Büşra Uyar
Tekinsizlik ve katman katman anlatım. Son vakit içinderda okuduğunuz tanıtım yazıları yahut edebiyat incelemelerinin bahsetmiş olduğumiz iki şeyi “başarabilenlerin” etrafında döndüğünü düşünebilir, hatta bundan bıkmış olabilirsiniz. Haklı da olabilirsiniz: Tahminen bu bir çeşit edebi moda ya da basbaya kolaya kaçma gayretidir sizin için. Bir şeyin katman katman olması öze ulaşmayı engelliyor ve yoluna taş konulmuş bir öz size niteliksiz geliyor olabilir. İnanın her şey olabilir. Lakin katmanlar özelinde ilerleyelim dersek, evvel elinize -ve yüreğinize- göz atın. bir müddetden daha sonra dünyanın en karizmatik “ilk cümle”sini bir daha yazan siz olacaksınız: Evvel katman vardı.
Evet, tekraren doğurmuş ve doğurulmuş bu katman daima vardı ve her daim ilgi uyandırıyordu. Biyoloji ve kimyanın gözle görülür anlaşılırlıkları daima katmanlardan oluşur; mimarinin büyüsü, gastronominin lezzeti ya da karakterlerimizin bütünlüğü katmanlardan ileri gelir… Şeffaf ya da opak, pürüzlü ya da hissizlik düzeyinde ince. Evet, tekraren doğuran ve doğurulacak katmanlar daima olacak. kimi vakit şuurun akışında, kimi vakit lineer ilerlese de üst üste eklenerek ilerleyen bir hayat öyküsünde ve birden fazla vakit tahminen de tek meşgalesi hayata öykünmek olan edebiyatın birden fazla anlatısında.
Katmanlar insanı oluşturacak. Bir özelde ilerlememiz gerekirse, İlhami Algör’ü. İlhami Algör, edebiyatın ve sinemanın katmanlarında aşık aşık gezinen biri olarak kalemi eline alacak. Kalemi eline aldığı anda heyecanlanacağız zira Algör bize gerçek bir şeyler anlatacak; gerçek fakat akıcı, akıcı ve buna karşın şık, şık ve bunun getirisiyle hüzünlü, hüzünlü ve tahminen de bu yüzden muzip. Algör, gerçek bir şeyleri alıp adeta bütün akımlara “Hıh!” diyerek kendi gerçekliğini yaratacak kalemde: Algörvari Gerçekçilik.
Hisli Kirpi, İlhami Algör, 100 syf., Bağlantı Yayınları, 2021.
Algör, kalemi eline alacak (ya da bilgisayarın başına oturacak. Hatta tahminen de iflah olmaz bir romantik olarak bir yerlerden bulup çıkardığı daktilosunun başına oturacak, bunu “Algör” dersine epeyce uygun çalışmış birkaç okur haricinde kim bilebilir?) ve şuraya bir deniz yapacak. Adalar, kıyılar, meskenler, leğen kemiğinden beşerler, gökyüzünde beliren yıldızlar derken pcihazından koyu bir lacivert seçip, her tarafı bir anda geceye bulayacak. Sarı ışıklı sokak lambaları herkese o akıl sır erdirilemeyen büyülü rengi verirken, Algör bizi bir pencereden içeri sokacak. İçeri girdiğimiz odada yatağında uyumakta olan bir kirpi saçlı adam olacak, bir kent fakiri. Sizin sorularınız olduğu üzere İlhami Algör’ün de soruları olacak lakin soruları bir kenara bırakıp, kirpi saçlı kent fakirinin notlarına bakacak.
‘Hisli Kirpi’, kimi birtakım kıyısına yakamozun ve cesetlerin vurduğu Aziz Bura kasabasında yaşayacak. Yerli mi? Hayır. Kalıcı mı? Hayır. ‘Hisli Kirpi’ bir arkadaşının konutunda konaklayacak bir süre için. Dergiye yazdığı hikayeyle kazandığı milyon dolarla pazardan çörek otlu keçi peyniri, taze soğan, acı sivri biber alacak. Gün senaristlerin ekonomik buyurganlığı eşliğinde, “Gün” başlığıyla doğacak ve ‘Hisli Kirpi’ gün ağarırken uyanacak.
