Suat Hayri Küçük
“Arzuyu güzel bir kuvvet olarak göklere çıkaranlar sıkıntıyı anlamamıştır. İstek bir kuvvet değildir, bir sahadır.
Dahası, olumlu falan da değildir, aslında epey zalim, makûs, dolambaçlı, kendine ziyan veren, güvenilmez, yıkıcı ve ölümcül de olabilir. Dilek bir vücudun bir öteki vücuda hakikat uzanmasıdır, yeni dünyalar icat eden, binalar, yollar, kapılar yahut köprüler kadar uçurumlar ve tabansız derinlikler de kuran bir uzanmadır. bu biçimde, birey ya da kolektif vücut gevşeme ve keyif alma yeteneğini kaybettiğinde, nefesimiz hudutlu ve ürkek bir biçimde kesildiğinde ya arzuyu gaddarlığa dönüştürürüz ya da arzulamamayı, yani depresyonu tercih ederiz.”
Franco “Bifo” Berardi
Biyoloji kimyadır, yani ömür unsurdur, vücududur. hayatı mümkün kılan kendini kopyalayabilen sıradan bir sistemin oluşmasıdır. Makine oluş hayat oluşu salgılamıştır âdeta. Kopyalanma kimyasının cihanında sudur eden kararlılık, hayatı salgılayana kadar tekrar etmiştir. hayatı başlatan bu yansıma hayatın şimdiki biçimlerinde de işlemektedir. Kararlılık, ısrar ve inat, kimyada olduğu üzere biyolojide de baht yapıcıdır.
Sistemlerin düzensizlik ve kaosa meyyal oluşuna rağmen her hücrenin düşü iki hücre olmaktır. Yani hayatta yaşamsal olan şey hayat değildir, tıpkı bilmenin yetmediği yerde başlayan sanat oluşta sanatsal olmayanın bir eksik kesim olarak belirmesi ve sanatı mümkün kılması üzere. hayatın ne olduğunu anlamak için tuhaf oluşumunu bilmek gerekir. Tuhaf ve farklı olan vefat ve yok oluş değil, hayat ve var oluştur zira tabiat düzensizliği sever. Tabiata karşı düşünmekten vazgeçmeliyiz.
hayatın oluşumunda örgütlenme vardır. İnsan oluş ihtilalinin avangartları anormaller, dışlanmışlar, maceraperestler, başkaldıranlardır. Savanların mutantının ortaya çıkması için ormanların isyancıları gerekmiştir. Lakin devrimci tahlili bulmak için de isyancıların savanların mutantına dönüşmesi gerekmiştir. Savan, yarattığı tehlikeler ve gereksinimlerle insanlaşmayı kamçılamış, iki eli ve beyni kullanmanın geçer akçe olduğu şartları yaratmıştır. Takip, dikkat ve zekâyla işaretleri ve izleri yorumlamak hem vasatı tıpkı vakitte ideali imkanlı kılmıştır.
Tüm cihan şimdiki vakitte, varoluş var olanda çınlamaktadır ve vakti aşmanın tek yolu durmaktır. Durmak pürüz yaratmaktır. Çağın ruhunca ve burjuva aklın gereksinimleriyle biçimlenen sermaye akışları için zarurî bir toplumsal buyruktur pürüzsüzlük. Pürüzsüz algıyı teskin eder, vücudu dilsiz bırakır. Kendini sergileyen bakışsızlıkta, hoşun uzaklığı ayartıcıdır. Hoş karşısında kendinden ayrılan özne kendisinde oburu için alan açar. Bu alan etik ile politiğin sanatsal oluşudur. Bu paralaxta görü hissi aşar ve hoşu kurtarmak oburunu kurtarmak olur. Hoş varlığın ismidir, varlık eforda anlaşılır. Hadisesiz hakikat olmaz.
Akıl dünyayı çoğaltan bir kuvvettir ve ancak dünyanın genişliği vücududur. Hayat sabrın değil inat ve ısrarın meyvesidir. Kökler ne kadar derinlere (ki derinlik kimi vakit yatay eksende salgılanan örüntüdür) sarkarsa kısımlar o derece güneşe uzanır. Öbür bir deyişle, var olan kavrandıkça varoluş sürer; unsura uyumlandıkça boşluk fethedilir. Kısacası; ömür hususun esa
sıdır.
