İznik’te 100 yılın keşfi olarak nitelendirilen gölün içerisindeki bazilikanın akabinde 1500 yıllık olduğu bedellendirilen bir bazilika da zeytinlikte bulundu. Bazilikanın duvar hafriyatı sırasında ortaya çıkan eros figürlü 2 başka lahit içerisinde bulunan mumyalanmış cesetler müzeye kaldırıldı
UNESCO’nun Dünya Mirası süreksiz listesine dahil ettiği Bursa’nın İznik ilçesinde toprağın altından tarih fışkırmaya devam ediyor. Birinci sefer 1989 yılında defineciler tarafınca yapılan kaçak kazılarla birlikte ortaya çıkan Hisardere Nekrapolü’nde 2016 yılında bir daha defineciler tarafınca yapılan bir kaçak hafriyat sırasında 45 yaşlarında Romalı bir askere ilişkin lahit ortaya çıktı.
İçerisi su kaplı lahit restüte edilip korunmaya alındı. Kaçak hafriyatlar devam edince Alan Kültür Varlıklarını Muhafaza Şurası tarafınca 1992 yılında I. Derecede Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edildi. Kaçak kazıların önüne geçmek için 2018 yılında harekete geçen Kültür ve Turizm Bakanlığı zeytin ağaçları ile kaplı alanı 1 milyon 50 bin liraya kamulaştırdı.
2019 yılında bölgede başlatılan bilimsel hafriyatlarda Nigrenieve ve Astyrist isminde anne ve kızına ilişkin bir lahit daha bulundu. Bu lahitide çıkaran takımlar İznik Müzesi’ne kaldırdı. O yıl devam eden hafriyatlarda ise lahitin üst kısmında bulunan 4’üncü ve 5’inci yüzsenelera ilişkin mozaik bulundu. 2021 yılında çalışmalara sürat veren takımlar mozaiğin devamına ulaşıp zeytinlik bölgede çok geniş bir alana yayıldığını belirledi.
İKİNCİ BAZİLİKA
Yapılan hafriyat çalışmalarında duvar ve kapı girişlerini de ortaya çıkaran arkeologlar, yapının 100 yılın keşfi olarak bilinen İznik Gölü tabanındaki bazilikanın akabinde 2. bir bazilika olduğunu belirledi. Son bir aydır bazilikanın duvar kısımlarında hafriyat yapan gruplar bir birine epey yakın konumlanan Roma periyoduna ilişkin M.S. 2’inci yüzyılda yapılmış 2 başka lahde daha ulaştı. Etrafları Eros kabartmaları ile süslenmiş heybetli lahitler vinç sayesinde bulundukları yerlerden alınıp konteynerlere yüklenerek İznik Müzesi’ne gdolayıldü.
Gölün altındaki bazilikanın akabinde 2. bir bazilika bulduklarını birinci sefer açıklayan Doç. Dr. Aygün Ekin Meriç, “4’üncü ve 5’inci yüzyıla ilişkin bir bazilika, Geç bizans periyoduna ilişkin bu bazilikaların avlularında bu türlü mozaikler olduğunu biz biliyoruz. 30×50 boyutlarında olduğu kestirim edilen bazilika epeyce geniş bir alana yayılıyor. Bu bazilikalar genelde mezarlıkların bulunduğu alanlara kurulan kutsal yerler oluyor. Bu bazilikada küçük bir yazıt tespit ettik. Mozaiğin üzerinde bayan epiteti var. Yani bazilika bir bayana hitafen yaptırılmış. Bazilikanın planını önümüzdeki devir yapacağımız kazılarla ortaya çıkaracağız. bu vakitteki bazilikaların aşağı üst hepsi tıpkı. 2021 yılında yaptığımız çalışmalarda ortaya çıkardığımız bu iki lahit bizi epeyce keyifli etti” dedi.
“N” HARFİ KENTE İSMİNİ VEREN İMPARATORUN KARISI “NİKE” Mİ?
