Oyuncu Reha Özcan, 10 Mayıs’ta yapılacak kritik toplantı öncesi SÖZCÜ’ye konuştu: “Eskiden bir sanatkarın yapması gerekenleri yapabiliyorduk. Artık yalnızca hayatımızı idame ettirme gayemizi oluşturdular. Emekli arkadaşlarımın durumları dehşetli, açlık düzeyinde. Neyin intikamını alıyorlar bilmiyoruz. Biz devletin oyuncularıyız, hükümetin değil.”
Çalışma Bakanlığı ile Memur Sen içinde 10 Mayıs’ta yapılacak kritik ek gösterge toplantısı öncesi oyuncular, opera, bale, orkestra sanatkarları seslerini yükseltmeye başladı.
Özlük haklarında son 30 yıldır gitgide artan bir ivmeyle yaşanan dramatik düşüşün durdurulmasını isteyen sanatkarların taleplerini SÖZCÜ gündeme taşıdı. Kültür Sanat Sen, Kültür Emek Sen peş peşe açıklamalar yaptı. Hükümetin muhatap olarak masaya oturduğu tek örgüt Memur Sen’in de sanatkarlarla toplantılara başladığı haberleri gelmeye başladı.
Bu kapsamda SÖZCÜ’ye konuşan oyuncu Reha Özcan’ın dün bir kısmını yayınladığımız mülakatın tümünü bugün yayınlıyoruz. İşte Türkiye’nin değerli oyuncularından Reha Özcan’ın Türkiye’de sanat ve sanatkarın durumuyla ilgili çarpıcı tespit ve değerlendirmeleri:
“BİR SANATKARIN YAPMASI GEREKENLERİ YAPABİLİYORDUK”
Türkiye’de sanatkarların durumu vahim mi sahiden?
1987 yılında Devlet Tiyatrosu’na girdiğimizde milletvekilleriyle tıpkı maaşı alıyorduk. bu biçimde orta direk diye bir kavram vardı. bu türlü de orta direği temsil ediyorduk.
Masraflarımızı karşılayabiliyorduk. Bir sanatkarın yapması gereken şeyleri yapabiliyorduk. Biriktirip, boşaltma hissine dayalı bir işimiz olduğu için; okumak zorundasınız, seyretmek zorundasınız, dinlemek zorundasınız, gözlemek zorundasınız ve gidip diyalog kurmak zorundasınız. Dünyanın her tarafında bunu yapmalısınız. Bunları yapabildiğiniz ölçüde ülkenin sanatına katkı sağlayabilirsiniz. Yoksa daima bildiğimiz şeyleri yeniden edersiniz.
Bizim üzere idealist yapıdaki beşerler da o periyot bunu yapmaya çalışıyorduk. Para aslında o denli hayli fazla değildi, ayda 100 mark, 150 mark biriktirerek yıl sonunda tatile girdiğimizde de, kendimize workshop’lar düzenliyor, memleketler arası şenliklere falan gidiyorduk. Devletin götürdüğü sonlu sayıda şenlikler oluyordu… Artık devlet onlara da götürmüyor.
Sorun nerede?
“MESLEK TARİFİMİZ GERÇEK YAPILMADI”
Öncelikli bizim meslek tarifimiz yanlışsız yapılmadığı için ezalar çıkıyor. Biz devletin oyuncularıyız, hükümetin oyuncuları değiliz. Atatürk cumhuriyetinin unsurlarına dayalı bir devlete hizmet ediyoruz. Bir hükümete hizmet etmiyoruz. Devlet, bizimle bu ülkenin aydınlık sanatkarları olduğumuz için mukavele imzalıyor. Yoksa bir hükümetin sözcülüğünü yapmak için değil.
“SADECE HAYATIMIZI İDAME ETTİRME GAYEMİZİ OLUŞTURDULAR”
Ancak bu evrildi, devşirildi. Mukavelelerde, kendini muhafaza sistemini oluştururken oyuncunun haklarını aslına bakarsan muhafazalı. Bizim bunları talep etmemiz aslına bakarsanız bizim için abesle iştigal. Zira bizim yapmamız gereken çok kıymetli şeyler varken, lütuf eder üzere yüzde 10’luk, yüzde 20’lik artırımlarla bizim aslına bakarsanız kendimizi geliştirme gayemizi ortadan kaldırıp yalnızca hayatımızı idame ettirme gayemizi oluşturdular.