Her gayret gücünü ufkundan alır. Ve ama bakışın mülk edindiği dikey eksenin ufku yoktur. Sevinç Türkmen’in ideolojiyi çağdaş meselelerimize karşılık üretmek için faal bir mecra olarak olay mahalline sürme gayreti insan, tabiat ve etik güzergâhını izliyor. Bu efor Marx ile Spinoza’nın ayak izlerinde sürüyor. Sevinç Türkmen’in ‘Ekopraksisin Ontolojisi’nde neşet eden gayretini benzerlerinden ayıran oluş ve akışlar ve de yol alma biçimi, bu iki filozofun kendi başlarına kat ettikleri menzilin dışına sarkan bir bir arada düşünüş olduğunu söylemek isterim.
Spinoza ve Marx, ‘Ethica’ ve ‘Das Kapital’; bu iki diğer oluş ve düşünüş, iki öbür şeyle iki farklı üslupta ilişkilenme, ekolojik varoluş üslubunun (ekopraksisin) düşünülmesi ve inşası için bize nasıl bir düşünsel cihan açabilir? Sevinç Türkmen, ‘Ekopraksisin Ontolojisi’nde bu sorgulamayı kelam konusu iki filozofun tabiat ideolojilerine bakarak yapıyor. Bu gayretin nesnelliği, yani ontolojisi ise toplumun kuruluşunun mantığını tarihselleştirerek, mümkünler kozmosunu genişleterek yapıyor.
Özgürlüğün imkanını ekolojik düzlemde sorgulayan ve özgürlük-zorunluluk diyalektiğini yani var olanların tabiatını güncellemek için Marx ve Spinoza kurucu alınarak şu söylenebilir: Özgürlük, tabiatımızı gerçekleştirmektir!.. Ontolojinin bu biçimde kavranışıyla, özgürleşme doğal niçinselliğin kesimi olmak ve kendimizi bu belirlenime açmak olarak belirmekte. Öteki bir deyişle, yasa bir mahzur olmaktan çıkar, tersine tabiattaki kuvvetlerin ve şeylerin sonsuzluğunun kavranışıyla özgürlüğün imkanını temin eder. Sonsuz şeyle sonsuz stilde etkileşime girmek; oluşa/geleceğe açılmak, nihayetsiz bir ufkun kudretinden kuvvet devşirmek olacaktır.
“Bilinç şuurlu varlıktan diğer bir şey değildir” diyen Marx ile “Erdem faziletli edimden öteki bir şey değildir” diyen Spinoza, özgürlüğün ontolojik ve tarihi imkânlarını praksise çeviri etme uğraşında ve hakikati bilme stilinde buluşurlar. Özgürleşme üzere hakikat de kendini sonsuz şeyle ve de sonsuz biçimde üreten tabiata ait bilişin ve oluşun sözü olarak tüketilemez ve tamamlanamaz isteğe dönüşür. Yani özgürlük ve faziletin hakikati manaya, harekete ve etkime gücü olarak belirir.
Ekopraksisin Ontolojisi: Spinoza ve Marx, Sevinç Türkmen, 360 syf., İthaki Yayınları, 2021.
“Önsel olan etik değil ontolojidir” diyen Türkmen için güç kurucudur. İnsanın özü olarak uğraş (conatus) ya da kendi varlığını sürdürmek için sarf edilen güç yaklaşımıyla Marx’ın üretimin özü olarak emek gücü sevincin/neşenin de üretime içrek olduğunu söylemek mümkün. “Doğanın modülü olmak ve ötürüsıyla onun maddelerine tabi olmak bizim özgürleşmemize pürüz olmak bir yana tabiattaki gücün ve şeylerin sonsuzluğu niçiniyle bize sonsuz şeyle sonsuz stilde bağ kurabilmenin ontolojik imkanını temin eder. Kuşkusuz bu sonsuz imkanın tözsel boyutu tabiattır. Bu sonsuz şey ve sonsuz üslup prestijiyle özgürleşmenin ve ötürüsıyla praksisin nereye gerçek evrileceği kestirilemezdir, çünkü o tamamlanamazdır, oluşa ve geleceğe açıktır, nihayetlenemez bir ufku ihtiva eder. Lakin daha da kıymetlisi insanın her vakit bilgili olanı aşma imkanı onun sonsuz gücün bir kesimi, bir tabiri olmasından ileri gelir” diyen Sevinç Türkmen, istencin tabiatını hayatın yolunu açan bir devinim olarak kavramamıza imkan sağlıyor.
