Yüz binlerce aile bugünlerde “evim” şirketlerini konuşuyor. Milyondan fazla kişi mesken yahut araba sahibi olma hayalinin gerçekleşmesini umutla bekliyor.
BDDK 28 Nisan tarihindeki basın açıklamasında, 7.4.2021 tarihinde faaliyet müsaadesi için müracaat eden tasarruf finansman şirketlerinden altısının yasal faaliyet müsaadesi sürecinin başlatıldığını duyurdu.
2009 yılından 2021 yılı ortalarına kadar, “evim” şirketlerinin amiral gemisi Eminevim’de “Yönetim Danışmanı”, “İç Denetim ve Kontrol Başkanı” sıfatı ile bakılırsav yaptım.
Merhum Emin Üstün’ün nazaranvlendirmesi ile, BDDK yasal düzenleme çalışmalarının her kademesinde, şirketin hukuk müşaviri İsmail Tuğrul ile bir arada, faal olarak yer aldım. Dalın yasal bir sisteme kavuşması ve Eminevim’in sisteme hazırlanmasına dönük çalışmalarda kıymetli katkılar sunduk. Toplumsal sorumluluğumu yerine getirmek için, bu süreçteki tecrübelerimi, müşahedelerimi ve tekliflerimi kamuoyu ile paylaşıyorum.
Yasal düzenleme öncesinde “elbirliği” sistemi olarak bilinen uygulamanın öne çıkan en değerli özelliği sistemin tasarrufa dayalı olmasıdır. Sistem ferdi ve toplu tasarruf yoluyla iştirakçileri konut yahut araba sahibi yapmakta, tasarruf kültürüne kıymetli katkı sunmaktadır.
Kanun teklifinin öne sürülen sebebinde bu duruma ve dünyadaki benzeri uygulamalara geniş yer verilmiştir.
Almanya’da muvaffakiyetle uygulanan Bausparkasse (Yapı Tasarruf Sandığı) sistemi konut kredi piyasasının yaklaşık %20’sini karşılamaktadır. Kesimin Türkiye’deki hissesinin tahminen %1’i bile bulmadığı dikkate alınırsa epeyce büyük bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Altın gününden esinlenilerek, “Elbirliği Sistemi” olarak tanımlanan sistemde, 2016 yılına kadar yalnızca Eminevim ve Fuzulev şirketleri hizmet veriyordu.
Faaliyet alanıyla ilgili olarak her tarafıyla muhatap alınacak resmi bir kurum yoktu. Yapılan bir müracaat üzerine, BDDK uygulanan sistemi incelemiş lakin faaliyetlerin kendi sorumluluk alanına girmediğine karar vermişti.
Yasal boşluğun giderilmesi için, Emin Bey’in bakılırsavlendirmesi ile, Ticaret Bakanlığı nezdinde teşebbüslerde bulunuldu. İsmail Beyefendi, Bakan’ın bilgisi dahilinde, Müsteşar’la ve üst seviye bürokratlarla görüştü. Düzenleme muhtaçlığını onlar da kabul ediyordu. Yasal düzenlemenin, Tüketiciyi Müdafaa Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte yapılması düşünülüyordu. Bürokratlarla bir seri görüşmeler yapıldı. Fakat, bürokratlar bölümde yalnızca iki firma olmasından dolayı tereddüt yaşıyorlardı. “Şirkete özel düzenleme yapılamayacağı” öne sürülen nedeni ile bu teşebbüslerden sonuç alınamadı.
FIKHİ GÖRÜŞ İHTİYACI
Elbirliği sistemi, finansal olarak, bankalar üzere faize değil, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışmaya dayanıyor. Bilhassa faize karşı hassaslığı olan şahıslar sistemi tercih ediyor, fıkhi görüş istiyorlar. Bu taleplere bağlı olarak, 2015 yılında İsmail Tuğrul Bey’le birlikte, Türkiye’nin en saygın fıkıhçılarından oluşan bir fıkıh heyeti oluşturduk. Bu heyetle uzun soluklu bir çalışma yürüttük. Hocalara sistemi tanıttık. Bu emelle kurum içi çalıştaylar yaptık. Hocaların gereksinimi olan bilgi ve dokümanları temin ettik. Çalışmalar hoş sonuçlar verdi. Sistemi özetleyen ve fıkhi istikametten tahlil eden bir kitap ortaya çıktı. Emin Beyefendi kitap için bir önsöz yazdı. Baskı için bandrol bile alındı. Baskı evresine gelinmişti ki 27.12.2019’da Emin Beyefendi vefat edince kitabın basımı da gerçekleşmedi.
