70’li senelerda kısa hikaye ve yazıları çeşitli mecmualarda yayımlanan Memet Baydur, 80 daha sonrasında da üretimlerine devam eder. 1982 yılında Kenya’da bulunan ve bu ülkede sinema ve tiyatro üzerine dersler vermeye başlayan Baydur, birebir periyotta tiyatro oyunları kaleme alır. Diplomat eşi Sina Baydur aracılığıyla bir hayli ülkeye ziyaretler gerçekleştiren Baydur, Madrid Milletlerarası Akdeniz Tiyatro Enstitüsü’nün de kurucuları içinde yer alır. Vefatına kadar türlü yayınlarda yazmaya devam eden muharrir, 2001 yılındaki vefatından hemilk evvel Uğur Mumcu Araştırma Gazetecilik Vakfı’nda sinema dersleri verir.
Baydur’un hayatına dair bu kısa bilgi, onun yakın vakitte Kırmızı Kedi Yayınları’ndan çıkan ‘Sinema Yazıları’ hakkında kaleme alınan bu yazıya giriş yapmak emeliyle yazıldı. ötürüsıyla epey taraflı bir isim olan Baydur’un, öbür özelliklerinden çok sinema hakkındaki görüşlerinden bahsedeceğiz. Üstte da değinildiği üzere Baydur’un bahse bahis olan kitabında yer alan metinler, Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’nda 1999-2000 senelerında verdiği sinema derslerinden yola çıkarak hazırlandı. çabucak hemen sunuş yazısında metinlerin, ses kaydından değil de Baydur’un derste anlatmak için hazırladığı notlardan oluştuğunu anlıyoruz. Yazıları okuduğumuzda, farklı disiplinlerle kurduğu münasebetlerden hareketlerle dikkate bedel çıkarımlar yapması, kıymetsiz üzere görülen bilgileri fonksiyonel bir biçimde kullanarak aktarması, dersleri kaçırdığımız için hüzünlenmemize yol açıyor. Çünkü Baydur, çabucak hemen birinci metinde sinema kamerasının öncedeniyatına gidiyor ve birtakım devrimsel gelişmelerle sinema tarihi içinde ufuk açıcı bir kronoloji çıkarıyor. Onun metinlerinden anlaşılıyor ki, imali öteki sanatlara nazaran daha kolektif bir emeği gerektiren sinemanın, icadı da kolektif bir emekle mümkün oluyor. Onlarca fikrin, onlarca mucidin çalışması, sinema kamerasının somut hale gelmesini sağlıyor.
Sinema Yazıları, Memet Baydur, 208 syf., Kırmızı Kedi Yayınları, 2021.
Baydur kitabında, yalnızca sinema tarihi veya sinemanın “bilinmeyenleri”ni anlatmıyor. Bizce kitabın değeri tam da bu noktada yatıyor. Çünkü muharrir, “sinemayı sanat yapanlar”ı inceliyor. Sinemanın, bir sanat disiplinine bakılırsa kısa bir süre olan –yaklaşık 125 yıllık- geçmişi hakkında üstünkörü bilgilere yer verdikten daha sonra, sinemanın sanatlaşmasını, bu sanatın kimler aracılığıyla toplumsallaştığını aktarıyor. Klasikleşmiş sinemaları yaratan direktörlerin perde ardındaki öykülerine odaklanıyor, sinemaların ortaya çıktığı şartları anlatıyor ve bu sinemaların niye klasikleştiklerini masaya yatırıyor. Bu bağlamda Georges Mêlies’ten Ingmar Bergman’a, uzun bir köprü kuruyor.
Sinema, yalnızca sinema değildir. Her bir sinema karesinin ortasında politik, siyasi, ekonomik ve kültürel göstergeler mevcuttur. Baydur da bu noktadan hareketle sırf sinema ya da direktör incelemeleri yapmıyor. Ele aldığı bir kavramı, kişiyi ya da sanat yapıtını en derinine inerek, yüzeyde bocalamadan irdeliyor. Sanatçıyı ya da sanat yapıtını ortaya çıkaran şartları, periyodun izleği ışığında yorumluyor.
Baydur, kitabında sinemanın teorisine ve tıp ayrımına da giriyor. Teori hakkında fazlaca temel bir niyetten hareketle, “Sinemaya giden, bir sinema nazarann herkes (haydi şimdi herkes diyelim) sadece gördüğüne inanır ve gördüğüne inandığı şeyi görür” diyerek sinema ve gerçeklik hakkında bir değerlendirmede bulunuyor. İnsan psikolojisiyle, felsefi gerçeklikle ve sinemanın bugüne kadar yaptığı seyahatte gerçeğin sanatkarlar tarafınca nasıl ele alındığıyla direkt ilgilenen Baydur, sıkıntının ahlaki tarafına de değiniyor. Bu bağlamda birkaç açıdan bakarak bu kavramı değerlendirdiğini ve günün sonunda dikkate paha bir tartışma yürüttüğünü söylemek mümkündür.
Baydur, tıp ayrımı konusunda da geniş bir perspektiften bakmaya çalışıyor. Bilhassa sinemanın birinci senelerında somut gerçekliğin sinemacıların kadrajına “girmek zorunda” olduğu senelerda, Baydur başını animasyonculara çeviriyor. O noktadan hareketle yapılan sinemaları ve bu yeni sinema çeşidini kıymetlendiren Baydur, bilim kurgudan sesin sinemaya geliş periyoduna ve yeni cinslerin peyda oluşuna kadar farklı alanlarda salınıyor.
