Aynur Turan
1977 yılında Bursa’da doğan Esmahan Devran İnci, tahsilini Anadolu Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde tamamladı. Ankara’da hür mimar olarak çalışmaya devam eden İnci’nin NotaBene Yayınları tarafınca yayımlanan birinci hikaye kitabı ‘Suyun Şarkısı’, 11. Türkan Saylan Hikaye Ödülü’ne layık görüldü.
Birinci hikayesi “Hangi Pazar”, 2016 yılında Varlık Mecmuası Mayıs sayısında yayımlanan İnci’nin “Göbek Bağı” isimli hikayesi 2018 yılında, Teoman Öztürk Yer Hikayeleri Yarışması’nda birincilik mükafatına layık görüldü. “Veda” isimli hikayesi ise, 2018 yılında Yeni Sanat Mecmuası 8. Kaygusuz Abdal Hikaye Yarışması’nda Alanya Kale Ödülü’nü aldı. Hikayeleri, 2018 Yılın Müellifi Sevgi Shalbukil Hikaye Mükafatı Seçkisi’nde, Hayata Tutunma Hikayeleri 2016 Yarış Seçkisi’nde, ayrıyeten Varlık, Öykülem, Post Hikaye, altZine mecmualarında, Trendeki Yabancı hikaye aplikasyonunda ve ‘Kirpiğin Düşmesin Yere’ isimli kolektif kitapta yayımlandı.
Esmahan Devran İnci ile 11. Türkan Saylan Hikaye Ödülü’ne layık görülen birinci hikaye kitabı ‘Suyun Müziği’ni edebiyata ve hayata bakışını konuştuk.
Kitap, “Suyla gelen”, “Yitene” ve “Umuda” başlıklı üç kısımdan oluşuyor. Su perisi ile kahramanın söyleştiği kısa mitolojik bir kıssayı bölmüş, kısımlara girizgâh yapmışsınız. Kitabın birinci hikayesi “Tanıkşör”de de devam eden Antik Yunan Mitolojisi öykülerinden biriyle, “Suyla Gelen” kısmı hikayelerindeki su metaforu içinde tematik bir ilişki kurmuşsunuz sanırım. Bu fikir yazım sürecinin başında var mıydı, yoksa hikayeler yazılıp bitirildikten daha sonra mı bu türlü bağlandılar? Birinci kısım hikayelerinizde suyu, arınma, sığınma, silaha dönüştürme (“Azap”, s.20), temizlenme, yatıştırma (“Suyun Şarkısı”, s.23) manasında bir çeşit “kurtarıcı” üzere gördüğünüzü söyleyebilir miyiz?
Suyun Müziği hikayem, birinci hikaye belgem birtakım yayınevlerinden ret yanıtı aldıktan daha sonra yaşadığım durup düşünme sürecinin doğurduğu birinci öyküydü ve başımda tematik bir kitap hazırlama fikrini doğurmuştu. Tam o sıralar Sevgi Shalbukil Hikaye Mükafatı Seçkisi’ne girince fikrimi uygulamaya karar verdim. bu biçimdece evvel belgenin ismi, daha sonra teması ve hikayeler oluştu. Bu tema doğrultusunda, belirttiğiniz üzere bilhassa birinci kısımda, suyun arındırıcı, kurtarıcı, yatıştırıcı özelliklerine hikayelerde vurgu yaptım.
‘FARKLI OKUMALARA İMKAN SAĞLADIĞIM İÇİN MEMNUNUM’
“Pişdar”, kitapta en etkileyici bulduğum hikayeniz. Kahramanının ismiyle özdeşleşen konusu ve sonunda açık bir iletisi olan, sıklıkla fabllarda rastladığımız teşhis ve intak sanatını da kullandığınız bir dönüşüm/değişim/olgunlaşma hikayesi. Karıncalara ait kolektif bilinçaltımızı tersyüz ediyorsunuz. Birinci sefer bir karıncada bireyciliği, özgürlük dileğini görüyoruz. Farklı okumalara açık, alegorik bir hikaye olarak da nitelendirebiliriz “Pişdar”ı. Bildiğimiz üzere alegoriler tek kıssa ile birden çok mana yaratmayı mümkün kılar. Sizce de makbul olan, bir hikayenin farklı okurlarda farklı manalar uyandırması mı, vermek istediğiniz manası direkt sezdirmesi mi?
