Genç ve çocuk psikiyatristi Doç. Dr. Veysi Çeri’nin ‘Yeterince Yeterli Ebeveyn Olmak’ kitabı Timaş Yayınları tarafınca yayımlandı. Çeri, kitabında anne ve babaların çocuklarla olan münasebetine yönelik dikkat çeken tekliflerde bulunuyor.
TV, tablet, telefon eliyle fazlacaça sanal dünyaya maruz kalmanın çocukların zihinsel, toplumsal ve nöromotor gelişmenini olumsuz etkilediğini belirten Çeri ile kitabını, internetin çocuklar için tehlikelerini ve fazlaca dilliliğin çocuklarda karşılığını konuştuk.
Doç. Dr. Veysi Çeri
“On yıllık mesleksel pratiğim sürecinde çalışma fırsatı bulduğum ebeveynlerin neredeyse tamamının çocukları için en düzgününü istediğini lakin birden fazla vakit ya bunu nasıl yapacaklarını bilememekten ya da yanlış bilmekten kaynaklanan yanlışlar yaptıklarına fazlacaça şahit oldum” diyorsunuz. Nedir bunlar?
örneğin çocuğu için her şeyin en uygununu isterken biraz çoka kaçarak çocuğun bütün sorumluluklarını üstlenmek fazlaca sık rastladığım bir durum. Biroldukça ebeveyn kıyamadığı için 7-8 yaşına kadar çocuğun yiyip giyinmesini bile kendi eliyle karşılıyor. halbuki çocuğun öz bakımıyla ilgili sorumluluklarını çocuk yapabilmeye başladığı anda ona devretmek gerekiyor ki çocukta sorumluluk duygusu ve kendine yeterlik ile bununla yakından bağlı olan özgüven kapasitesi gelişsin. bu biçimdesi bir tavır, çocuğun toplumsallaşırken de sorun yaşamaması için hayli gerekli.
‘İNTERNET, ÇOCUKLARDA DEPRESYON VE ANKSİYETENİN ARTMASINA niye OLUYOR’
Birfazlaca ebeveyn çocuklarının eline tablet ve telefon vererek oyalanmasını sağlıyor. Bu, çocukların internet dünyasında denetimsiz bir biçimde dolaşmalarına niye oluyor. Çocuklar erken yaşta inançlı olmayan sitelere girebiliyor yahut uygunsuz reklamlarla karşılaşabiliyor. İnternet, çocuklar için hangi tehlikeleri doğuruyor?
Uçsuz bucaksız içerikleriyle sanal dünya, çocuklar için de biroldukça cazip ve eğlenceli içeriği barındırıyor. Lakin bir şeyin cazibeli ve cümbüş verici olması maalesef düzgün olduğu manasına gelmiyor. Natürel çocuklarda bilişsel yetiler tam olgunlaşmadığından hazzı erteleme üzere kapasiteleri pek gelişkin değil. Bundan dolayı bir şeyin kendileri için ziyanlı olduğunu bilseler dahi cazibeli ve eğlenceli olması halinde kendilerini ondan sakınmaları pek mümkün olmamaktadır. İşte burada, bu çeşit içeriklerin uzun periyottaki tesirlerini bilen yetişkinlere epeyce iş düşüyor. Bu bahiste da artık elimizde sağlam bilgiler var. Ve bu datalar erken devirde TV, tablet, telefon eliyle oldukcaça sanal dünyaya maruz kalmanın çocukların zihinsel, toplumsal ve nöromotor gelişmenini olumsuz etkilediğini ve 2-3 yaşlarda günde 2 saatten çok ekranlara bakan çocuklarda beynin konuşma ve toplumsal etkileşimle ilgili alanlarında gelişim yavaşlaması olduğuna işaret ediyor. Üstelik uzun devirdeki olumsuz tesirleri küçük çocuklarla da hudutlu değil.
Daha büyük çocuklarla ergenlerde de günde 2 saatten çok ekranlara bakmanın hangi programlara baktıklarından bağımsız olarak depresyon ve anksiyeteyi artırdığı görülmüş. Bunun yanında şiddete başvurma ile alkol ve unsur kullanması üzere olumsuz davranışların gözlenmesini de artırdığı görülüyor.
Gereğince Âlâ Ebeveyn Olmak – 0-6 Yaş Periyodu Anne Baba Çocuk Alakası, Veysi Çeri, 176 syf., Timaş Yayınları, 2021.