Spinoza’nın sezgisini ürkütücü bulan Alber Nahum, “Dünya münasebetlerdir, şeyler de bağlantı tarzları” yakınsamasıyla, olma gücünü niyetin uzamına taşır. Aklın tabiatla karşılaştığı bu uzam, uğraşın salgıladığı kuvvetler örüntüsüdür. Etik ile politiğin birbirinin içine doluştuğu bir uğrakta Spinoza, “Yapılması gerekenin ne olduğunu göstermek kâfi değildir; insanların neler yapabileceğini de göstermek gerekir” der.
Marx’ın ontolojisinin kategorileri olan bireyler, münasebetler, aksiyonlar, fikirler, üretim, emek, bedel ve özgürlük; toplumsal varlığın yapısına, etkileşime ve değişime açıklık sağlar. İdeolojiyi praksise dönüştüren insan anlayışını tabiatta temellendiren Marx, bunu ontolojik düzlemde gerçekleştirerek, düşünsel evrenindeki Hegel ve Feuerbbach tesirini tabiat anlayışıyla aşar. Bu iki filozof ve düşünüş üslubu, Sevinç Türkmen’in Spinozacı Marx’ının düşünsel serüveninde kurucu güç değildir.
“Yeni bir ekoloji ideolojisi ve ekopraksis teriminin kuruluşu açısından kurucu iki boyut olduğu söylenebilir: ontolojik boyut ve tarihi boyut” biçiminde düşünen Türkmen, praksise ait kuramı özgürlüğün metafiziğine dayandırmakta. Dahası, ekolojik muhtevayla belirlenmiş praksis, ekonomik alakaların ve üretim aktifliğinin yeni bir formuyla koşullamakta. “Çaba, dilek ya da güç, bütün ferdi varlıkların özüdür ve varlığın fiili durumunu artırmaya dönük sonsuz bir eğilimi imler” diyen Türkmen, Marx’ın bağlantı ve süreç kavramlarına dikkat çekmiş, bir Spinozacı Marksizmin, insanın en büyük faydası özgürlüğüdür ve bunu da lakin genel tabiatın kişisel bir tabiri olan kendi tabiatını gerçekleştirmekle sağlayabilir.
“İnsanın tabiatla münasebetinde özsel bir sonun ve ekolojik öze sahip yeni bir varoluş biçiminin sözü olarak ekopraksis, içsel bir prensibe nazaran tesis edilir ve ötürüsıyla Spinoza’nın özgürlük tarifindeki üzere ‘kendi kendisinin maddesine uygunluk’ ya da ‘kendi tabiatının maddesine uygunluk’ olarak da söz edilebilir. İşte bu belirlenim, ekoloji tartışmaları açısından Spinoza ile Marx’ın kesişme noktasıdır” diyen Türkmen, hayatın aşikâr sırrına işaret ediyor.
