Ürtiker (kurdeşen), deride ortaya çıkıp kısa müddette kaybolabilen kızarıklık, kabarıklık ve kaşıntı ataklarıyla seyreden ve pek sık karşılaştığımız bir hastalıktır. Bireylerin yaklaşık %20’si hayatlarında en az bir sefer ürtiker atağı geçirir. Birkaç milimetreden tüm gövdeyi kaplayabilen geniş alanlara kadar değişen büyüklükte kırmızı-pembe kabarıklıklar oluşur; kimi vakit ortalarından güzelleşerek halka üzere görünebilirler. Bu kabarıklıklar 30 dakika-24 saat ortasında rengi solarak ve şişliği azalarak kaybolur, yerinde iz bırakmaz. Tek tek gerileyen bu kabarıklıklar yerine derinin öbür alanlarında yeni lezyonlar oluşur. Kaşıntı ve kabarıklıklar akşam saatlerinde ve gece artar.
Şişlikler deride derin yerleşirse kırmızı yerine deri renginde ve kaşıntı yerine ağrının eşlik ettiği anjioödem olarak isimlendirilen tablo ortaya çıkar. çoğunlukla göz kapaklarında, dudaklarda ve kimi vakit ağız ortasında olur. Avuç içlerinde ve ayak tabanlarında besbelli şişlik ve ağrı gelişir. Bu durum hem hastaları birebir vakitte hasta yakınlarını epey endişelendirir. Yutmada ve nefes almada zorluk, damakta kaşıntı, karın ağrısı, ishal üzere yakınmalar teneffüs sistemi yahut mide barsak sistemi mukozasında da şişlik olduğunu gösterir ve acil müdahale gerektirir.
Ürtiker bir fazlaca niçinle ortaya çıkabilir. Kimi hastalarda birkaç gün sürüp büsbütün geçerken kimi hastalarda kronikleşir. Altı haftadan daha kısa süren ürtiker akut, daha uzun süren ürtiker ise kronik olarak sınıflandırılır. Akut ürtikerde niçini bulma mümkünlüğü kronik ürtikere bakılırsa daha yüksektir.
Ürtiker nelere bağlı oluşur:
İlaçlar, yiyecekler, besin katkı unsurları ve enfeksiyonlar en sık niçinler içindedır.
İlaçlardan en sık antibiyotikler (özellkle penisilin, sefalosporinler), ağrı kesiciler ve kas gevşeticilerin ürtikere niye olduğunu görüyoruz. birebir vakitte her türlü ilacın ürtikere niye olabileceğini unutmamak gerekir.
Yiyecekler: başta tatlandırıcılar ve besin katkı unsurları olmak üzere kabuklu deniz eserleri, fındık ve fıstık üzere kuruyemişler, baklagiller, kereviz, maydanoz, havuç, muz, elma, buğday, peynir, domates, anans, çilek ve baharatlar sayılabilir.
Enfeksiyonlar: bilhassa çocuklarda nezle, grip üzere viral enfeksiyonlar en sık ürtiker sebebidir. Streptokoksik enfeksiyonlar ve Helicobacter pylori de ürtikerde suçlanmaktadır.
Arı sokması, aşılar, lokal anestezikler de akla gelmelidir.
Fizikî ihtarlar (sıcak, soğuk, su, güneş ışığı, basınç gibi) daha sonrasında ürtiker gelişimi olması durumunda bu ürtiker tipi fizikî ürtiker olarak isimlendirilir.
İnhalan allerjenler: çayır otu polenleri, küf sporları, hayvan tüyleri, konut tozu akarları, sigara dumanı ve kimyasal allerjenler niye olabilir.
Ürtiker oluş düzenekleri:
Ürtiker oluşumundaki temel sistem mast hücrelerinden çeşitli hususların salınmasıdır. Mast hücreleri kemik iliğinde yapılır, üretim daha sonrasında kan sirkülasyonunda öncü hücreler olarak bulunur. Olgunlaşmaları dokularda gerçekleşir, yani faal hücreler olarak dokuda bulunurlar. Mast hücreleri allerjen, bakteri, parazit, travma, ultraviyole üzere değişik uyaranlar ile etkinleşir ve granüllerinden birfazlaca mediatörler salgılarlar. Bu mediatörler damarlarda genişleme (vazodilatasyon) ve geçirgenlik artışına (permeabilite artışı) yol açar ve sonuçta kızarıklık ve şişlik oluşur.