İlhami Algör ‘Hisli Kirpi’nin peşine, ‘Hisli Kirpi’ Nezihe Hanım’ın peşine takılacak. (O “katman katman” yazılarına göz devirenler için biz de bir süre katmanları öbür biçimlerde isimlendireceğiz, buradaki isimlendirmemiz “peşine takılmak” olacak.) Nezihe Hanım yavruağzı elbisesi, sersem eden ancak sersem ettiği için hayata döndüren sorularıyla ‘Hisli Kirpi’nin kimi vakit hanımları bir köşeye atıvermesine sebep olacak. Nezihe Hanım bir cins “albayım” olacak lakin bu sefer bir gecekondunun kimi birtakım krik krak edilen salonunda değil, kıyılarına yakamozun ve cesetlerin vurduğu bir kıyı kasabasında. Nezihe Hanım şuur akışının yola çıktığı ve ulaştığı nokta olacak yavruağzı elbisesiyle, birebir vakitte yolun tamamı. Kime nasip olur bu biçimdesi?
İlhami Algör şuraya bir deniz çizecek; sokak lambasının ışığı hatırına bir meleğe dönüşen kent fakiri, hippi burcu, ‘Hisli Kirpi’, durmadan Nezihe Hanım’la konuşacak. Onunla uyanacak, ona sorular soracak, kendisinin muzip asistlerine Nezihe Hanım’dan “şrak!” efektiyle yanıtlar gelecek. ‘Hisli Kirpi’ geçmişini düşünecek; fakirliğiyle “nam salmış” anneannesini, bilmediği lisanını, yoksulluğunu… ‘Hisli Kirpi’ her “Gün” komutuyla uyanacak ancak hiç bir sabah başlayamayacak. Bir biçimden diğer bir hale geçecek, -bir cins edebi muvaffakiyet olarak- bir söylemiş olduğini birebir biçimde yeniden demeyecek lakin ‘Hisli Kirpi’nin akıp giden şuuru Nezihe Hanım’ın civarında dalgalanıp duracak. Nezihe Hanım ise gorenleri hayrete düşüren o yapayalnız olma halinin, yavruağzı elbisesiyle, diğer bir temsili olacak. Sanırım kelam konusu Nezihe Hanım olunca birkaç sefer daha sormak gerek: Kime nasip olur bu biçimdesi?
İlhami Algör ‘Hisli Kirpi’nin masadaki notlarına eğilirken, illüstratör Seda Mit de İlhami Algör’ün notları üzerine eğilecek. birtakım kimi Uma Thurman’a benzeyen bayanlı bir düğünde, kimi bazı rastgele bir köşesinden sarkan begonville çabucak sevinçli bir tabloya taş çıkartan kasaba manziçinde, kimi bazısa sazlıkların zahmetsiz ve maharetsiz büyüsünde yakalayacak bizi. Onun çizgileri “Algörvari Gerçekçilik”in empresyonist bir hayal üzere şuurumuza salınmasına vesile olacak: Adeta tertemiz bir bardak suya damlatılan boyaların çözünmesi ve bir müddetden daha sonra kişiselyetini hatırlayarak hudutlarını çizivermesi üzere (ki bu da “katman katman” dememenin bir diğer şekli).
bir daha de, “katman katman” deme muhtaçlığı duyacağımız bir an var ki, tam da şu an. İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’si edebiyatı ve sinemayı, kelamları ve renkleri, anları ve fotoğrafları Matruşka üzere iç içe geçiren bir metin. Lakin hiç bir katman bir daha bir matruşka bebeği üzere temassız bir biçimde, bir üzerindeki tarafınca kuşatılmıyor. Bilakis, ‘Hisli Kirpi’nin tüm katmanları birbirine geçerek gerçek ancak akıcı, akıcı ve buna karşın şık, şık ve bunun getirisiyle hüzünlü, hüzünlü ve tahminen de bu yüzden muzip bir şey haline geliyor. Ne hikaye denebilir ona ne roman. Katman katman olduğunu bildiğimiz ufacık sözler hakkını teslim ediyor ona tahminen de: Şey, his, tin…
İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’si geçtiğimiz Haziran ayında Bağlantı Yayınları’ndan çıkmıştı. Bizim hippi burçlu kent fakirinin sonunu bağlayıp dergiye göndermesi gerektiği notları, İlhami Algör’ün “sonunu bağlayıp” okuyucusuyla buluştuğu metindi ‘Hisli Kirpi’. Fakat sadece bu olduğunu kim tez edebilir? Haydi tüm katmanları görünür kılarak son soruyu soralım: Nezihe Hanım’ın yalnızlığa, ‘Hisli Kirpi’nin Nezihe Hanım’a, İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’ye, Seda Mit’in İlhami Algör’e ve okurun tüm bu katmanlara karıştığı ve yeni bir mana tabir ettiği bu renkli ve sakin his denizinde, her şeyin sadece bundan ibaret olduğunu kim sav edebilir?