BDDK UZMANLARININ ELBİRLİĞİ SİSTEMİNİ İNCELEMESİ VE AKADEMİK ÇALIŞTAY
Sistemin derinlemesine incelenmesi için, 2015 yılının sonlarına gerçek BDDK’dan uzman bürokratlar geldi. Uzmanlara şirkette bir ofis tahsis ettik ve sistemin tüm verilerine erişebilmelerini sağladık. Çalışmalarına her türlü takviyesi verdik. Tespitleriyle ilgili müzakereler yaptık. BDDK, tasarrufları arttıracak ve faizsiz finansman piyasasını geliştirecek modeller üzerinde duruyordu. Vakit zaman fıkıh şurası ile de çalıştılar.
Çalışmalarından daha sonra BDDK, 03.03.2016’a Sakarya Üniversitesi ile birlikte “Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Çalıştayı” organize etti. Eminevim fıkıh konseyindeki hocalar Çalıştay’da bildiri sundu. Elbirliği sistemi tüm taraflarıyla birinci defa akademik ve kamuya açık bir platformda tartışmaya açıldı.
EVİM ŞİRKETLERİNİN ÇOĞALMASI
Uzun çalışmalardan daha sonra lakin 11 Şubat 2021 tarihinde, “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM’ne sunuldu. Teklif 7.3.2021 tarihinde kanunlaşarak yürürlüğe girdi.
2016 yılında, yeni kurulmuş Birevim ile bir arada şirket sayısı üçe çıkmıştı. Mevzuat boşluğu olduğu için, dala karşı ilgi duyan herkes şirket kurmaya başladı. 2018 yılından başlayarak, Kanun’un yayınlandığı 07.03.2021 tarihine kadar şirketlerin sayısı süratle çoğalarak 35’e çıktı. Yasal düzenleme daha sonrasında, kurulan şirketlerden yalnızca altı tanesi faaliyet müsaadesi sürecine girmeye hak kazandı. Öbür şirketlere kayıt olan vatandaşlar doğal olarak mağduriyet yaşadılar. Mağduriyetlerin giderilmiş olmasını yahut az hasarla atlatılmasını temenni ediyoruz.
KAMUSAL TAKVİYE İHTİYACI
Tasarruf finans kurumları tasarruf alışkanlıklarını ve toplumsal dayanışmayı geliştirdiği için kamusal dayanağa muhtaçlık vardır. Verilebilecek kamusal dayanaklardan değerli gördüklerime işaret etmek istiyorum.
Sektöre teşvik takviyesi verilmelidir.
Almanya’da yapı tasarruf sandıklarına, birikim meblağı üzerinden ve şahısların özel durumlarına göre değişen dayanaklar verilmektedir. Dalın gelişmesi ve rekabet edebilmesi için, Türkiye’de de (BES’te olduğu gibi) kamusal teşvikler sağlanmalıdır.
Sektör faktöring şirketlerinin gölgesinde kalmaktan kurtarılmalıdır.
Kanunla, finansman tasarruf dalının faktöring kesimine eklemlenmesi hakikat olmamıştır. kuvvetli faiz lobisi faizsiz temele dayanan dalı gölgede bırakabilir. Bu yanlışın düzeltilmesi fakat uzun vadede gündeme gelebilirse de kısa devirde ikincil mevzuat düzenlemeleri ile kısmen telafi edici önlemler alınabilir. Örneğin, Finansman Şirketleri Birliği Faktöring şirketlerinden bağımsız olarak ayrıyeten oluşturulabilir.
Fonda toplanan kaynaklar için, mevduat teminatında olduğu üzere, devlet teminatı sağlanmalı yahut sigorta imkânı sağlanmalıdır.
Diğer tekliflerimiz regülasyon sürecinde ilgili kişi ve kurumlarla paylaşılmış ve şahsi internet sitemdeki makalemde açıklanmıştır (*).