‘Afrika’ya Dair’de, “Bir kaplan kaplanlığını ilan etmez, avının üzerine atılıverir” diyen Wole Soyinka’dan el alıp Rebecca Solnit’e vardığımızda sırrın aşikârlığına, dünyanın ve hayatın açıklığına kurarız çadırımızı; çığ geliyor, tarih çöküyor olsa da, acı kemirse de bakışımızı, yürek gülmek ister; biliriz! Rebecca Solnit, ‘Karanlıktaki Umut’ta bu aşikâr sırra işaret ediyor: “Bir de ortada bir, olasılıklarda patlama yaşanır. Bu sapma anlarında beşerler, bu biçimdea kadar var olmamış, en azından bir faili, kimliği ve tesiri olan bir varlık olarak var olmamış bir ‘biz’in modülü olarak bulurlar kendilerini; yeni olasılıklara ya da adil bir topluma dair o eski hayal ansızın ortaya çıkar ve –en azından bir müddetliğine– parlayıverir. Ütopya kimi vakit gayenin kendisidir! Genelde ânın içine gömülüdür ve izahı sıkıntı bir andır bu zira birçok vakit hiç getirisi olmayan ağır ömür stillerini, ağız dalaşlarını ve nihayetinde hayal kırıklıklarını ve hizipçilikleri içerir. Bir yandan da daha manevi ögeler barındırır: şahsi ve kolektif gücün keşfi, hayallerin gerçekleştirilmesi, daha büyük hayallerin doğuşu, duygusal olduğu kadar siyasal da olan bir yakınlık hissi ve değişime uğrayan ve zafer sönümlendiğinde bile eski hâllerine dönmeyen hayatlar. kimi vakit yeryüzü bu ânın üzerine kapanır ve sonuçlar çabucak aşikâr olmaz; kimi vakit imparatorluklar un ufak olur, ideolojiler prangalar üzere çıkarılıp atılır. Fakat bunu evvelde bilemezsiniz.”
Kendi durduğu noktadan bütüne tesir etme hayaliyle yanıp kavrulan lakin bu etkiyi asla bakılırsameyecek olan mutsuz şuur devamlı olarak kendi kendini üretir. Mutsuz şuur, ne bir yaratım ne de kayda kıymet bir hareket kurar. Tepkisel kuvvetlerin kaynağı olarak kalır. Mutsuz bilince teslim olmak politiklik değil olsa olsa en şahsiinden depresyonu da tetikleyen bir kolektif melankoliyi çoğaltır. Karmaşıklığın karşısına şuuru çıkarmaya çalışan irade daima kendi mezarını kazar. Zira irade öznelliğin son derece yanlış bir temsili, oluşun kavranamayışıdır.
Toplum ismi verilen karmaşıklık, içkin kuvvetlerinin kaotik etkileşimleri dâhilinde evrilir. hiç bir ferdi ya da kolektif özne en son bir kudretle o karmaşıklığı yönetemez, yönlendiremez, tasarlanmış bir doğrultuda aklın eşliğinde programlı bir değişime uğratamaz. Toplumsal karmaşıklık onu oluşturan öznelerin irade ve kavrayış güçlerini aşar, şuur seviyesinde kavranabilir değildir. Sadece ferdi ya da birey ötesi öznelerin kendi varoluşlarındaki farklanmalar, kendi kavrayış güçlerinin hayli ötesinde bileşke tesirler yaratır. Ta ki daha sonraki jenerasyonlar, o esnada neler olduğunu anlayana kadar tarihe karışmış özneler tarafınca yaratılmış tesirler.
Sevinç Türkmen’in ekopraksisinde perspektif, his, şuur diyalektiğinde tabiatın kurucu kuvvetleri işlenmektedir. hayatı mümkün kılan ve biçimleyen kuvvetlerin estetiğiyle politiği içindeki akışları alımlamak için Ernst Bloch’un şu kelamlarında içrek olanı duymak gerekir: “Kendilik şuuru ve perspektif giriyordu tabiat hissine ve görünüm fotoğrafına. Uzak dünyalar kendi kendine açılıyor, yeni kıtalar çıkıyordu. Gökyüzünün tavanı kalkıyor, sonsuzluğa yönelen bakışın önünü açıyordu. (…) bu biçimdesi tarihî baharlarda, uygulanma fırsatı arayan planlar, kuluçka halinde niyetler fayda havayı. (…) İnsan bu biçimde vakit içinderda bariz halde sabitlenmemiş, kesinleştirilmemiş bir varlık olarak hisseder kendini, etrafıyla bir arada başlı başına bir ödev olan bir varlık olarak ve gelecekle dolu koca bir hazne olarak.”