“EMEKLİ PARASIYLA GEÇİNEN ARKADAŞLARIMIN DURUMU KORKUNÇ”
Yetenekli ve piyasada da iş bulabilen oyuncuların birçok, çabucak emekli oluyor benim üzere. Ben 2016 yılında emekli oldum ve o günden beri fazlaca huzurluyum. Lakin emekli parasıyla geçinen arkadaşlarım var kurumda durumları müthiş. Emekli maaşlarıyla geçinen bir aktör düşünemiyorum, geçinemez… Hele hele çoluğu çocuğu var ise ve bakmakla yükümlüyse…
“EMEKLİ OYUNCU AÇLIK SEVİYESİNDE”
Şu anda 7 bin lira emekli maaşı, 1’in 4’ünden emekli olduğu zaman… Bu da Türkiye kurallarında yüksek bir meblağ lakin, korkunç…
Zira aslına bakarsanız emekli olmuş bir insan mutsuz bir insandır ve bu biçimde bir maaşla yalnızca hayatını idame edecek olsa…
Zira yalnızca emekli ikramiyenizle mesken falan alamıyorsunuz artık. O eskidendi bizim babalarımız dedelerimiz alıyordu. Şu anda kirada oturmak zorunda olan ve bir tane çocuğu olsa, onun ömrüne, eğitimine hizmet etmeye çalışsa açlık düzeyinde olacaktır.
“NEYİN İNTİKAMINI ALIYORLAR”
Açlık düzeyinde bir beşere sanatçı söylemiş olduğinizde, ki sanatçı demek o kadar kolay bir şey değil… Bunu kendilerine ar nazaranbiliyorlarsa ben onlar ismine utanırım. hayatımızda biroldukca vakit olduğu gibi… Öbürleri ismine utanmak zorunda kaldığımız gibi… Ve bu küçümseyici haller da epey yakışıksız. Bir şeylerin daima intikamının alınması, rövanşının alınması da güzel değil. Kimden neyin intikamını alıyorlar, onu da bilmiyoruz. Fakat bu beğenilen bir şey değil.
niye bu hale gelindi?
Zira sanatçı kelamını söyleyen, ve kendisini temsil eden insandır. Ferdî örgütlenmelere inanır, ümmetçi örgütlenme ortasında yer almaz. Gerçek manada Atatürk unsurlarına bağlı bir sanatçı…
ötürüsıyla bu da mevcut sistem için sanırım bir tehdit oluşturuyor. O yüzden de insanları açlıkla terbiye etmeyi öğreten yakın bir coğrafyada yaşadığımız için bu türlü onları etkisiz hale getirebileceklerini düşünüyorlar sanırım.
Lakin bu yalnızca bugünle ilgili değil. Devlet Tiyatrosu kurulduğundan beri her vakit bunlar vardı. Zira bunlar bugünün sıkıntıları değil. Şayet devlet kendi ortasında kendi yapılanmalarını daha özerk, özgün ve aydınlık bir ülke hasretiyle yapsaydı bugün bunları konuşmuyor olurduk.
Yani bu son 2003 yılından beri gelişen bir şey değil. Bu 1980’de de bu biçimdeydi, kurulduğundan beri bu biçimdeydi. hiçbir vakit yapılmamış. Biz kuruma girdiğimiz vakit 1441 sayılı kanun kaldırılsın, bu biçimde bir kanun mu olur derken…. Emekli olurken ne olur1 441 sayılı kanun kalsın durumundaydık.
“BİZİ DIŞLAMANIN KİMSEYE YARARI YOK”
Tahlili nerede görüyorsunuz?
Tahlili kendisini geliştirmek isteyen ve bu ülkeye faydalı olmak isteyen, gerçek manada zekasını entellektüelliğine ve yeterliliğine güvenmek zorunda oldukları bir kümesi dışlamanın kimseye bir yararı olmayacağını görmeleri gerekiyor.
