Hazal Bayat
“İnsanın aldanacağını bildiği kapıya gitmesi saflık mıdır, çaresizlik midir, yoksa inanç mıdır?” Dünya, algılayamadıkları bir sebeple en bedel verdiklerini kaybeden, tekrar da kavuşamayanların gözüne nasıl görünür?
Sema Aslan’ın İrtibat Yayınları’ndan çıkan yeni kitabı Dünyanın Kasım’a Görünüşü’nü bitirdikten daha sonra akılda bu sorular, içte ise çaresizliğin verdiği sıkkınlık kalıyor. Kıssa, badana ustası Kasım ve konut hanımı eşi Nurcan’ın, oğulları Cengiz’in farklı bir istikametini öğrenmeleriyle başlıyor, lakin daha öğrendiklerini ona soramadan devlet alıp gdolayıyor Cengiz’i. Elektrikçide çalıştığını ve sessiz sedasız konuta gidip geldiğini bildikleri Cengiz, daha sonraları televizyonda ismini çoğunlukla “Cengizler” olarak duyacakları, maksadı Kasım’ın büyük babasının eski muhtarı olduğu Güzey’e gitmek olan bir örgütün önderi temelinde. Ne Kasım ne Nurcan, Güzey’e niye gitmek gerektiğini, Cengizlerin Güzey’de ne yapacağını ve Güzey’e gitmek istemenin devleti niye bu kadar sinirlendirdiğini bilmez, anlamaz.
İKİ BÜKLÜM KASIM’IN ÖYKÜSÜ…
Bilmediği bir sebeple oğlundan farklı düştüğünden beri dünyaya daima kaygıyla bakan Kasım, çelimsiz bir insan da olduğundan dışarıdan daima iki büklüm görünür. Ortada hem kendini hem dünyayı yoklar, dik durmaya çalışır; fark etmeden bir daha bükülür. Yaşadıkları içine döndürür Kasım’ı, sakinleştirir. Yağmur dahil her aşırılıktan korkan, alkolik bir beşere dönüşüverir. Cengiz’i haksız yere tutulduğunu düşündüğü mahpustan kurtarma isteği geçim kederinin de önüne geçer. Bir gün bir dilekçe müellif; yanıt alamayınca sorun kendinde zanneder, dilekçenin daha güzelini müellif. Kederini başından beri kendini aldatıp duran dünyaya anlatmaya çalıştığını fark ettiğinde, son dilekçesine “Başlangıçta önlemimizi şaşırmış, Cengiz’in altına döşek, önüne yemek koyan Devletin bize de hiç değilse bir yanıt vereceğini, yol göstereceğini düşünmüştük. Artık, ümidimizi bütünüyle yitirmiş değilsek de, hırpalandığımızı, havasını suyunu bile tanıyamadığımız Güzey’in sadece ismi yüzünden poyrazların önüne atıldığımızı bilmeni isterim sayın Beyefendi,” kelamlarıyla isyanını da katıp Güzey’e yürümeye başlar.
Nurcan ise Kasım’ın bilakis uzun, hoş, korkusuz bir bayandır; yaşadıkları karşısında kocasını kıskandıracak kadar dik durur. Oğlunu almaya geldiklerinde kendisini boynundan tutup duvara yaslayanlara sessiz bir hıçkırıkla karşılık verecek, Yalova’da iş bulamayan Kasım’ın peşinden “Sanki Paris” dediği İstanbul, Kartal’a çabucak ahenk sağlayacak kadar da kuvvetlidür. Cengiz’i kaybedince güzelden düzgüne sessizleşen Kasım’ın yaptığının tam aykırısını yapar, gün geçtikçe sertleşir, dizginlenemez hale gelir. İstediği kadar sertleşsin; sonunda elleri koynunda kıvranıp duran bir anne olarak görüleceğinin farkındalığı, onu daha da güçlendirir.