“Arzuyu güzel bir kuvvet olarak göklere çıkaranlar sıkıntıyı anlamamıştır. İstek bir kuvvet değildir, bir sahadır.
Dahası, olumlu falan da değildir, aslında epey zalim, makûs, dolambaçlı, kendine ziyan veren, güvenilmez, yıkıcı ve ölümcül de olabilir. Dilek bir vücudun bir öteki vücuda hakikat uzanmasıdır, yeni dünyalar icat eden, binalar, yollar, kapılar yahut köprüler kadar uçurumlar ve tabansız derinlikler de kuran bir uzanmadır. bu biçimde, birey ya da kolektif vücut gevşeme ve keyif alma yeteneğini kaybettiğinde, nefesimiz hudutlu ve ürkek bir biçimde kesildiğinde ya arzuyu gaddarlığa dönüştürürüz ya da arzulamamayı, yani depresyonu tercih ederiz.”
Franco “Bifo” Berardi
Biyoloji kimyadır, yani ömür unsurdur, vücududur. hayatı mümkün kılan kendini kopyalayabilen sıradan bir sistemin oluşmasıdır. Makine oluş hayat oluşu salgılamıştır âdeta. Kopyalanma kimyasının cihanında sudur eden kararlılık, hayatı salgılayana kadar tekrar etmiştir. hayatı başlatan bu yansıma hayatın şimdiki biçimlerinde de işlemektedir. Kararlılık, ısrar ve inat, kimyada olduğu üzere biyolojide de baht yapıcıdır.
Sistemlerin düzensizlik ve kaosa meyyal oluşuna rağmen her hücrenin düşü iki hücre olmaktır. Yani hayatta yaşamsal olan şey hayat değildir, tıpkı bilmenin yetmediği yerde başlayan sanat oluşta sanatsal olmayanın bir eksik kesim olarak belirmesi ve sanatı mümkün kılması üzere. hayatın ne olduğunu anlamak için tuhaf oluşumunu bilmek gerekir. Tuhaf ve farklı olan vefat ve yok oluş değil, hayat ve var oluştur zira tabiat düzensizliği sever. Tabiata karşı düşünmekten vazgeçmeliyiz.
hayatın oluşumunda örgütlenme vardır. İnsan oluş ihtilalinin avangartları anormaller, dışlanmışlar, maceraperestler, başkaldıranlardır. Savanların mutantının ortaya çıkması için ormanların isyancıları gerekmiştir. Lakin devrimci tahlili bulmak için de isyancıların savanların mutantına dönüşmesi gerekmiştir. Savan, yarattığı tehlikeler ve gereksinimlerle insanlaşmayı kamçılamış, iki eli ve beyni kullanmanın geçer akçe olduğu şartları yaratmıştır. Takip, dikkat ve zekâyla işaretleri ve izleri yorumlamak hem vasatı tıpkı vakitte ideali imkanlı kılmıştır.
Tüm cihan şimdiki vakitte, varoluş var olanda çınlamaktadır ve vakti aşmanın tek yolu durmaktır. Durmak pürüz yaratmaktır. Çağın ruhunca ve burjuva aklın gereksinimleriyle biçimlenen sermaye akışları için zarurî bir toplumsal buyruktur pürüzsüzlük. Pürüzsüz algıyı teskin eder, vücudu dilsiz bırakır. Kendini sergileyen bakışsızlıkta, hoşun uzaklığı ayartıcıdır. Hoş karşısında kendinden ayrılan özne kendisinde oburu için alan açar. Bu alan etik ile politiğin sanatsal oluşudur. Bu paralaxta görü hissi aşar ve hoşu kurtarmak oburunu kurtarmak olur. Hoş varlığın ismidir, varlık eforda anlaşılır. Hadisesiz hakikat olmaz.