Onlardan mı bekleyecek sanatkarlar yoksa bir gayretten mi bahsediyorsunuz?
Onlar bunlar yok… Bizim rövanş hissimiz yok, intikam hissimiz, kin hissimiz yok…
Onlar derken devleti yönetimindeki otoriteden bahsediyorum…
Geçen gün Meclis’teki bir hanımefendi söylemiş oldu. “Burası artık güçlü, işveren ve yaşlıların meclisi haline geldi” dedi… Benim de dikkatimi çekti evet öyle… hayatı dönüştürecek, hayatı yeterliliğe evirecek, güçlü ve yoksul içindeki uçurumu yok edecek bir sistem kurulduğu anda lakin sanatkarına muhtaçlık duyabilir.
Yoksa şu anda öbür türlü beklentileri olan… ömrün arasında… Hayatta bir şeyleri üretiriz, daha sonra onu kültür haline getiririz. Bu medeniyet göstergemiz olur. Medeniyet göstergemizin olabilmesi için ona eleştirel bir bakış açısıyla karşımıza sunması gerekir. Bunu yapabilen tek bir araç vardır, bilim ve süratle gelişen teknolojinin ürettiği her şeyi medeniyet haline dönüştüren tek katalizör sanattır.
“GÜNDELİK SİYASETLERDEN HAZ ETMİYORUM”
Şayet sanatına sahip çıkmazsa, sanatkarına sahip çıkmazsa, “Sizin yaptığınız sanat mı lan” da diyebilirler ki deniliyor bunlar. “Tükürürüm bu biçimde sanatın içine” diyenleri gördük. Bu kadar öznel bir yaklaşımı yok edecek öteki türlü bir zihniyet olması gerekiyor.
O da nasıl yapılır ben bilemem. Siyaset uzmanı değilim. Gündelik siyasetlerden haz etmiyorum. Gündelik siyasetlerle siyaset üretilirse de bunların olabileceğini öngorebilecek kadar da zekam ve okumuşluğum var Allah’a şükür.
Eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Fikrimizi aldığınız için teşekkür ederim, medyada bu biçimde şeyleri görmek güzelimize gitti.
YARIN: Tamer Levent
Çalışma Bakanlığı ile Memur Sen içinde 10 Mayıs’ta yapılacak kritik ek gösterge toplantısı öncesi oyuncular, opera, bale, orkestra sanatkarları seslerini yükseltmeye başladı.
Özlük haklarında son 30 yıldır gitgide artan bir ivmeyle yaşanan dramatik düşüşün durdurulmasını isteyen sanatkarların taleplerini SÖZCÜ gündeme taşıdı. Kültür Sanat Sen, Kültür Emek Sen peş peşe açıklamalar yaptı. Hükümetin muhatap olarak masaya oturduğu tek örgüt Memur Sen’in de sanatkarlarla toplantılara başladığı haberleri gelmeye başladı.
Bu kapsamda SÖZCÜ’ye konuşan oyuncu Reha Özcan’ın dün bir kısmını yayınladığımız mülakatın tümünü bugün yayınlıyoruz. İşte Türkiye’nin değerli oyuncularından Reha Özcan’ın Türkiye’de sanat ve sanatkarın durumuyla ilgili çarpıcı tespit ve değerlendirmeleri:
“BİR SANATKARIN YAPMASI GEREKENLERİ YAPABİLİYORDUK”
Türkiye’de sanatkarların durumu vahim mi sahiden?
1987 yılında Devlet Tiyatrosu’na girdiğimizde milletvekilleriyle tıpkı maaşı alıyorduk. bu biçimde orta direk diye bir kavram vardı. bu türlü de orta direği temsil ediyorduk.