Bazilikanın avlu kısmında üzerinde büsbütün geometrik yapılar ve 5’inci yüzyıla ilişkin bezemelerden ve motiflerden oluşan mozaik olduğunu belirten Meriç, “bazilikanın ismi “N” harfi ile başlayan bir bayan için yapıldığını söylemiş oldu.
bayağı bir bayan için bazilika yapılmayacağının da altını çizen Dr. Meriç, “bu vakitte bayanlar için yapılmış bazilikaların var olduğunu biliyoruz. Antik kaynaklarda bilgisi var. Bu bayan tahminen soylu bir bayan, epey varlıklı bir bayan olabilir. Bu yapının sponsoru olmuş olabilir. Şu an elimizdeki bilgiler birinci bilgilere göre derlenen bilgiler ele geçirilen kalıntılar üzerinde çalışıldıktan daha sonra daha sağlıklı bilgiler vermeyi umut ediyoruz diye konuştu. İznik Müze Müdürü Arkeolog Ahmet Türkmenoğlu ise Hisardere Nekrapol alanında 2021 yılı içerisinde gerçekleştirilen hafriyat çalışmalarında 2 adet lahit ve bazilika yapısına rastladıklarını söylemiş oldu. Daha evvel çıkarılan lahitlerin müzede teşhir edildiğini belirten Türkemoğlu, “1999-2018 yılları içinde kaçak hafriyatlar yoluyla dört lahit (Gregorios Lahdi, İlahlar Lahdi, Antigonos Lahdi ve Nigrenie ve Kızı Astyrist ‘in Lahdi) çıkarılmaya teşebbüs edilmiştir. 2018 yılında Hisardere alanı Bakanlığımız tarafınca kamulaştırılmış ve bilimsel kazılara başlanmıştır. 2019 yılında başlayan sistemli hafriyatlarda lahitler haricinde İznik’e mahsus aile mezarları olan “Terrakota Plaka Çatılı Oda Mezarlara” rastlanmıştır. 2021 yılı çalışmalarında orta nefi mozaik döşemeye sahip bir bazilika ve iki adet Eros bezemeli lahit ortaya çıkarılmıştır. İznik Arkeoloji Müzesi inşaatı tamamlandığında bütün lahitler oluşturulacak bir lahitler salonunda sergilenecektir. İlerleyen devirlerde hazırlanacak bir proje ile alanının bir “Nekropark” olarak düzenlenmesi düşünülmektedir. Nekropol alanı 24 saat güvenlik kameralarıyla izlenmekte ve İznik Jandarma Komutanlığı tarafınca denetlenmektedir” diye konuştu.
ZELZELEDE HARAP OLDU
M.Ö 4. Yüzyılda İskender’in kumandanlarından Antigones’in bölgede hakimiyet kurup bölgeyi ele geçirmesiyle, kendi isminden de yola çıkarak “ Antigonia” ismini kente vermiştir. Büyük İskender’in valilerinden biri olan Lysimakhos, Antigones ile girdiği savaş sonunda zaferle ayrılmış ve kente hakim olmuştur. Kenti himayesine alan Lysimakhos, eşinin isminden (Nike) esinlenerek kentin ismini “Nikaia” olarak değiştirmiştir. Helenistik kültürün tesiri azalınca Bithinya krallığının hakimiyetine girmiştir. Bithinya hükümdarı Nicomedes’in vasiyeti üzerine Roma yönetimine geçen kent, 123 yılında şiddetli sarsıntıya maruz kalmış ve harabeye dönmüştür. Roma imparatoru Hadrianus tarafınca bir daha inşa edilmiştir. Bundan dolayı da Hadrianus kentin iki kurucusundan biri olarak bilinmektedir.
YENİ GÖBEKLİTEPE
Tarihi M.Ö. 4. yüzyıla uzanan, Bithynia, Selçuklu, Roma ve Osmanlı üzere bir hayli medeniyete mesken sahipliği yapan İznik`te, 2014 yılında havadan çekilen fotoğraflar yardımıyla, İznik gölü içerisinde 2 bin yıllık bazilika olduğu ortaya çıkmıştı. 740 yılında yaşanan zelzelede göl sularına gömülen bazilika, 2014 yılının en kıymetli keşifleri içinde gösterildi. Aziz Neophytos’un ismine inşa edildiği belirlenen bazilika göl sularının çekilmesiyle vakit zaman yüzeye çıkıyor. Gölün akabinde Zeytinlik alanda ortaya çıkarılan 1,5 dönümlük alana şurası yeni bazilika İznik’in yeni Göbeklitepe olma yolunda süratli adımlarla ilerlemesine sebep olacak üzere duruyor.