Kıssa Nurcan ve Kasım’ın etrafında geçse de anne-babasının gözünde yeni sözler kullanımı haricinde küçük bir çocuktan farkı olmayan Cengiz, Aslan’ın kitabının merkezindeki asıl karakter. Silahlı örgüt üyeliğinden yargılanmak üzere içeri alınana dek ailesiyle yaşayan, büyüdüğü mahalleden hiç ayrılmayan biri olan Cengiz, Nurcan ve Kasım’ın tek çocuğu; hiç görmediği memleketi Güzey’e gitmeye çalışan örgütün başkanı olduğu için tutuklanana kadar hayatlarının merkezinde olduğunu hissetmedikleri biricik oğulları… “Kasım, Cengiz’i elektrikçinin yanında çalışıyor biliyordu. Meğerse bununla birlikte bir yeraltı örgütünün başkanıymış. O denli dediler. Ne bir gün konuştu ne bir gün kulağına bir şey geldi Kasım’ın. Ta ki, Cengiz ortadan kaybolana dek. Sordular, soruşturdular, Cengiz’i bulamadılar. Ortadan üç-beş gün geçmeden de meskene baskın yaptı polisler.”
YANITSIZ KALAN ÇARESİZ DİLEKÇELER
Güzey neresi, ne Nurcan ne Kasım biliyor. Çünkü Güzey, askerler tarafınca devamlı izlense dahi hakkında pek bir şey bilinilmemesi, konuşulmaması gereken bir yerdir; “Herkes her şeyi biliyorsa neyi saklıyor bunlar babam?” dedirtecek kadar da gizemli. O denli kapalıdır ki Güzey’in aslında ne manaya geldiği Kasım ve Nurcan için, Kasım bir gün tüm sırrı çözdüğünü zanneder: “Hiç sordunuz mu sayın büyüğüm, benim oğlum sanki sizin bildiğiniz Güzey’e mi gidiyordu, yoksa kendi bildiği, öbür bir Güzey’e mi? Tahminen onun gittiği Güzey’de sizin hiç işiniz yoktur. Tahminen boşa yoruyorsun, yoruluyorsunuz. Bence bu husus, Davanın seyrini bile değiştirebilir. Dikkatle incelenmesi, Makamından dileğimdir,” yazdığı dilekçe de karşılıksız kalınca Güzey’in ne olduğunu Güzey’e gitmeden öğrenemeyeceğini anlar.
Kıssanın geneline yayılan çaresizliğin en ağırı, Kasım’ın cezaevi danışmanına verdiği kelam konusu dilekçelerle her şeyin çözüleceğini sandığı anlarda hissediliyor. “Cengizler örgütünün başkanı imiş denilen Cengiz Uzun’un babası, Kasım Uzun olarak, kendi namıma yani, dileğimdir,” diyerek başladığı birinci dilekçesini “Aylar geçti, daha duruşması yapılmadı. Bir an evvelden mahkeme edilmesi ve var ise kararının verilmesi, yüksek makamdan dileğimdir” kelamlarıyla tamamlayan Kasım, “Hiç kaygılanma Nurcan, çıkacak Cengiz yakında, bak gör” diyerek Nurcan’ı da ikna eder ve umutla beklemeye başlar. “Devlet, Cengiz Uzun’u almıştır, yanlış bir yere koymuştur. Benim elimden ne gelir aramaktan, sormaktan, beklemekten öbür?” diye soran dilekçeler dilekçeler üzerine eklenir, Kasım dilekçe yazma kurallarını her gün biraz daha öğrenir. Yüzüne kapanan kapıların sayısı da dilekçelerin sayısıyla birlikte artar. Yazdıklarının hiç biri maksadına ulaşmaz fakat Cengiz’e ulaşır, istediği üzere olmasa da dilekçelerinin ucu yüzüne kapıları kapatanlara dokunur.
Dünyanın Kasım’a Görünüşü, karşılıksız kalan çaresiz dilekçelerin, elleri koynunda kıvranan annelerin, Güzey’e gitmeye çalışan gençlerin öyküsünü; dünyanın, ortasında kopan fırtınaları harekete dönüştüremeyen Nurcan’a, babasının kendisini çaresizce kurtarmaya çalıştığını goren fakat karşılık veremeyen Cengiz’e, sana bana göründüğü üzere görünmediğini; yağmurun herkesi birebir ıslatmadığını anlatıyor. “Bana bir görünüyor ki [dünya] sorma. Allah için inandıramıyorum gördüklerime kimseyi,” diyen Kasım’ın anlatamadıklarını 124 sayfaya sığdırıyor Sema Aslan.