Ürtiker tanısı nasıl konulmaktadır?
Ürtikerde saptanan muayene bulguları teşhis koydurucudur. sebebi bulmak hedefiyle hekiminiz size sorular soracak ve gerekli görürse birtakım testler isteyecektir. Ürtikerin birfazlaca tipinin teşhisinde alerji testlerinin yeri yoktur.
Ürtiker tedavisi
Ürtikerde en değerli olan ürtikeri kötüleştiren etkenlerden sakınmaktır.
Antihistaminikler kaşıntı ve kabarıklığı biroldukça hastada düzelten, tedavide evvela kullanılan ilaçlardır. Hastalığın rahatsızlık verici bulgularının oluşmasını engelleyerek tesir ettikleri için bu ilaçları günlük olarak tertipli kullanmak (kabarıklık olsa da olmasa da) başarılı bir tedavi için epeyce kıymetlidir. Hastalığı baskılamaya yetmediği durumlarda hekim denetiminde ilaç dozu artırılabilir. Birtakım antihistaminikler dikkat dağınıklığı ve uyku haline niye olabilmektedir, kimileri ise daha az uyku yapmaktadır, lakin alkolle alındığında bu kümede da uyku hali olabilir. Bu niçinle dikkat gerektiren işlerde çalışıyorsanız, otomobil kullanıyorsanız ve zihinsel aktivitenin gerekli olduğu işlerde çalışıyorsanız hekiminize bildiriniz. Hastalığın müddeti bireyden şahsa değişebildiği için kimi durumlarda uzun periyodik ilaç kullanmasını gerekebilir.
Dirençli ve özel durumlarda bağışıklık sistemini etkileyen (steroidler ve siklosporin gibi) ilaçlar ya da enjeksiyon yoluyla uygulanan ilaçlar (omalizumab) kullanılabilmektedir.
Lisan ve boğaz şişliği epey sık olmamakla birlikte anjioödem bulgularıdır. Nadiren görülen ve hayatı tehdit eden bu bulguların olması durumunda size en yakın sıhhat ünitesine başvurmalısınız.
Ürtikerden korunmak için yapılması gerekenler
En kıymetlisi ürtikeri arttıran etkenlerden kaçınmaktır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
Çok gerekli olmadıkça ağrı kesici ve aspirin kullanmayınız.
Hipertansiyon ilacı olarak kullanılan ACE inhibitörleri bilhassa anjioödem hastalarında kaçınılması gereken ilaçlardır.
Alkol tüketmeyiniz.
Ağır idman, çok sıcak ve soğuk ortamlardan uzak durunuz.
Boya ve katkı hususu içeren besinler tüketmeyiniz.
Şişlikler deride derin yerleşirse kırmızı yerine deri renginde ve kaşıntı yerine ağrının eşlik ettiği anjioödem olarak isimlendirilen tablo ortaya çıkar. çoğunlukla göz kapaklarında, dudaklarda ve kimi vakit ağız ortasında olur. Avuç içlerinde ve ayak tabanlarında besbelli şişlik ve ağrı gelişir. Bu durum hem hastaları birebir vakitte hasta yakınlarını epey endişelendirir. Yutmada ve nefes almada zorluk, damakta kaşıntı, karın ağrısı, ishal üzere yakınmalar teneffüs sistemi yahut mide barsak sistemi mukozasında da şişlik olduğunu gösterir ve acil müdahale gerektirir.
Ürtiker bir fazlaca niçinle ortaya çıkabilir. Kimi hastalarda birkaç gün sürüp büsbütün geçerken kimi hastalarda kronikleşir. Altı haftadan daha kısa süren ürtiker akut, daha uzun süren ürtiker ise kronik olarak sınıflandırılır. Akut ürtikerde niçini bulma mümkünlüğü kronik ürtikere bakılırsa daha yüksektir.
Ürtiker nelere bağlı oluşur:
İlaçlar, yiyecekler, besin katkı unsurları ve enfeksiyonlar en sık niçinler içindedır.
İlaçlardan en sık antibiyotikler (özellkle penisilin, sefalosporinler), ağrı kesiciler ve kas gevşeticilerin ürtikere niye olduğunu görüyoruz. birebir vakitte her türlü ilacın ürtikere niye olabileceğini unutmamak gerekir.