Akıl dünyayı çoğaltan bir kuvvettir ve ancak dünyanın genişliği vücududur. Hayat sabrın değil inat ve ısrarın meyvesidir. Kökler ne kadar derinlere (ki derinlik kimi vakit yatay eksende salgılanan örüntüdür) sarkarsa kısımlar o derece güneşe uzanır. Öbür bir deyişle, var olan kavrandıkça varoluş sürer; unsura uyumlandıkça boşluk fethedilir. Kısacası; ömür hususun esa
sıdır.Her gayret gücünü ufkundan alır. Ve ama bakışın mülk edindiği dikey eksenin ufku yoktur. Sevinç Türkmen’in ideolojiyi çağdaş meselelerimize karşılık üretmek için faal bir mecra olarak olay mahalline sürme gayreti insan, tabiat ve etik güzergâhını izliyor. Bu efor Marx ile Spinoza’nın ayak izlerinde sürüyor. Sevinç Türkmen’in ‘Ekopraksisin Ontolojisi’nde neşet eden gayretini benzerlerinden ayıran oluş ve akışlar ve de yol alma biçimi, bu iki filozofun kendi başlarına kat ettikleri menzilin dışına sarkan bir bir arada düşünüş olduğunu söylemek isterim.
Spinoza ve Marx, ‘Ethica’ ve ‘Das Kapital’; bu iki diğer oluş ve düşünüş, iki öbür şeyle iki farklı üslupta ilişkilenme, ekolojik varoluş üslubunun (ekopraksisin) düşünülmesi ve inşası için bize nasıl bir düşünsel cihan açabilir? Sevinç Türkmen, ‘Ekopraksisin Ontolojisi’nde bu sorgulamayı kelam konusu iki filozofun tabiat ideolojilerine bakarak yapıyor. Bu gayretin nesnelliği, yani ontolojisi ise toplumun kuruluşunun mantığını tarihselleştirerek, mümkünler kozmosunu genişleterek yapıyor.
Özgürlüğün imkanını ekolojik düzlemde sorgulayan ve özgürlük-zorunluluk diyalektiğini yani var olanların tabiatını güncellemek için Marx ve Spinoza kurucu alınarak şu söylenebilir: Özgürlük, tabiatımızı gerçekleştirmektir!.. Ontolojinin bu biçimde kavranışıyla, özgürleşme doğal niçinselliğin kesimi olmak ve kendimizi bu belirlenime açmak olarak belirmekte. Öteki bir deyişle, yasa bir mahzur olmaktan çıkar, tersine tabiattaki kuvvetlerin ve şeylerin sonsuzluğunun kavranışıyla özgürlüğün imkanını temin eder. Sonsuz şeyle sonsuz stilde etkileşime girmek; oluşa/geleceğe açılmak, nihayetsiz bir ufkun kudretinden kuvvet devşirmek olacaktır.
“Bilinç şuurlu varlıktan diğer bir şey değildir” diyen Marx ile “Erdem faziletli edimden öteki bir şey değildir” diyen Spinoza, özgürlüğün ontolojik ve tarihi imkânlarını praksise çeviri etme uğraşında ve hakikati bilme stilinde buluşurlar. Özgürleşme üzere hakikat de kendini sonsuz şeyle ve de sonsuz biçimde üreten tabiata ait bilişin ve oluşun sözü olarak tüketilemez ve tamamlanamaz isteğe dönüşür. Yani özgürlük ve faziletin hakikati manaya, harekete ve etkime gücü olarak belirir.
Ekopraksisin Ontolojisi: Spinoza ve Marx, Sevinç Türkmen, 360 syf., İthaki Yayınları, 2021.
“Önsel olan etik değil ontolojidir” diyen Türkmen için güç kurucudur. İnsanın özü olarak uğraş (conatus) ya da kendi varlığını sürdürmek için sarf edilen güç yaklaşımıyla Marx’ın üretimin özü olarak emek gücü sevincin/neşenin de üretime içrek olduğunu söylemek mümkün. “Doğanın modülü olmak ve ötürüsıyla onun maddelerine tabi olmak bizim özgürleşmemize pürüz olmak bir yana tabiattaki gücün ve şeylerin sonsuzluğu niçiniyle bize sonsuz şeyle sonsuz stilde bağ kurabilmenin ontolojik imkanını temin eder. Kuşkusuz bu sonsuz imkanın tözsel boyutu tabiattır. Bu sonsuz şey ve sonsuz üslup prestijiyle özgürleşmenin ve ötürüsıyla praksisin nereye gerçek evrileceği kestirilemezdir, çünkü o tamamlanamazdır, oluşa ve geleceğe açıktır, nihayetlenemez bir ufku ihtiva eder. Lakin daha da kıymetlisi insanın her vakit bilgili olanı aşma imkanı onun sonsuz gücün bir kesimi, bir tabiri olmasından ileri gelir” diyen Sevinç Türkmen, istencin tabiatını hayatın yolunu açan bir devinim olarak kavramamıza imkan sağlıyor.