“İnsanın aldanacağını bildiği kapıya gitmesi saflık mıdır, çaresizlik midir, yoksa inanç mıdır?” Dünya, algılayamadıkları bir sebeple en bedel verdiklerini kaybeden, tekrar da kavuşamayanların gözüne nasıl görünür?
Sema Aslan’ın İrtibat Yayınları’ndan çıkan yeni kitabı Dünyanın Kasım’a Görünüşü’nü bitirdikten daha sonra akılda bu sorular, içte ise çaresizliğin verdiği sıkkınlık kalıyor. Kıssa, badana ustası Kasım ve konut hanımı eşi Nurcan’ın, oğulları Cengiz’in farklı bir istikametini öğrenmeleriyle başlıyor, lakin daha öğrendiklerini ona soramadan devlet alıp gdolayıyor Cengiz’i. Elektrikçide çalıştığını ve sessiz sedasız konuta gidip geldiğini bildikleri Cengiz, daha sonraları televizyonda ismini çoğunlukla “Cengizler” olarak duyacakları, maksadı Kasım’ın büyük babasının eski muhtarı olduğu Güzey’e gitmek olan bir örgütün önderi temelinde. Ne Kasım ne Nurcan, Güzey’e niye gitmek gerektiğini, Cengizlerin Güzey’de ne yapacağını ve Güzey’e gitmek istemenin devleti niye bu kadar sinirlendirdiğini bilmez, anlamaz.
İKİ BÜKLÜM KASIM’IN ÖYKÜSÜ…
Bilmediği bir sebeple oğlundan farklı düştüğünden beri dünyaya daima kaygıyla bakan Kasım, çelimsiz bir insan da olduğundan dışarıdan daima iki büklüm görünür. Ortada hem kendini hem dünyayı yoklar, dik durmaya çalışır; fark etmeden bir daha bükülür. Yaşadıkları içine döndürür Kasım’ı, sakinleştirir. Yağmur dahil her aşırılıktan korkan, alkolik bir beşere dönüşüverir. Cengiz’i haksız yere tutulduğunu düşündüğü mahpustan kurtarma isteği geçim kederinin de önüne geçer. Bir gün bir dilekçe müellif; yanıt alamayınca sorun kendinde zanneder, dilekçenin daha güzelini müellif. Kederini başından beri kendini aldatıp duran dünyaya anlatmaya çalıştığını fark ettiğinde, son dilekçesine “Başlangıçta önlemimizi şaşırmış, Cengiz’in altına döşek, önüne yemek koyan Devletin bize de hiç değilse bir yanıt vereceğini, yol göstereceğini düşünmüştük. Artık, ümidimizi bütünüyle yitirmiş değilsek de, hırpalandığımızı, havasını suyunu bile tanıyamadığımız Güzey’in sadece ismi yüzünden poyrazların önüne atıldığımızı bilmeni isterim sayın Beyefendi,” kelamlarıyla isyanını da katıp Güzey’e yürümeye başlar.
Nurcan ise Kasım’ın bilakis uzun, hoş, korkusuz bir bayandır; yaşadıkları karşısında kocasını kıskandıracak kadar dik durur. Oğlunu almaya geldiklerinde kendisini boynundan tutup duvara yaslayanlara sessiz bir hıçkırıkla karşılık verecek, Yalova’da iş bulamayan Kasım’ın peşinden “Sanki Paris” dediği İstanbul, Kartal’a çabucak ahenk sağlayacak kadar da kuvvetlidür. Cengiz’i kaybedince güzelden düzgüne sessizleşen Kasım’ın yaptığının tam aykırısını yapar, gün geçtikçe sertleşir, dizginlenemez hale gelir. İstediği kadar sertleşsin; sonunda elleri koynunda kıvranıp duran bir anne olarak görüleceğinin farkındalığı, onu daha da güçlendirir.
