semaver
New member
Hilal SARI
Türkiye’nin en büyük ihracat pazarlarının bulunduğu Euro Bölgesi’nde, Çin’de, Asya genelinde ve ABD’de tüm üreticiler birebir kederden muzdarip: Pandemi başından bu yana büyüyen arz darboğazları ve ona bağlı olarak emtia fiyatlarının 2011’den bu yana en yüksek seviyeye gelmesi, global ekonomik toparlanmaya ayak bağı olmaya başladı.
Emtia meblağları karantinalarda gördüğü tabandan yüzde 90 yükseldi
Güçten metallere ve tarım emtialarına toplam 23 emtia vadeli kontratını izleyen Bloomberg Emtia Spot Endeksi, global iktisat aşılamanın yaygınlaşması ve kısıtlamaların kalkmasına paralel Mart 2020’de gördüğü tabandan yüzde 90’ın üzerinde yükselerek hafta başında 2011 yılında gördüğü tarihi tepeyi de aştı. 2010 yılında süreç görmeye başlayan endeks Mart 2020 karantinalarının talepte yarattığı çöküşe bağlı olarak dört yılın en düşük seviyesi olan 265,43 düzebir daha kadar inmişti. Bu yıl başından bu yana yüzde 48’e yakın yükseliş kaydeden endeks 4 Ekim itibariyle 516,84 ile tarihi rekorda. Cari açıklar ve düşük faiz ortamı da yatırımcılar için emtiaları daha cazip bir “hedge” seçeneği haline getirdi ve artışta bu ilginin de tesirli olduğu belirtiliyor.
Avrupa ve Çin’de endüstride üretim aksamalarına varacak kadar olumsuz sonuçlar doğuran doğalgaz üzere güç emtiaları endeksteki yükselişin lokomotifi. Doğalgaz krizinin taşma tesirlerinin elektrik üretiminde kullanılacak petrole olan talebi artırmış bulunmasına karşın Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve müttefiklerinin (OPEC+) arz kesintilerini kademeli olarak azaltma planına sadık kalarak talebe reaksiyon vermemesi ise ABD petrolü WTI’da da 7 yılın doruğunun görülmesine niye oldu. Artan güç maliyetleri AB başkanlarının iki hafta daha sonra gerçekleştireceği Başkanlar Zirvesi’nde de en kıymetli gündem hususu.
İmalat bölümlerinde kullanılan tüm emtialara ve nakliyecilik kesiminin kullandığı yakıtlara olan talebin kısıtlamaların kaldırılmasıyla epeyce kuvvetli biçimde artması, bunun yeni madencilik ve petrol kuyusu yatırımlarının durakladığı bir periyotta gerçekleşmesi, en büyük emtia tüketicisi Çin’in stoklarını bir daha doldurmaya çalışması ve iklim krizi niçiniyle ziraî emtiaların rekoltelerinde yaşanan düşüşler hem tarım, hem metal tıpkı vakitte güç emtialarında yıl başından bu yana rekor artışlar getirdi.
Brezilya’da kuraklıklar kahve ve şeker meblağlarını yıl başından bu yana yüzde 56 ve yüzde 27 artırırken, alüminyum ve bakırda tedarik darboğazları niçiniyle fiyatlar sırasıyla yüzde 47 ve yüzde 20 arttı. İnşaattan arabaya darboğazların birden fazla bölümde maliyetleri yükseltmesi, merkez bankaları ve hükümetlerin dev dayanaklarını de sonlandırmayı düşünmeye başlamasına niye oldu.
IHS Markit tarafınca açıklanan eylül ayı Bileşik PMI bilgileri, büyüme eşiği olan 50 sonunun üzerinde seyretse de, özel kesimin artan hammadde maliyetleri ve arz darboğazları niçiniyle frene bastığını ortaya koyuyor. Euro Bölgesi Bileşik PMI, imalattaki yavaşlamanın ve fiyat artışlarının hizmet dallarına de yansımasına paralel ağustostaki 59 seviyesinden eylülde 56,2’ye geriledi. İmalat dalları eylül ayında Almanya ve Fransa’da 8 ayın, Hollanda ve İtalya’da 7 ayın, İrlanda’da 6 ayın, İspanya’da 5 ayın, Avusturya ve Yunanistan’da ise 2 ayın en düşük büyümesini kaydetti. İmalatta ve hizmette sürat kaybı Euro Bölgesi’ne has değil. Çin’de ise imalat dalı eylülde Şubat 2020’den bu yana birinci defa daraldı.