Karıncalar çocukluğumdan beri ömrümde özel bir yere sahip. Çocukken en sevdiğim kitap da bir karınca ile küçük bir kızın hikayesini anlatıyordu. Pişdar, yaşadığım bir olayın akabinde aklımdan çıkmayan bir karınca ile başımdaki bahislerin birleşmesiyle doğdu. Yazarken Pişdar’la o kadar bütünleştim ki bir süre daha sonra onun bir karınca olduğunu büsbütün unuttum. Ne vakit ki kitap çıktı oğlum okuyup, “Fabl yazmışsın” dedi, bu biçimde uyandım. Alegorik bir hikaye olduğunu da aldığım yorumlardan daha sonra anladım. Bir hikayenin herkeste farklı fikir ve tatlar uyandırması epeyce hoş bir şey bence. Karınca olması sebebiyle siz onun bireyciliğini ve özgürlük dileğini öne çıkarmışsınız, aldığım yorumların her birinde farklı alt temalar gündeme geldi. Bu açıdan farklı okumalara imkan sağladığım için mutluyum.
Suyun Müziği, Esmahan Devran İnci, 96 syf., NotaBene Yayınları, 2020.
“Boşluk” hikayesi, “Ferah Apartmanı’na ismini veren kişi tahminimce hayli nüktedanmış” cümlesi ile başlayıp birebir cümleye vurgu yaparak bitiyor. bu türlü birkaç kişinin iç içe geçmiş öyküsüne, bir çerçeve çizerek dağınıklığını önlemek istemiş olabilir misiniz? Çünkü her ne kadar hikaye karakterlerine aşinalık hissetmiş olsam da hikayenin anlamsal derinliğine dalamadığımı, hissine giremediğimi söylemek isterim. Betimlemelerinizin ve his yoğunluğunu aktarmadaki muvaffakiyetinizin yanı sıra, farklı ayrı öyküleri olan hikaye bireylerinin oldukçaluğu ve anlatıcı çeşitliliği ile “Boşluk” öteki öykülerinizden ayrılıyor. Bu manada “Boşluk” için deher neysel bir çalışma diyebilir miyiz?
Boşluk hikayesi, başta olayları yaşayan-gözlemleyen anlatıcı olmak üzere, bir fazlaca kişinin hayata tutunma gayretine dikkat çekiyor. Hikayenin başındaki nüktedanlık cümlesi, olayın geçtiği yerin ismiyle tezatlığına dikkat çekerken; hikayenin sonundaysa anlatıcının da dediği üzere o nüktedanlıktan ayakta kalma ilhamı doğuşuna vurgu yapıyor. Boşluk’u başkalarından ayıran özelliği bana göre olay örgüsünün bir yer çerçevesinde anlatılması ve yerin hayli öne çıkmasıdır. Hikayelerde yinea düşmemek, okurun farklı tatlar almasını sağlamak için değişik teknikler denediğim doğrudur. Bu açıdan hepsine deher neysel denilebilir.
“Fark etmeden” hikayenizde “fark etmemiştim” sözünü birkaç yerde yinelıyorsunuz. Bu vurgu sizce ironi mi, yoksa leitmotif mi? Ayrıyeten bu hikayede “başına şal örtme ve dua etme” hareketi yine edilerek metne ritim kazandırılmış. Yazarken metne estetik yahut simetrik bedel katma derdi duyuyor musunuz?
Her iki yineı da leitmotif olarak kıymetlendirebiliriz. Mimar olmamdan kaynaklı birtakım alışkanlıkları yazarken de devam ettiriyorum. Yazıyı matematiksel modüller bölerek çalışmak, bütünün estetiğine odaklanmak o alışkanlıklardan kimileri. Bu hikayedeki “Fark etmemiştim” yineı başımdaki modülleri bağlayan-ayırandır bununla birlikte.
‘HAYATI BİR HARİTA ÜZERE GÖRÜYORUM’
Kitabın genel olarak çabucak tüm hikayelerinde kimi vakit açık, kimi vakit de örtülü olarak, birçok yerde “yazgı”, kimi yerde de “kader” vurgusu yaptığınızı fark ettim. Öykülerinizden bağımsız, “yazgı” konusunda Esmahan Devran İnci ne düşünüyor?”