Kıssa Nurcan ve Kasım’ın etrafında geçse de anne-babasının gözünde yeni sözler kullanımı haricinde küçük bir çocuktan farkı olmayan Cengiz, Aslan’ın kitabının merkezindeki asıl karakter. Silahlı örgüt üyeliğinden yargılanmak üzere içeri alınana dek ailesiyle yaşayan, büyüdüğü mahalleden hiç ayrılmayan biri olan Cengiz, Nurcan ve Kasım’ın tek çocuğu; hiç görmediği memleketi Güzey’e gitmeye çalışan örgütün başkanı olduğu için tutuklanana kadar hayatlarının merkezinde olduğunu hissetmedikleri biricik oğulları… “Kasım, Cengiz’i elektrikçinin yanında çalışıyor biliyordu. Meğerse bununla birlikte bir yeraltı örgütünün başkanıymış. O denli dediler. Ne bir gün konuştu ne bir gün kulağına bir şey geldi Kasım’ın. Ta ki, Cengiz ortadan kaybolana dek. Sordular, soruşturdular, Cengiz’i bulamadılar. Ortadan üç-beş gün geçmeden de meskene baskın yaptı polisler.”
YANITSIZ KALAN ÇARESİZ DİLEKÇELER
Güzey neresi, ne Nurcan ne Kasım biliyor. Çünkü Güzey, askerler tarafınca devamlı izlense dahi hakkında pek bir şey bilinilmemesi, konuşulmaması gereken bir yerdir; “Herkes her şeyi biliyorsa neyi saklıyor bunlar babam?” dedirtecek kadar da gizemli. O denli kapalıdır ki Güzey’in aslında ne manaya geldiği Kasım ve Nurcan için, Kasım bir gün tüm sırrı çözdüğünü zanneder: “Hiç sordunuz mu sayın büyüğüm, benim oğlum sanki sizin bildiğiniz Güzey’e mi gidiyordu, yoksa kendi bildiği, öbür bir Güzey’e mi? Tahminen onun gittiği Güzey’de sizin hiç işiniz yoktur. Tahminen boşa yoruyorsun, yoruluyorsunuz. Bence bu husus, Davanın seyrini bile değiştirebilir. Dikkatle incelenmesi, Makamından dileğimdir,” yazdığı dilekçe de karşılıksız kalınca Güzey’in ne olduğunu Güzey’e gitmeden öğrenemeyeceğini anlar.
Kıssanın geneline yayılan çaresizliğin en ağırı, Kasım’ın cezaevi danışmanına verdiği kelam konusu dilekçelerle her şeyin çözüleceğini sandığı anlarda hissediliyor. “Cengizler örgütünün başkanı imiş denilen Cengiz Uzun’un babası, Kasım Uzun olarak, kendi namıma yani, dileğimdir,” diyerek başladığı birinci dilekçesini “Aylar geçti, daha duruşması yapılmadı. Bir an evvelden mahkeme edilmesi ve var ise kararının verilmesi, yüksek makamdan dileğimdir” kelamlarıyla tamamlayan Kasım, “Hiç kaygılanma Nurcan, çıkacak Cengiz yakında, bak gör” diyerek Nurcan’ı da ikna eder ve umutla beklemeye başlar. “Devlet, Cengiz Uzun’u almıştır, yanlış bir yere koymuştur. Benim elimden ne gelir aramaktan, sormaktan, beklemekten öbür?” diye soran dilekçeler dilekçeler üzerine eklenir, Kasım dilekçe yazma kurallarını her gün biraz daha öğrenir. Yüzüne kapanan kapıların sayısı da dilekçelerin sayısıyla birlikte artar. Yazdıklarının hiç biri maksadına ulaşmaz fakat Cengiz’e ulaşır, istediği üzere olmasa da dilekçelerinin ucu yüzüne kapıları kapatanlara dokunur.
Dünyanın Kasım’a Görünüşü, karşılıksız kalan çaresiz dilekçelerin, elleri koynunda kıvranan annelerin, Güzey’e gitmeye çalışan gençlerin öyküsünü; dünyanın, ortasında kopan fırtınaları harekete dönüştüremeyen Nurcan’a, babasının kendisini çaresizce kurtarmaya çalıştığını goren fakat karşılık veremeyen Cengiz’e, sana bana göründüğü üzere görünmediğini; yağmurun herkesi birebir ıslatmadığını anlatıyor. “Bana bir görünüyor ki [dünya] sorma. Allah için inandıramıyorum gördüklerime kimseyi,” diyen Kasım’ın anlatamadıklarını 124 sayfaya sığdırıyor Sema Aslan.