“Hizmetteki yavaşlama yalnızca darboğazlarla açıklanamaz”
Hizmetler PMI bilgileri, İspanya, İtalya, Fransa ve Almanya üzere hizmetin GSYH’lerin kıymetli bir kısmını oluşturduğu ekonomilerde, pandemi niçiniyle ötelenen talebin de momentum kaybettiğine işaret ediyor. IHS Markit Başekonomisti Chris Williamson ise “Hizmet bölümündeki şirketler talep büyümesinde de bariz bir yavaşlama olduğunu aktarıyor – bu yalnızca darboğazlarla açıklanamaz fakat müşterilerin pandeminin devam etmesi ve meblağların yükselmesi niçiniyle daha kaygılı bir tutuma bürünmesiyle bağlantılı” değerlendirmesini yapıyor.
Japonya’da hizmetler 20 aydır daralmaya devam ederken, turizm üzere kesimlere bağımlılığı yüksek ve hizmetin GSYH’deki hissesi yüzde 50 olan İspanya’da hizmet bölümü büyümesi 6. aylık yavaşlamasını kaydetti. IHS Markit, bahse ait raporunda COVID-19 seyahat kısıtlamaları kalktıktan daha sonra gelen ötelenmiş talebin yavaşladığını, fakat hizmet kesiminin darboğazlara karşı bağışıklığının da devasa yükseklikte olmadığını belirtiyor. Bilhassa yakıt, kamu hizmetleri ve ulaşım fiyatlarındaki artışların hizmet kesiminde fiyat baskılarını kayda kıymet oranda artırdığına dikkat çekiliyor.
Almanya’da ağustosta 60,8 seviyesindeki Hizmetler PMI darboğazların tesiri, fiyatlardaki artış ve kısıtlamalar daha sonrası ötelenen talepteki yavaşlamanın da tesiriyle, eylülde 56,2’ye geriledi. IHS Markit ekonomisti Phil Smith “Momentumdaki kayıp faaliyetlerin pandemi öncesi seviyelere yaklaşmasıyla kısmen doğal bir müddetç” diyor fakat imalattaki yavaşlamaya bağlı olarak hizmet dalının de darboğazlardan daha fazla etkilenmeye başladığını aktarıyor. Hem Euro Bölgesi genelinde birebir vakitte İtalya’da da hizmet dal mayıstan bu yana en yavaş büyümesini kaydetti.
Türkiye’nin en büyük ihracat pazarlarının bulunduğu Euro Bölgesi’nde, Çin’de, Asya genelinde ve ABD’de tüm üreticiler birebir kederden muzdarip: Pandemi başından bu yana büyüyen arz darboğazları ve ona bağlı olarak emtia fiyatlarının 2011’den bu yana en yüksek seviyeye gelmesi, global ekonomik toparlanmaya ayak bağı olmaya başladı.
Emtia meblağları karantinalarda gördüğü tabandan yüzde 90 yükseldi
Güçten metallere ve tarım emtialarına toplam 23 emtia vadeli kontratını izleyen Bloomberg Emtia Spot Endeksi, global iktisat aşılamanın yaygınlaşması ve kısıtlamaların kalkmasına paralel Mart 2020’de gördüğü tabandan yüzde 90’ın üzerinde yükselerek hafta başında 2011 yılında gördüğü tarihi tepeyi de aştı. 2010 yılında süreç görmeye başlayan endeks Mart 2020 karantinalarının talepte yarattığı çöküşe bağlı olarak dört yılın en düşük seviyesi olan 265,43 düzebir daha kadar inmişti. Bu yıl başından bu yana yüzde 48’e yakın yükseliş kaydeden endeks 4 Ekim itibariyle 516,84 ile tarihi rekorda. Cari açıklar ve düşük faiz ortamı da yatırımcılar için emtiaları daha cazip bir “hedge” seçeneği haline getirdi ve artışta bu ilginin de tesirli olduğu belirtiliyor.
Avrupa ve Çin’de endüstride üretim aksamalarına varacak kadar olumsuz sonuçlar doğuran doğalgaz üzere güç emtiaları endeksteki yükselişin lokomotifi. Doğalgaz krizinin taşma tesirlerinin elektrik üretiminde kullanılacak petrole olan talebi artırmış bulunmasına karşın Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve müttefiklerinin (OPEC+) arz kesintilerini kademeli olarak azaltma planına sadık kalarak talebe reaksiyon vermemesi ise ABD petrolü WTI’da da 7 yılın doruğunun görülmesine niye oldu. Artan güç maliyetleri AB başkanlarının iki hafta daha sonra gerçekleştireceği Başkanlar Zirvesi’nde de en kıymetli gündem hususu.