Masraflarımızı karşılayabiliyorduk. Bir sanatkarın yapması gereken şeyleri yapabiliyorduk. Biriktirip, boşaltma hissine dayalı bir işimiz olduğu için; okumak zorundasınız, seyretmek zorundasınız, dinlemek zorundasınız, gözlemek zorundasınız ve gidip diyalog kurmak zorundasınız. Dünyanın her tarafında bunu yapmalısınız. Bunları yapabildiğiniz ölçüde ülkenin sanatına katkı sağlayabilirsiniz. Yoksa daima bildiğimiz şeyleri yeniden edersiniz.
Bizim üzere idealist yapıdaki beşerler da o periyot bunu yapmaya çalışıyorduk. Para aslında o denli hayli fazla değildi, ayda 100 mark, 150 mark biriktirerek yıl sonunda tatile girdiğimizde de, kendimize workshop’lar düzenliyor, memleketler arası şenliklere falan gidiyorduk. Devletin götürdüğü sonlu sayıda şenlikler oluyordu… Artık devlet onlara da götürmüyor.
Sorun nerede?
“MESLEK TARİFİMİZ GERÇEK YAPILMADI”
Öncelikli bizim meslek tarifimiz yanlışsız yapılmadığı için ezalar çıkıyor. Biz devletin oyuncularıyız, hükümetin oyuncuları değiliz. Atatürk cumhuriyetinin unsurlarına dayalı bir devlete hizmet ediyoruz. Bir hükümete hizmet etmiyoruz. Devlet, bizimle bu ülkenin aydınlık sanatkarları olduğumuz için mukavele imzalıyor. Yoksa bir hükümetin sözcülüğünü yapmak için değil.
“SADECE HAYATIMIZI İDAME ETTİRME GAYEMİZİ OLUŞTURDULAR”
Ancak bu evrildi, devşirildi. Mukavelelerde, kendini muhafaza sistemini oluştururken oyuncunun haklarını aslına bakarsan muhafazalı. Bizim bunları talep etmemiz aslına bakarsanız bizim için abesle iştigal. Zira bizim yapmamız gereken çok kıymetli şeyler varken, lütuf eder üzere yüzde 10’luk, yüzde 20’lik artırımlarla bizim aslına bakarsanız kendimizi geliştirme gayemizi ortadan kaldırıp yalnızca hayatımızı idame ettirme gayemizi oluşturdular.
“EMEKLİ PARASIYLA GEÇİNEN ARKADAŞLARIMIN DURUMU KORKUNÇ”
Yetenekli ve piyasada da iş bulabilen oyuncuların birçok, çabucak emekli oluyor benim üzere. Ben 2016 yılında emekli oldum ve o günden beri fazlaca huzurluyum. Lakin emekli parasıyla geçinen arkadaşlarım var kurumda durumları müthiş. Emekli maaşlarıyla geçinen bir aktör düşünemiyorum, geçinemez… Hele hele çoluğu çocuğu var ise ve bakmakla yükümlüyse…
“EMEKLİ OYUNCU AÇLIK SEVİYESİNDE”
Şu anda 7 bin lira emekli maaşı, 1’in 4’ünden emekli olduğu zaman… Bu da Türkiye kurallarında yüksek bir meblağ lakin, korkunç…
Zira aslına bakarsanız emekli olmuş bir insan mutsuz bir insandır ve bu biçimde bir maaşla yalnızca hayatını idame edecek olsa…
Zira yalnızca emekli ikramiyenizle mesken falan alamıyorsunuz artık. O eskidendi bizim babalarımız dedelerimiz alıyordu. Şu anda kirada oturmak zorunda olan ve bir tane çocuğu olsa, onun ömrüne, eğitimine hizmet etmeye çalışsa açlık düzeyinde olacaktır.
“NEYİN İNTİKAMINI ALIYORLAR”
Açlık düzeyinde bir beşere sanatçı söylemiş olduğinizde, ki sanatçı demek o kadar kolay bir şey değil… Bunu kendilerine ar nazaranbiliyorlarsa ben onlar ismine utanırım. hayatımızda biroldukca vakit olduğu gibi… Öbürleri ismine utanmak zorunda kaldığımız gibi… Ve bu küçümseyici haller da epey yakışıksız. Bir şeylerin daima intikamının alınması, rövanşının alınması da güzel değil. Kimden neyin intikamını alıyorlar, onu da bilmiyoruz. Fakat bu beğenilen bir şey değil.
niye bu hale gelindi?