ömrü bir harita üzere görüyorum. Önümüzde hayli fazla yol var ve evvelinde aşikâr bu yollardan hangisine gireceğimize ise seçimlerimizle biz karar veriyoruz. Haritanın bütününü üstten goremediğimiz için genelde kayboluyoruz. O harita yazgı bence.
Ulrich Broich’e nazaran ülkü okur sadece muharririn işaret ettiği ikincil metni anlayan değil, bununla birlikte müellifin bu metni metnine niye dâhil ettiğini kavrayandır. Hikayelerinizin birkaçında ressam Van Gogh ve Salvador Dali’ye gönderme var, Yunan mitolojisinden ve Mehmet Eroğlu’dan da alıntı yapıyorsunuz. Kitaplarda epigraflar, göndermeler, alıntılar yapılması bazılarınca pek güzel karşılanmıyor, kimileriyse bu tercihi muharririn selam göndermesi üzere algılıyor. Metinlerarasılık ya da sanatlar içindeki bağ hakkında siz ne düşünüyorsunuz? Muharrir bu bağı açık etmeli mi, metnine mi saklamalı?
Sanat kollarının birbirinden etkilenmesinden daha doğal bir şey olamaz. Ben de sanattan, mitolojiden epeyce besleniyorum. Bu etkileşimin yazdıklarıma sızması planlayarak yaptığım bir şey değil. Başımda çaktırdıkları şimşeklerle metinlere zaten giriyorlar diyebiliriz.
Hikayelerinizin çabucak her birinde, gözlemci/tanık anlatıcı, tanrısal anlatıcı, birinci şahıs anlatıcı, oldukcalu anlatıcı üzere anlatıcılar kullanıyorsunuz. Bu kadar epey ve farklı anlatıcı kullanmasını yani bu ses çeşitliliğini bilhassa mi tercih ettiniz?
Daha evvel de söylemiş olduğim üzere okurun hikayelerden farklı tatlar almasını önemsiyorum. İlaveten, yolun başında biri olarak yeni teknikler kullanıp hangisiyle nasıl bir sonuç çıktığını keşfetmeyi, değişik anlatım yollarıyla sonlarımı genişletmeyi de seviyorum.
‘YAŞADIĞIM TOPLUM, ORTAM, ETKİLENDİĞİM HUSUSLAR METİNLERİME GİRİYOR’
Hikayeleriniz, toplumsal baskı, cinsel yönelim, bayana şiddet, ihanet, KHK mağdurluğu, çocuk emekçi sorunu, seyahat olayları, bireycilik-toplumculuk sorgusu üzerinden sistemi eleştiriyor güya. Tam burada sormak isterim, yaşadığımız toplumsal olaylarla hikaye türü/edebiyat içindeki bağı nasıl yorumluyorsunuz? Edebiyat sizce ömürden sorumlu mu?
Edebiyat ömürden sorumlu ya da değil diyemem, bunlar büyük laflar olur. Kendi adıma yaşadığım toplum, ortam, etkilendiğim hususlar genelde metinlerime giriyor. Bu açıdan bakarsak, sanat hayatı yansıtan bir ayna bana bakılırsa.
Hikayeleriniz, farklı atmosferleri, okuru içine alması, merakla ve rahatlıkla okunması özellikleriyle değerli metinler. Farkındalığı besleyen cümlelerin altını çizerek okudum. Yazarken muhakkak bir ritüeliniz ya da alışkanlığınız var mı?
Kıymetli yorumlarınız için teşekkür ederim. En kıymetli ritüelim sessizlik. Sesler benim için epeyce uyarıcı, o sebeple bir müddetdir saat 6’da kalkıp yazıyorum. Sessizlik ile sabahın gücü birleşince yazma suratım artıyor.
“Su üzere daim olunmalı. Yiteni geride bırakmayı bilmeli. Umudu daima canlı tutmalı” diyorsunuz bize özetlemek gerekirse. Gerçekte de hikayelerinizin çağırdığı üzere umutvar mısınız?
Kendimi umutvar yerine hikaye karakterlerim üzere mücadeleci olarak tanımlamayı yeğlerim.