Spinoza’nın sezgisini ürkütücü bulan Alber Nahum, “Dünya münasebetlerdir, şeyler de bağlantı tarzları” yakınsamasıyla, olma gücünü niyetin uzamına taşır. Aklın tabiatla karşılaştığı bu uzam, uğraşın salgıladığı kuvvetler örüntüsüdür. Etik ile politiğin birbirinin içine doluştuğu bir uğrakta Spinoza, “Yapılması gerekenin ne olduğunu göstermek kâfi değildir; insanların neler yapabileceğini de göstermek gerekir” der.
Marx’ın ontolojisinin kategorileri olan bireyler, münasebetler, aksiyonlar, fikirler, üretim, emek, bedel ve özgürlük; toplumsal varlığın yapısına, etkileşime ve değişime açıklık sağlar. İdeolojiyi praksise dönüştüren insan anlayışını tabiatta temellendiren Marx, bunu ontolojik düzlemde gerçekleştirerek, düşünsel evrenindeki Hegel ve Feuerbbach tesirini tabiat anlayışıyla aşar. Bu iki filozof ve düşünüş üslubu, Sevinç Türkmen’in Spinozacı Marx’ının düşünsel serüveninde kurucu güç değildir.
“Yeni bir ekoloji ideolojisi ve ekopraksis teriminin kuruluşu açısından kurucu iki boyut olduğu söylenebilir: ontolojik boyut ve tarihi boyut” biçiminde düşünen Türkmen, praksise ait kuramı özgürlüğün metafiziğine dayandırmakta. Dahası, ekolojik muhtevayla belirlenmiş praksis, ekonomik alakaların ve üretim aktifliğinin yeni bir formuyla koşullamakta. “Çaba, dilek ya da güç, bütün ferdi varlıkların özüdür ve varlığın fiili durumunu artırmaya dönük sonsuz bir eğilimi imler” diyen Türkmen, Marx’ın bağlantı ve süreç kavramlarına dikkat çekmiş, bir Spinozacı Marksizmin, insanın en büyük faydası özgürlüğüdür ve bunu da lakin genel tabiatın kişisel bir tabiri olan kendi tabiatını gerçekleştirmekle sağlayabilir.
“İnsanın tabiatla münasebetinde özsel bir sonun ve ekolojik öze sahip yeni bir varoluş biçiminin sözü olarak ekopraksis, içsel bir prensibe nazaran tesis edilir ve ötürüsıyla Spinoza’nın özgürlük tarifindeki üzere ‘kendi kendisinin maddesine uygunluk’ ya da ‘kendi tabiatının maddesine uygunluk’ olarak da söz edilebilir. İşte bu belirlenim, ekoloji tartışmaları açısından Spinoza ile Marx’ın kesişme noktasıdır” diyen Türkmen, hayatın aşikâr sırrına işaret ediyor.