ALANDA BULUNAN LAHİTLER
Gregorios Lahdi: 1999 yılında bulunan lahdin klinesinde Gregorius ve karısı betimlenmiş. Sanduka kısmında aile üyelerinin günlük hayatından kıssalar bulunuyor.
Rabler Lahdi: 2015 yılında kaçak hafriyatlar kararı bulunmuş lahit Dokimeiontipinde bir sütunlu lahittir. Üzerinde yüksek kabartma olarak Troia Savaşı bahisli sahne işlenmiş. Figürlerde Akhileus, Patraklos, Briseis, Eroslar, Narkissos, Satirler bulunuyor. Antigones Lahdi: Lahit, çerçeveli lahit tipindedir ve 45-50 yaşlarında ölen Antigonos’a ilişkin. Antigones üç kat yün bir kefene sarılmış. Bilhassa el ve ayakların kefen ortasındaki formu bozulmamış. Baş altındaki ahşap yastığı ve gövde altındaki ahşap yatağının bir kısmı da korunmuş. Yazıtında eşi Arete’nin ağzından bir ağıt bulunuyor. “Ben üzgün Arete, Bütün benliğimle Antigones’in mezarı başından sesleniyor, Istıraptan saçlarımı yoluyor ve hislerimi ağlayarak gösteriyorum.”
Nigrenieve Kızı Astyrist ‘in Lahdi: Lahtin üzerinde daha geç periyotta yapılmış mezarı açmak için kaldırılan M.S. 4’üncü – 5’inci yüzsenelera tarihlenen bir mozaik taban bulundu. Bu mozaik İznik Müze’sinde korunuyor.
Sandık tipindeki lahitin ortasında yazıtından bir anne ve kızına ilişkin olduğu anlaşılan 30-45 yaşlarında ve 25-30 yaşlarında iki bayan birey bulunuyor. Bireyler keten, lokal yün ve ipekten oluşan kefene sıkı sıkıya sarılmış bir biçimde formları hiç deforme olmadan bulundu. Lahitteki yazıtta ise Ben, Astyris (bu) lahdi fazlaca sevgili annem Nigreine ve kendim için satın aldım” sözleri yer alıyor.
TERRAKOTA PLAKA ÇATILI ODA MEZARLAR
2019 yılındaki hafriyat çalışmalarında yalnızca İznik’e mahsus olan ve hiç bir yerde benzerine rastlanmayan terrakota plaka çatılı oda mezarlara rastlandı. Aile mezarları olarak kullanılmış mezarların kimilerinin içerisinde 14’e kadar çıkan birey sayısı bulundu. Pişmiş toprak plakalarla örtülü mezarların içleri ve kapaklar renkli boyalarla süslendi. 2021 yılı hafriyat çalışmalarında bir Bazilika yapısı ve Eroslu iki lahit bulundu.
Eroslar; ayakta, ellerinde çeşitli objeler taşırken, birbirlerine sarılır ve güreşir halde betimlenmiş. Tekne üzerinde, köşe noktalara denk gelen kısımlarda Tanrıça Nike tasvirleri işlenmiş. Nike’ler sağ ellerinde hurma kolu tutarken, sol elleriyle de kıyafetlerini fiyat vaziyette betimlenmiş. Ziyan görmeden bu güne kadar korunan lahitlerden birinin içerisinde 1.70 m. uzunluklarında bir yün bir kefene sıkı sıkıya sarılmış bir birey bulunmuş. Kaçakçılar tarafında kapağı patlatılarak açılmış lahdin içi ise dağıtılmış. Yapılan birinci incelemelerde lahdin içerisinde bayan ve erkek olmak üzere iki birey olduğu anlaşıldı.
2018 yılında Nigrenie ve Kızı AstyristLahdi’nin üstündeki mozaiğin doğuya hakikat devam ettiği görüldü. Geometrik motiflerden oluşan hayli renkli bu mozaiğin MS 5. yüzyıla tarihlendirilen yaklaşık 25×50 m. ölçülerindeki mümkün bir bazilikanın orta nefine ilişkin olduğu anlaşıldı. Yapılan çalışmalarda bazilikanın duvarları da kısmen ortaya çıkarıldı.