2 yaşına kadar çocukları asla ekranlara maruz bırakmamak gerekirken, daha sonraki yaşlar için muhakkak sonlar içerisinde kalındığında ziyanı olmayabileceğini de söylemek lazım. örneğin 2-6 yaş devri için günlük 1 saat ve daha büyükler için günlük 2 saate kadar olan ekran maruziyetinin ruhsal durumlarını olumlu istikamette etkilediğine işaret eden araştırmalar bulunmakta.
‘ÇOCUKLAR TABİATTA YARATICI OLMAYI ÖĞRENİYOR’
Çocukların epey güç dolu olduğunu biliyoruz. Kırsal kesitlerde, köylerde yaşayan çocuklar süratlice arkadaşlık kurup, oyunlar oynayarak bu enerjiyi atabiliyor. Bu, toplumsallaşmalarını ve irtibat hünerlerini de güçlendiriyor. Lakin kentlerde yaşayan çocuklar için bunu diyemiyoruz. Çocukların gelişimi nasıl etkileniyor, bu noktada sizce ne yapılması gerekiyor? Büyük kentlerde doğup büyüyen ve kırsal kesitlerde büyüyen çocuklar içindeki en büyük farklar nelerdir?
Hareketlilik, çocukların hem kas iskelet tıpkı vakitte beyin ve duysal gelişimi için epey kıymetli. Bundan dolayı Amerikan Pediatri Akademisi 2-6 yaş periyodundaki çocukların tüm gün hareket halinde olması gerektiğini savunuyor. Günümüz kentlerinde büyüyen çocuklar maalesef toplumsal olarak pek akranlarıyla etkileşime giremiyor. Bu da toplumsal gelişimleri ile özgüven kapasitelerini olumsuz etkileyebiliyor. Bunun yanında, çocuklar tabiatta yaratıcı olmayı, tüm duyularını uyaran etkinliklerde bulunmayı ve sorun çözmeyi de öğrendiğinden dört duvar içinde ya da betonla büyüyen çocuklarda gelişmenin bu istikametlerinde aksamlar olabiliyor.
‘AVRUPA’NIN EN OBEZ ÜLKESİYİZ’
Bir öteki kıymetli husus ise çocuk beslenmeleri. Bilhassa hafta sonu, AVM’lerdeki fast food yerlerindeki doluluğun neredeyse yüzde 80’ni çocuklar oluşturuyor. Fast food, çocukların sağlıklı beslenmeleri için ne çeşit tehditler barındırıyor? Ebeveynlere hangi ikazlarda bulunulmalı?
Toplumumuzda çocuğun beslenmesi konusunda hala ağır bir dert var. Toplum olarak artık açlığın değil fazla yemenin çocukların hayatını daha fazla tehdit eden bir durum olduğunu kavrayamadık bir türlü. Avrupa’nın en obez ülkesi olmamıza karşın hala ebeveynlerin çocukları olabildiğince yedirmeye çalıştığına ve bunu sağlamak için her türlü yola başvurduklarını görmekteyiz. Bu da, çocuğum yesin de ne yerse yesin üzere epeyce yanlış bir kararı doğurmakta. bu biçimdesi bir tavır da çocukların sağlıklı bir yeme alışkanlığı geliştirmesini engellemektedir.
Ailelerin çocukları çok karbonhidrat içeren besinlerden ve şekerli içeceklerden sakınması gerektiği, tat ile lezzet duyularını geliştirecek bir yeme tavrı takınmaları gerektiğini düşünüyorum. Bunun için yemeğin çeşidi ile vaktine, ebeveynlerin yiyip yemeyeceğine ya da ne kadar yiyeceğine çocuğun kendisinin karar vereceği ve öğünler içinde rastgele bir besinin verilmediği bir yeme tavrı yardımcı olacaktır. Bu ortada çocukların acıkmasının ve bir süre aç kalmasının da bir ziyanı olmadığını hatta zihinsel ve fizikî gelişim için olumlu tesirleri olduğunu da belirteyim.
‘OKULLAR SABAH 9’DAN EVVEL AÇILMAMALI’
Türkiye hala yaz saati uygulamasını geçerli. Bu yüzden çocuklar karanlıkta okula gidiyor. Bu hem uykusuz kalmalarına hem yorgun hissetmelerine niye oluyor. Bu uygulama, çocukların gelişimlerine ve eğitimlerine nasıl yansıyor?