‘Afrika’ya Dair’de, “Bir kaplan kaplanlığını ilan etmez, avının üzerine atılıverir” diyen Wole Soyinka’dan el alıp Rebecca Solnit’e vardığımızda sırrın aşikârlığına, dünyanın ve hayatın açıklığına kurarız çadırımızı; çığ geliyor, tarih çöküyor olsa da, acı kemirse de bakışımızı, yürek gülmek ister; biliriz! Rebecca Solnit, ‘Karanlıktaki Umut’ta bu aşikâr sırra işaret ediyor: “Bir de ortada bir, olasılıklarda patlama yaşanır. Bu sapma anlarında beşerler, bu biçimdea kadar var olmamış, en azından bir faili, kimliği ve tesiri olan bir varlık olarak var olmamış bir ‘biz’in modülü olarak bulurlar kendilerini; yeni olasılıklara ya da adil bir topluma dair o eski hayal ansızın ortaya çıkar ve –en azından bir müddetliğine– parlayıverir. Ütopya kimi vakit gayenin kendisidir! Genelde ânın içine gömülüdür ve izahı sıkıntı bir andır bu zira birçok vakit hiç getirisi olmayan ağır ömür stillerini, ağız dalaşlarını ve nihayetinde hayal kırıklıklarını ve hizipçilikleri içerir. Bir yandan da daha manevi ögeler barındırır: şahsi ve kolektif gücün keşfi, hayallerin gerçekleştirilmesi, daha büyük hayallerin doğuşu, duygusal olduğu kadar siyasal da olan bir yakınlık hissi ve değişime uğrayan ve zafer sönümlendiğinde bile eski hâllerine dönmeyen hayatlar. kimi vakit yeryüzü bu ânın üzerine kapanır ve sonuçlar çabucak aşikâr olmaz; kimi vakit imparatorluklar un ufak olur, ideolojiler prangalar üzere çıkarılıp atılır. Fakat bunu evvelde bilemezsiniz.”
Kendi durduğu noktadan bütüne tesir etme hayaliyle yanıp kavrulan lakin bu etkiyi asla bakılırsameyecek olan mutsuz şuur devamlı olarak kendi kendini üretir. Mutsuz şuur, ne bir yaratım ne de kayda kıymet bir hareket kurar. Tepkisel kuvvetlerin kaynağı olarak kalır. Mutsuz bilince teslim olmak politiklik değil olsa olsa en şahsiinden depresyonu da tetikleyen bir kolektif melankoliyi çoğaltır. Karmaşıklığın karşısına şuuru çıkarmaya çalışan irade daima kendi mezarını kazar. Zira irade öznelliğin son derece yanlış bir temsili, oluşun kavranamayışıdır.
Toplum ismi verilen karmaşıklık, içkin kuvvetlerinin kaotik etkileşimleri dâhilinde evrilir. hiç bir ferdi ya da kolektif özne en son bir kudretle o karmaşıklığı yönetemez, yönlendiremez, tasarlanmış bir doğrultuda aklın eşliğinde programlı bir değişime uğratamaz. Toplumsal karmaşıklık onu oluşturan öznelerin irade ve kavrayış güçlerini aşar, şuur seviyesinde kavranabilir değildir. Sadece ferdi ya da birey ötesi öznelerin kendi varoluşlarındaki farklanmalar, kendi kavrayış güçlerinin hayli ötesinde bileşke tesirler yaratır. Ta ki daha sonraki jenerasyonlar, o esnada neler olduğunu anlayana kadar tarihe karışmış özneler tarafınca yaratılmış tesirler.
Sevinç Türkmen’in ekopraksisinde perspektif, his, şuur diyalektiğinde tabiatın kurucu kuvvetleri işlenmektedir. hayatı mümkün kılan ve biçimleyen kuvvetlerin estetiğiyle politiği içindeki akışları alımlamak için Ernst Bloch’un şu kelamlarında içrek olanı duymak gerekir: “Kendilik şuuru ve perspektif giriyordu tabiat hissine ve görünüm fotoğrafına. Uzak dünyalar kendi kendine açılıyor, yeni kıtalar çıkıyordu. Gökyüzünün tavanı kalkıyor, sonsuzluğa yönelen bakışın önünü açıyordu. (…) bu biçimdesi tarihî baharlarda, uygulanma fırsatı arayan planlar, kuluçka halinde niyetler fayda havayı. (…) İnsan bu biçimde vakit içinderda bariz halde sabitlenmemiş, kesinleştirilmemiş bir varlık olarak hisseder kendini, etrafıyla bir arada başlı başına bir ödev olan bir varlık olarak ve gelecekle dolu koca bir hazne olarak.”