Yiyecekler: başta tatlandırıcılar ve besin katkı unsurları olmak üzere kabuklu deniz eserleri, fındık ve fıstık üzere kuruyemişler, baklagiller, kereviz, maydanoz, havuç, muz, elma, buğday, peynir, domates, anans, çilek ve baharatlar sayılabilir.
Enfeksiyonlar: bilhassa çocuklarda nezle, grip üzere viral enfeksiyonlar en sık ürtiker sebebidir. Streptokoksik enfeksiyonlar ve Helicobacter pylori de ürtikerde suçlanmaktadır.
Arı sokması, aşılar, lokal anestezikler de akla gelmelidir.
Fizikî ihtarlar (sıcak, soğuk, su, güneş ışığı, basınç gibi) daha sonrasında ürtiker gelişimi olması durumunda bu ürtiker tipi fizikî ürtiker olarak isimlendirilir.
İnhalan allerjenler: çayır otu polenleri, küf sporları, hayvan tüyleri, konut tozu akarları, sigara dumanı ve kimyasal allerjenler niye olabilir.
Ürtiker oluş düzenekleri:
Ürtiker oluşumundaki temel sistem mast hücrelerinden çeşitli hususların salınmasıdır. Mast hücreleri kemik iliğinde yapılır, üretim daha sonrasında kan sirkülasyonunda öncü hücreler olarak bulunur. Olgunlaşmaları dokularda gerçekleşir, yani faal hücreler olarak dokuda bulunurlar. Mast hücreleri allerjen, bakteri, parazit, travma, ultraviyole üzere değişik uyaranlar ile etkinleşir ve granüllerinden birfazlaca mediatörler salgılarlar. Bu mediatörler damarlarda genişleme (vazodilatasyon) ve geçirgenlik artışına (permeabilite artışı) yol açar ve sonuçta kızarıklık ve şişlik oluşur.
Ürtiker tanısı nasıl konulmaktadır?
Ürtikerde saptanan muayene bulguları teşhis koydurucudur. sebebi bulmak hedefiyle hekiminiz size sorular soracak ve gerekli görürse birtakım testler isteyecektir. Ürtikerin birfazlaca tipinin teşhisinde alerji testlerinin yeri yoktur.
Ürtiker tedavisi
Ürtikerde en değerli olan ürtikeri kötüleştiren etkenlerden sakınmaktır.
Antihistaminikler kaşıntı ve kabarıklığı biroldukça hastada düzelten, tedavide evvela kullanılan ilaçlardır. Hastalığın rahatsızlık verici bulgularının oluşmasını engelleyerek tesir ettikleri için bu ilaçları günlük olarak tertipli kullanmak (kabarıklık olsa da olmasa da) başarılı bir tedavi için epeyce kıymetlidir. Hastalığı baskılamaya yetmediği durumlarda hekim denetiminde ilaç dozu artırılabilir. Birtakım antihistaminikler dikkat dağınıklığı ve uyku haline niye olabilmektedir, kimileri ise daha az uyku yapmaktadır, lakin alkolle alındığında bu kümede da uyku hali olabilir. Bu niçinle dikkat gerektiren işlerde çalışıyorsanız, otomobil kullanıyorsanız ve zihinsel aktivitenin gerekli olduğu işlerde çalışıyorsanız hekiminize bildiriniz. Hastalığın müddeti bireyden şahsa değişebildiği için kimi durumlarda uzun periyodik ilaç kullanmasını gerekebilir.
Dirençli ve özel durumlarda bağışıklık sistemini etkileyen (steroidler ve siklosporin gibi) ilaçlar ya da enjeksiyon yoluyla uygulanan ilaçlar (omalizumab) kullanılabilmektedir.
Lisan ve boğaz şişliği epey sık olmamakla birlikte anjioödem bulgularıdır. Nadiren görülen ve hayatı tehdit eden bu bulguların olması durumunda size en yakın sıhhat ünitesine başvurmalısınız.
Ürtikerden korunmak için yapılması gerekenler
En kıymetlisi ürtikeri arttıran etkenlerden kaçınmaktır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
Çok gerekli olmadıkça ağrı kesici ve aspirin kullanmayınız.
Hipertansiyon ilacı olarak kullanılan ACE inhibitörleri bilhassa anjioödem hastalarında kaçınılması gereken ilaçlardır.
Alkol tüketmeyiniz.
Ağır idman, çok sıcak ve soğuk ortamlardan uzak durunuz.
Boya ve katkı hususu içeren besinler tüketmeyiniz.