Tekinsizlik ve katman katman anlatım. Son vakit içinderda okuduğunuz tanıtım yazıları yahut edebiyat incelemelerinin bahsetmiş olduğumiz iki şeyi “başarabilenlerin” etrafında döndüğünü düşünebilir, hatta bundan bıkmış olabilirsiniz. Haklı da olabilirsiniz: Tahminen bu bir çeşit edebi moda ya da basbaya kolaya kaçma gayretidir sizin için. Bir şeyin katman katman olması öze ulaşmayı engelliyor ve yoluna taş konulmuş bir öz size niteliksiz geliyor olabilir. İnanın her şey olabilir. Lakin katmanlar özelinde ilerleyelim dersek, evvel elinize -ve yüreğinize- göz atın. bir müddetden daha sonra dünyanın en karizmatik “ilk cümle”sini bir daha yazan siz olacaksınız: Evvel katman vardı.
Evet, tekraren doğurmuş ve doğurulmuş bu katman daima vardı ve her daim ilgi uyandırıyordu. Biyoloji ve kimyanın gözle görülür anlaşılırlıkları daima katmanlardan oluşur; mimarinin büyüsü, gastronominin lezzeti ya da karakterlerimizin bütünlüğü katmanlardan ileri gelir… Şeffaf ya da opak, pürüzlü ya da hissizlik düzeyinde ince. Evet, tekraren doğuran ve doğurulacak katmanlar daima olacak. kimi vakit şuurun akışında, kimi vakit lineer ilerlese de üst üste eklenerek ilerleyen bir hayat öyküsünde ve birden fazla vakit tahminen de tek meşgalesi hayata öykünmek olan edebiyatın birden fazla anlatısında.
Katmanlar insanı oluşturacak. Bir özelde ilerlememiz gerekirse, İlhami Algör’ü. İlhami Algör, edebiyatın ve sinemanın katmanlarında aşık aşık gezinen biri olarak kalemi eline alacak. Kalemi eline aldığı anda heyecanlanacağız zira Algör bize gerçek bir şeyler anlatacak; gerçek fakat akıcı, akıcı ve buna karşın şık, şık ve bunun getirisiyle hüzünlü, hüzünlü ve tahminen de bu yüzden muzip. Algör, gerçek bir şeyleri alıp adeta bütün akımlara “Hıh!” diyerek kendi gerçekliğini yaratacak kalemde: Algörvari Gerçekçilik.
Hisli Kirpi, İlhami Algör, 100 syf., Bağlantı Yayınları, 2021.
Algör, kalemi eline alacak (ya da bilgisayarın başına oturacak. Hatta tahminen de iflah olmaz bir romantik olarak bir yerlerden bulup çıkardığı daktilosunun başına oturacak, bunu “Algör” dersine epeyce uygun çalışmış birkaç okur haricinde kim bilebilir?) ve şuraya bir deniz yapacak. Adalar, kıyılar, meskenler, leğen kemiğinden beşerler, gökyüzünde beliren yıldızlar derken pcihazından koyu bir lacivert seçip, her tarafı bir anda geceye bulayacak. Sarı ışıklı sokak lambaları herkese o akıl sır erdirilemeyen büyülü rengi verirken, Algör bizi bir pencereden içeri sokacak. İçeri girdiğimiz odada yatağında uyumakta olan bir kirpi saçlı adam olacak, bir kent fakiri. Sizin sorularınız olduğu üzere İlhami Algör’ün de soruları olacak lakin soruları bir kenara bırakıp, kirpi saçlı kent fakirinin notlarına bakacak.
‘Hisli Kirpi’, kimi birtakım kıyısına yakamozun ve cesetlerin vurduğu Aziz Bura kasabasında yaşayacak. Yerli mi? Hayır. Kalıcı mı? Hayır. ‘Hisli Kirpi’ bir arkadaşının konutunda konaklayacak bir süre için. Dergiye yazdığı hikayeyle kazandığı milyon dolarla pazardan çörek otlu keçi peyniri, taze soğan, acı sivri biber alacak. Gün senaristlerin ekonomik buyurganlığı eşliğinde, “Gün” başlığıyla doğacak ve ‘Hisli Kirpi’ gün ağarırken uyanacak.