ŞİRKET SAHİPLERİNİN VE YÖNETİCİLERİNİN SORUMLULUKLARI
Tasarruf Finansman şirketlerinin bayağı bir ticari şirket olmadığını biliyoruz. Beşerler bu şirketlere yalnız birikimlerini değil, umutlarını ve hayallerini de emanet ediyorlar. Şirket sahipleri ve yöneticileri bu gerçeğin her an şuurunda olarak şirketlerini yönetmelidir. Şirket faaliyetleriyle ilgili bir karar verirken, verilecek sonucun şirketin hasılatını ve geleceğini nasıl etkileyeceğinin yanında, şirkete umutlarını bağlayan insanların hayallerinin verilecek karardan nasıl etkileneceğini de düşünmelidirler.
Sektör, bu bilince ve sorumluluğa sahiplikle hakikat orantılı olarak başarılı olacak ve gelişecektir. Bu şuurdan uzaklaştıkça, şirketler süreksiz mühlet başarılı gözükseler de orta-uzun vadede başarısızlığa mahkûm olacaklar, kendileriyle birlikte bölüme de ziyan vereceklerdir.
SONSÖZ
Tasarrufa dayalı finansman şirketlerinin gelişmesine ve yasal düzenlemeye kavuşmasına katkı veren az sayıdaki profesyonelden birisi olarak, süreçle ilgili müşahedelerimi, görüşlerimi ve tekliflerimi özetlemeye çalıştım (*). Hizmet ettiğim ve sürece hazırlanmasında değerli katkı sunduğum Eminevim’le birlikte altı şirketin lisanslama basamağına gelmiş olmasından dolayı gururluyum. Şirketlerin ve kesimin başarılı olmasını diliyorum. Başarılı oldukları takdirde gururuma memnunluk hislerim eklenecek.
…
Tasarruf finansman şirketleriyle ilgili kanun milletimize güzel olsun, yasalaşmayı görmeden 27.12.2019 da vefat eden, sistemin kurucu babası Emin Üstün Bey’e de rahmet olsun, makamı Cennet olsun.
(*)Detaylı bilgi için
BDDK 28 Nisan tarihindeki basın açıklamasında, 7.4.2021 tarihinde faaliyet müsaadesi için müracaat eden tasarruf finansman şirketlerinden altısının yasal faaliyet müsaadesi sürecinin başlatıldığını duyurdu.
2009 yılından 2021 yılı ortalarına kadar, “evim” şirketlerinin amiral gemisi Eminevim’de “Yönetim Danışmanı”, “İç Denetim ve Kontrol Başkanı” sıfatı ile bakılırsav yaptım.
Merhum Emin Üstün’ün nazaranvlendirmesi ile, BDDK yasal düzenleme çalışmalarının her kademesinde, şirketin hukuk müşaviri İsmail Tuğrul ile bir arada, faal olarak yer aldım. Dalın yasal bir sisteme kavuşması ve Eminevim’in sisteme hazırlanmasına dönük çalışmalarda kıymetli katkılar sunduk. Toplumsal sorumluluğumu yerine getirmek için, bu süreçteki tecrübelerimi, müşahedelerimi ve tekliflerimi kamuoyu ile paylaşıyorum.
Yasal düzenleme öncesinde “elbirliği” sistemi olarak bilinen uygulamanın öne çıkan en değerli özelliği sistemin tasarrufa dayalı olmasıdır. Sistem ferdi ve toplu tasarruf yoluyla iştirakçileri konut yahut araba sahibi yapmakta, tasarruf kültürüne kıymetli katkı sunmaktadır.
Kanun teklifinin öne sürülen sebebinde bu duruma ve dünyadaki benzeri uygulamalara geniş yer verilmiştir.
Almanya’da muvaffakiyetle uygulanan Bausparkasse (Yapı Tasarruf Sandığı) sistemi konut kredi piyasasının yaklaşık %20’sini karşılamaktadır. Kesimin Türkiye’deki hissesinin tahminen %1’i bile bulmadığı dikkate alınırsa epeyce büyük bir potansiyel olduğu görülmektedir.