UNESCO’nun Dünya Mirası süreksiz listesine dahil ettiği Bursa’nın İznik ilçesinde toprağın altından tarih fışkırmaya devam ediyor. Birinci sefer 1989 yılında defineciler tarafınca yapılan kaçak kazılarla birlikte ortaya çıkan Hisardere Nekrapolü’nde 2016 yılında bir daha defineciler tarafınca yapılan bir kaçak hafriyat sırasında 45 yaşlarında Romalı bir askere ilişkin lahit ortaya çıktı.
İçerisi su kaplı lahit restüte edilip korunmaya alındı. Kaçak hafriyatlar devam edince Alan Kültür Varlıklarını Muhafaza Şurası tarafınca 1992 yılında I. Derecede Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edildi. Kaçak kazıların önüne geçmek için 2018 yılında harekete geçen Kültür ve Turizm Bakanlığı zeytin ağaçları ile kaplı alanı 1 milyon 50 bin liraya kamulaştırdı.
2019 yılında bölgede başlatılan bilimsel hafriyatlarda Nigrenieve ve Astyrist isminde anne ve kızına ilişkin bir lahit daha bulundu. Bu lahitide çıkaran takımlar İznik Müzesi’ne kaldırdı. O yıl devam eden hafriyatlarda ise lahitin üst kısmında bulunan 4’üncü ve 5’inci yüzsenelera ilişkin mozaik bulundu. 2021 yılında çalışmalara sürat veren takımlar mozaiğin devamına ulaşıp zeytinlik bölgede çok geniş bir alana yayıldığını belirledi.
İKİNCİ BAZİLİKA
Yapılan hafriyat çalışmalarında duvar ve kapı girişlerini de ortaya çıkaran arkeologlar, yapının 100 yılın keşfi olarak bilinen İznik Gölü tabanındaki bazilikanın akabinde 2. bir bazilika olduğunu belirledi. Son bir aydır bazilikanın duvar kısımlarında hafriyat yapan gruplar bir birine epey yakın konumlanan Roma periyoduna ilişkin M.S. 2’inci yüzyılda yapılmış 2 başka lahde daha ulaştı. Etrafları Eros kabartmaları ile süslenmiş heybetli lahitler vinç sayesinde bulundukları yerlerden alınıp konteynerlere yüklenerek İznik Müzesi’ne gdolayıldü.
Gölün altındaki bazilikanın akabinde 2. bir bazilika bulduklarını birinci sefer açıklayan Doç. Dr. Aygün Ekin Meriç, “4’üncü ve 5’inci yüzyıla ilişkin bir bazilika, Geç bizans periyoduna ilişkin bu bazilikaların avlularında bu türlü mozaikler olduğunu biz biliyoruz. 30×50 boyutlarında olduğu kestirim edilen bazilika epeyce geniş bir alana yayılıyor. Bu bazilikalar genelde mezarlıkların bulunduğu alanlara kurulan kutsal yerler oluyor. Bu bazilikada küçük bir yazıt tespit ettik. Mozaiğin üzerinde bayan epiteti var. Yani bazilika bir bayana hitafen yaptırılmış. Bazilikanın planını önümüzdeki devir yapacağımız kazılarla ortaya çıkaracağız. bu vakitteki bazilikaların aşağı üst hepsi tıpkı. 2021 yılında yaptığımız çalışmalarda ortaya çıkardığımız bu iki lahit bizi epeyce keyifli etti” dedi.
“N” HARFİ KENTE İSMİNİ VEREN İMPARATORUN KARISI “NİKE” Mİ?