1977 yılında Bursa’da doğan Esmahan Devran İnci, tahsilini Anadolu Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde tamamladı. Ankara’da hür mimar olarak çalışmaya devam eden İnci’nin NotaBene Yayınları tarafınca yayımlanan birinci hikaye kitabı ‘Suyun Şarkısı’, 11. Türkan Saylan Hikaye Ödülü’ne layık görüldü.
Birinci hikayesi “Hangi Pazar”, 2016 yılında Varlık Mecmuası Mayıs sayısında yayımlanan İnci’nin “Göbek Bağı” isimli hikayesi 2018 yılında, Teoman Öztürk Yer Hikayeleri Yarışması’nda birincilik mükafatına layık görüldü. “Veda” isimli hikayesi ise, 2018 yılında Yeni Sanat Mecmuası 8. Kaygusuz Abdal Hikaye Yarışması’nda Alanya Kale Ödülü’nü aldı. Hikayeleri, 2018 Yılın Müellifi Sevgi Shalbukil Hikaye Mükafatı Seçkisi’nde, Hayata Tutunma Hikayeleri 2016 Yarış Seçkisi’nde, ayrıyeten Varlık, Öykülem, Post Hikaye, altZine mecmualarında, Trendeki Yabancı hikaye aplikasyonunda ve ‘Kirpiğin Düşmesin Yere’ isimli kolektif kitapta yayımlandı.
Esmahan Devran İnci ile 11. Türkan Saylan Hikaye Ödülü’ne layık görülen birinci hikaye kitabı ‘Suyun Müziği’ni edebiyata ve hayata bakışını konuştuk.
Kitap, “Suyla gelen”, “Yitene” ve “Umuda” başlıklı üç kısımdan oluşuyor. Su perisi ile kahramanın söyleştiği kısa mitolojik bir kıssayı bölmüş, kısımlara girizgâh yapmışsınız. Kitabın birinci hikayesi “Tanıkşör”de de devam eden Antik Yunan Mitolojisi öykülerinden biriyle, “Suyla Gelen” kısmı hikayelerindeki su metaforu içinde tematik bir ilişki kurmuşsunuz sanırım. Bu fikir yazım sürecinin başında var mıydı, yoksa hikayeler yazılıp bitirildikten daha sonra mı bu türlü bağlandılar? Birinci kısım hikayelerinizde suyu, arınma, sığınma, silaha dönüştürme (“Azap”, s.20), temizlenme, yatıştırma (“Suyun Şarkısı”, s.23) manasında bir çeşit “kurtarıcı” üzere gördüğünüzü söyleyebilir miyiz?
Suyun Müziği hikayem, birinci hikaye belgem birtakım yayınevlerinden ret yanıtı aldıktan daha sonra yaşadığım durup düşünme sürecinin doğurduğu birinci öyküydü ve başımda tematik bir kitap hazırlama fikrini doğurmuştu. Tam o sıralar Sevgi Shalbukil Hikaye Mükafatı Seçkisi’ne girince fikrimi uygulamaya karar verdim. bu biçimdece evvel belgenin ismi, daha sonra teması ve hikayeler oluştu. Bu tema doğrultusunda, belirttiğiniz üzere bilhassa birinci kısımda, suyun arındırıcı, kurtarıcı, yatıştırıcı özelliklerine hikayelerde vurgu yaptım.
‘FARKLI OKUMALARA İMKAN SAĞLADIĞIM İÇİN MEMNUNUM’
“Pişdar”, kitapta en etkileyici bulduğum hikayeniz. Kahramanının ismiyle özdeşleşen konusu ve sonunda açık bir iletisi olan, sıklıkla fabllarda rastladığımız teşhis ve intak sanatını da kullandığınız bir dönüşüm/değişim/olgunlaşma hikayesi. Karıncalara ait kolektif bilinçaltımızı tersyüz ediyorsunuz. Birinci sefer bir karıncada bireyciliği, özgürlük dileğini görüyoruz. Farklı okumalara açık, alegorik bir hikaye olarak da nitelendirebiliriz “Pişdar”ı. Bildiğimiz üzere alegoriler tek kıssa ile birden çok mana yaratmayı mümkün kılar. Sizce de makbul olan, bir hikayenin farklı okurlarda farklı manalar uyandırması mı, vermek istediğiniz manası direkt sezdirmesi mi?