Kubrick’in, sinemayı öbür sanat kollarından ayıran yegâne fark olarak tanımladığı kurgu sorunu de Baydur’un çalışmasında yerini alıyor. Griffith ve Ayzenştayn üzere kıymetli kurgu mucitleri kitabın odağında yer alıyor.
Baydur’un kitabı, sinema hakkında fikir edinmek, bu sanat kolu üzerine derinlemesine düşünmek isteyenler için değerli bir çalışma…
Baydur’un hayatına dair bu kısa bilgi, onun yakın vakitte Kırmızı Kedi Yayınları’ndan çıkan ‘Sinema Yazıları’ hakkında kaleme alınan bu yazıya giriş yapmak emeliyle yazıldı. ötürüsıyla epey taraflı bir isim olan Baydur’un, öbür özelliklerinden çok sinema hakkındaki görüşlerinden bahsedeceğiz. Üstte da değinildiği üzere Baydur’un bahse bahis olan kitabında yer alan metinler, Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’nda 1999-2000 senelerında verdiği sinema derslerinden yola çıkarak hazırlandı. çabucak hemen sunuş yazısında metinlerin, ses kaydından değil de Baydur’un derste anlatmak için hazırladığı notlardan oluştuğunu anlıyoruz. Yazıları okuduğumuzda, farklı disiplinlerle kurduğu münasebetlerden hareketlerle dikkate bedel çıkarımlar yapması, kıymetsiz üzere görülen bilgileri fonksiyonel bir biçimde kullanarak aktarması, dersleri kaçırdığımız için hüzünlenmemize yol açıyor. Çünkü Baydur, çabucak hemen birinci metinde sinema kamerasının öncedeniyatına gidiyor ve birtakım devrimsel gelişmelerle sinema tarihi içinde ufuk açıcı bir kronoloji çıkarıyor. Onun metinlerinden anlaşılıyor ki, imali öteki sanatlara nazaran daha kolektif bir emeği gerektiren sinemanın, icadı da kolektif bir emekle mümkün oluyor. Onlarca fikrin, onlarca mucidin çalışması, sinema kamerasının somut hale gelmesini sağlıyor.
Sinema Yazıları, Memet Baydur, 208 syf., Kırmızı Kedi Yayınları, 2021.
Baydur kitabında, yalnızca sinema tarihi veya sinemanın “bilinmeyenleri”ni anlatmıyor. Bizce kitabın değeri tam da bu noktada yatıyor. Çünkü muharrir, “sinemayı sanat yapanlar”ı inceliyor. Sinemanın, bir sanat disiplinine bakılırsa kısa bir süre olan –yaklaşık 125 yıllık- geçmişi hakkında üstünkörü bilgilere yer verdikten daha sonra, sinemanın sanatlaşmasını, bu sanatın kimler aracılığıyla toplumsallaştığını aktarıyor. Klasikleşmiş sinemaları yaratan direktörlerin perde ardındaki öykülerine odaklanıyor, sinemaların ortaya çıktığı şartları anlatıyor ve bu sinemaların niye klasikleştiklerini masaya yatırıyor. Bu bağlamda Georges Mêlies’ten Ingmar Bergman’a, uzun bir köprü kuruyor.
Sinema, yalnızca sinema değildir. Her bir sinema karesinin ortasında politik, siyasi, ekonomik ve kültürel göstergeler mevcuttur. Baydur da bu noktadan hareketle sırf sinema ya da direktör incelemeleri yapmıyor. Ele aldığı bir kavramı, kişiyi ya da sanat yapıtını en derinine inerek, yüzeyde bocalamadan irdeliyor. Sanatçıyı ya da sanat yapıtını ortaya çıkaran şartları, periyodun izleği ışığında yorumluyor.
Baydur, kitabında sinemanın teorisine ve tıp ayrımına da giriyor. Teori hakkında fazlaca temel bir niyetten hareketle, “Sinemaya giden, bir sinema nazarann herkes (haydi şimdi herkes diyelim) sadece gördüğüne inanır ve gördüğüne inandığı şeyi görür” diyerek sinema ve gerçeklik hakkında bir değerlendirmede bulunuyor. İnsan psikolojisiyle, felsefi gerçeklikle ve sinemanın bugüne kadar yaptığı seyahatte gerçeğin sanatkarlar tarafınca nasıl ele alındığıyla direkt ilgilenen Baydur, sıkıntının ahlaki tarafına de değiniyor. Bu bağlamda birkaç açıdan bakarak bu kavramı değerlendirdiğini ve günün sonunda dikkate paha bir tartışma yürüttüğünü söylemek mümkündür.
Baydur, tıp ayrımı konusunda da geniş bir perspektiften bakmaya çalışıyor. Bilhassa sinemanın birinci senelerında somut gerçekliğin sinemacıların kadrajına “girmek zorunda” olduğu senelerda, Baydur başını animasyonculara çeviriyor. O noktadan hareketle yapılan sinemaları ve bu yeni sinema çeşidini kıymetlendiren Baydur, bilim kurgudan sesin sinemaya geliş periyoduna ve yeni cinslerin peyda oluşuna kadar farklı alanlarda salınıyor.
Kubrick’in, sinemayı öbür sanat kollarından ayıran yegâne fark olarak tanımladığı kurgu sorunu de Baydur’un çalışmasında yerini alıyor. Griffith ve Ayzenştayn üzere kıymetli kurgu mucitleri kitabın odağında yer alıyor.
Baydur’un kitabı, sinema hakkında fikir edinmek, bu sanat kolu üzerine derinlemesine düşünmek isteyenler için değerli bir çalışma…