İlhami Algör ‘Hisli Kirpi’nin peşine, ‘Hisli Kirpi’ Nezihe Hanım’ın peşine takılacak. (O “katman katman” yazılarına göz devirenler için biz de bir süre katmanları öbür biçimlerde isimlendireceğiz, buradaki isimlendirmemiz “peşine takılmak” olacak.) Nezihe Hanım yavruağzı elbisesi, sersem eden ancak sersem ettiği için hayata döndüren sorularıyla ‘Hisli Kirpi’nin kimi vakit hanımları bir köşeye atıvermesine sebep olacak. Nezihe Hanım bir cins “albayım” olacak lakin bu sefer bir gecekondunun kimi birtakım krik krak edilen salonunda değil, kıyılarına yakamozun ve cesetlerin vurduğu bir kıyı kasabasında. Nezihe Hanım şuur akışının yola çıktığı ve ulaştığı nokta olacak yavruağzı elbisesiyle, birebir vakitte yolun tamamı. Kime nasip olur bu biçimdesi?
İlhami Algör şuraya bir deniz çizecek; sokak lambasının ışığı hatırına bir meleğe dönüşen kent fakiri, hippi burcu, ‘Hisli Kirpi’, durmadan Nezihe Hanım’la konuşacak. Onunla uyanacak, ona sorular soracak, kendisinin muzip asistlerine Nezihe Hanım’dan “şrak!” efektiyle yanıtlar gelecek. ‘Hisli Kirpi’ geçmişini düşünecek; fakirliğiyle “nam salmış” anneannesini, bilmediği lisanını, yoksulluğunu… ‘Hisli Kirpi’ her “Gün” komutuyla uyanacak ancak hiç bir sabah başlayamayacak. Bir biçimden diğer bir hale geçecek, -bir cins edebi muvaffakiyet olarak- bir söylemiş olduğini birebir biçimde yeniden demeyecek lakin ‘Hisli Kirpi’nin akıp giden şuuru Nezihe Hanım’ın civarında dalgalanıp duracak. Nezihe Hanım ise gorenleri hayrete düşüren o yapayalnız olma halinin, yavruağzı elbisesiyle, diğer bir temsili olacak. Sanırım kelam konusu Nezihe Hanım olunca birkaç sefer daha sormak gerek: Kime nasip olur bu biçimdesi?
İlhami Algör ‘Hisli Kirpi’nin masadaki notlarına eğilirken, illüstratör Seda Mit de İlhami Algör’ün notları üzerine eğilecek. birtakım kimi Uma Thurman’a benzeyen bayanlı bir düğünde, kimi bazı rastgele bir köşesinden sarkan begonville çabucak sevinçli bir tabloya taş çıkartan kasaba manziçinde, kimi bazısa sazlıkların zahmetsiz ve maharetsiz büyüsünde yakalayacak bizi. Onun çizgileri “Algörvari Gerçekçilik”in empresyonist bir hayal üzere şuurumuza salınmasına vesile olacak: Adeta tertemiz bir bardak suya damlatılan boyaların çözünmesi ve bir müddetden daha sonra kişiselyetini hatırlayarak hudutlarını çizivermesi üzere (ki bu da “katman katman” dememenin bir diğer şekli).
bir daha de, “katman katman” deme muhtaçlığı duyacağımız bir an var ki, tam da şu an. İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’si edebiyatı ve sinemayı, kelamları ve renkleri, anları ve fotoğrafları Matruşka üzere iç içe geçiren bir metin. Lakin hiç bir katman bir daha bir matruşka bebeği üzere temassız bir biçimde, bir üzerindeki tarafınca kuşatılmıyor. Bilakis, ‘Hisli Kirpi’nin tüm katmanları birbirine geçerek gerçek ancak akıcı, akıcı ve buna karşın şık, şık ve bunun getirisiyle hüzünlü, hüzünlü ve tahminen de bu yüzden muzip bir şey haline geliyor. Ne hikaye denebilir ona ne roman. Katman katman olduğunu bildiğimiz ufacık sözler hakkını teslim ediyor ona tahminen de: Şey, his, tin…
İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’si geçtiğimiz Haziran ayında Bağlantı Yayınları’ndan çıkmıştı. Bizim hippi burçlu kent fakirinin sonunu bağlayıp dergiye göndermesi gerektiği notları, İlhami Algör’ün “sonunu bağlayıp” okuyucusuyla buluştuğu metindi ‘Hisli Kirpi’. Fakat sadece bu olduğunu kim tez edebilir? Haydi tüm katmanları görünür kılarak son soruyu soralım: Nezihe Hanım’ın yalnızlığa, ‘Hisli Kirpi’nin Nezihe Hanım’a, İlhami Algör’ün ‘Hisli Kirpi’ye, Seda Mit’in İlhami Algör’e ve okurun tüm bu katmanlara karıştığı ve yeni bir mana tabir ettiği bu renkli ve sakin his denizinde, her şeyin sadece bundan ibaret olduğunu kim sav edebilir?