Bazilikanın avlu kısmında üzerinde büsbütün geometrik yapılar ve 5’inci yüzyıla ilişkin bezemelerden ve motiflerden oluşan mozaik olduğunu belirten Meriç, “bazilikanın ismi “N” harfi ile başlayan bir bayan için yapıldığını söylemiş oldu.
bayağı bir bayan için bazilika yapılmayacağının da altını çizen Dr. Meriç, “bu vakitte bayanlar için yapılmış bazilikaların var olduğunu biliyoruz. Antik kaynaklarda bilgisi var. Bu bayan tahminen soylu bir bayan, epey varlıklı bir bayan olabilir. Bu yapının sponsoru olmuş olabilir. Şu an elimizdeki bilgiler birinci bilgilere göre derlenen bilgiler ele geçirilen kalıntılar üzerinde çalışıldıktan daha sonra daha sağlıklı bilgiler vermeyi umut ediyoruz diye konuştu. İznik Müze Müdürü Arkeolog Ahmet Türkmenoğlu ise Hisardere Nekrapol alanında 2021 yılı içerisinde gerçekleştirilen hafriyat çalışmalarında 2 adet lahit ve bazilika yapısına rastladıklarını söylemiş oldu. Daha evvel çıkarılan lahitlerin müzede teşhir edildiğini belirten Türkemoğlu, “1999-2018 yılları içinde kaçak hafriyatlar yoluyla dört lahit (Gregorios Lahdi, İlahlar Lahdi, Antigonos Lahdi ve Nigrenie ve Kızı Astyrist ‘in Lahdi) çıkarılmaya teşebbüs edilmiştir. 2018 yılında Hisardere alanı Bakanlığımız tarafınca kamulaştırılmış ve bilimsel kazılara başlanmıştır. 2019 yılında başlayan sistemli hafriyatlarda lahitler haricinde İznik’e mahsus aile mezarları olan “Terrakota Plaka Çatılı Oda Mezarlara” rastlanmıştır. 2021 yılı çalışmalarında orta nefi mozaik döşemeye sahip bir bazilika ve iki adet Eros bezemeli lahit ortaya çıkarılmıştır. İznik Arkeoloji Müzesi inşaatı tamamlandığında bütün lahitler oluşturulacak bir lahitler salonunda sergilenecektir. İlerleyen devirlerde hazırlanacak bir proje ile alanının bir “Nekropark” olarak düzenlenmesi düşünülmektedir. Nekropol alanı 24 saat güvenlik kameralarıyla izlenmekte ve İznik Jandarma Komutanlığı tarafınca denetlenmektedir” diye konuştu.
ZELZELEDE HARAP OLDU
M.Ö 4. Yüzyılda İskender’in kumandanlarından Antigones’in bölgede hakimiyet kurup bölgeyi ele geçirmesiyle, kendi isminden de yola çıkarak “ Antigonia” ismini kente vermiştir. Büyük İskender’in valilerinden biri olan Lysimakhos, Antigones ile girdiği savaş sonunda zaferle ayrılmış ve kente hakim olmuştur. Kenti himayesine alan Lysimakhos, eşinin isminden (Nike) esinlenerek kentin ismini “Nikaia” olarak değiştirmiştir. Helenistik kültürün tesiri azalınca Bithinya krallığının hakimiyetine girmiştir. Bithinya hükümdarı Nicomedes’in vasiyeti üzerine Roma yönetimine geçen kent, 123 yılında şiddetli sarsıntıya maruz kalmış ve harabeye dönmüştür. Roma imparatoru Hadrianus tarafınca bir daha inşa edilmiştir. Bundan dolayı da Hadrianus kentin iki kurucusundan biri olarak bilinmektedir.
YENİ GÖBEKLİTEPE
Tarihi M.Ö. 4. yüzyıla uzanan, Bithynia, Selçuklu, Roma ve Osmanlı üzere bir hayli medeniyete mesken sahipliği yapan İznik`te, 2014 yılında havadan çekilen fotoğraflar yardımıyla, İznik gölü içerisinde 2 bin yıllık bazilika olduğu ortaya çıkmıştı. 740 yılında yaşanan zelzelede göl sularına gömülen bazilika, 2014 yılının en kıymetli keşifleri içinde gösterildi. Aziz Neophytos’un ismine inşa edildiği belirlenen bazilika göl sularının çekilmesiyle vakit zaman yüzeye çıkıyor. Gölün akabinde Zeytinlik alanda ortaya çıkarılan 1,5 dönümlük alana şurası yeni bazilika İznik’in yeni Göbeklitepe olma yolunda süratli adımlarla ilerlemesine sebep olacak üzere duruyor.