Altın gününden esinlenilerek, “Elbirliği Sistemi” olarak tanımlanan sistemde, 2016 yılına kadar yalnızca Eminevim ve Fuzulev şirketleri hizmet veriyordu.
Faaliyet alanıyla ilgili olarak her tarafıyla muhatap alınacak resmi bir kurum yoktu. Yapılan bir müracaat üzerine, BDDK uygulanan sistemi incelemiş lakin faaliyetlerin kendi sorumluluk alanına girmediğine karar vermişti.
Yasal boşluğun giderilmesi için, Emin Bey’in bakılırsavlendirmesi ile, Ticaret Bakanlığı nezdinde teşebbüslerde bulunuldu. İsmail Beyefendi, Bakan’ın bilgisi dahilinde, Müsteşar’la ve üst seviye bürokratlarla görüştü. Düzenleme muhtaçlığını onlar da kabul ediyordu. Yasal düzenlemenin, Tüketiciyi Müdafaa Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte yapılması düşünülüyordu. Bürokratlarla bir seri görüşmeler yapıldı. Fakat, bürokratlar bölümde yalnızca iki firma olmasından dolayı tereddüt yaşıyorlardı. “Şirkete özel düzenleme yapılamayacağı” öne sürülen nedeni ile bu teşebbüslerden sonuç alınamadı.
FIKHİ GÖRÜŞ İHTİYACI
Elbirliği sistemi, finansal olarak, bankalar üzere faize değil, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışmaya dayanıyor. Bilhassa faize karşı hassaslığı olan şahıslar sistemi tercih ediyor, fıkhi görüş istiyorlar. Bu taleplere bağlı olarak, 2015 yılında İsmail Tuğrul Bey’le birlikte, Türkiye’nin en saygın fıkıhçılarından oluşan bir fıkıh heyeti oluşturduk. Bu heyetle uzun soluklu bir çalışma yürüttük. Hocalara sistemi tanıttık. Bu emelle kurum içi çalıştaylar yaptık. Hocaların gereksinimi olan bilgi ve dokümanları temin ettik. Çalışmalar hoş sonuçlar verdi. Sistemi özetleyen ve fıkhi istikametten tahlil eden bir kitap ortaya çıktı. Emin Beyefendi kitap için bir önsöz yazdı. Baskı için bandrol bile alındı. Baskı evresine gelinmişti ki 27.12.2019’da Emin Beyefendi vefat edince kitabın basımı da gerçekleşmedi.
BDDK UZMANLARININ ELBİRLİĞİ SİSTEMİNİ İNCELEMESİ VE AKADEMİK ÇALIŞTAY
Sistemin derinlemesine incelenmesi için, 2015 yılının sonlarına gerçek BDDK’dan uzman bürokratlar geldi. Uzmanlara şirkette bir ofis tahsis ettik ve sistemin tüm verilerine erişebilmelerini sağladık. Çalışmalarına her türlü takviyesi verdik. Tespitleriyle ilgili müzakereler yaptık. BDDK, tasarrufları arttıracak ve faizsiz finansman piyasasını geliştirecek modeller üzerinde duruyordu. Vakit zaman fıkıh şurası ile de çalıştılar.
Çalışmalarından daha sonra BDDK, 03.03.2016’a Sakarya Üniversitesi ile birlikte “Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Çalıştayı” organize etti. Eminevim fıkıh konseyindeki hocalar Çalıştay’da bildiri sundu. Elbirliği sistemi tüm taraflarıyla birinci defa akademik ve kamuya açık bir platformda tartışmaya açıldı.
EVİM ŞİRKETLERİNİN ÇOĞALMASI
Uzun çalışmalardan daha sonra lakin 11 Şubat 2021 tarihinde, “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM’ne sunuldu. Teklif 7.3.2021 tarihinde kanunlaşarak yürürlüğe girdi.
2016 yılında, yeni kurulmuş Birevim ile bir arada şirket sayısı üçe çıkmıştı. Mevzuat boşluğu olduğu için, dala karşı ilgi duyan herkes şirket kurmaya başladı. 2018 yılından başlayarak, Kanun’un yayınlandığı 07.03.2021 tarihine kadar şirketlerin sayısı süratle çoğalarak 35’e çıktı. Yasal düzenleme daha sonrasında, kurulan şirketlerden yalnızca altı tanesi faaliyet müsaadesi sürecine girmeye hak kazandı. Öbür şirketlere kayıt olan vatandaşlar doğal olarak mağduriyet yaşadılar. Mağduriyetlerin giderilmiş olmasını yahut az hasarla atlatılmasını temenni ediyoruz.