Karıncalar çocukluğumdan beri ömrümde özel bir yere sahip. Çocukken en sevdiğim kitap da bir karınca ile küçük bir kızın hikayesini anlatıyordu. Pişdar, yaşadığım bir olayın akabinde aklımdan çıkmayan bir karınca ile başımdaki bahislerin birleşmesiyle doğdu. Yazarken Pişdar’la o kadar bütünleştim ki bir süre daha sonra onun bir karınca olduğunu büsbütün unuttum. Ne vakit ki kitap çıktı oğlum okuyup, “Fabl yazmışsın” dedi, bu biçimde uyandım. Alegorik bir hikaye olduğunu da aldığım yorumlardan daha sonra anladım. Bir hikayenin herkeste farklı fikir ve tatlar uyandırması epeyce hoş bir şey bence. Karınca olması sebebiyle siz onun bireyciliğini ve özgürlük dileğini öne çıkarmışsınız, aldığım yorumların her birinde farklı alt temalar gündeme geldi. Bu açıdan farklı okumalara imkan sağladığım için mutluyum.
Suyun Müziği, Esmahan Devran İnci, 96 syf., NotaBene Yayınları, 2020.
“Boşluk” hikayesi, “Ferah Apartmanı’na ismini veren kişi tahminimce hayli nüktedanmış” cümlesi ile başlayıp birebir cümleye vurgu yaparak bitiyor. bu türlü birkaç kişinin iç içe geçmiş öyküsüne, bir çerçeve çizerek dağınıklığını önlemek istemiş olabilir misiniz? Çünkü her ne kadar hikaye karakterlerine aşinalık hissetmiş olsam da hikayenin anlamsal derinliğine dalamadığımı, hissine giremediğimi söylemek isterim. Betimlemelerinizin ve his yoğunluğunu aktarmadaki muvaffakiyetinizin yanı sıra, farklı ayrı öyküleri olan hikaye bireylerinin oldukçaluğu ve anlatıcı çeşitliliği ile “Boşluk” öteki öykülerinizden ayrılıyor. Bu manada “Boşluk” için deher neysel bir çalışma diyebilir miyiz?
Boşluk hikayesi, başta olayları yaşayan-gözlemleyen anlatıcı olmak üzere, bir fazlaca kişinin hayata tutunma gayretine dikkat çekiyor. Hikayenin başındaki nüktedanlık cümlesi, olayın geçtiği yerin ismiyle tezatlığına dikkat çekerken; hikayenin sonundaysa anlatıcının da dediği üzere o nüktedanlıktan ayakta kalma ilhamı doğuşuna vurgu yapıyor. Boşluk’u başkalarından ayıran özelliği bana göre olay örgüsünün bir yer çerçevesinde anlatılması ve yerin hayli öne çıkmasıdır. Hikayelerde yinea düşmemek, okurun farklı tatlar almasını sağlamak için değişik teknikler denediğim doğrudur. Bu açıdan hepsine deher neysel denilebilir.
“Fark etmeden” hikayenizde “fark etmemiştim” sözünü birkaç yerde yinelıyorsunuz. Bu vurgu sizce ironi mi, yoksa leitmotif mi? Ayrıyeten bu hikayede “başına şal örtme ve dua etme” hareketi yine edilerek metne ritim kazandırılmış. Yazarken metne estetik yahut simetrik bedel katma derdi duyuyor musunuz?
Her iki yineı da leitmotif olarak kıymetlendirebiliriz. Mimar olmamdan kaynaklı birtakım alışkanlıkları yazarken de devam ettiriyorum. Yazıyı matematiksel modüller bölerek çalışmak, bütünün estetiğine odaklanmak o alışkanlıklardan kimileri. Bu hikayedeki “Fark etmemiştim” yineı başımdaki modülleri bağlayan-ayırandır bununla birlikte.
‘HAYATI BİR HARİTA ÜZERE GÖRÜYORUM’
Kitabın genel olarak çabucak tüm hikayelerinde kimi vakit açık, kimi vakit de örtülü olarak, birçok yerde “yazgı”, kimi yerde de “kader” vurgusu yaptığınızı fark ettim. Öykülerinizden bağımsız, “yazgı” konusunda Esmahan Devran İnci ne düşünüyor?”