Uyku, çocuklarla gençlerin hayli istikametli sağlıklı gelişimleri için fazlaca kıymetli bir gereksinim. Bu niçinle çocukların uykularını kâfi alması için gerekli her adımı göz kırpmadan atmak gerekiyor. Maalesef ülkemizde biroldukca ailede net uyku vakit içinderı ve rutini yok. Bu durum çocukların kâfi uykuyu alamamalarına niye olan en kıymetli faktör. Bunun yanında son senelerdaki kalıcı yaz saati uygulaması ile okul saatlerine dair bir düzenleme olmamasının da çocukların fazlaca erken saatlerde yataktan çıkmaya ve uykularını alamamalarına niye olduğu görülüyor. Burada Amerikan Pediatri Birliği ile Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’nin, okulların saat 9’dan evvel açılmaması gerektiğini tavsiye ettiğini ve ülkemizde de bu biçimdesi bir kural getirmenin faydalı olacağını düşünüyorum.
‘ÇOCUKLAR BİR UYARAN BOMBARDIMANI ALTINDA’
Ebeveynler çocukların neredeyse her alanına müdahale ediyor. Bu, çocukları nasıl etkiliyor?
Günümüz çocukları resmen bir uyaran bombardımanı altında. Bu da onların tüm gün teyakkuzda ve nörolojik sistemlerinin de daima uyarılmış olması manasına geliyor. halbuki çocukların kimi vakit öylece durup sıkılmaya ve sakince vakit geçirmeye de muhtaçlığı vardır. Bunun için çocukları kimi vakit kendi haline de bırakmak gerektiğini düşünüyorum.
Çocukların tercihleri, kararları da ebeveynler tarafınca belirleniyor. Bu durum çocukların kararlarını nasıl etkiliyor?
Çocuğun kararlarının daima ebeveynleri tarafınca alınması ve kendisine seçim hakkı tanınmaması yaratıcılığını ketleyebildiği üzere hayata karşı da pasif bir tavır takınmasına yol açabiliyor. Her alan ve tavırda olduğu üzere bu bahiste da istikrarlı bir yaklaşım sergilemek ve çocuğun kimi alanlarda seçimleri ile inisiyatif almasını sağlamak bilhassa de küçük çocuklara şunu yapma demektense bunun yerine neyi nasıl yapabileceği formunda seçimli direktifler vermek daha uygun olacaktır
‘DİLİN BİRDEN YASAKLANMASI İTİMAT KAYBI VE GERGİNLİĞE YOL AÇIYOR’
Türkiye’de anadili Kürtçe olan milyonlarca çocuk var fakat bu çocuklar okula gidince Türkçe eğitim görmeye başlıyor. 10 yıldır çocuk ve gençlere yönelik ruhsal ve toplumsal çalışmalar yapıyorsunuz. Bu durumun çocuklarda ne tıp olumsuz tesirleri oluyor? Çok dilliliğin çocuklarda karşılığı nasıl?
hayatın birinci günlerinden itibaren hayli lisanlı bir ortamda büyümenin çocukların beyin ve duygusal gelişmenini olumlu etkilediği uzun vakittir güzel bilinen bir konu. Hatta kabaca 6 yaş öncesi ortamdaki her fazladan lisan için çocuk IQ’sunun 10 puan arttığı bile söz edilmektedir. Lakin bunun da bir sistematiği olmalı. Ve çocuk ebeveynlerden her biri ile sırf bir lisanda konuşmalı. Ebeveynler isterlerse kendi ortalarında da üçüncü bir lisanla konuşabilir. Bu durumda çocuk, hayatın birinci periyodundan itibaren çok lisanlı bir ortamda büyümüş ve beyni epey fazla sayıda söz ve kavramla tanışmış olacak.
Anadili Türkçe olmayan çocuklara gelince… Her ülkede olduğu üzere Türkiye’de de ortak bir lisan olması gerekliliğini biliyorum. Lakin bu durumun anadili Türkçe olmayan çocukların okula başlaması konusunda kesinlikle dikkate alınması gerektiğini ve bu çocukların okula başlamadan evvel pedagojik olarak yaşlarına uygun ve epey lisanlı konuşulan anaokullarında yeni lisanı öğrenip alışmaları gerektiğini düşünüyorum. Bunun yanında ilkokulda da anadillerini dışlamayan hatta anadillerini de akademik olarak öğrenecekleri derslerin olması onların okula aidiyet hissi ile özgüvenlerini pekiştirme açısından yararı olacaktır. Aksi takdirde konutta konuştukları lisanın birden ve net biçimde yasaklanması ve konuşanların cezalandırılması çocuklarda itimat kaybı ile gerginlik ve tedirginliklere yol açabilecek, hatta çocukların kendilerini rahat tabir etme ve zihinsel üretkenliklerini de olumsuz etkileyebilecektir diye düşünüyorum.