KAMUSAL TAKVİYE İHTİYACI
Tasarruf finans kurumları tasarruf alışkanlıklarını ve toplumsal dayanışmayı geliştirdiği için kamusal dayanağa muhtaçlık vardır. Verilebilecek kamusal dayanaklardan değerli gördüklerime işaret etmek istiyorum.
Sektöre teşvik takviyesi verilmelidir.
Almanya’da yapı tasarruf sandıklarına, birikim meblağı üzerinden ve şahısların özel durumlarına göre değişen dayanaklar verilmektedir. Dalın gelişmesi ve rekabet edebilmesi için, Türkiye’de de (BES’te olduğu gibi) kamusal teşvikler sağlanmalıdır.
Sektör faktöring şirketlerinin gölgesinde kalmaktan kurtarılmalıdır.
Kanunla, finansman tasarruf dalının faktöring kesimine eklemlenmesi hakikat olmamıştır. kuvvetli faiz lobisi faizsiz temele dayanan dalı gölgede bırakabilir. Bu yanlışın düzeltilmesi fakat uzun vadede gündeme gelebilirse de kısa devirde ikincil mevzuat düzenlemeleri ile kısmen telafi edici önlemler alınabilir. Örneğin, Finansman Şirketleri Birliği Faktöring şirketlerinden bağımsız olarak ayrıyeten oluşturulabilir.
Fonda toplanan kaynaklar için, mevduat teminatında olduğu üzere, devlet teminatı sağlanmalı yahut sigorta imkânı sağlanmalıdır.
Diğer tekliflerimiz regülasyon sürecinde ilgili kişi ve kurumlarla paylaşılmış ve şahsi internet sitemdeki makalemde açıklanmıştır (*).
ŞİRKET SAHİPLERİNİN VE YÖNETİCİLERİNİN SORUMLULUKLARI
Tasarruf Finansman şirketlerinin bayağı bir ticari şirket olmadığını biliyoruz. Beşerler bu şirketlere yalnız birikimlerini değil, umutlarını ve hayallerini de emanet ediyorlar. Şirket sahipleri ve yöneticileri bu gerçeğin her an şuurunda olarak şirketlerini yönetmelidir. Şirket faaliyetleriyle ilgili bir karar verirken, verilecek sonucun şirketin hasılatını ve geleceğini nasıl etkileyeceğinin yanında, şirkete umutlarını bağlayan insanların hayallerinin verilecek karardan nasıl etkileneceğini de düşünmelidirler.
Sektör, bu bilince ve sorumluluğa sahiplikle hakikat orantılı olarak başarılı olacak ve gelişecektir. Bu şuurdan uzaklaştıkça, şirketler süreksiz mühlet başarılı gözükseler de orta-uzun vadede başarısızlığa mahkûm olacaklar, kendileriyle birlikte bölüme de ziyan vereceklerdir.
SONSÖZ
Tasarrufa dayalı finansman şirketlerinin gelişmesine ve yasal düzenlemeye kavuşmasına katkı veren az sayıdaki profesyonelden birisi olarak, süreçle ilgili müşahedelerimi, görüşlerimi ve tekliflerimi özetlemeye çalıştım (*). Hizmet ettiğim ve sürece hazırlanmasında değerli katkı sunduğum Eminevim’le birlikte altı şirketin lisanslama basamağına gelmiş olmasından dolayı gururluyum. Şirketlerin ve kesimin başarılı olmasını diliyorum. Başarılı oldukları takdirde gururuma memnunluk hislerim eklenecek.
…
Tasarruf finansman şirketleriyle ilgili kanun milletimize güzel olsun, yasalaşmayı görmeden 27.12.2019 da vefat eden, sistemin kurucu babası Emin Üstün Bey’e de rahmet olsun, makamı Cennet olsun.
(*)Detaylı bilgi için