ömrü bir harita üzere görüyorum. Önümüzde hayli fazla yol var ve evvelinde aşikâr bu yollardan hangisine gireceğimize ise seçimlerimizle biz karar veriyoruz. Haritanın bütününü üstten goremediğimiz için genelde kayboluyoruz. O harita yazgı bence.
Ulrich Broich’e nazaran ülkü okur sadece muharririn işaret ettiği ikincil metni anlayan değil, bununla birlikte müellifin bu metni metnine niye dâhil ettiğini kavrayandır. Hikayelerinizin birkaçında ressam Van Gogh ve Salvador Dali’ye gönderme var, Yunan mitolojisinden ve Mehmet Eroğlu’dan da alıntı yapıyorsunuz. Kitaplarda epigraflar, göndermeler, alıntılar yapılması bazılarınca pek güzel karşılanmıyor, kimileriyse bu tercihi muharririn selam göndermesi üzere algılıyor. Metinlerarasılık ya da sanatlar içindeki bağ hakkında siz ne düşünüyorsunuz? Muharrir bu bağı açık etmeli mi, metnine mi saklamalı?
Sanat kollarının birbirinden etkilenmesinden daha doğal bir şey olamaz. Ben de sanattan, mitolojiden epeyce besleniyorum. Bu etkileşimin yazdıklarıma sızması planlayarak yaptığım bir şey değil. Başımda çaktırdıkları şimşeklerle metinlere zaten giriyorlar diyebiliriz.
Hikayelerinizin çabucak her birinde, gözlemci/tanık anlatıcı, tanrısal anlatıcı, birinci şahıs anlatıcı, oldukcalu anlatıcı üzere anlatıcılar kullanıyorsunuz. Bu kadar epey ve farklı anlatıcı kullanmasını yani bu ses çeşitliliğini bilhassa mi tercih ettiniz?
Daha evvel de söylemiş olduğim üzere okurun hikayelerden farklı tatlar almasını önemsiyorum. İlaveten, yolun başında biri olarak yeni teknikler kullanıp hangisiyle nasıl bir sonuç çıktığını keşfetmeyi, değişik anlatım yollarıyla sonlarımı genişletmeyi de seviyorum.
‘YAŞADIĞIM TOPLUM, ORTAM, ETKİLENDİĞİM HUSUSLAR METİNLERİME GİRİYOR’
Hikayeleriniz, toplumsal baskı, cinsel yönelim, bayana şiddet, ihanet, KHK mağdurluğu, çocuk emekçi sorunu, seyahat olayları, bireycilik-toplumculuk sorgusu üzerinden sistemi eleştiriyor güya. Tam burada sormak isterim, yaşadığımız toplumsal olaylarla hikaye türü/edebiyat içindeki bağı nasıl yorumluyorsunuz? Edebiyat sizce ömürden sorumlu mu?
Edebiyat ömürden sorumlu ya da değil diyemem, bunlar büyük laflar olur. Kendi adıma yaşadığım toplum, ortam, etkilendiğim hususlar genelde metinlerime giriyor. Bu açıdan bakarsak, sanat hayatı yansıtan bir ayna bana bakılırsa.
Hikayeleriniz, farklı atmosferleri, okuru içine alması, merakla ve rahatlıkla okunması özellikleriyle değerli metinler. Farkındalığı besleyen cümlelerin altını çizerek okudum. Yazarken muhakkak bir ritüeliniz ya da alışkanlığınız var mı?
Kıymetli yorumlarınız için teşekkür ederim. En kıymetli ritüelim sessizlik. Sesler benim için epeyce uyarıcı, o sebeple bir müddetdir saat 6’da kalkıp yazıyorum. Sessizlik ile sabahın gücü birleşince yazma suratım artıyor.
“Su üzere daim olunmalı. Yiteni geride bırakmayı bilmeli. Umudu daima canlı tutmalı” diyorsunuz bize özetlemek gerekirse. Gerçekte de hikayelerinizin çağırdığı üzere umutvar mısınız?
Kendimi umutvar yerine hikaye karakterlerim üzere mücadeleci olarak tanımlamayı yeğlerim.