Zira sanatçı kelamını söyleyen, ve kendisini temsil eden insandır. Ferdî örgütlenmelere inanır, ümmetçi örgütlenme ortasında yer almaz. Gerçek manada Atatürk unsurlarına bağlı bir sanatçı…
ötürüsıyla bu da mevcut sistem için sanırım bir tehdit oluşturuyor. O yüzden de insanları açlıkla terbiye etmeyi öğreten yakın bir coğrafyada yaşadığımız için bu türlü onları etkisiz hale getirebileceklerini düşünüyorlar sanırım.
Lakin bu yalnızca bugünle ilgili değil. Devlet Tiyatrosu kurulduğundan beri her vakit bunlar vardı. Zira bunlar bugünün sıkıntıları değil. Şayet devlet kendi ortasında kendi yapılanmalarını daha özerk, özgün ve aydınlık bir ülke hasretiyle yapsaydı bugün bunları konuşmuyor olurduk.
Yani bu son 2003 yılından beri gelişen bir şey değil. Bu 1980’de de bu biçimdeydi, kurulduğundan beri bu biçimdeydi. hiçbir vakit yapılmamış. Biz kuruma girdiğimiz vakit 1441 sayılı kanun kaldırılsın, bu biçimde bir kanun mu olur derken…. Emekli olurken ne olur1 441 sayılı kanun kalsın durumundaydık.
“BİZİ DIŞLAMANIN KİMSEYE YARARI YOK”
Tahlili nerede görüyorsunuz?
Tahlili kendisini geliştirmek isteyen ve bu ülkeye faydalı olmak isteyen, gerçek manada zekasını entellektüelliğine ve yeterliliğine güvenmek zorunda oldukları bir kümesi dışlamanın kimseye bir yararı olmayacağını görmeleri gerekiyor.
Onlardan mı bekleyecek sanatkarlar yoksa bir gayretten mi bahsediyorsunuz?
Onlar bunlar yok… Bizim rövanş hissimiz yok, intikam hissimiz, kin hissimiz yok…
Onlar derken devleti yönetimindeki otoriteden bahsediyorum…
Geçen gün Meclis’teki bir hanımefendi söylemiş oldu. “Burası artık güçlü, işveren ve yaşlıların meclisi haline geldi” dedi… Benim de dikkatimi çekti evet öyle… hayatı dönüştürecek, hayatı yeterliliğe evirecek, güçlü ve yoksul içindeki uçurumu yok edecek bir sistem kurulduğu anda lakin sanatkarına muhtaçlık duyabilir.
Yoksa şu anda öbür türlü beklentileri olan… ömrün arasında… Hayatta bir şeyleri üretiriz, daha sonra onu kültür haline getiririz. Bu medeniyet göstergemiz olur. Medeniyet göstergemizin olabilmesi için ona eleştirel bir bakış açısıyla karşımıza sunması gerekir. Bunu yapabilen tek bir araç vardır, bilim ve süratle gelişen teknolojinin ürettiği her şeyi medeniyet haline dönüştüren tek katalizör sanattır.
“GÜNDELİK SİYASETLERDEN HAZ ETMİYORUM”
Şayet sanatına sahip çıkmazsa, sanatkarına sahip çıkmazsa, “Sizin yaptığınız sanat mı lan” da diyebilirler ki deniliyor bunlar. “Tükürürüm bu biçimde sanatın içine” diyenleri gördük. Bu kadar öznel bir yaklaşımı yok edecek öteki türlü bir zihniyet olması gerekiyor.
O da nasıl yapılır ben bilemem. Siyaset uzmanı değilim. Gündelik siyasetlerden haz etmiyorum. Gündelik siyasetlerle siyaset üretilirse de bunların olabileceğini öngorebilecek kadar da zekam ve okumuşluğum var Allah’a şükür.
Eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Fikrimizi aldığınız için teşekkür ederim, medyada bu biçimde şeyleri görmek güzelimize gitti.
YARIN: Tamer Levent