TV, tablet, telefon eliyle fazlacaça sanal dünyaya maruz kalmanın çocukların zihinsel, toplumsal ve nöromotor gelişmenini olumsuz etkilediğini belirten Çeri ile kitabını, internetin çocuklar için tehlikelerini ve fazlaca dilliliğin çocuklarda karşılığını konuştuk.
Doç. Dr. Veysi Çeri
“On yıllık mesleksel pratiğim sürecinde çalışma fırsatı bulduğum ebeveynlerin neredeyse tamamının çocukları için en düzgününü istediğini lakin birden fazla vakit ya bunu nasıl yapacaklarını bilememekten ya da yanlış bilmekten kaynaklanan yanlışlar yaptıklarına fazlacaça şahit oldum” diyorsunuz. Nedir bunlar?
örneğin çocuğu için her şeyin en uygununu isterken biraz çoka kaçarak çocuğun bütün sorumluluklarını üstlenmek fazlaca sık rastladığım bir durum. Biroldukça ebeveyn kıyamadığı için 7-8 yaşına kadar çocuğun yiyip giyinmesini bile kendi eliyle karşılıyor. halbuki çocuğun öz bakımıyla ilgili sorumluluklarını çocuk yapabilmeye başladığı anda ona devretmek gerekiyor ki çocukta sorumluluk duygusu ve kendine yeterlik ile bununla yakından bağlı olan özgüven kapasitesi gelişsin. bu biçimdesi bir tavır, çocuğun toplumsallaşırken de sorun yaşamaması için hayli gerekli.
‘İNTERNET, ÇOCUKLARDA DEPRESYON VE ANKSİYETENİN ARTMASINA niye OLUYOR’
Birfazlaca ebeveyn çocuklarının eline tablet ve telefon vererek oyalanmasını sağlıyor. Bu, çocukların internet dünyasında denetimsiz bir biçimde dolaşmalarına niye oluyor. Çocuklar erken yaşta inançlı olmayan sitelere girebiliyor yahut uygunsuz reklamlarla karşılaşabiliyor. İnternet, çocuklar için hangi tehlikeleri doğuruyor?
Uçsuz bucaksız içerikleriyle sanal dünya, çocuklar için de biroldukça cazip ve eğlenceli içeriği barındırıyor. Lakin bir şeyin cazibeli ve cümbüş verici olması maalesef düzgün olduğu manasına gelmiyor. Natürel çocuklarda bilişsel yetiler tam olgunlaşmadığından hazzı erteleme üzere kapasiteleri pek gelişkin değil. Bundan dolayı bir şeyin kendileri için ziyanlı olduğunu bilseler dahi cazibeli ve eğlenceli olması halinde kendilerini ondan sakınmaları pek mümkün olmamaktadır. İşte burada, bu çeşit içeriklerin uzun periyottaki tesirlerini bilen yetişkinlere epeyce iş düşüyor. Bu bahiste da artık elimizde sağlam bilgiler var. Ve bu datalar erken devirde TV, tablet, telefon eliyle oldukcaça sanal dünyaya maruz kalmanın çocukların zihinsel, toplumsal ve nöromotor gelişmenini olumsuz etkilediğini ve 2-3 yaşlarda günde 2 saatten çok ekranlara bakan çocuklarda beynin konuşma ve toplumsal etkileşimle ilgili alanlarında gelişim yavaşlaması olduğuna işaret ediyor. Üstelik uzun devirdeki olumsuz tesirleri küçük çocuklarla da hudutlu değil.
Daha büyük çocuklarla ergenlerde de günde 2 saatten çok ekranlara bakmanın hangi programlara baktıklarından bağımsız olarak depresyon ve anksiyeteyi artırdığı görülmüş. Bunun yanında şiddete başvurma ile alkol ve unsur kullanması üzere olumsuz davranışların gözlenmesini de artırdığı görülüyor.
Gereğince Âlâ Ebeveyn Olmak – 0-6 Yaş Periyodu Anne Baba Çocuk Alakası, Veysi Çeri, 176 syf., Timaş Yayınları, 2021.
2 yaşına kadar çocukları asla ekranlara maruz bırakmamak gerekirken, daha sonraki yaşlar için muhakkak sonlar içerisinde kalındığında ziyanı olmayabileceğini de söylemek lazım. örneğin 2-6 yaş devri için günlük 1 saat ve daha büyükler için günlük 2 saate kadar olan ekran maruziyetinin ruhsal durumlarını olumlu istikamette etkilediğine işaret eden araştırmalar bulunmakta.
