi kuruyana kadar bile kararı olmayan kanunlarda ne yazdığıyla ilgili olmadığını; beşerler içinde eşit ve özgür kimseler olmak için yürütüldüğünü vurguluyor. Ne yazık ki tekraren karşımıza çıktığı üzere siyasal uğraş oralarda bir yerlerde duran kültüre gelip gelip bir daha tosluyor. kimi birtakım biri kimi birtakım oburu üstün geliyor. Hatta o kadar ki feminist çabayı yürütenlerin de omurilik soğanlarına işlenmiş kültürel kuralların uygulayıcısı oluverdikleri görülüyor. Kurtulmakla özgürleşmek içindeki farkın altını çizen Çelik, öteki bir ömrün beraberinde bilinen gözetici düzeneklerin dışına çıkma yüreği için dayanışmayı da mecburî kıldığını hatırlatıyor. bu biçimde “neyden vazgeçmemek için nelerden vazgeçmeye karar vermek ve eylemek” gerekiyor.
Vazgeçmemek, Kolektif, 220 syf., Nika Yayınevi, 2021.
Pandemi periyodunda uygunca barizleşen “kendine kapanma” ve “sağlık odaklılık” ise Gökçe Zeybek Kabakcı’nın ‘Toplumdan Vazgeçmek: Sağlık-Odaklılık Ekseninde Vücut ve Konuta Kapanma’ yazısında, sıhhatin akla gelen gelmeyen tüm taraflarıyla satılığa çıkarılmasının yarattığı tahribat da irdeleniyor. Aklın karşısına konumlandırılan hislerin, toplumsal, kültürel, tarihî dahası siyasal ve ideolojiyle yakından bağlı olduğunu belirten Kabakcı, endişenin şahsen siyaseti mümkün kılan hislerin başında geldiğini vurguluyor. O kadar ki kaygı birlikteinde öfke, nefret hatta tiksinti hislerini da birlikteinde getiriyor. Tüm bunlar farklı periyotlarda farklı “biz” ve “ötekiler” doğuruyor; her “biz” kendisini o günün “ötekisinden” müdafaaya çabalıyor. Pandemi periyodunun “hayat konuta sığar” ve “evde kal” davetlerinin da sakınılması gerekenlerden korunmaya dönüşmesini güvenlikli sitelerin giderek yükseltilen duvarlarıyla sakınılan “düşmanlardan” korunma gereksiniminden fazlaca uzağa düşmediğini de anımsatıyor. Bu istekli gettolaşmanın “immünitas” yani bağışıklık sağlayarak toplumsal yüklerden de kurtulmaya varan ironisi akla “normal” olmayı başarmışlar ile “potansiyelini açığa çıkaramamış başarısızlar” içindeki kopuşun ve toplumdan vazgeçişin yolunun açılmasını da getiriyor. Daha fazla, daha uzun, daha sağlıklı… Tahminen de “iyi de niye” diye soruversek dağılıverecekmiş üzere gelen bu halin üzerine daima birlikte daha fazla düşünmemiz gerektiği de ortada.
Pekala ya ortasında doğup büyüdüğü toplulukla artık yaşamaya devam edemeyenler? Onların oburlarının ortasına karışmasında “sürgün”, “mülteci”, “göçmen”, “muhacir”, “yerinden edilmiş”, “sığınmacı” sözlerinin her birinin yükü ne kadar tesirli? Kadir Dede, ‘Vazgeçişte Vazgeçilmeyenler: Gündelik Milliyetçilik ve Hollanda’da “Expat” Deneyimleri’ yazısında, göçmenliğin ve göçmenlerin nasıl katmanlaştığını anlatıyor. Mülakatlar ve müşahedelere dayalı araştırma sonuçlarının pahalandıran Dede, yeni hayatlarında “arkalarından gelen şehir” ile de çaba etmek zorunda kalan expatların epey yıla, bağlantı teknolojilerinin bu denli gelişmişliğine karşın kendilerine “fes mi takıyorsunuz”, “deveye mi biniyorsunuz” diye soran “yerlilerle” müsabakalarını, vazgeçtim dediğin yeri savunmak zorunda bırakan ikilemleri aktarıyor. Sorun yalnızca orada olduğu için senden “ileride” sayılanlarla baş etmek de değil şüphesiz. Buradan daha evvel gitmişlerin kendilerini konserve prosedürüyle koruyarak kaynaşmamakta buldukları ulusal gururla da uğraş edilmesi gerekiyor. Burada da öbür türlü bir “biz” ve “onlar” ortaya çıkıyor. Üstelik nihayetinde kendi memleketine bakılırsa “iyi” olduğundan durmadan diğer türlü meydan okumalarla karşılaşmak zorunda kalıyorsun. Lakin bir daha de Hollandalı tesisatçıya “fişsiz kaça olur” sorusu sorulamadığından, ne de olsa memleket yemekleri daha ucuza geldiğinden, iki söz de olsa anadilini duymanın hazzından kaçılamıyor.