İmalat bölümlerinde kullanılan tüm emtialara ve nakliyecilik kesiminin kullandığı yakıtlara olan talebin kısıtlamaların kaldırılmasıyla epeyce kuvvetli biçimde artması, bunun yeni madencilik ve petrol kuyusu yatırımlarının durakladığı bir periyotta gerçekleşmesi, en büyük emtia tüketicisi Çin’in stoklarını bir daha doldurmaya çalışması ve iklim krizi niçiniyle ziraî emtiaların rekoltelerinde yaşanan düşüşler hem tarım, hem metal tıpkı vakitte güç emtialarında yıl başından bu yana rekor artışlar getirdi.
Brezilya’da kuraklıklar kahve ve şeker meblağlarını yıl başından bu yana yüzde 56 ve yüzde 27 artırırken, alüminyum ve bakırda tedarik darboğazları niçiniyle fiyatlar sırasıyla yüzde 47 ve yüzde 20 arttı. İnşaattan arabaya darboğazların birden fazla bölümde maliyetleri yükseltmesi, merkez bankaları ve hükümetlerin dev dayanaklarını de sonlandırmayı düşünmeye başlamasına niye oldu.
IHS Markit tarafınca açıklanan eylül ayı Bileşik PMI bilgileri, büyüme eşiği olan 50 sonunun üzerinde seyretse de, özel kesimin artan hammadde maliyetleri ve arz darboğazları niçiniyle frene bastığını ortaya koyuyor. Euro Bölgesi Bileşik PMI, imalattaki yavaşlamanın ve fiyat artışlarının hizmet dallarına de yansımasına paralel ağustostaki 59 seviyesinden eylülde 56,2’ye geriledi. İmalat dalları eylül ayında Almanya ve Fransa’da 8 ayın, Hollanda ve İtalya’da 7 ayın, İrlanda’da 6 ayın, İspanya’da 5 ayın, Avusturya ve Yunanistan’da ise 2 ayın en düşük büyümesini kaydetti. İmalatta ve hizmette sürat kaybı Euro Bölgesi’ne has değil. Çin’de ise imalat dalı eylülde Şubat 2020’den bu yana birinci defa daraldı.
“Hizmetteki yavaşlama yalnızca darboğazlarla açıklanamaz”
Hizmetler PMI bilgileri, İspanya, İtalya, Fransa ve Almanya üzere hizmetin GSYH’lerin kıymetli bir kısmını oluşturduğu ekonomilerde, pandemi niçiniyle ötelenen talebin de momentum kaybettiğine işaret ediyor. IHS Markit Başekonomisti Chris Williamson ise “Hizmet bölümündeki şirketler talep büyümesinde de bariz bir yavaşlama olduğunu aktarıyor – bu yalnızca darboğazlarla açıklanamaz fakat müşterilerin pandeminin devam etmesi ve meblağların yükselmesi niçiniyle daha kaygılı bir tutuma bürünmesiyle bağlantılı” değerlendirmesini yapıyor.
Japonya’da hizmetler 20 aydır daralmaya devam ederken, turizm üzere kesimlere bağımlılığı yüksek ve hizmetin GSYH’deki hissesi yüzde 50 olan İspanya’da hizmet bölümü büyümesi 6. aylık yavaşlamasını kaydetti. IHS Markit, bahse ait raporunda COVID-19 seyahat kısıtlamaları kalktıktan daha sonra gelen ötelenmiş talebin yavaşladığını, fakat hizmet kesiminin darboğazlara karşı bağışıklığının da devasa yükseklikte olmadığını belirtiyor. Bilhassa yakıt, kamu hizmetleri ve ulaşım fiyatlarındaki artışların hizmet kesiminde fiyat baskılarını kayda kıymet oranda artırdığına dikkat çekiliyor.
Almanya’da ağustosta 60,8 seviyesindeki Hizmetler PMI darboğazların tesiri, fiyatlardaki artış ve kısıtlamalar daha sonrası ötelenen talepteki yavaşlamanın da tesiriyle, eylülde 56,2’ye geriledi. IHS Markit ekonomisti Phil Smith “Momentumdaki kayıp faaliyetlerin pandemi öncesi seviyelere yaklaşmasıyla kısmen doğal bir müddetç” diyor fakat imalattaki yavaşlamaya bağlı olarak hizmet dalının de darboğazlardan daha fazla etkilenmeye başladığını aktarıyor. Hem Euro Bölgesi genelinde birebir vakitte İtalya’da da hizmet dal mayıstan bu yana en yavaş büyümesini kaydetti.