‘ÇOCUKLAR TABİATTA YARATICI OLMAYI ÖĞRENİYOR’
Çocukların epey güç dolu olduğunu biliyoruz. Kırsal kesitlerde, köylerde yaşayan çocuklar süratlice arkadaşlık kurup, oyunlar oynayarak bu enerjiyi atabiliyor. Bu, toplumsallaşmalarını ve irtibat hünerlerini de güçlendiriyor. Lakin kentlerde yaşayan çocuklar için bunu diyemiyoruz. Çocukların gelişimi nasıl etkileniyor, bu noktada sizce ne yapılması gerekiyor? Büyük kentlerde doğup büyüyen ve kırsal kesitlerde büyüyen çocuklar içindeki en büyük farklar nelerdir?
Hareketlilik, çocukların hem kas iskelet tıpkı vakitte beyin ve duysal gelişimi için epey kıymetli. Bundan dolayı Amerikan Pediatri Akademisi 2-6 yaş periyodundaki çocukların tüm gün hareket halinde olması gerektiğini savunuyor. Günümüz kentlerinde büyüyen çocuklar maalesef toplumsal olarak pek akranlarıyla etkileşime giremiyor. Bu da toplumsal gelişimleri ile özgüven kapasitelerini olumsuz etkileyebiliyor. Bunun yanında, çocuklar tabiatta yaratıcı olmayı, tüm duyularını uyaran etkinliklerde bulunmayı ve sorun çözmeyi de öğrendiğinden dört duvar içinde ya da betonla büyüyen çocuklarda gelişmenin bu istikametlerinde aksamlar olabiliyor.
‘AVRUPA’NIN EN OBEZ ÜLKESİYİZ’
Bir öteki kıymetli husus ise çocuk beslenmeleri. Bilhassa hafta sonu, AVM’lerdeki fast food yerlerindeki doluluğun neredeyse yüzde 80’ni çocuklar oluşturuyor. Fast food, çocukların sağlıklı beslenmeleri için ne çeşit tehditler barındırıyor? Ebeveynlere hangi ikazlarda bulunulmalı?
Toplumumuzda çocuğun beslenmesi konusunda hala ağır bir dert var. Toplum olarak artık açlığın değil fazla yemenin çocukların hayatını daha fazla tehdit eden bir durum olduğunu kavrayamadık bir türlü. Avrupa’nın en obez ülkesi olmamıza karşın hala ebeveynlerin çocukları olabildiğince yedirmeye çalıştığına ve bunu sağlamak için her türlü yola başvurduklarını görmekteyiz. Bu da, çocuğum yesin de ne yerse yesin üzere epeyce yanlış bir kararı doğurmakta. bu biçimdesi bir tavır da çocukların sağlıklı bir yeme alışkanlığı geliştirmesini engellemektedir.
Ailelerin çocukları çok karbonhidrat içeren besinlerden ve şekerli içeceklerden sakınması gerektiği, tat ile lezzet duyularını geliştirecek bir yeme tavrı takınmaları gerektiğini düşünüyorum. Bunun için yemeğin çeşidi ile vaktine, ebeveynlerin yiyip yemeyeceğine ya da ne kadar yiyeceğine çocuğun kendisinin karar vereceği ve öğünler içinde rastgele bir besinin verilmediği bir yeme tavrı yardımcı olacaktır. Bu ortada çocukların acıkmasının ve bir süre aç kalmasının da bir ziyanı olmadığını hatta zihinsel ve fizikî gelişim için olumlu tesirleri olduğunu da belirteyim.
‘OKULLAR SABAH 9’DAN EVVEL AÇILMAMALI’
Türkiye hala yaz saati uygulamasını geçerli. Bu yüzden çocuklar karanlıkta okula gidiyor. Bu hem uykusuz kalmalarına hem yorgun hissetmelerine niye oluyor. Bu uygulama, çocukların gelişimlerine ve eğitimlerine nasıl yansıyor?