ALANDA BULUNAN LAHİTLER
Gregorios Lahdi: 1999 yılında bulunan lahdin klinesinde Gregorius ve karısı betimlenmiş. Sanduka kısmında aile üyelerinin günlük hayatından kıssalar bulunuyor.
Rabler Lahdi: 2015 yılında kaçak hafriyatlar kararı bulunmuş lahit Dokimeiontipinde bir sütunlu lahittir. Üzerinde yüksek kabartma olarak Troia Savaşı bahisli sahne işlenmiş. Figürlerde Akhileus, Patraklos, Briseis, Eroslar, Narkissos, Satirler bulunuyor. Antigones Lahdi: Lahit, çerçeveli lahit tipindedir ve 45-50 yaşlarında ölen Antigonos’a ilişkin. Antigones üç kat yün bir kefene sarılmış. Bilhassa el ve ayakların kefen ortasındaki formu bozulmamış. Baş altındaki ahşap yastığı ve gövde altındaki ahşap yatağının bir kısmı da korunmuş. Yazıtında eşi Arete’nin ağzından bir ağıt bulunuyor. “Ben üzgün Arete, Bütün benliğimle Antigones’in mezarı başından sesleniyor, Istıraptan saçlarımı yoluyor ve hislerimi ağlayarak gösteriyorum.”
Nigrenieve Kızı Astyrist ‘in Lahdi: Lahtin üzerinde daha geç periyotta yapılmış mezarı açmak için kaldırılan M.S. 4’üncü – 5’inci yüzsenelera tarihlenen bir mozaik taban bulundu. Bu mozaik İznik Müze’sinde korunuyor.
Sandık tipindeki lahitin ortasında yazıtından bir anne ve kızına ilişkin olduğu anlaşılan 30-45 yaşlarında ve 25-30 yaşlarında iki bayan birey bulunuyor. Bireyler keten, lokal yün ve ipekten oluşan kefene sıkı sıkıya sarılmış bir biçimde formları hiç deforme olmadan bulundu. Lahitteki yazıtta ise Ben, Astyris (bu) lahdi fazlaca sevgili annem Nigreine ve kendim için satın aldım” sözleri yer alıyor.
TERRAKOTA PLAKA ÇATILI ODA MEZARLAR
2019 yılındaki hafriyat çalışmalarında yalnızca İznik’e mahsus olan ve hiç bir yerde benzerine rastlanmayan terrakota plaka çatılı oda mezarlara rastlandı. Aile mezarları olarak kullanılmış mezarların kimilerinin içerisinde 14’e kadar çıkan birey sayısı bulundu. Pişmiş toprak plakalarla örtülü mezarların içleri ve kapaklar renkli boyalarla süslendi. 2021 yılı hafriyat çalışmalarında bir Bazilika yapısı ve Eroslu iki lahit bulundu.
Eroslar; ayakta, ellerinde çeşitli objeler taşırken, birbirlerine sarılır ve güreşir halde betimlenmiş. Tekne üzerinde, köşe noktalara denk gelen kısımlarda Tanrıça Nike tasvirleri işlenmiş. Nike’ler sağ ellerinde hurma kolu tutarken, sol elleriyle de kıyafetlerini fiyat vaziyette betimlenmiş. Ziyan görmeden bu güne kadar korunan lahitlerden birinin içerisinde 1.70 m. uzunluklarında bir yün bir kefene sıkı sıkıya sarılmış bir birey bulunmuş. Kaçakçılar tarafında kapağı patlatılarak açılmış lahdin içi ise dağıtılmış. Yapılan birinci incelemelerde lahdin içerisinde bayan ve erkek olmak üzere iki birey olduğu anlaşıldı.
2018 yılında Nigrenie ve Kızı AstyristLahdi’nin üstündeki mozaiğin doğuya hakikat devam ettiği görüldü. Geometrik motiflerden oluşan hayli renkli bu mozaiğin MS 5. yüzyıla tarihlendirilen yaklaşık 25×50 m. ölçülerindeki mümkün bir bazilikanın orta nefine ilişkin olduğu anlaşıldı. Yapılan çalışmalarda bazilikanın duvarları da kısmen ortaya çıkarıldı.