‘Vazgeçmeyişi İcat Üzerine Müşahedeler: Kocaeli Dayanışma Akademisi – Hayat Bilgisi Okulu’ yazısında Yücel Demirer, uzaktan bakan, tahminen biraz yanında yöresinde olmuş bizlere, bilgiyi üretmenin ve paylaşmanın memuriyete tabi olmadığına inanan akademisyenleri anlatıyor. Kamu nazaranvine girmenin de vazifesinde kalmanın da aristokrasiyle alakana bağlı bulunmasına karşı yürütülen uğraşın üzerinden hayli vakit geçse de Türkiye’de mevzu haklar olunca ayarlama daima geride bir tarihe yapılıyor. Demirer, bir tasfiyeye cevap olarak direniş niyetine kurulan Hayat Bilgisi Okulu’nun kentini, okulunu, öğrencisini, ortamını terk etmemeye, bunlardan vazgeçmemeye karar veren bir küme akademisyenin “güçlü inadı” ile nasıl mümkün olduğunu gösteriyor. Hayat Bilgisi Okulu’nun sırasından masasına, mutfağından boyasına, çayından meyvesine varana dek ince ince düşünülmesi ile eşzamanlı olarak üniversitenin her kademesindeki öğrencisine değil de herkese ders vermenin zorlukları da akılla bilgiyle çözülüyor. Bir yandan da Türkiye’nin mevcut kampüslü akademisinin kısıtlarından kurtulmanın imkanları da kullanılarak eşitlikçi, eleştirel, gelişmeye yüzünü dönen bir ortamın da burada, şu anda mümkün olduğu da bu sayede görülüyor.
Türkiye’nin ne yazık ki karikatürleşmeye devam eden “hassasiyet” çarpışmaları içinde birinciliğini ortada sırada geçim sıkıntısına bırakan laiklik, ismi eski Yunancada “kutsal bilgelik” manasına gelen Ayasofya’nın mescitten müzeye, müzeden mescide dönüşmesi üzerinden Deniz Parlak’ın ‘Ayasofya, Laiklikten Vazgeçişin Bir Kıssası mi?’ yazısıyla öteki taraflarıyla ele alınıyor. Şahsen Fatih Sultan Mehmet’in buyruğuyla Kritovulos tarafınca kaleme alınan İstanbul’un fethinin tarihinde Ayasofya’da şükür namazı kılındığına dair not olmasa da bilakis inanan bu kadar insan varken hakikat de dipnot olarak kalabiliyor. İşte bu noktada Parlak, Ayasofya’nın bir sembol olarak Türkiye’nin siyasal tarihinde, siyaset yapıcıların aklında ve gönlünde nereye denk düştüğünü anımsattıktan daha sonra bir daha sembolik bir gün olan 24 Temmuz’da Diyanet İşleri Başkanı’nın elinde kılıçla Cuma hutbesini okumasının oldukçaça tartışılsa da laiklikten vazgeçmek olarak değerlendirilemeyeceğini söylüyor. Cumhuriyet’in kurucu takımlarının müze sonucuyla, İslam dininin toplumsal hayattaki yerini değişmediği üzere AKP’nin bir daha ibadete açma sonucunın da laiklikten vazgeçişi icra edemeyeceğini belirten Parlak, bunun toplum kısımlarının gözünde ve gönlünde tam olarak neye denk geldiğinin ise lakin geniş kapsamlı araştırmalar ortaya çıkarılabileceğini vurguluyor.
Kitapta Aksu Bora’nın moderatörlüğünde ‘Az Gittik, Uz Gittik’ başlıklı yuvarlak masa sohbetinde Burcu Karakaş, Çiğdem Toker ve İrfan Aktan’ın gözünden Türkiye’de kimlerin nelerden vazgeçmeyerek, inat ettiklerine dair müşahedeler aktarılıyor. Behçet Çelik, Gaye Boralıoğlu, Mehtap Ceyran’ın edebiyatçıların bakışıyla gördükleri vazgeçmeme iradesine sahip çıkanlar ise bir daha Aksu Bora’nın moderatörlüğünde ‘Çekilmek, İnat Etmek, Tereddüt’ başlıklı sohbette ele alınıyor. Nilgün Toker’in moderatörlüğünde ‘KHK’lı Akademisyen Bayanlar Vazgeçmiyor’ sohbetine katılanlar da Didem Dayı, Meral Camcı, Mine Gencel Bek, Hasret Şendeniz. Onlar, geçen vakitte ‘Koşarken Yavaşlar Gibi’ yaşadıklarını, birbirinin inadında buldukları gücü, birebir keskin kılıcın her birini nasıl farklı kestiğini aktarırken direnmenin boyunlarına borç diye asılmasından duydukları yorgunluğu da paylaşıyorlar.
‘Vazgeç(me)mek’ kitabı, okuyucusuna kendi iç seyahatine da dönüp bakma imkanı veriyor. Kitabı okuduktan daha sonra çocukken arkadaşlardan yahut büyüklerden yediğim fırçaların hangisine içim cız etmiş hangisini biraz da olsa hak etmişim, o his ile ne yapmışım diye düşünmeye başladım.