Uyku, çocuklarla gençlerin hayli istikametli sağlıklı gelişimleri için fazlaca kıymetli bir gereksinim. Bu niçinle çocukların uykularını kâfi alması için gerekli her adımı göz kırpmadan atmak gerekiyor. Maalesef ülkemizde biroldukca ailede net uyku vakit içinderı ve rutini yok. Bu durum çocukların kâfi uykuyu alamamalarına niye olan en kıymetli faktör. Bunun yanında son senelerdaki kalıcı yaz saati uygulaması ile okul saatlerine dair bir düzenleme olmamasının da çocukların fazlaca erken saatlerde yataktan çıkmaya ve uykularını alamamalarına niye olduğu görülüyor. Burada Amerikan Pediatri Birliği ile Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi’nin, okulların saat 9’dan evvel açılmaması gerektiğini tavsiye ettiğini ve ülkemizde de bu biçimdesi bir kural getirmenin faydalı olacağını düşünüyorum.
‘ÇOCUKLAR BİR UYARAN BOMBARDIMANI ALTINDA’
Ebeveynler çocukların neredeyse her alanına müdahale ediyor. Bu, çocukları nasıl etkiliyor?
Günümüz çocukları resmen bir uyaran bombardımanı altında. Bu da onların tüm gün teyakkuzda ve nörolojik sistemlerinin de daima uyarılmış olması manasına geliyor. halbuki çocukların kimi vakit öylece durup sıkılmaya ve sakince vakit geçirmeye de muhtaçlığı vardır. Bunun için çocukları kimi vakit kendi haline de bırakmak gerektiğini düşünüyorum.
Çocukların tercihleri, kararları da ebeveynler tarafınca belirleniyor. Bu durum çocukların kararlarını nasıl etkiliyor?
Çocuğun kararlarının daima ebeveynleri tarafınca alınması ve kendisine seçim hakkı tanınmaması yaratıcılığını ketleyebildiği üzere hayata karşı da pasif bir tavır takınmasına yol açabiliyor. Her alan ve tavırda olduğu üzere bu bahiste da istikrarlı bir yaklaşım sergilemek ve çocuğun kimi alanlarda seçimleri ile inisiyatif almasını sağlamak bilhassa de küçük çocuklara şunu yapma demektense bunun yerine neyi nasıl yapabileceği formunda seçimli direktifler vermek daha uygun olacaktır
‘DİLİN BİRDEN YASAKLANMASI İTİMAT KAYBI VE GERGİNLİĞE YOL AÇIYOR’
Türkiye’de anadili Kürtçe olan milyonlarca çocuk var fakat bu çocuklar okula gidince Türkçe eğitim görmeye başlıyor. 10 yıldır çocuk ve gençlere yönelik ruhsal ve toplumsal çalışmalar yapıyorsunuz. Bu durumun çocuklarda ne tıp olumsuz tesirleri oluyor? Çok dilliliğin çocuklarda karşılığı nasıl?
hayatın birinci günlerinden itibaren hayli lisanlı bir ortamda büyümenin çocukların beyin ve duygusal gelişmenini olumlu etkilediği uzun vakittir güzel bilinen bir konu. Hatta kabaca 6 yaş öncesi ortamdaki her fazladan lisan için çocuk IQ’sunun 10 puan arttığı bile söz edilmektedir. Lakin bunun da bir sistematiği olmalı. Ve çocuk ebeveynlerden her biri ile sırf bir lisanda konuşmalı. Ebeveynler isterlerse kendi ortalarında da üçüncü bir lisanla konuşabilir. Bu durumda çocuk, hayatın birinci periyodundan itibaren çok lisanlı bir ortamda büyümüş ve beyni epey fazla sayıda söz ve kavramla tanışmış olacak.
Anadili Türkçe olmayan çocuklara gelince… Her ülkede olduğu üzere Türkiye’de de ortak bir lisan olması gerekliliğini biliyorum. Lakin bu durumun anadili Türkçe olmayan çocukların okula başlaması konusunda kesinlikle dikkate alınması gerektiğini ve bu çocukların okula başlamadan evvel pedagojik olarak yaşlarına uygun ve epey lisanlı konuşulan anaokullarında yeni lisanı öğrenip alışmaları gerektiğini düşünüyorum. Bunun yanında ilkokulda da anadillerini dışlamayan hatta anadillerini de akademik olarak öğrenecekleri derslerin olması onların okula aidiyet hissi ile özgüvenlerini pekiştirme açısından yararı olacaktır. Aksi takdirde konutta konuştukları lisanın birden ve net biçimde yasaklanması ve konuşanların cezalandırılması çocuklarda itimat kaybı ile gerginlik ve tedirginliklere yol açabilecek, hatta çocukların kendilerini rahat tabir etme ve zihinsel üretkenliklerini de olumsuz etkileyebilecektir diye düşünüyorum.